Transcript T.C. BA*BAKANLIK HAZ*NE MÜSTE*ARLI*I

Türkiye’de
Bankacılık Sistemi
R. Hakan Özyıldız
2014
Sunumun bazı bölümleri BDDK (www.bddk.gov.tr) ve Türkiye Bankalar Birliği kaynaklarından
yararlanılarak hazırlanmıştır. (www.tbb.org.tr)
[email protected]
Bankacılığın önemi
• Yatırımlar=Tasarruflar
• Tasarrufçu ile yatırımcının birbirini
tanıması/güvenmesi her zaman mümkün mü?
• Reel yatırımcının her zaman yeteri kadar nakit
parası olmayabilir. Kim aracılık yapacak?
• Kamu neden bankacılık yapar?
www.hakanozyildiz.com
Para politikası açısından
• Merkez Bankası işlemlerinin hemen hemen
hepsi bankalar üzerindendir.
• Hem para yaratma fonksiyonu hem de
ekonomide karar alıcıları yönlendirmesinin
aracı olan faiz kararlarını bankaların bilanço
kalemlerini etkileyerek almaya çalışır.
• Etkin ve verimli çalışan bir bankacılık sistemi
olmadan MB’nın uyguladığı önlemler hedefine
ulaşmaz.
www.hakanozyildiz.com
Yurtiçi Fon
Fazlası Olanlar
Yurtiçi Fon
Açığı Olanlar
Kredi
Hazine
Mevduat
Yurtdışı Fon
Fazlası Olanlar
Bankalar
Kredi
Kredi
Bankaların Fon Aktarım Mekanizması
www.hakanozyildiz.com
Firmalar
Kişiler
Doğrudan Finansman
Borç Veren
Para
Borç Alan
Borç Senedi
Para
Borç Senedi
Para
Aracı
Dolaylı
Finansman
www.hakanozyildiz.com
Borç Senedi
Ekonomide fonlar
Dünyada emeklilik fonlarının toplam varlıkları; 2001 de 17 iken, 2012 de 34 trilyon
dolar oldu. Ağırlık ABD, İngiltere ve Japonya’da.
Hane halkının
Tasarrufları
Bireysel emeklilik
Fonları
Sigorta şirketlerinin
biriktirdiği fonlar
Şirket karları
•Bankalar
•Sigorta
Şirketleri
•Leasing, faktöring
Şirketleri
•Katılım bankaları
•Sermaye
Piyasaları
•Emptia Borsaları
•Türev piyasaları
www.hakanozyildiz.com
Kredi talep
edenler
www.hakanozyildiz.com
Dışarıda kaynak bol.
(2013 sonunda Dünya GSYH’sı yaklaşık 70 Trilyon dolar)
www.hakanozyildiz.com
Dünyada ilk 1000 bankanın aktiflerinin toplamı 96,4
trilyon $.
www.hakanozyildiz.com
Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık
merkezleri. 1
www.hakanozyildiz.com
Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda
bankacılık merkezleri. 2
www.hakanozyildiz.com
Kriz dünyada da bankaların piyasa payını
etkiledi. Konsantrasyon arttı.
www.hakanozyildiz.com
ÖZET BANKA BİLANÇOSU
• AKTİF
– Nakit
– Krediler
– Menkul Kıymet
• DİBS
• Diğer
– İştirakler
• PASİF
– Mevduat
• DTH
• TL
– Bankalardan alınan
borçlar
– Diğer borçlar
– ÖZKAYNAKLAR
www.hakanozyildiz.com
Türkiye nerede?
