راه حل مسئله
Download
Report
Transcript راه حل مسئله
خالقيت و حل خالق مساله
دوره ضمن خدمات كاركنان و كارشناسان كميته امداد امام خميني آ.غ
مدرس :مصطفي اماني
عضو هيات علمي دانشگاه
مدرس ،پژوهشگر و مشاور خالقيت و نوآوري سيستماتيك ()TRIZ
مشاورخالقيت تجاري و كارآفريني هولدينگ TSP
1
2
3
موضوع بحث
مفهوم مسئله و مشكل و انواع آنها
اصول برخورد با چالش هاي جديد و حل خالق مسئله
شناسايي الگوهاي قبلي براي حل مسئله
معرفي برخي از بهترين تكنيك هاي ايده سازي و حل خالق مسئله
4
ِامي كارتير:
هيييچ چييير خطرنيياز تيير از آن ننسييي كييه تتهييا يييك ايييده تمييام ذهيين
شما را اشغال كرده باشد!
5
چگونه ارتفاع یک ساختمان را با یک فشار سنج اندازه بگيریم؟
یک نخ به انتهای فشارسنج می بندیم ،از باالی ساختمان ،فشارسنج را آرام آرام پایین می دهیم تا
به خیابان برسد ،طول نخ مساوی ارتفاع ساختمان است!
فشارسنج را در دست بگیرید ،از خیابان شرروع ننیرد و از پلره هرا براال برو رد .هنگرام براال رفرنن ،در هرر
طبقه فشارسنج را ننار دیوار گذاشته و روی دیوار تا سقف نشانه هایی به ارتفاع طرول فشارسرنج
بگذار ررد .وقتررب برره بشررت بررام رسرریدید ،ارتفرراع سرراختمان برابررر اسررت بررا ررداد نشررانه هررای گذاشررته
شده ضربدر طول فشارسنج!
يك روش از جنس دیگرر :بره طبقره همفرف برو رد و نگنبران سراختمان را پیردا ننیرد .فشارسرنج را بره
او نش رران بدهی ررد و بگو ی ررد« :ه ررا آق ررا! ای ر ی ررک فشارس ررنج ن ررو و س ررالم اس ررت و ی ر ارزان قیمت ررب ه رم
نیسررت! اگررر ارتفرراع سرراختمان را برره م ر بگررویی ،آن را برره تررو مرری دهررم!» و او ارتفرراع سرراختمان را برره
شما خواهد گفت!
6
اين تمرين را در 1دقيقه انجام دهد
7
امتحان نهايي كالس سوم راهنمايي– تاريخ 7ديماه – 91اروميه -زمان 10دقيقه
اعالمیه استقالل آمر کا نجا امضا شد؟
علت اصلا طالق یست؟
ه ی هایی را نمیتوان درصبحانه خورد؟
یک آدم گونه ممف است هشت روز نخوابد؟
طور میتوانید فیلا با یک دست را بلند ننید؟
در پایین صفحه
ازدواج
نهار و شام
مشفلا نیست شبها میخوابد.
شما امکان ندارد فیلا را پیدا ننیدنه یک دست داشته باشد.
8
شما چه تعريفي از مشكل و مسئله داريد؟
چه استراتژي هايي براي حل مسائل و چالش هايي كه براي
اولين بار رخ مي دهند داريد؟
9
چييالش :يييك نيين ران 15دقيقييه دييير بييه جلسييه اي وارد شييد و متوجييه شييد بيراي او تريبييون
پنش بيني نكرده اند .فورا مسئله را چنين تعريف كرد:
«از كجا مي توانم به سرعي يك تريبون تهيه كنم؟»
سپس با طرح اين سوال در ذهن كه «چرا احتياج به ييك تريبيون دارد؟» دريافيي كيه نيياز
بييه تريبييون ب ييدين علييي اس ييي كييه ب ييدون مكيياني ب يراي ق يراردادن يادداش ييي هييا ش ناراح يي
اسي!
