Transcript Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı

KATILIM BANKACILIĞINA
GİRİŞ
Eğitmen :
Doç. Dr. Servet BAYINDIR
İstanbul Üniversitesi – İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi
26 Mayıs 2012
Bera Hotels KONYA
Eğitim No : 2011 / 2012 – 55
www.tkbb.org.tr
1
AKIŞ





TEMEL İLKELER

İnsan ve İktisat İlişkisi

İslam’ın Mala Verdiği Değer

İslam’da Mal Mübadele Yöntemleri

Ticarette Temel İlkeleri

İslam’da Sözleşmeler (Akitler)

İslam’da Faiz Yasağı
FİNANSAL PİYASALAR VE FİNANSAL KURUMLAR

Genel Anlamda Finansal Aracılık ve Finansal Kurumlar

Faizli Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel Felsefesi

Faizsiz Bankacılık Sistemi: Ortaya Çıkışı ve Temel İlkeleri

Belli Başlı Faizsiz Bankacılık İşlemleri ve Fıkhi Temelleri
FAİZSİZ BANKACILIK UYGULAMALARI

Faiz ve Ticaret Farkı

Murabaha

Mudaraba ve Müşareke

Kredi Kartı
TARTIŞMALI KONULAR

Teverruk Uygulaması

GES uygulaması

Beyu’l-İne Uygulaması
DEĞERLENDİRME & SORU-CEVAP
2

İNSAN VE İKTİSAT İLİŞKİSİ
3
İNSAN VE İKTİSAT




İnsanın iktisatla ilişkisi ilk Adem’le başlar;
‫ون‬
َ ُ‫ين ِمنْ َق ْبلِ ُك ْم لَ َعلَّ ُك ْم َت َّتق‬
َ ‫ ََٓيا اَ ُّي َها ال َّناسُ اعْ ُب ُدوا َر َّب ُك ُم الَّ ۪ذي َخلَ َق ُك ْم َوالَّ ۪ذ‬
Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize
ibadet edin ki, Allah’a karşı gelmekten sakınasınız.
(Bakara, 21)
‫ض فِ َرا ًشا َوال َّس ََٓما َء ِب ََٓنا ًۖ ًء َواَ ْن َز َل ِم َن ال َّس ََٓما ِء ََٓما ًء َفا َ ْخ َر َج ِب ۪ه ِم َن‬
َ ْ‫ اَلَّ ۪ذي َج َع َل لَ ُك ُم ْاْلَر‬
‫ه‬
َّ
‫ُون‬
ِ ‫الث َم َرا‬
ِ ٰ ِ ‫ت ِر ْز ًقا لَ ُك ْم َف ََل َتجْ َعلُوا‬
َ ‫لِل اَ ْن َدا ًدا َواَ ْن ُت ْم َتعْ لَم‬
O, yeri sizin için döşek, göğü de bina yapan, gökten su
indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır.
Öyleyse siz de bile bile Allah’a ortaklar koşmayın. (Bakara,
22)
ً ِ‫ش َقل‬
‫ُون‬
َ ‫يَل َما َت ْش ُكر‬
َ ‫ض َو َج َع ْل َنا لَ ُك ْم فِي َها َم َع ِاي‬
ِ ْ‫ َولَ َق ْد َم َّك َّنا ُك ْم فِي ْاْلَر‬
Biz siz yeryüzüne yerleştirdik ve orada size geçim vasıtaları
yarattık. (Araf, 7, 10)
4
İNSAN VE İKTİSAT

Adem ve Havva cennet’te diledikleri şeyi yiyebiliyorlardı;
ُ ‫ك ْال َج َّن َة َو ُك ََل ِم ْن َها َر َغ ًدا َحي‬
َ ‫َوقُ ْل َنا ََٓيا ها َد ُم اسْ ُكنْ اَ ْن‬
‫ْث ِش ْئ ُت َم ًۖا َو َْل َت ْق َر َبا‬
َ ‫ت َو َز ْو ُج‬
َّ ‫هه ِذ ِه ال َّش َج َر َة َف َت ُكو َنا ِم َن‬
‫ين‬
َ ‫الظالِ ۪م‬


Dedik ki: “Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada
dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa
zalimlerden olursunuz.” (Bakara, 35)
İnsan Dünya’ya belli süre yerleşmek
faydalanmak üzere gönderilmiştir:
ve
ondan
ُ ‫َفا َ َزلَّ ُه َما ال َّش ْي َطانُ َع ْن َها َفا َ ْخ َر َج ُه َما ِممَّا َكا َنا ۪في ًۖ ِه َوقُ ْل َنا اهْ ِب‬
‫ض‬
ُ ْ‫طوا َبع‬
ٍ ْ‫ض ُك ْم لِ َبع‬
‫ض ُم ْس َت َق ٌّر َو َم َتا ٌع ا ِٰلى ۪حين‬
ِ ‫َع ُدو َولَ ُك ْم فِي ْاْلَ ْر‬



Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde
bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de,
“Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir
süre barınak ve faydalanma vardır” dedik. (Bakara, 36)
5
İNSAN VE İKTİSAT
ُ ‫َقا َل اهْ ِب‬
ُ ْ‫طوا َبع‬
‫ين‬
ِ ‫ض َع ُدو َولَ ُك ْم فِي ْاْلَ ْر‬
ٍ ْ‫ض ُك ْم لِ َبع‬
ٍ ‫ض ُم ْس َت َق ٌّر َو َم َتا ٌع ا هِلى ۪ح‬



Allah, dedi ki: “Birbirinizin düşmanı olarak inin
(oradan). Size yeryüzünde bir zamana kadar
yerleşme ve yararlanma vardır.” (Araf, 24)
‫ُون‬
َ ‫ون َو ِم ْن َها ُت ْخ َرج‬
َ ‫ َقا َل ۪في َها َت ْح َي ْونَ َو ۪في َها َتمُو ُت‬
Allah, dedi ki: “Orada yaşayacaksınız, orada
öleceksiniz ve oradan (mahşere) çıkarılacaksınız.”
(Araf, 25)
6
İSLAM’IN
MALA VERDİĞİ DEĞER

7
MAL NEDİR?





Mecelle’nin mal tarifi:
“Mal, tab’ı insânî mail olup da vakti hâcet için
iddihar olunabilen şeydir ki menkule ve gayri
menkule şamil olur.” (Mad. 126)
Bu madde şöyle ifade edilir:
“Mal, insan doğasının/tabiatının arzuladığı,
ihtiyaç için biriktirilebilen şeyler olup, menkul ve
gayri menkulleri kapsar”.
Malın Günümüzdeki Tarifi: “İnsan ihtiyaçlarını
karşılayan ve iktisadi değeri olan şeye mal denir”.
8
İSLAM’IN HEDEFLERİ İÇİNDE MAL’IN KONUMU
(Makasıd-i Şeria ve Mal)
CAN’IN
KORUNMASI
MALIN
KORUNMASI
NESLİN
KORUNMASI
AKLIN
KORUNMASI
DİN’İN
KORUNMASI
İSLAM’DA MAL ÖNEMLİDİR
ٰ ‫ َوْلَ ُت ْؤ ُتو ْا ال ُّس َف َهاء أَمْ َوا َل ُك ُم الَّ ِتي َج َع َل‬
ً ‫للاُ َل ُك ْم ِق َياما‬
‫َوارْ ُزقُو ُه ْم فِي َها َو ْاكسُو ُه ْم َوقُولُو ْا َل ُه ْم َق ْوْلً مَّعْ ُرو ًفا‬

