Transcript Prezentacja multimedialna

Demokracja szlachecka




To system ustrojowy Rzeczypospolitej
gwarantujący stanowi szlacheckiemu prawo
decydowania w sprawach państwa, zarówno w
polityce zagranicznej, jak i wewnętrznej.
Wykształciła się w XV i XVI wieku, dzięki
uzyskiwanym przez szlachtę przywilejom.
Jej ukoronowaniem była konstytucja nihil novi
w 1505 roku.
Ustrój demokracji szlacheckiej utrzymał się w
Polsce do rozbiorów.
Podstawą modelu demokracji szlacheckiej
były przywileje, czyli korzystne
uprawnienia dla szlachty.
Panujący w zamian za określone ustępstwa
wobec jego postulatów nadawał stanowi
szlacheckiemu szczególne uprawnienia
polityczne, gospodarcze i sądowniczoadministracyjne
Szlachta a inne stany
W XV i XVI wieku szlachta osiągnęła
całkowitą przewagę polityczną i
gospodarczą nad mieszczaństwem i
chłopstwem.
„Panowie bracia” pilnowali, by do
współrządzenia państwem nie zostali
dopuszczeni przedstawiciele innych
stanów.
Dlatego ustrój Rzeczypospolitej w XVI –
XVIII wieku nazywa się:
demokracją szlachecką
Stany szlacheckie
Szlachta dzieliła się na:
 Magnatów (możnowładców)
i ogół szlachty, który się dzielił na:
 posesjonatów (zamożna szlachta,
posiadała folwarki i wsie razem z
chłopami)
 średnią szlachtę (mało zamożna, często
sama uprawiała swoje ziemie)
 gołote (nie mogła zostać urzędnikiem,
nie posiadała ziemi, najbiedniejsza
część szlachty).
SEJMIKI

były to zjazdy szlachty, zamieszkującej
województwo lub ziemię, na które dzieliła
się Korona i Litwa np. województwo
krakowskie czy ziemia dobrzyńska;

na mocy przywileju z 1454r. sejmiki
uzyskały ogromny wpływ na politykę
państwa – zwłaszcza na jego finanse;
Rodzaje sejmików

Deputackie – na których wybierano
reprezentantów do Trybunału Korony;
 Generalny (generał) – większy zjazd
senatorów i szlachty danej prowincji,
uzgadniano na nim stanowisko w
sprawach jakie miał rozpatrywać następny
sejm;
 Przedsejmowy (elekcyjny) – zbierał się
przed sejmem walnym w celu wybrania
posłów i ustalenia instrukcji posłów;
Rodzaje sejmików c.d.

Relacyjny – zwoływany po sejmie
walnym, posłowie zdawali sprawozdanie z
obrad sejmu walnego;
 Powiatowe – skupiały szlachtę danego
powiatu;
 Ziemskie – gromadziły szlachtę danej
ziemi np. na Mazowszu, w ziemi
dobrzyńskiej itp..;
 Wojewódzkie i generalne – zwoływane
dość rzadko, skupiały szlachtę całej
prowincji.
W 1493 roku, szlachta utworzyła obok
senatu odrębną izbę poselską, w której
zasiadali posłowie wybierani przez sejmiki.
To wydarzenie uważa się za początek
istnienia sejmu walnego, składającego
się z trzech „stanów sejmujących”:
Króla
Senatu
Izby poselskiej
Stany sejmujące
Każdy z trzech „stanów sejmujących” miał
odmienne uprawnienia.
1. Monarcha
 zwoływał sejm,
 przewodniczył posiedzeniom,
 sprawował sądy,
 przedstawiał własne projekty,
 bez jego zgody żadna uchwała nie miała
mocy prawnej.
Stany sejmujące c.d.
2. Senatorowie
 wyrażali swoje opinie o królewskich i
poselskich projektach ustaw
3. Posłowie
 przedstawiali własne postulaty,
 omawiali projekty ustaw królewskich.
Do przyjęcia ustawy przez sejm
potrzebna była jednomyślna zgoda
trzech jego stanów
Sejm Walny
Król
izba poselska
170 posłów
izba senatorska
140 senatorów
Sejm walny c.d.
Po 1569 roku sejmy odbywały się
najczęściej w Warszawie – „w pół drogi
między stolicami Polski i Litwy”.
Od 1573 roku przyjęto zasadę zwoływania
sejmu zwyczajnego raz na dwa lata na
okres sześciu tygodni.
Gdy tego wymagały okoliczności król mógł
zwołać dwutygodniowy sejm
nadzwyczajny.
Podczas obrad sejmu obowiązywały dwie
niepisane zasady:
jedności i jednomyślności.
Stosowanie tych zasad przynosiły jednak
największe szkody
Zakres działania sejmu
walnego