بن ييابراين مس ييئله اص ييلي وي ب يراي مب ييارزه اي يين نب ييود ك ييه «چگون ييه ي ييك تريب ييون تهي ييه ك يينم؟»
مسئله اصلي او چه بود؟
چه مكان مناسبي براي قراردادن يادداشي هايم بيابم؟
10
مشكل :يك شركي محصوالت شيميايي با مسئله «تعيين وزن بشكه هاي ُپر» براي
محاسبه هزينه حمل و نقل روبرو شد .بشكه ها آنقدر سنگين بود كه سه نفر براي
قراردادن روي ترازو الزم داشي!
مديريي راه هاي متعددي مانند:
.Aپايين آوردن ترازو
.Bدرسي كردن سطح شنبدار
.Cاستفاده از قرقره
را بررس ي كرد .اما مشكل هوز پابرجاسي...
نهايتا تصميم گرفي مسئله را از نو تعريف كند.
11
12
مسئله چنسي؟
تعريف مسئله
فاصله ميان وض يت موجود و وض يت مطلوب كه به دقت و روشني
بيان شده است.
رابطه اي مشخص ،دقيق و بدون ابهام كه مجموعه اي از م لومات
را به مجموعه اي از مجنوالت ربط مي دهد.
منظور از حل مسئله
.1برداشنن موانع وض يت موجود تا رسيدن به وض يت مطلوب
.2جستجو و كشف مجنوالت با توجه به م لومات موجود.
14
مسائل عادي يا بسته
(عناوين ديگر آن :مسائل فرموله شده ،مسائل تكراري ،كالسيك ،كلنشه اي)
مثال هايي از يك مسئله بسته:
15
مسائل غیرعادي يا باز
ساير عناوين آن :مسائل واگرا ،خالقانه ،ابتكاري مسائل غير كالسيك ،ابداعي
مسئله اي اسي كه راه و روش حل آن ناشناخته و نامشنص مي باشد.
چنانچه همه يا تعدادي از مراحل اصلي فرايند حل يك مسئله ،ناشناخته و نامشنص بوده و نياز به
ابداع ،نوآوري و يا كشف داشته باشد مسئله ،غير عادي يا باز اسي.
مثال هايي از يك مسئله باز:
16
پروفسور جان آرنولد استاد مهندس ي خالق چنيين دربياره گسيترش دادن مسيئله
مي گويد:
«وقتييي مييي دانيييد در جسييتجوي چييه هس ي يد ،وقتييي آن را مييي بيييييد شناسييايي اش مييي كنيييد
امييا در مييورد ابييداع (مسييئله بيياز) چطييور؟ آيييا مييي دانيييد دنبييال چييه هسي يد؟ بييدي ي اسييي كيه
نمييي دانيييد مگيير آنكييه خييود مسييئله را بييه نحييوي چنييان گسييترده ،اصييو ي و جييام بيييان كنيييد
كييه حتييي دور از ذهيين تييرين امكانييات را از نظيير دور نداريييد و ذهيين را بييا محييدوده اي از پان ي
هاي قابل قبول به پنشداوري سوق ندهيد!»
17
هنگييامي كييه ناسييا برنامييه فرسييتادن فهييانوردان بييه فهييا را آغيياز كييرد ،بييا مشييكل كييوچكي روبيرو شييد.
آنها دريافتند كه خودكارهياي موجيود در فهياي بيدون جاذبيه كيار نميكننيد( .جيوهر خودكيار بيه سيمي
پ ييايين جري ييان نميياب ييد و روي س ييطح كاغي ي نميري ييزد ).بي يراي ح ييل اي يين مش ييكل آنه ييا ش ييركي مش يياورين
اندرسييون را انتباككردنييد .تحقيقييات بيينش از يييك دهييه طولكشيييد12 ،ميليييون دالر صيير شييد و در
نهايييي آنهييا خودكيياري طرانييي كردنييد كييه در محيييي بييدون جاذبييه مينوشييي ،زييير آك كييار ميكييرد ،روي
هر سطحي حتي كريستال مينوشي و از دماي زيرصفر تا 300درجه سانتي گراد كار ميكرد.
نتيجه :ريف نادرست صورت مسئله ما را محدود مي كند!