Allah’ın, sizin için ayakta durma/geçim
kaynağı kıldığı mallarınızı aklı ermezlere
vermeyin. O mallarla onları besleyin,
giydirin ve onlara güzel söz söyleyin.
(Nisa, 4/5)
10
İSLAM’DA MAL HAYR OLARAK NİTELENİR
‫ين‬

َ ‫ْن َو ْاْلَ ْق َر ِب‬
َ ُ‫ك َم َاذا ُي ْنفِق‬
َ ‫َيسْ أَلُو َن‬
ِ ‫ون قُ ْل َما أَ ْن َف ْق ُت ْم ِمنْ َخي ٍْر َفلِ ْل َوالِدَ ي‬
‫للا ِب ِه َعلِيم‬
ِ ‫ْن الس َِّب‬
َ َّ َّ‫يل َو َما َت ْف َعلُوا ِمنْ َخي ٍْر َفإِن‬
ِ ‫ين َواب‬
ِ ‫َو ْال َي َتا َمى َو ْال َم َسا ِك‬
 Sana,
ne harcayacaklarını soruyorlar. De ki:
"Yaptığınız harcamalar; ana-babaya, en yakınlara,
yetimlere, çaresizlere ve yolda kalmışlara olmalıdır”.
Siz hayır olarak ne yapsanız, Allah onu bilir.(Bakara, 2/215)
ُ ‫ض َر أَ َحدَ ُك ُم ْال َم ْو‬
‫ْن‬

ِ ‫ك َخ ْي ًرا ْال َو‬
َ ‫ت إِنْ َت َر‬
َ ‫ب َعلَ ْي ُك ْم إِ َذا َح‬
َ ‫ُك ِت‬
ِ ‫ص َّي ُة لِ ْل َوالِ َدي‬
(Bakara, 2/180( ‫ين‬
ِ ‫ين ِب ْال َمعْ ر‬
َ ِ‫ُوف َح ًٰقا َعلَى ْال ُم َّتق‬
َ ‫َو ْاْلَ ْق َر ِب‬
 “İçinizden birine ölüm gelir de geriye mal (Hayır)
bırakmış olursa (o malı) ana-baba ve en yakınlarına
belirli oranda paylaştırmak üzerinize farz kılınmıştır. Bu,
Allahtan çekinenlere yüklenmiş bir görevdir”.
11
İSLAM’DA
MAL MÜBADELE
YÖNTEMLERİ

12
MALLAR BATIL YOLLARLA
EL DEĞİŞTİRMEMELİ
‫اط ِل إِْلَّ أَن‬
ِ ‫مْوا َل ُك ْم َب ْي َن ُك ْم ِب ْال َب‬
َ َ‫ين آ َم ُنو ْا ْلَ َتأْ ُكلُو ْا أ‬
َ ‫ َيا أَ ُّي َها الَّ ِذ‬
‫للا‬
ٍ ‫ار ًة َعن َت َر‬
َ ‫ون ِت َج‬
َ ‫َت ُك‬
َ ٰ َّ‫اض مِّن ُك ْم َوْلَ َت ْق ُتلُو ْا أَنفُ َس ُك ْم إِن‬
‫حي ًما‬
ِ ‫ان ِب ُك ْم َر‬
َ ‫َك‬
 Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda
batıl yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı
rıza ile yapılan ticaretle olursa başka.
Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz
Allah, size karşı çok merhametlidir.
(Nisa, 4/29)
13
MEŞRU MAL EDİNME YOLLARI






İhraz,
Miras,
Vasiyyet
Hibe,
İnfak/Sadaka,
7) Ticaret


a) Alım Satım
b) Ortaklık
14
BATIL MAL EDİNME YOLLARI

Rüşvet, (Bakara, 2/188)
Hırsızlık, (Maide, 5/38-39)
Gasp (Maide, 5/38-39)
Dini Kullanmak,(Tevbe, 9/34)
Ölçü ve Tartıda Hile, (Mutaffifin, 83/1-5)
Kumar/Spekülasyon (Maide, 5/90-91)

7) Faizcilik





15

TİCARET’TE
TEMEL
İLKELER
16
TİCARET’TE TEMEL İLKELER
1. Ticaret Karşılıklı Rızaya Dayalı Olmalıdır:
‫ار ًة َعن‬
ِ ‫ين آ َم ُنو ْا ْلَ َتأْ ُكلُو ْا أَمْ َوالَ ُك ْم َب ْي َن ُك ْم ِب ْال َب‬
َ ‫ون ِت َج‬
َ ‫اط ِل إِْلَّ أَن َت ُك‬
َ ‫َيا أَ ُّي َها الَّ ِذ‬
‫ان ِب ُك ْم َر ِحيمًا‬
ٍ ‫َت َر‬
َ ‫للا َك‬
َ ٰ َّ‫اض مِّن ُك ْم َوْلَ َت ْق ُتلُو ْا أَنفُ َس ُك ْم إِن‬
ُ ‫ك ع ُْد َوا ًنا َو‬
‫للا َي ِسيرً ا‬
ِ ٰ ‫ك َعلَى‬
َ ِ‫ان َذل‬
َ ‫ف ُنصْ لِي ِه َنارً ا َو َك‬
َ ‫ظ ْلمًا َف َس ْو‬
َ ِ‫َو َمن َي ْف َع ْل َذل‬





Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda batıl yollarla
yemeyin. Ancak karşılıklı rıza ile yapılan ticaretle
olursa başka. Kendinizi helâk etmeyin. Şüphesiz
Allah, size karşı çok merhametlidir.
Kim haddi aşarak ve zulmederek bunu yaparsa, onu
cehennem ateşine atacağız. Bu, Allah’a pek
kolaydır. (Nisa, 4/29, 30)
17
TİCARET’TE TEMEL İLKELER
2. Ticaret’te Kumar (Spekülasyon) Haramdır.
‫نصابُ َواْلَ ْزْلَ ُم ِرجْ س مِّنْ َع َم ِل‬
َ َ‫ين آ َم ُنو ْا إِ َّن َما ْال َخ ْم ُر َو ْال َم ْي ِس ُر َواْل‬
َ ‫َيا أَ ُّي َها الَّ ِذ‬
َ ‫ال َّشي‬
‫ان َفاجْ َت ِنبُوهُ لَ َعلَّ ُك ْم ُت ْفلِحُو َن‬
ِ ‫ْط‬
‫ضاء فِي ْال َخمْ ِر َو ْال َمي ِْس ِر‬
َ ‫دَاو َة َو ْال َب ْغ‬
َ ‫إ ِ َّن َما ي ُِري ُد ال َّش ْي َطانُ أَن يُوقِ َع َب ْي َن ُك ُم ْال َع‬
‫ُون‬
ُ ‫َو َي‬
َّ ‫للا َو َع ِن ال‬
َ ‫صَلَ ِة َف َه ْل أَن ُتم مُّن َته‬
ِ ٰ ‫ص َّد ُك ْم َعن ِذ ْك ِر‬



Ey iman edenler! (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler),
kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer
pisliktir. Onlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz. (Maide,
5/91)
 Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin
sokmak; sizi Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak
ister. Artık vazgeçiyor musunuz? (Maide, 5/91)
18

