Transcript تکنولوژی آموزشی در ترویج کشاورزی

‫تهيه کننده‪ :‬دکتر نيو نوذری‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪ ‬آموزش از هر جنبه و در هر مرحله ای که باشد الزمه اش تاثير بخشيدن در‬
‫فراگير است اين تاثير بخشيدن هرگز به سادگی حادث نمی شود مگر آنکه در‬
‫مراحلی خاص اجزای آموزشی طرح با امکانات اجرايی برنامه مورد نظر تلفيق‬
‫گردد و برنامه تدوين شده مرحله به مرحله در قالب نظام کاربردی ويژه ای‬
‫ارائه و اجرا شود‪.‬‬
‫‪ ‬کنتادو کارشناس آموزش کشاورزی سازمان خواربار و کشاورزی جهانی‬
‫درباره برنامه ترويجی به چهار پرسش اساسی اشاره می کند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ -1‬چگونه يک زارع می تواند به طور موثرروشهای جديد توليد را ياد گيرد و‬
‫به کار بندد تا بهره وری و رفاه خويش را افزايش دهد‪.‬‬
‫‪-2‬چکونه کارگزار ترويج به ميليونها کشاورز می تواند دسترسی پيدا کند به‬
‫نحوی که روشهای توليد جديد را به نحو موثری يادگيرند‪.‬‬
‫‪ -3‬مروج با چه ديدگاهی می تواند کشاورزان را وادارسازد تا آنچه را که‬
‫يادگرفته اند با حداقل تاخير به کاربرند‪.‬‬
‫‪-4‬قابليتها و نيازهای حرفه ای کار ترويج کدامند و چه مواد آموزشی مورد نياز‬
‫است تا برنامه های ترويجی تحقيق يابند‪.‬‬
‫تکنولوژی آموزشی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫تکنولوژی آموزشی را می توان کليه مراحل ‪ ،‬موارد‪ ،‬فعاليتها و رفتارهايی‬
‫دانست که در قالب طرحهای منظم برای انجام برنامه های آموزشی و فراگيری‬
‫موثر با هدفهای مشخص و معين بر اساس تحقيق و پژوهش نيازها و صفات‬
‫انسانی و علوم ارتباطی و به کارگيری ترکيبی از منافع انسانی و مادی اعمال‬
‫می گردند‪.‬‬
‫با اندکی دقت در تعريف تکنولوژی آموزشی می توان اجزای متشکل آن را در‬
‫قالب انتظاراتی خاص به صورت پرسشهای زير مطرح کرد‪.‬‬
‫‪ -1‬چه هدفهايی با چه محتوايی مد نظر هستند‪.‬‬
‫‪-2‬چطور و تحت چه شرايطی فراگيران بايد به هدفهای آموزشی برسند‪.‬‬
‫‪ -3‬به چه منابعی نياز است تا فراگيری را ساده تر و آموزش را موثرتر کند‪.‬‬
‫‪ -4‬چگونه و تا چه حد به هدفهای مورد نظر در طرح اجرا شده رسيده ايم‪.‬‬
‫‪ ‬برای اينکه خصوصيات هر يک از پرسشهای فوق بهتر نمايان گردد‬
‫مربوط است به ارتباط اجزای اصلی آموزش در اين مدل نکات اساسی‬
‫طرحهای آموزشی به شرح زير هستند‪.‬‬
‫‪ ‬تعريف و تشخيص هدفها و انتخاب محتوای مطالب‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب صحيحترين روش فراگيری ( با تاکيد بر فراگيری انفرادی)‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب يک يا چند روش آموزشی برای اخذ بهترين نتيجه در فراگيری‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب امکانات تاسيساتی در آموزش‪.‬‬
‫‪ ‬تعيين نقش کادر آموزشی‪.‬‬
‫‪ ‬انتخاب صحيحترين مواد و وسايل آموزشی‪.‬‬
‫‪ ‬ارزشيابی نتايج و اصالح امور‪.‬‬
‫ارتباط اجزای اصلی موثردر آموزش و فراگيی‬
‫تعريف و تشخيص هدف و انتخاب حمتوای مطالب‬
‫‪ ‬هدف‪ ،‬موقعيتی است که رسيدن به آن در نهايت مورد توجه برنامه ريز و افراد ذی سهم در برنامه می‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬هدفهای آموزش ‪ ،‬به ويژه آموزشهای غيررسمی معموال برحسب ويژگيهای خود به سه گروه تقسيم می‬
‫شوند‪:‬‬
‫‪ ‬هدفهای اطالعاتی و شناختی‪:‬‬