18
19
در باالي جو زمین
داخل آب
روي سطح زمین
آلفرد نورث وايتهد:
20
محدودیي مناب :واقعيي اييسي كه تبديل يك ايده خالقانه به نوآوري نيازمند پشتیبانی ،برنامه ريزي ،صر
زمان ،هزينه و تالش كافي اسي.
محدودیي اطالعات :يك فرد يا يك شركي هرقدر هم كه اطالعات داشته باشد ،باز نمي تواند نسبي به دانش
موجود در يك صنعي در حل يك مسئله راه حل ارائه دهد.
تهادها :اغلب افراد درگير در يك مسئله جديد ،از دیدن تهادها در مسئله خود ناتوان یا غافل اند .و ي مبتكران
براي حل مسئله خود آن تهاد ريشه اي را مي يابند و رف مي كنند .اين فرق بين مبتكران و مهندسان اسي.
رخوت ذهني :هر شنص به موضوع خاص ي عالقه دارد و اين مانند ُبرداري حول حوزه تبصص ي اوسي .اين بردار
باعث مي شود كه شنص كارش را در همان جتهي كه قبال در پروژه هاي قبلي موفق بوده اسي سوق دهد و نه
جهات ديگر! ل ا ممكن اسي همه شرايي را نبنند و درنظر نگيرد.
21
بردار
رخوت
ذهني
مسئله
P
S
راه حل
اگر در مكان نامناسب به دنبال ايده هاي جديد بگرديم ،احتماال چيري دستگيرمان نشود! پس مهم
ننسي كه فرآيند مورد استفاده چقدر پيچيده و تبصص ی باشد ،مهم اييسي كه اين روش هيچ جوابي
در محيي مورد جستجو پيدا نبواهد كرد...
پس چاره چیسي؟ چه کار کنیم تالشهایمان در برخورد با مسائل جديد اثرببش تر باشد
و ن یجه دهد؟
22
23
فرآيند كلي حل خالق مسئله طبق الگوي اسبورن -پا ِرنز
(ديدن چالش ها و طرح مسئله)
(بيان صورت دقيق مسئله)
(توليد ايده هاي بنشمار بدون توجه به هيچ معيار
مشنص و پنشداوري)
(سنجش ايده ها بر اساس معيارهاي وابسته به شرايي مسئله)
(سازماندهي نيروها بر اساس بهترين راهكار انتباك شده مرحله قبل جهي
اجراي آن و سپس بازخورد گيري به موق و اصالح امور)
24
25
تكنیك های ايده سازي
خالقانه
اولين تكنيك:
شش جنبه يا سبك فكري را ريف كرده و براي هر يك كاله رنگي
خاص ي را به عنوان سمبل يین مي كند.
با موضوعات و شكل هاي واقعي سروكار دارد:
بدون هيچ گونه قهاوتي فقي واقعيي ها مورد
جستجو قرارمي گيرد.
كاله قرمز
براي بيان و جستجوي جنبه هاي هيجاني ،احساس ي و غيراستدال ي.
براي اظهار نظرات با اين كاله دليلي خواسته نمي شود.
-1ابزار مناسبي براي بيرون ريبتن احساسات هيجانات ،استقرارها ،حدس ها ،درز هاي شهودي و اموري
كه احتياج به استدالل نداشته باشد.
-2اگر در فرآيند تفكر و صحبي ها به اين گونه ايده هاي توج ي نشود آنها در پس پرده ،پتهان شده و به
صورت مبفي بر تمام تفكر فرد و م اكرات اثر مي گ ارند.
-3با استفاده از اين كاله پيگيري يا حدس زدن احساسات ديگران لزومي پيدا نمی كند و بنابراين
مقاومي ،ستيره جويي و سوءتفاهمات كاهش مي يابد و از طر ديگر از پافشاري و وسوسه براي توجيه
عواطف كاسته مي شود.
-4هنگام گفتن با كاله سرخ گوينده احساس شرم ،گناه يا غيرمنطقي بودن نمي كند.
براي بيان و جستجوي جنبه هاي منفي ،بدبننانه اما واقعي بکار
می رود.