TİCARET’TE TEMEL İLKELER



3. Ölçü ve Tartı ve Hesaplamada Hile Haramdır:
ً ‫ك َخيْر َواَحْ َسنُ َتأْ ۪و‬
‫يَل‬
َ ِ‫اس ْالمُسْ َت ۪ق ِۜ ِيم هذل‬
ِ ‫ َواَ ْوفُوا ْال َك ْي َل ِا َذا ِك ْل ُت ْم َو ِز ُنوا ِب ْالقِسْ َط‬
Ölçtüğünüzde ölçmeyi tam yapın, doğru terazi ile tartın.
Bu daha hayırlı, sonuç bakımından daha güzeldir. (İsra,
35)
‫﴾ َو ِا َذا َكالُو ُه ْم اَ ْو‬2﴿ ‫ون‬
َ ُ‫اس َيسْ َت ْوف‬
َ ‫﴾ اَلَّ ۪ذ‬1﴿ ‫ين‬
َ ‫ َويْل لِ ْل ُم َط ِّف ۪ف‬
ِ ‫ين ِا َذا ْاك َتالُوا َعلَى ال َّن‬
َٓ
ُ ‫ك اَ َّن ُه ْم َم ْبع‬
ُ ‫﴾ اَ َْل َي‬3﴿ ‫ُون‬
﴾5﴿ ‫﴾ لِ َي ْو ٍم َع ۪ظ ٍيم‬4﴿ ‫ون‬
َ ‫ُوث‬
َ ‫ظنُّ اُو هل ِئ‬
َ ِۜ ‫َو َز ُنو ُه ْم ي ُْخ ِسر‬
Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! (Mutaffifin,1), Onlar
insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman, tam ölçerler.
(Mutaffifin,2), Fakat kendileri onlara bir şey ölçüp, yahut tartıp
verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. (Mutaffifin,3). Onlar,
büyük bir gün; insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda
duracakları gün için diriltileceklerini sanmıyorlar mı?
(Mutaffifin,4,5)
19
TİCARET’TE TEMEL İLKELER
4. Ticarette/ Üründe Kalite Temel İlkedir.
ٰ ‫َو َع َد ه‬
‫ض َك َما‬
َّ ‫ين ها َم ُنوا ِم ْن ُك ْم َو َع ِملُوا ال‬
ِ ‫صا ِل َحا‬
َ ‫للا ُ الَّ ۪ذ‬
ِ ْ‫ت لَ َيسْ َت ْخلِ َف َّن ُه ْم ِفي ْاْلَر‬
‫ين ِمنْ َق ْبلِ ِه ًۖ ْم َولَ ُي َم ِّك َننَّ لَ ُه ْم ۪دي َن ُه ُم الَّ ِذي ارْ َت ه‬
ْ‫ضى لَ ُه ْم َولَ ُي َب ِّدلَ َّن ُه ْم ِمن‬
َ ‫ف الَّ ۪ذ‬
َ َ‫اسْ َت ْخل‬
َٓ
‫ك ُه ُم‬
َ ‫ك َفاُو هل ِئ‬
َ ِ‫ون ۪بي َشيْـ ًِۜا َو َمنْ َك َف َر َبعْ دَ هذل‬
َ ‫َبعْ ِد َخ ْوفِ ِه ْم اَ ْم ًن ِۜا َيعْ ُب ُدو َن ۪ني َْل ُي ْش ِر ُك‬
‫ون‬
ِ ‫ْال َف‬
َ ُ‫اسق‬



Allah, içinizden, iman edip de salih ameller işleyenlere,
kendilerinden önce geçenleri egemen kıldığı gibi onları da
yeryüzünde mutlaka egemen kılacağına, onlar için hoşnut
ve razı olduğu dinlerini iyice yerleştireceğine, yaşadıkları
korkularının ardından kendilerini mutlaka emniyete
kavuşturacağına dair vaadde bulunmuştur. Onlar bana
kulluk eder ve bana hiçbir şeyi ortak koşmazlar. Artık
bundan sonra kimler inkâr ederse, işte onlar fasıkların ta
kendileridir. (Nur, 24/55)
20
İSLAM’DA
SÖZLEŞMELERE GENEL BAKIŞ
(AKİTLER)

21
SÖZLEŞME (Akid)
Sözlük (Lügat) Anlamı:
Akd “‫ ”عقد‬a-k-d” kökünden “düğümlemek,bağlamak,
sıkıca tutturmak, sağlamlaştırmak, tayin etmek,”
anlamlarına gelir.
Terim (Istılahi) Anlamı:
Bir muamelede akdin taraflarının icab ve kabullerinin
(irade beyanlarının(
hukuki sonuç doğuracak şekilde bir birine
bağlanmasıdır.
(153 .‫ ص‬,‫ تعريفات‬,‫ربط أجزاءالتصرف باْليجاب والقبول شرعا (جرجاني‬
22
Akdin Temel Unsurları
Akdin Temel Unsur
ve
Şartları
Akdin konusu
(‫)موضوع العقد‬
Akid
Hukuken Taraflarca Konusu
Akid
Meşru
Bilinir
Teslim/
Konusu
Olmalı
Olmalı Tesellüme Mevcud
(‫(متقوم‬
(‫(معلوم‬
Müsait
Olmalı
Olmalı
Akdin Tarafları
(‫)عاقدين‬
Akıllı
Olmalı
Baliğ
Olmalı
İrade Beyanı
(‫)صيغة‬
Reşid
Olmalı
Mazi
Kipi
Kullanılmalı
İcab ve
Kabul
Birbirini
Tamamlamalı
İrade
Beyanı
Açık
ve
Net
Olmalı
İcab ve
Kabul
Aynı
Mecliste
Gerçekleşmeli
23
Akitlerin Taksimi
Sıhhat ve
Hukuki Sonuç
Bakımından
Akdin Konusu
ve
Tarafların
Maksadı
Bakımından
Tek Taraflı
veya
Çift Taraflı
Olma
Bakımından
İrade Beyanının
Açığa Vuruluş
Şekli
Bakımından
İsimli yahut
İsimsiz Olma
Bakımından
24
Sıhhat ve Hukuki Sonuç
Bakımından Akitler
Cumhura göre gayri sahih akid
Batıl akid şeklinde adlandırılır
Gayri Sahih Akid
Sahih Akid
Esas unsurları ve şartları
bakımından tam olan akitler
Nafiz Akid
Geçerliliği engelleyecek
unsur barındırmayan akitler
(malda başkasının
hakkı olmaması gibi(
Mevkuf Akid
Başkasına ait hakka
tecavüz Barındıran
yahut tehdit vb.
engelleri barındıran akitler
Esas unsurları
veya şartlarından
bir ieksik bulunan akit
Fasid Akid
Batıl Akid
Hanefiler: Asli unsurlardan Hanefiler: Asli unsurları tam
biri eksik olan akit
fakat vasıflarından
biri eksik olan akit
Fuzuli’nin akdi gibi
Hanefi ve Maliki: Fuzuli’nin sahih ve fakat mevkuftur. Asıl tarafın rızasına bağlıdır.
Şafii:Fuzuli’nin akdi batıldır
25
Konusu Ve Tarafların
Maksadı Bakımından Akitler
Mülkiyetin Nakli
Amaçlı Akitler:
1:İvazlı akitler:
Satış, Kira, Sarf
2: Teberru akitleri:
Hibe, sadaka,
Vakıf, karz
Ortaklık Amaçlı
Akitler
Müşareke,
Mudarebe,
Müzaraa
Temsil amaçlı
Akitler
(Temsile izin
verme)
1: Vekalet
2: Yöneticilere
yetki verilmesi
3: Küçük veya
hacr altındaki
kişiye tasarruf
yetkisi verilmesi
Hakkı Sınırlayıcı
Akitler:
Hakkı düşürme
Haktan feragat
Kişileri
Amaçlı akitler:
tasarruftan
1:Hul’
men edici
2:Talak
nitelikli akitler
3: Kısastan
(Hacr, vekaletten
Vazgeçme
Azl vb.)
4: Alacağın hibesi
Teminat
Güvenlik
Amaçlı Akitler
1: Kefalet
2: Havale
3: Rehn
Koruma
Amaçlı
Akitler:
Vedia
26
Akitleri Olumsuz
Etkileyen Temel Unsurlar
Faiz
Kumar
İkrah
Hata (Ğalat)
Aldatma
(Ğubn)
Tağrir
27

İSLAM’DA FAİZ YASAĞI
28
FAİZİN TANIMI
Faizin fıkıhtaki tanımı:
‫هوالفضل الخالي عن العوض المشروط في المعاملة‬
Faiz; ticari işlemde karşılığı olmaksızın şart koşulan
fazlalıktır.