praca ustawodawcza – uchwalanie ustaw,
konstytucji,
polityka zagraniczna,
uchwalanie podatków,
ustalanie liczebności wojsk,
decydowanie o wydatkach i dochodach państwa,
sądownictwo szlacheckie – prawo łaski i
amnestii,
wyrażanie zgody na zwołanie pospolitego
ruszenia,
nobilitacje – nadanie szlachectwa.
Rodzaje sejmów


Sejm walny,
Sejm konwokacyjny – zawiązany po śmierci
króla pod przewodnictwem prymasa wyznaczał
czas i miejsce wolnej elekcji,
 Sejm koronacyjny – odbywał się w Krakowie i
kończył bezkrólewie, król elekcyjny zaprzysięgał
artykuły henrykowskie i był koronowany,
 Sejm obozowy – w czasie zbierania
pospolitego ruszenia,
 Sejm rokoszowy – w czasie zbrojnego
wystąpienia przeciw królowi.
Korzyści z demokracji szlacheckiej czerpała
grupa społeczeństwa, stanowiąca dziesiątą
część mieszkańców kraju.
W następnych wiekach rosnący egoizm
szlachty spowodował zablokowanie
koniecznych reform i ostatecznie pchnięto
państwo ku katastrofie.
Posiedzenie sejmu w 1622 r., (miedzioryt)
Sejm polski. Król Aleksander Jagiellończyk w otoczeniu senatorów i posłów.
Unia Lubelska – w 1569 pod wpływem
ruchu egzekucyjnego [ruch egzekucyjny]
zawarto ściślejszą unię z Litwą. Zastąpione
unię personalną, unią realną. Tabela
przedstawia wspólne i różne rzeczy dla
Litwy i Polski
Wspólne
Narodowości w Rzeczypospolitej
Obojga Narodów w 1569
Inni 15%
Niemcy
10%
Polacy
40%
Litwini
15%
Rusini
20%
Mapka
Różne
Państwo
Terytoria
Król
Urzędy
Sejm
Wojsko
Moneta
Prawa
Polityka zagraniczna
i obronna
Skarb
Języki urzędowe
Rzeczpospolita po unii Lubelskiej
Wolna Elekcja – jest to wybór nowego
władcy dokonywany przez szlachtę w
drodze głosowania, kandydatem mógł być
każdy szlachcic z kraju i zagranicy.
Król musiał, aby rządzić spełniać
dwa rodzaje warunków:
1. Artykuły Henrykowskie:
-uznawać wolną elekcję
-przestrzegać postanowień
konfederacji warszawskiej
-co 2 lata zwoływać sejm
-utrzymywać 16 senatorów
W czasie sejmu
elekcyjnego w 1573 roku
głównymi kandydatami byli:
kontrolnych
-jeśli król złamie postanowienia
poddani mogą wypowiedzieć mu
-Iwan Groźny (car Rosji)
posłuszeństwo
-Piast (magnat polski)
2. Pacta conventa (z łac. Warunki
uzgodnione):
-Henryk Walezy (Wybrany)
Warunki ustalane przez szlachtę
oddzielnie dla każdego władcy
WOLNA ELEKCJA
Wolna elekcja - jest to wybór monarchy
nieograniczony względami na dynastię (w Polsce
od 1572). Na elekcji szlachta głosowała
województwami w obecności posłów, którzy
odnosili jej głosy do senatu: wybór króla ogłaszał
marszałek, mianował natychmiast prymas. W
późniejszym terminie ustalono stałe miejsce, w
którym odbywała się elekcja, była to Wola pod
Warszawą (obecnie dzielnica Warszawy).
Lista królów elekcyjnych
panujących w Polsce:
-Henryk Walezy 1573-1574
-Jan III Sobieski 1674-1696
-Stefan Batory 1576-1586
-August II 1697-1706
-Zygmunt III Waza 1587-1632
-Stanisław Leszczyński 1704-1709
-Władysław IV 1632-1648
-August III 1733-1763
-Jan II Kazimierz 1648-1668
-Stanisław August Poniatowski
1764-1795
-Michał Korybut Wiśniowiecki
1669-1673