براي بيان و جستجوي جنبه هاي مثبي ،خوش بننانه ،اما
واقعي.
را كاله زرد؟!
چرا كاله سبر؟!
آلفرد نورث وايتهد :در هر ايده جديدي
قدري حماقت هنگامي براي
40
.1
.2
.3
.4
م رل را به محلي براي بازي و تفريح آنها تبديل كنيم.
در ساعي اوليه شب و غروك والدين هر روز يك فيلم خنده دار نگاه كنند.
براي ساعات اوليه شب بازي گروهي و هيجان انگير در م رل طراني كنيم.
داستان يا فيلم هايي غرور انگير يا نفرت انگير مرتبي با زود يا دير آمدن براي بچه ها نشان دهيم.
.1از بچه ها ببواهيم آشپري كنند و هر چند روز شام را با كمك والدين درسي كنند.
.2اگر در يك ورزش ي فعاليي مي كنند برايمان آموزش آن را در م رل و قبل از شام اجباري كنند..
.3به جوان بودن آنها اقرار كنيم و كمي هم خوشبين باشيم كه شايد ترافيك يا مشكالت ناخواسته منجر به دير آمدن آنها
شده اسي..
.1در ساعي اول شب يك نوع كار اجباري و نني براي آنها درنظر بگيريم.
.2اگر دير آمدند آنها را با يك شيوه آموزنده (نتوانند از تلويزيون يا رايانه استفاده كنند) تنبيه كنيم.
.1يك جلسه خانوادگي بگ اريم و از بچه ها بپرسيم «شما با چه كارهايي مي توانيد موفق شويد كه پدر و مادر از دس تان
ناراحي شوند؟».
.2بهترين تفريحات خانوادگي و دسته جمعي را اول شب و قبل از شام قرار دهيم.
.3در ساعي اول شب از دوستانشان هر هفته دعوت كنيم عصرانه را در كنار همديگر ميل كنيم.
.1برنامه روزانه اعهاي خانواده هر هفته به روز گردد و در محلي مناسب جلو درك خروجي نصب شود.
.2از اينترني تحقيقات مرتبي با اين پديده اجتماعي كه قبال انجام گرفته اسي پيدا و مطالعه نماييم.
.3با يك روانشناس يا فردي آگاه و با تجربه مشورت نماييم.
.4چك لنستي از داليل منطقي دير آمدن مي تواند باشد تهيه كنيم.
41
تکنيک
دوم
قوانين تكنيك بارش افکار:
-1هیچ کس حق قهاوت ،ارزیابی یا انتقاد از ايده افراد گروه را ندارد.
-2هر چه ایده ها دورتر از ذهن ،جسورانه تر ،و عجیب تر باشد بهتر اسي.
-3هرچه تعداد ایده هاي گروه و جلسه بیشتر ،بهتر اسي.
-4ترکیب ایده ها از طر افراد گروه آزاد اسي.
قدرت تمركز و دقت در
خالقيت
نام هر تعداد پرنده كه
نامشان را مي دانيد
روي كاغذ بنويسيد.
قناري
مرغ عشق
مرغ خانگي
بوقلمون
جغد
فاخته
گنجشك
سينه سرخ
اردك
قاز
قرقاول
طوطي
عقاب
باز
طاووس
قو
فالمينگو
مرغ دريايي
كبوتر
بلدر ین
داركوب
ماهي خوار
بلبل
شاهین
زاغ
كالغ
دم جنبانك
پليكان
لك لك
شنر مرغ
شانه به سر
پرستو
سار
مگس خوار
قرقي
باشو
...
را داد كمي يادمان آمد؟
عدم تمركز ،تنبيلي ،نمي دانم ،كافنسي و...