Faizin günümüzdeki tanımı:
Faiz; borçtan (krediden) sağlanan gelire
denir.
Faizli işlem; gelir amaçlı borç işlemidir.
29
TEVRAT’TA FAİZ YASAĞI

Tevrat’ın Faize Bakışı:

Tevrat’a göre faiz haramdır:

Tevrat, Çıkış 22/ 25; Levililer 25/ 35,36,37; Tesniye
15/1-8; Tesniye 23/19-20; Yeremya 15/10.

Yahudiler diğer din mensuplarına faizle borç vermeyi
caiz görmüşleridir: (Tesniye, 23/ 20).

Kur'ân bu durumu onların helak sebebi olarak
göstermiştir (Nisâ, 4/ 161).
30
İNCİL’DE FAİZ YASAĞI

İncil’in Faize Bakışı:

İncil’de faizle ilgili olarak şöyle denir: “Birilerine ondan
bir karşılık ummak için ödünç verirseniz, bunun için
hangi teşekkür beklenir? Günahkârlar da bir şey almak
için birbirlerine ödünç verirler”(Luka,6/34).

Hıristiyanlıkta faiz kilise tarafından XVI. Yüzyıla kadar
haram kabul edilip yasaklanmıştı.

İlk defa, Calvin’in (Ö.1564) yoğun gayretleriyle
Cenevre’de 1574 yılında faize resmen izin verildi.
31
KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
Faizi Haram Kılan Ayetler:
‫ وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فال يربو عند هللا وما آتيتم من زكاة تريدون‬-1 
)39 ‫وجه هللا فأولئك هم المضعفون (الروم؛‬
 (1) “İnsanların malları içinde artsın diye faize verdiğiniz şey
Allah katında artmaz. Allah’ın rızasını gözeterek verdiğiniz
zekâta gelince işte onlar (mallarını ve sevaplarını) kat kat
artıranlardır” Rum, 30/ 39.
130( ‫ يا أيها الذين آمنوا ال تأكلوا الربا أضعافا مضاعفة واتقوا هللا لعلكم تفلحون‬- 2 
)‫آل امران‬
 (2) “Ey îman edenler! Ribayı kat kat arttırılmış olarak yemeyin.
Allah’tan sakının ki kurtuluşa eresiniz” Al-i İmrân 3/ 130.
‫ وأخذهم الربا وقد نهوا عنه وأكلهم أموال الناس بالباطل واعتدنا للكافرين منهم‬-3 
)161 ‫عذابا أليما (النساء؛‬
 (3) “..ve men edildikleri halde faizi almaları ve haksız yollarla
insanların mallarını yemeleri yüzünden, onların (Yahudilerin)
32
küfre sapanlarına korkunç bir azap hazırladık” (Nisa 4/ 161).

KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
‫ ذلك بأنهم قالوا إنما‬،‫الذين يأكلون الربا ال يقومون إال كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس‬-4 
‫ وأمره إلى‬،‫ فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف‬،‫البيع مثل الربا وأحل هللا البيع وحرم الربا‬
)275( ‫ ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون‬،‫هللا‬

(4) “Faiz yiyenler, şeytanın peşine takılıp aklını çeldiği kimsenin
davranışından farklı bir davranış göstermezler. Bu onların ‘alım-satım
tıpkı faizli işlem gibidir’ demeleri sebebiyledir. Allah, alım-satımı helâl
faizli işlemi haram kılmıştır. Kime, Rabbinden bir uyarı gelir de faize son
verirse, geçmişte olan kendinindir. Onun işi Allah’a aittir. Kim faizciliğe
dönerse işte onlar cehennemliktir. Onlar orada temelli kalacaklardır”
(Bakara, 2/ 275).
)276( ‫ وهللا ال يحب كل كفار أثيم‬،‫ يمحق هللا الربا ويربي الصدقات‬-5 

(5)“Allah faizi eksiltir, sadakaları bereketlendirir. Allah küfürde ve
günahta ısrar eden hiç kimseyi sevmez”(Bakara, 2/ 276)

)278( ‫ يا أيها الذين آمنوا اتقوا هللا وذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين‬- 6 
(6) “Ey iman edenler! Allah’tan korkun, faizden kalan alacaklarınızı terk
edin. Eğer inanmış kişilerseniz (böyle yaparsınız)” (Bakara, 2/ 278).
33
KUR’AN’DA FAİZ YASAĞI
‫ فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من هللا ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم ال تظلمون وال‬-7

)279( ‫تظلمون‬

“Böyle yapmazsanız bilin ki; Allah ve Elçisi tarafından bir savaşla yüz
yüze gelirsiniz. Eğer tevbe ederseniz ana mallarınız sizindir. Böylece ne
haksızlık edersiniz ne de haksızlığa uğrarsınız”(Bakara, 2/ 279).
)280‫ وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة‬-8


“Borçlu darlık içinde ise, rahata ulşancaya kadar beklenir. (Borcu)
sadaka saymanız sizin için hayırlıdır. Bunu bir bilseniz!” (Bakara, 2/
280).
34
‫‪Kur’an’da Faizin İlişkilendirildiği‬‬
‫‪Diğer Mal Transfer Yöntemleri‬‬
‫‪1- Riba ve Zekat Karşılaştırması‬‬
‫ وما آتيتم من ربا ليربو في أموال الناس فال يربو عند هللا وما آتيتم من زكاة تريدون وجه هللا‬‫فأولئك هم المضعفون (الروم؛ ‪)39‬‬
‫‪ 2- Riba ve Sadaka Karşılaştırması‬‬
‫يمحق هللا الربا ويربي الصدقات‪ ،‬وهللا ال يحب كل كفار أثيم (‪)276‬‬
‫‪ 3- Riba ve Alım-Satım Karşılaştırması‬‬
‫الذين يأكلون الربا ال يقومون إال كما يقوم الذي يتخبطه الشيطان من المس‪ ،‬ذلك بأنهم قالوا إنما‬
‫البيع مثل الربا وأحل هللا البيع وحرم الربا‪ ،‬فمن جاءه موعظة من ربه فانتهى فله ما سلف‪ ،‬وأمره‬
‫إلى هللا‪ ،‬ومن عاد فأولئك أصحاب النار هم فيها خالدون (‪)275‬‬
‫‪ 4- Riba ve Borç İlişkisi‬‬
‫فإن لم تفعلوا فأذنوا بحرب من هللا ورسوله وإن تبتم فلكم رءوس أموالكم ال تظلمون وال تظلمون‬
‫(‪)279‬‬
‫وإن كان ذو عسرة فنظرة إلى ميسرة وأن تصدقوا خير لكم إن كنتم تعلمون (البقرة‪)280‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪35‬‬
SÜNNET’TE FAİZ YASAĞI


Hz. Peygamber’in Faizi Yasaklayan Hadisleri
1) “Cahiliye faizi kaldırılmıştır.” (Müslim, “Hâc”, 19; Ebû Dâvûd,
“Büyu‘”, 50; İbn Mâce, Süne, “Menâsik”, 76; Mâlik, Muvatta,
“Büyu‘”, 83).