‫‪ ‬شامل برنامه هايی است که در آنها اطالعاتی در خصوص مورد مطالعه به فراگير ارئه می گردد مانند‬
‫برنامه های سخنرانی ‪ ،‬نمايش فيلمهای ترويجی ‪ ،‬و هر برنامه ديگری که به فراگيران مجموعه ای از‬
‫اطالعات قابل درک را ارئه دهد‪.‬‬
‫‪ ‬هدفهای عقيدتی و بينشی‪:‬‬
‫‪ ‬اين هدف بر اساس تغيير يا تکميل تفکرات و نظريات قبلی فراگيران‪ ،‬ياری دادن به آنان برای کسب عقايد‬
‫و نظريات صحيح و اساسی ‪ ،‬و وسعت بينش آنان تنظيم می گردد‪.‬‬
‫‪ ‬هدفهای مهارتی و حرکتی‪:‬‬
‫‪ ‬شامل هدفهای مهارتهای جسمانی و آموزشهای عملی است در برنامه هايی که اين گونه هدفهای آموزشی‬
‫را دنبال می کنند معموال فراگيری با فعاليتهای آماده سازی و پرورش مهارتهای عملی انجام می گيرد‪.‬‬
‫‪ ‬در انتخاب ‪ ،‬تهيه ‪ ،‬و تنظيم اهداف آموزشی در هر برنامه پرسشهايی مطرح‬
‫است که بايد با دقت کافی به آنها پاسخ داده شود‪.‬‬
‫‪ ‬پس از آموزش مواد و مطالب مورد نظر‪ ،‬فراکير چه فعاليتهايی را بايد بتواند‬
‫انجام دهد؟‬
‫‪ ‬تحت چه شرايطی فراگير بايد عمليات مورد نظر در سئوال اول را انجام دهد؟‬
‫‪ ‬در هر مرحله ای ‪ ،‬سطح و حد مورد قبول برای عمليات انجام شده به وسيله‬
‫فراگيران چيست؟‬
‫انتخاب صحيحرتين روش فراگيی‬
‫‪ ‬منظور از روش آموزش و فراگيری‪ ،‬رفتارهای آموزشی و فراگيری است که برای رسيدن به اهداف آموزشی مورد‬
‫استفاده قرار می گيرند‪.‬‬
‫‪ ‬در هر حالت آموزش را به سه صورت می توان انجام داد‪.‬‬
‫‪ ‬ارتباط يکسويه‪:‬‬
‫‪ ‬در اين حالت مروج نقش ارائه دهنده مطالب (سخنران) دارد و فراگيران شنونده اند اين وضعيت معموال مواقعی قابل‬
‫اجراست که فراگيران مباحث کلی را در بعدی وسيع دريافت کنند و يا فراگيران در حدی باشد که برقراری ارتباط‬
‫نزديکتر به طرفين ممکن نباشد يا شرايط زمانی و مکانی به گونه ای باشد که جز اين عملی نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬ارتباط دوسويه‪:‬‬
‫‪ ‬در چنين موقعيتی آموزشگر عالوه بر اينکه دانش و تفکر خود را بيان ميدارد مصمم است از کيفيت و کميت پذيرش‬
‫مطالب ارائه شده نزد فراگيران نيز اطالع يابددر اين حالت شور و تحرک خاصی برقرار است‪.‬‬
‫‪ ‬خودآموزشی‪:‬‬
‫‪ ‬در حالت اول و دوم فراگير با مشوقی به نام آموزشگر سروکار دارد که از خود واکنشی خارج از کنترل فراگير نشان‬
‫می دهد در اين حالت فراگير می تواند خود راسا واکنشها را حدس بزند و کنترل کند مثل خواندن يک کتاب‬
‫روشهای آموزش‬
‫‪ ‬روشهای آموزش در ترويج آنهايی هستند که برحسب مورد و ماهيت مطالب‬
‫مورد نياز فراگير و برحسب ويژگيهايی که در تکنولوژی آموزشی مطرح است‬
‫در برقراری ارتباطی موثرو مفيد و انتقال مطالب آموزشی به فراگير به کارمی‬
‫روند البته برای اين امر بايد حواس فراگير را بااستفاده از وسايل کمک آموزشی‬
‫و امکانات گوناگون به طرز موثری درگير نمود‪.‬‬
‫‪ ‬از طرف ديگر با در نظر گرفتن تعداد فراگيران‪ ،‬روشهای آموزشی را به‬
‫انفرادی ‪ ،‬گروهی و انبوهی نيز می توان تقسيم بندی کرد‪.‬‬
‫‪ ‬آموزش انفرادی‪ :‬وسايل و امکانات و به ويژه نوع مطلب آموزشی مهمترين‬
‫عوامل در اين روش هستند و در اين روش مروج به سراغ تعداد معدودی از‬
‫افراد مختلف می رود ودر مزرعه يا محل کار آنها با استفاده از وسايل الزم‬
‫آموزش انجام می گيرد‪.‬‬
‫‪ ‬آموزش گروهی‪:‬‬
‫‪ ‬اين آموزش زمانی مطرح می شود که افراد معدود و يا جمعيتی کوچک‬
‫مسائل مشترکی داشته باشند در اين حالت نمايش طريقه ای ‪ ،‬نتيجه ای ‪،‬‬