اشكال افراد عادي اين
استتتتت كتتتته بتتتته انتتتتدا ه كتتتتافي
اعتمتتتاد بتتته ختتتود ندارنتتتد كتتته
تكنيك سوم
Plus
Minus
Interesting
مثبي
منفي
جالب
در اي تكنيك ابتدا ايرده هرا ،راه حرل هرا و پيشرههادا ي را برا ديردااه
مثبررت اند ير ي بيرران مرري نمرراييم .سر س ديرردااه هرراي منفرري و رخت
گیران رره را خ ررواهيم نوش ررت و در آخ ررر نك ررات جال ر ِرب آم رروختني و اي ررده
هر رراي خالقانر رره و قابر ررل پيشر ررههاد از بررثر ر ي نكر ررات مثبر ررت و منفر رري را
ليست مي كنيم.
در نظام پيشههادها م موال عادات فكري باعث مي
شوند كه اولین راه حلي كه به ذهنمان خطور كرد را
بيان نماييم و س س با صب از آن دفاع كنيم بدون
آن كه اصل موضع ما باشد و بررث ي مناسبي داشته
باشيم.
تمرين
ب ررا تكني ررك PMIمس ررئله «اح ررداث ي ررك اس ررتخر در ه ررر
خانه» را بررث ي نماييد .ببينيد بره ره رداد ايرده هرا
جال ررب ،متن رروع و ج ررامع ب رردور از ع ررادات ذهن رري دس ررت
خواهيد يافت!!!
مثبي ها:
.5
خانه هاي به دليل وزن بنشتر در بالياي طبيعي آسنب
پ يرتر خواهند شد.
استبرهاي عمومي تعطيل خواهند شد.
سوء استفاده از اين موضوع رواج پيدا مي كند.
شايد خيلي ها به دليل خفگي بميرند.
تهديدي براي افتادن كودكان خواهد شد .
.1ديگر الزم ننسي پول استبر بيرون را بپردازيم.
.2همه شنا ياد مي گيرند.
.3نظافي مردم بهتر مي شود.
.4طراني منازل بهتر خواهد شد.
.5خانه ها زيبا تر و ج اك تر خواهند شد.
.6به جاي بازي هاي رايانه اي همه به ورزش سالم روي مي جالب ها:
.1به وض بهداشتي استبرهاي عمومي بنشتر توجه شود.
آورند.
.2به آموزش همگاني شنا به جاي بازي هاي رايانه اي
.7قهرمانان شنا در كشور بنشتر مي شوند.
پرداخته شود.
.8به توصيه هاي ديني نير توجه خواهد شد.
.3استبرهاي عمومي براي رونق بنشتر به فكر ترفندهايي
.9كار ملوانان و موسسات آموزش ي شنا رونق مي گيرد.
باشند.
.10از بيماري هاي استبر عمومي پرهير مي شود.
.11ديگر پوز دادن «داشتن استبر در م رل» بين خانم ها تمام .4طراني استبر در مهندس ي منازل لحاظ شود.
.5آدم هاي خالق به فكر ابداع ابزاري براي شناي كودكان
خواهد شد.
باشند.
.12رنگ آبي براي كف استبرها پرفروش تر خواهد شد.
.6در منازل داراي استبر نرده هايي پنش بيني شود تا كودكان
در استبرنيفتند.
.1آك زيادي مصر خواهد شد.
.2پول بنشتري صر ساختن منازل خواهد شد.
.3خيلي ها از شنا زده مي شوند.
.4بيماري هاي جديدي ممكن اسي پيدا شود.
.6
.7
.8
.9
تفنیک اسفمپر
سواالت ایده برانگير
به جای مامان...
به جای
استیل سینک
ِ
Combine
ترکیب کمربند ایمنی با صدا خفه کن
تبتبواك شکل آدم
دستگيره شکل ساعي
)Adapt(adopt
این به چه چيری شبیه اسي؟
سرسره
در ا
موج
عوضی
مداد رنگی
خط فاصله
دورت بگردم
نتابخونه
یه جور دیگه نتابخونه
پدال
DNA
….
Modify (magnify)
Rearrangement
چه طوری ترتیب قرار گرفتن ساختمان موتور را تغیير
دهیم؟
Put to other uses
با تشكر فراوان و صبر و حوصله شما عزيزان...
امیدوارم
همیشه باران به نرمی بر کشترارهایتان ببارد ...
خورشید زندگیتان همیشه فروزان باشد ...
امید و ایمان همواره در کنارتان باشد ...