2) “Faiz; -şirk, sihir, haksız yere adam öldürme, yetim malı yeme,
savaştan kaçma ve namuslu kadına iftira etme gibi- mahvedici
yedi büyük günahtan biridir.” (Buhârî, “Vasâya”,2).

3) “Faizi yiyene, yedirene, şâhitlik ve kâtiplik edene lanet olsun.”
(Müslim, “Müsâkât”, 105, 106).

4) Faizcilikle zenginleşen kişinin sonu mutlaka fakirliktir.” (İbn
Mâce, “Ticâret”,
36
SÜNNET’TE FAİZ YASAĞI
HADİSLERDE FAİZ YASAĞI


Hz. Peygamber’in Faizi Tanımlayan Hadisleri:
1) “Dikkat ediniz! Cahiliye devrinden kalma faizin hepsi
kaldırılmıştır. Sadece ana parayı alacaksınız. Böylece ne
zulmetmiş ne de zulme uğramış olursunuz.” (Ebû Dâvûd, “Büyu‘”, 5).

2) “Peşin satışlarda faiz cereyan etmez.”

3) “Faiz ancak ertelemede olur.” (Buhârî, “Büyu’”, 79; Müslim “Müsâkât”, 102).

(Müslim, “Müsâkât”, 103).
4) “Altın altınla, gümüş gümüşle, buğday buğdayla, arpa
arpayla, hurma hurmayla ve tuz tuzla bir birine eşit ve
peşin olarak trampa (takas) edilirler. Ama bunların cinsleri
ayrı olursa peşin olmak şartıyla, istenildiği gibi satış
yapılabilir.” (Müslim, “Müsâkât”, 81).
37

FİNANSAL PİYASALAR VE
FİNANSAL KURUMLAR
38
Finansal Sistem İçindeki
Fonksiyonları
Dolaylı Finansman

Birikimciler/Tasarrufçula
r-Borç Verenler

1) Hane halkı

2) İşletmeler

3) Bankalar

4) S.Şirketleri

5)Devlet Kurumları

6) Yabancılar
Paranın Doğrudan
Piyasaya Aktarılması
HarcayanlarYatırımcılar
1) Devlet Kurumları
2) Bankalar
3) S.Şirketleri
4) İşletmeler
5) Yabancılar
6) Hane halkı
Paranın Piyasadan
Doğrudan Bulunması
39

FAİZLİ BANKACILIK
40
FAİZLİ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI
HADİSLERDE FAİZ YASAĞI











İlk Faizli Bankalar:
Banka Ma‘bedler (Eski Yunan ve Mısır’da)
Çağdaş Faizli Bankalar:
- Venedik (İtalya)1157.
- Cenova (İtalya) 1170.
- Barcelona (Ispanya) 1401.
- Venedik (İtalya) 1578; adı Banco Della Pizzadi Rialto.
- Amsterdam (Hollanda) Amsterdam Bankası 1609.
-İngiltere Bankası, 1694,
- Fransa Bankası 1800,
-Rayşbank (Almanya) 1875,
41
FAİZLİ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI
HADİSLERDE FAİZ YASAĞI

-Bank-ı Dersaâdet (1847) :

- Bank-ı Osmâni-i Şahâne (1863):
(Osmanlı’da ilk banka; Banker Th. Baltazzi
ve Banker J. Alleon tarafından kurulmuş, Osmanlı maliyesinin 130 milyon kuruşluk kısa vadeli
borcunu ödeyememesi ve Fransız ihtilâlinin (1848) olumsuz etkileri sonucu 1852 yılında iflas
etmiştir).
(Osmanlı’da yabancı sermayeli ikinci
banka),

- Avusturya–Türk Bankası ve İstanbul Bankası
(1872):

(Osmanlı’da yabancı sermayeli 3.ve 4. banka),
-Memleket Sandıkları (1864); (T.C. Ziraat Bankası’nın aslı ve ilk
yerli sermayeli banka).

- Adapazarı İslâm Ticaret Bankası (1913);
Rumeli ve
Çerkez Müslümanlarca kuruldu (yerli sermayeli).

- Osmanlı İtibari Millî Bankası (1917):
(Yerli sermayeli).
42
Faizli Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü
Borçlu-Alacaklı İlişkisi
Sermaye
Toplama Yöntemleri

1) Cari Hesap (Borç)

2) Tasarruf Hesabı (Borç)
1000 TL %10 Faizle
1100 TL Geri Ödeme
Borçlu-Alacaklı İlişkisi
Sermayeyi
Değerlendirme
Yöntemleri
1) Kredi kullandırma (Borç)
1000 TL % 20 Faizle
1200 TL Geri Ödeme
43

FAİZSİZ BANKACILIK
44
FAİZSİZ BANKACILIĞIN OTAYA ÇIKIŞI-1






1. Erken Dönem Örnekleri:
İslam Dünyasında; Beytü’l-mal, Sarraflar, Cehbezler,
Osmanlı’da Para vakıfları, Esnaf sandıkları, Eytâm
sandıkları ve Orta sandıkları.
2. XX.y.yılda ilk örnekler: Hindistan’da Yardım
Fonu, Mısır’da Posta Tasarruf Fonu, Malezya’da
Faizsiz Tasarruf Fonları (Tabung Hajji).
3. İlk Çağdaş Faizsiz Banka:1963 yılında Mısır’da
Ahmed en-Neccâr tarafından Myt Gymr kasabasında
kurulmuştur.
4. Mevcut Durum: Günümüzde faizsiz çalışmak
üzere kurulmuş 500’ civarında finansal aracı kurum
vardır. Bu kurumların toplam sermayesi 1 Trilyon $
civarındadır.
45
FAİZSİZ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI-2
(TÜRKİYE)


A) Faizsiz (Katılım) Bankacılıkla İlgili İlk ve Son Yasal Düzenlemeler:
- İlk Düzenleme: 16.12.1983 tarih ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararnâmesi
- Son Düzenleme: 1.11.2005 tarihli Resmi Gazete’de Yayımlanan Bankalar
Kanunu
B. Türkiye’deki Mevcut Katılım Bankaları:(4 tanedir)
4)
Al- Baraka Türk Katılım Bankası A.Ş. (1984- ---).
Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş. (31 Mart 1989- ---).
Asya Türk Katılım Bankası A.Ş. (1996- ----)
Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş. (01.01.2006)

C. Faaliyetlerine Son Ver(il)miş Olanlar:
1)
Faisal Finans Kurumu (1984-2001)=Family Finans Kurumu (2001-2006).
1)
2)
3)
2)
3)
Anadolu Finans Kurumu A.Ş. (1991- 2006).
İhlas Finans Kurumu A.Ş. (1994- 11 Şubat 2001) (Kapandı)
46
FAİZSİZ BANKACILIĞIN TEMEL İLKELERİ