‫سخنرانی ‪ ،‬اساليد ‪ ،‬فيلم ‪ ،‬کنفرانس و گردهماييها استفاده می شود‪.‬‬
‫‪ ‬آموزش انبوهی‪:‬‬
‫‪ ‬در حالتی استفاده می شود که اوال مسائل عمومی در برنامه آمموزشی‬
‫مطرح باشد و ثانيا آموزش همزمان افراد در مکانهای مختلف و در سطح‬
‫وسيع ميسر و مقدور نباشد در اين حالت انواع بولتن‪،‬پوسترها‪ ،‬مجالت ‪،‬‬
‫روزنامه و برنامه های راديويی و يا تلويزيونی استفاده می شود‪.‬‬
‫امکانات تاسيساتی‪:‬‬
‫‪ ‬امکانات تاسيساتی عموما شامل تجهيزات و مقدورات محيطی است که‬
‫آموزش در محدوده آن انجام می شود ‪ ،‬محدوده امکانات تاسيساتی و‬
‫عواملی که پيرامون آن قرار دارند در انجام موفقيت آميز فعاليتهای‬
‫آموزشی بی تاثير نيستند‪.‬‬
‫‪ ‬از اين رو الزم است آموزشگران و مسئوالن آموزشی به امکانات‬
‫تاسيساتی و تامين وسايل رفاهی در محيط آموزشی توجه کنند و امکانات‬
‫رابه نحوی تامين نمايند که در ايجاد بهترين و مناسبترين محيط برای‬
‫فراگيری و بالنتيجه افزايش بازده فعاليتهای آموزشی موثر باشند‪.‬‬
‫نقش کادر آموزشی‪:‬‬
‫‪ ‬هر برنامه ترويجی بايد به وسيله افرادی اجرا شود که از اهداف و‬
‫محتوای آن آگاهی کامل داشته باشند مروج همچنين بايد از توازن فکری‬
‫برخوردار باشد تا بتواند مسائل و مشکالت را درک کند و با در نظر‬
‫گرفتن رويدادهای روزمره آنها را حل و فصل نمايد‪.‬‬
‫‪ ‬همچنين آموزشگر بايد از روشهای ترکيبی در آموزش خود استفاده نمايد‬
‫يکی ديگر از مهمترين وظايف آموزشگر اين است که در برقراری رابطه‬
‫دوجانبه برای رد و بدل کردن نظريات و مهارتها نهايت سعی خود را‬
‫مبذول دارد‪.‬‬
‫ارتباط آموزشی‪:‬‬
‫‪ ‬چگونگی اين نظام ارتباطی را می توان در نمودار زير مشاهده کرد در‬
‫اين مدل عوامل اصلی موثر در خصوص ارتباط عبارتند از فرستنده ‪،‬‬
‫پيام ‪ ،‬کانال و گيرنده که هر کدام بايد در شرايط خاصی انجام گيرد‪.‬‬
‫حنوه ارتباط آموزشی و يادگيی‪:‬‬
‫عوامل موثر در برقراری هبرت ارتباط آموزشی‪:‬‬
‫‪ ‬آمادگی فراگير و آموزشگر‬
‫‪ ‬آموزش عملی‬
‫‪ ‬محيط مناسب‬
‫‪ ‬تسلط در زمينه برقراری ارتباط آموزشی‬
‫‪ ‬رعايت خصوصيات فردی از نظر توانهای بدنی و روانی فراگيران‬
‫‪ ‬انتخاب صحيحترين مواد و وسايل آموزشی جهت آموزش بر اساس سابقه‬
‫ذهنی فراگيران ‪ ،‬تعداد و انواع هدفهای آموزشی ‪ ،‬امکانات و وسايل‬
‫موجود که ميتواند شامل انواع پروژکتورهای تصوير ثابت و متحرک و‬
‫همچنين دستگاههای نمايش تلويزيونی و نيز انواع مواد و وسايل ديگر‬
‫مانند پوستر و نمودار و غيره باشد‪.‬‬
‫‪ ‬آموزشگر به هنگام استفاده از وسايل کمک آموزشی بايد نکات زير را در‬
‫نظر داشته باشد‪:‬‬
‫‪ ‬داشتن آمادگی قبل از اجزای برنامه و آماده سازی وسايل و امکانات‬
‫‪ ‬آمادگی فراگير با توجه به ويژگيها ‪ ،‬نيازها ‪ ،‬موقعيت ها و تواناييها‬
‫‪ ‬پيگری اقدامات آموزشی‬
‫ارزشيابی نتايج و اصالح امور‬
‫‪ ‬برای اطالع از ميزان پيشرفتهای به دست آمده بايد نتايج ارزشيابی شود‬
‫برای ارزشيابی ‪ ،‬روشهای متفاوتی را می توان انتخاب کرد ولی نکته‬
‫اساسی اين است که در جهت شناخت پيشرفتها ‪ ،‬نارساييها و نهايتا در‬
‫جهت افزايش کارايی برنامه های ارشادی ترويج باشد نه صرفا گزارش‬
‫اقدامات انجام شده به مسئوالن باالتر‪.‬‬
‫منبع‪:‬‬
‫ترويج و آموزش کشاورزی و منابع طبيعی (جلد دوم)‪ ،‬دکتر ايرج ملک ‪‬‬
‫محمدی‪ ،‬مرکز نشر دانشگاهی تهران‬