1. Faizsizlik ilkesi (Kredi sisteminin terki),

2. Katılımcılık ilkesi (Ortaklık sisteminin uygulanması),

2. Tüm haramlardan kaçınma ilkesi,

3. Finansal ürünlerin meşruluğu ilkesi,

4. Sosyo-ekonomik kalkınmayı gözetleme ilkesi.
47
Faizsiz Bankacılığın Finansal Sistemdeki Rolü
Karz ve Emek-Sermaye
Ortaklığı (Mudaraba)
Sermaye
Toplama Yöntemleri
1) Özel Cari Hesap
(Karz)
2) Katılma Hesabı
(Mudaraba)
Otaklık ve Ticaret İlişkisi
Sermayeyi
Değerlendirme
Yöntemleri
1)
2)
3)
4)
5)
Alt Mudaraba
Muşareke
Murabaha
Kiralama (Leasing)
Borsa İşlemleri
6)Diğer
İşlemleri
a)
b)
c)
d)
Yatırım
Selem
İstisna
Müzaraa
Müsakaat
48
BELLİ BAŞLI FAİZSİZ
BANKACILIK İŞLEMLERİ

49
FAİZSİZ BANKACILIK İŞLEMLERİNE GENEL BAKIŞ



















1. Sermaye Toplama İşlemleri
a. Özel Cari Hesaplar
b. Katılma Hesapları
2. Sermayeyi Değerlendirme İşlemleri
A. Ticaret
- Murâbaha
- Finansal Kiralama (Leasing)
B. Ortaklık
- Mudârabe,
- Müşâreke,
- Borsa İşlemleri
3. Diğer Bankacılık Hizmetleri
a. Banka kartı kullandırma
b. Akreditif açma,
c. Teminat mektubu verme,
d. Çek ve Sened kabulü,
e. Hisse senedi alım-satımı,
f. Kambiyo işlemleri
g. Fatura tahsili
50
FAİZSİZ BANKALARIN SERMAYEYİ
TOPLAMA YÖNTEMLERİ VE FIKHİ TEMELLERİ


1) Özel Cari Hesaplar:
Tanımı: Gerçek veya tüzel kişiler tarafından açılan, istenildiği zaman
tamamen veya kısmen geri çekilme özelliği taşıyan, karşılığında faiz
veya kâr ödenmeyen hesaplara carî hesap adı verilir.

Fıkhi Temeli: Carî hesap sözleşmesi karz’dan (ödünç) ibarettir.

2) Katılma Hesapları:



Tanımı : “Kâr ve Zarara Katılma Hesabı” akdi çerçevesinde açılan
hesaplardır.
Fıkhi Temeli: Banka ile hesap sahibi arasındaki ilişki karz değil
ortaklıktır. Bu ortaklığın fıkıhtaki ismi mudârabedir.
Sermaye sahipleri rabbü’l-mal, banka birinci mudârib, girişimciler ise
ikinci mudâriptir.
51
FAİZSİZ BANKALARIN SERMAYEYİ
DEĞERLENDİRME İŞLEMLERİ VE FIKHİ TEMELLERİ



1. Murâbaha:
a. Tanımı: Maliyet+karlı satış.
b. Teorik Temeli: Satım akdidir.
2. Mudârabe:

(Emek ve Sermaye Ortaklığı)
a. Tanımı: Bir tarafın emek diğer tarafın sermaye koyarak ticaret yapmak ve oluşacak kârı anlaşılan
oranda paylaşmak üzere kurdukları ortaklıktır.

b. Teorik temeli: Ortaklık akdidir; bütün hukuk sistemlerinde tanınır.

3. Müşâreke:

a. Tanımı: İki veya daha fazla şahsın belirli bir sermaye koyarak, iş yapmak ve oluşacak kâr veya
(Sermaye Ortaklığı)
zararı paylaşmak üzere kurdukları ortaklığa denir.

b. Teorik temeli: Ortaklık akdidir; bütün hukuk sistemlerinde tanınır.

4. Finansal Kiralama (Leasing):

a. Tanımı: Malın mülkiyetinin temlîki ile sona eren kiralama akdi.
b. Teorik temeli: Kira ve satım birlikteliğinden oluşan akittir; çoğunluk meşru görür.

5. Borsa Yatırım İşlemleri: Meşru temelli hisse senedi yatırımı / Ortaklık.

52
FAİZSİZ BANKALARIN YAPTIĞI DİĞER BANKACILIK
İŞLEMLERİ VE TEORİK TEMELLERİ

1. Banka Kartı Kullandırma
a. ATM Kartı:
-Tanımı: Nakit çekme veya mal ve hizmet almada kullanılan karttır.
-Fıkhi temeli: Bankanın aldığı komisyon hizmet karşılığıdır.
- Nakit çekim karşılığı alınan bedel faizdir.
b. Kredi Kartı:
- Tanımı: Hesapta para bulunmamasına karşın nakit çekimi, mal ve hizmet satın alımı ve
başka bir takım bankacılık işlemleri için kullanılan karttır.
- Fıkhi temeli: Duruma göre banka kefil, alacaklı, kendisine havalede bulunulan(muhal
aleyh) ve hizmet sunucusudur. Kart hamili ise borçlu, muhil(havalede bulunan) ve
hizmetten yararlanandır. Bankanın borç, yani verdiği kredi karşılığında (nakit çekim ve limit
aşım ücreti, vadesinde ödenmeyen borca yapılan ilave vb.)gelir elde etmesi faiz diğer
işlemler karşılığında aldığı komisyon ise caizdir.
c. Akreditif,Teminat mektubu, Çek ve Senet kabulü ve Fatura Tahsili:
Bu işlemler birer bankacılık hizmetidir. Hizmet karşılığında gelir caizdir. Çek ve senet
kır(dır)mak veya faturaların meblağının kurumda kalması karşılığında bedel ödemek faizdir.
d. Kambiyo işlemleri : (Farklı para birimlerinin alım satımı)
- İşlem peşin ise caizdir.
53
ÖRNEK UYGULAMALAR-1
(FAİZ VE TİCARET FARKI)

54
FAİZİN TANIMI
1) 100 kg asıl borcun karşılığı
2) 10 kg karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ)
55
FAİZİN TANIMI
1) 6000 TL asıl borcun karşılığı
2) 2000TL karşılığı olmayan fazlalık (FAİZ)
Faiz: Aynı niteliklere sahip iki malı farklı miktarlarda değiştirmektir.
56
TİCARETİN TANIMI
1) Müşteri para verdi
2) Satıcı paradan başka bir malı (muz) verdi
Bey: Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir.
57

ÖRNEK UYGULAMALAR-2
(MURABAHA)
58
Alım-Satım Akdi ve Murabaha
Alım-Satım Akdinin Tanımı:
‫مبادلة مال بمال آخر‬
Bir malı başka bir mal ile değiştirmektir.
59
59
Alım Satım Akdinin Çeşitleri
Fiyat Tespit Yöntemi
Bakımından Satım
Akdi
Pazarlığa Dayalı
Satım
(Müsaveme)
60
Güvene Dayalı
Satım
(Emanet Satışları
60
Güvene Dayalı Satım Akdinin Çeşitleri
Güvene Dayalı Satım
(Emanet Satışları)
Murabaha
(Maliyet+Karlı
Satış(
61
Tevliye
(Maliyetine Satış)
Vadia
(Zararına Satış)
61
MURABAHA’NIN UYGULAMASI
Tarifi:
- Sözlük Anlamı:
Murâbaha (‫ )مرابحة‬sözlükte “artma, çoğalma”
anlamına gelen “r-b-h”‫ ) (ربح‬kökünden,
“mufâale”‫ )(مفاعلة‬kalıbında mastardır.
- Terim Anlamı:
“Satın alınan bir malı, alış fiyatı veya
maliyetine belli bir kâr ekleyerek satmaktır”.
62
Murabahanın Şartları
1. Satıcının malı alırken ödediği bedel mislî/standart
mallardan olmalıdır.
2. Malın alış fiyatı veya maliyeti taraflarca bilinmelidir.
3. Kâr oranı taraflarca bilinmelidir.
4. Mal (satıcı tarafından( sahih bir satım akdiyle elde
edilmiş olmalıdır.
5. Satın alınan mal ve ödenen bedel, ribevî (faiz
cereyan eden) mallardan olmamalıdır.
6. Malı satıcı tarafından vadeli alınmışsa bu durum
alıcıya bildirilmelidir.
63
Ah şu Saate
Sahip olsam
Fıkıhta Murabaha
Galiba şu bayanın
saate ihtiyacı var
fakat peşin parası yok
3
1
2
4
1) Tacir malı asıl satıcıdan (örneğin) 100 TL’ye (genelde peşin olarak)
satın alır
2) Tacir 100 TL’ye peşin aldığı malı (örneğin) %10 karla, 110 TL’ye 2
ay vade ile müşteriye satar.
3) Müşteri her ay 55 TL olmak üzere toplam 2 ay içinde parayı satıcıya
öder.
64
Bankacılıktaki Murabaha
Ah şöyle
güzel bir
arabam olsa
Bir müşteri
gelse de araba
kredisi istese
1
Bir müşteri
Gelse de şu
arabayı satın
alsa
2
3
4
5
6
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Müşteri bankaya arzu ettiği arabanın finansmanı için başvurur,
Banka araba ve satıcısını araştırır. Emin olursa,
Banka müşteri ile arabanın fiyatı ve kar yüzdesi konusunda anlaşır
a) Banka arabayı asıl bayiden satın alır -Örneğin 10.000 TL peşin fiyata- (veya)
b) Banka arabayı satın almak için müşteriyi vekil tayin eder, o da gider alır.
a) Banka arabayı müşteriye vadeli olarak başta anlaşılan kar oranını ekleyerek
satar -Örneğin %10 karla, 1 yıl vade ile 11.000 TL- (veya)
b) Banka adına malı satın almış olan müşteri, banka adına başta anlaşılan
bedelden tekrar kendisine satar.
65
Müşteri borcunu taksitler halinde bankaya öder.
Bankacılıktaki Murabahada
Ortaya Çıkan Fıkhi Problemler
1) Banka ile müşteri arasında yapılan Genel Kredi Sözleşmesinin,
müşterinin malı bankadan satın alacağına dair vaadini içermesi,
2) Müşterinin malı, banka adına satın alıp, gene banka adına kendisine
(müşteriye) satmak üzere vekil kılınması (müşterinin hem kendisi
hem de bankayı olmak üzere çift tarafı temsili),
3) Genel kredi sözleşmesinde maldaki, ayıp, kusur, teslime kadarki
süreçte meydana gelebilecek her türlü zarar ve ziyandan bankanın
sorumlu tutulamayacağına ilişkin şart,
4) Malın mülkiyetinin hukuken ve fiilen bankanın mülkiyetine
geçmemesi,
5) Bankanın hiçbir riske katlanmadan kazanç elde etmesi,
6) Taksitlerin belirlenen vakitlerde ödenmemesi durumunda bankanın
müşteriden faiz, veya mahrum kalınan kar adı altında ek bir bedel
talep edilmesi,
7) Zamanında ödenmeyen borçların, teverruk veya başka bir yolla,
borca ilave yapılarak yeniden yapılandırılması
8) Müşterinin borçlarını özürsüz olarak geciktirmesi sebebiyle yatırım 66
sahiplerinin kardan mahrum kalması.
ÖRNEK UYGULAMALAR-3
(MUDARABAve MÜŞAREKE)

67
2. MUDARABA
Mudaraba’nın Tanımı
A) Sözlük Anlamı:
Hanefi ve Hanbeli mezhebi
mensuplarına göre Arapça’da “gitmek,
uzaklaşmak, rızık peşinde koşmak”
anlamlarına gelen "durb" kökünden
türetilmiş mufâale vezninde bir
mastardır. İşletmeci sermayeyi işletmek
için yol teptiğinden bu isim verilmiştir.
Maliki ve Şafii’lere göre ise, sözlükte
“kesmek” anlamına gelen “karz”
kökünden türetilmiş mufâale vezninde
bir mastar olup “Mukaraza” denir.
Sermayedar parasının bir kısmını kesip,
koparıp işletmeciye vermektedir.
B) Terim Alamı:
Bir tarafın sermaye diğer tarafın
emek ve teşebbüsünü koyarak,
ticaret yapmak ve oluşacak kâr
başlangıçta anlaşılan oranda
paylaşılmak üzere kurulan
ortaklığa Mudaraba/Mukaraza
(emek-sermaye ortalığı) denir.
68
2. MUDARABA
Mudaraba’nın Dayanakları
A) KİTAP
1) "Allah diğer bir kısım
insanların yeryüzünde kendi
B) SÜNNET
lütfundan rızık aramak üzere
1) Hz. Peygamber, Hz.
yolculuk yapacaklarınr bilir" (elHatice’nin sermayesini
Müzzemmil, 73/20);
mudaraba ile çalıştırmıştır.
2) "Cum'a namazı kılındığı
2) Hz. Peygamber, tebliğle
zaman, yeryüzünde dağılınız ve
görevlendirildiğinde insanlar
Allah'ın lütfundan rızık
mudaraba uyguluyorlardı,
arayınız" (el-Cum'a, 62/10);
3) "Hac mevsiminde, ticaret
Allah’ın elçisi buna müdahel
yaparak Rabbinizin lütfundan
etmedi, onayladı.
rızık istemenizde size bir
3)Hz. Abbas belirli şartlarla
sakınca yoktur" (el-Bakara,
mudaraba yapmıştır. Hz.
2/198).
Peygamber bundan haberdar
Bu âyetler sermayenin
olmuş ve onaylamıştır.
mudarebe yoluyla işletilmesini
de kapsar.
C) İCMA
1) Hz. Ömer (ö. 23/643). Hz.
Osman (ö. 35/655). İbn Ömer (ö.
73/692) ve İbn Mes'ud (ö.32/652)
gibi Sahabe’nin önde gelenleri
yetimlere ait sermayeyi mudaraba
yoluyla işletmişler, buna
sahabeden itiraz eden olmamıştır.
2) Hz. Ömer döneminde Beytü'lmâl'e ait para Irak'tan Hicaz'a
mudarebe yoluyla gönderilmiştir.
69
Mudarabanın Şartları
Sermayede Aranan Şartlar
a) Sermaye
Nakit Mal
Olmalı
b) Ortaklık
Kurulurken
Sermaye
Mevcut
Olmalı
c) Ortaklığın
Kuruluşu
Sonrası
Sermaye
Mudaribe
Teslim
Edilmeli.
d) Sermaye
Miktar ve
Kalite
Bakımından
Malum
Olmalı
e)Sermayedarın
Sermaye
Üzerinde
Kontrol /
Ortaklığa
Müdahale
Yetkisi
Bulunmamalı
70
Mudarabanın Şartları
Emekte Aranan Şartlar
İşletme Mudarib
Tarafından
Gerçekleştirilmelidir.
Sermayedar
İşletmeciye
Müdahalede
Bulunmamalıdır
71
Mudarabanın Şartları
Karda Aranan Şartlar
Kar Paylaşım Oranları,
Oransal (Yüzdesel)
Şekilde Belirlenmeli
Kar Oranları
Başlangıçta Belirlenmeli
Kar Mevcut Proje
Tamamlanıp, Maliyet ve
Kar Tam Olarak
Hesaplandıktan Sonra
Dağıtılmalı
72
Mudaraba Çeşitleri
Sınırsız Mudaraba
(Mutlak Mudaraba)
Herhangi bir Kişi, Sektör,
Zaman ve Mekanla Kayıtlı
Olmayan Mudaraba
Sınırlı Mudaraba (Mukayyed
Mudaraba)
Herhangi bir Kişi, Sektör, Zaman
ve Mekanla Kayıtlı Olan Mudaraba
73
Mudarib (İşletmecin)in
Sorumlulukları
Mudairb Sözleşmenin
Amaçlarına uygun
Olarak Tüm Çabasını
Göstermeli
Sermayenin
Projenin
Gerçekleştirilmesi
Yolunda Azami
Oranda Dikkatle
Çalıştırmalı
Mutlak
Mudarabada
Projeye Uygun
Her Tür Malı
Alıp Satacağı
Her Türlü
Riskten
Korunma
Yöntemine
Başvurması.
74
Mudarabanın Uygulaması
Normal Mudaraba /
Fıkıhtaki Mudaraba
Bankacılıktaki
Mudaraba
a( Genel Yatırım Hesabı
Yoluyla Mudaraba
b( Özel Yatırım Hesabı
Yoluyla Mudaraba/
Proje Finansmanı
Yoluyla Mudaraba
Tekaful Sistemi
Yoluyla Mudaraba
Yatırım Ortaklıları
Yoluyla Mudaraba
Akreditif Yoluyla
Mudaraba
75
Mudarabanın Uygulanışı ve İlgili
Konular
Akit Yapılır Yapılmaz
Mudaraba Hukuku
Başlar
Şafii ve Malikilere
Göre Uygulama
Ertelenemez.
Hanefilere Göre
Taraflar Anlaşırsa
Ertelenebilir
Mudaraba Bağlayıcı Akit
Değildir
(’Akidi Gayri Lazım)
Malikilere Göre
Proje Başladıktan
Sonra Akit
Bağlayıcıdır
Ortaklığın Belli Bir
Zamanla
Kayıtlanması
Maliki ve Şafiilere
Göre Kayıtlamak
Caiz Değildir; Ebu
Hanife ve
A.B.Hanbel’e Göre
Caizdir.
AAOIFI bu
Görüştedir.
Mudarib Sermayeyi Başkasının
Sermayesi İle Karıştıramaz;
İzin Verilmesi Durumu Hariç
Maliki Karıştırmaya
Müsaade Eder Şafii ise
Etmez.
İşletmeci (Mudarib)
Emanetçidir,
Zararı Tazminle
Sorumlu Tutulamaz
Yalnızca Kasıt, Kusur ve
İhmal Durumunda
Tazminle Mükellef
Tutulur
76
Mudaraba ve Müşareke
Arasındaki Farklar
1: Maliki ve
Hanbeli
Fukahasına
Göre Mudaraba
ve Müşareke
Birbirlerinden
Farklı İki Ayrı
Akittir.
2: Hanefilere
Göre Müşareke
ve Mudaraba
Aynı Tür
Akitlerdir.
1:
Mudarabada
Bir Tarafın
Sermayesi
Olur İşletme
Deneyim ve
Kabiliyeti
Olmaz.
2: İkinci
Tarafın
İşletme
Kabiliyet ve
Deneyimi Olur
fakat
Sermayesi
Olmaz..
Müşarekede
Sermaye
Bütün
Taraflarca
Konulur.
2:
Mudarabada
Sermayeyi Bir
Taraf Sağlar
1:Müşarekede
Ortaklığı Her
İki Taraf
Birlikte
Yönetir.
2:
Mudarabada
Sermayedar
İşletmeciye,
Yönetim
Konusunda
Müdahil
Olamaz.
1: Mudarabada
Zarar
Sermayedardan
Gider
2: Mudarib
Zaman ve
Emeğini
Kaybeder.
3: Müşarekede
Zarar Sermaye
Oranında; Kar ise
Anlaşılan Oranda
Her İki Tarfaca da
Paylaşılır
77
MUDARABA UYGUMULAMASI
Rabbül-mal/Sermayedar
Mudarib/ İşletmeci
% 100
% 100
EMEK
SERMAYE
% 100
SERMAYE
+
KAR
% 75
% 25
78
MUŞAREKE UYGUMULAMASI
Müşarik/ Ortak
Müşarik/ Ortak
% 40
% 60
SERMAYE
SERMAYE
% 60
% 40
SERMAYE
+
KAR
% 45
% 55
79
ÖRNEK UYGULAMALAR-4
(KREDİ KARTI UYGULAMASI)

80
KREDİ KARTI
1) Tanımı: Hesapta para bulunmamasına karşın nakit çekimi, mal ve
hizmet satın alımı ve başka bir takım bankacılık işlemleri için kullanılan
karttır.
- Kredi Kartı Sisteminde Yer Alan Taraflar:
1) Kart kurumu; ana bayi
2) Kredi kartı çıkaran banka
3) Banka ile kart kullanım sözleşmesi yapan üye işyeri,
4) Bankadan kartı alıp kullanan müşteri; kart hamili
2) -Kredi Kartı Sisteminin Teorik Temeli: Duruma göre banka
kefil, alacaklı, kendisine havalede bulunulan (muhal aleyh) ve hizmet
sunucusudur. Kart hamili ise borçlu, muhil (havalede bulunan) ve hizmetten
yararlanandır.
Bankanın borç, yani verdiği kredi karşılığında (nakit çekim ve limit aşım
ücreti, vadesinde ödenmeyen borca yapılan ilave vb.) gelir elde etmesi faiz
diğer işlemler karşılığında aldığı komisyon ise caizdir.
81
Kredi Kartı Sisteminin İşleyişi
0
1
Kart kurumu- Banka
İlişkisi
Banka-İşyeri İlişkisi
Kart Çıkaran Banka
Kart kuruluşu
İşyeri- Kart Hamili İlişkisi
3
Banka- Kart Hamili İlişkisi
Üye İşyeri
2
Kart hamili/müşteri
Taraflar Arasındaki İlişkilerin Fıkhi Durumu:
0- Vekalet (Kart kurumu vekil; Banka müvekkil)
1. Kefalet, (Banka kefil; işyeri m. Leh); Havale, (Banka m. aleyh; işyeri m. Leh) ve 3. Vekalet (Banka vekil; işyeri müvekkil)
2. Havale, (Müşteri, muhil; İş yeri muhalün leh)
82
3. Kefalet, (Banka kefil; müşteri mekfulun Leh); Havale, (Banka m. aleyh; müşteri muhil) ve 3. Vekalet (Banka vekil; müşteri
FIKHİ HÜKMÜ PROBLEMLİ UYGULAMAR
1)
2)
3)
TEVERRUK UYGULAMASI
GES UYGULAMASI
BEYU’L-İNE UYGULAMASI
83
ÖZET
GENEL DEĞERLEDİRME
&
SORU- CEVAP
84
Sabrınız İçin
TEŞEKKÜRLER
Doç. Dr. Servet BAYINDIR
85