GÜ, GOÜ ve Türkiye
Seçilmiş göstergeler, 2012
Kişi başına gelir
Büyüme
Enflasyon
Tasarruf oranı
Yatırım oranı
Kamu borç stoku
GÜ
GOÜ
TR
%
%
43.384
1,4
1,9
7.845
5,7
6,1
18.092
3,2
6,1
Gsyh'nın %'si
Gsyh'nın %'si
18,3
18,8
33,3
32,1
14,3
21,4
Gsyh'nın %'si
111
35
37
SAGP'ye göre, dolar
Kaynak: IMF, WEO, October 2012, Kalkınma Bakanlığı, 2013 Yılı Programı
Finansal sektör hala küçük
Finansal sektör
Gsyh'ya oranı, %
2011
Dünya
GOÜ
TR
Banka aktifi
Sermaye piyasası
Hisse senedi pd
Tahvil ve bono
Kamu
Özel
Toplam
158
208
67
141
64
77
366
100
75
38
36
21
16
175
94
60
30
30
29
1
154
Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Oct 2012
Sektöre bankalar hakim
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Banka Sayısı
2008
2009
2010
2011
2012
2013 Eyl.
32
32
32
31
32
32
Kamusal Sermayeli
3
3
3
3
3
3
Özel Sermayeli
11
11
11
11
12
12
Yabancı Sermayeli
17
17
17
16
16
17
Tas.Mevd.Sig.Fonu. Devr.
1
1
1
1
1
1
Kalkınma ve Yatırım Bankaları
13
13
13
13
13
13
Katılım Bankaları
4
4
4
4
4
4
Toplam
49
49
49
48
49
49
Mevduat Bankaları
Kaynak: BDDK, TBB
www.hakanozyildiz.com
YAPI OLİGOPOLİSTİK
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Aktifler reel olarak 3
kat arttı
Aktiflerin gsyh’ya oranı
35 puan yükseldi
Toplam aktif ve gsyh
Toplam aktifler/Gsyh (%)
(Sabit fiyatlarla, ortalama % değ)
12
96
11
10
10
9
8
6
77
6
5
4
4
61
2
0
03-08
09-12
T. Aktifler
Kaynak: BDDK, TUİK, TBB
Gsyh
03-12
02
08
12
www.hakanozyildiz.com
Türkiye’deki şirketler (DİBS) kişiler (mevduat) saklıyor
www.hakanozyildiz.com
Vade uyumsuzluğu (!)
www.hakanozyildiz.com
AB ile kıyaslama
Seçilmiş göstergeler
Kişi başına gelir
Kişi başına aktif
Kişi başına kredi
Kişi başına mevduat
Aktif/gsyh
Kredi/gsyh
Tüketici kredileri/gsyh
Konut kredileri/gsyh
Mevduat/gsyh
Euro
Euro
Euro
Euro
%
%
%
%
%
AB
TR
2011
2012
25.132
92.222
48.747
44.227
367
194
7
45
176
8.250
7.900
4.630
4.468
96
56
13
6
54
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Özkaynakların büyüklüğü önemli
Özkaynaklar
2011
İngiltere
Fransa
Almanya
İtalya
İspanya
İrlanda
Hollanda
Avusturya
İsveç
Türkiye
Kaldıraç: Aktif/özkaynak
Kaynak: EBF, TBB
Milyar euro
Kaldıraç
846
499
395
381
363
127
111
89
65
11
17
11
11
10
10
22
11
11
59
8
www.hakanozyildiz.com
Sayılar tam bilgi vermiyor
www.hakanozyildiz.com
Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla.
Japonya ve Kıta Avrupa’sında sigorta şirketleri benzer
durumda
www.hakanozyildiz.com
İnsanların finansal sektöre ilgisi çok
yaygın değil.
www.hakanozyildiz.com
Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı. Diğer
ülkelerle karşılaştırıldığında çok düşük.
www.hakanozyildiz.com
Şube ve Personel Sayısı*
(Bin)
*Katılım bankaları dahil edilmiştir.
Kaynak: BDDK
www.hakanozyildiz.com
Penetrasyon: İnsanların banka kullanma oranı (kayıtdışılık
artınca bankalaşma azalıyor)
www.hakanozyildiz.com
Mevduatın çoğu kişilere
ait
Normal mi?
Şirketlere ait olan
ticari mevduat neden
bu kadar az?
Bu konu ekonomideki
kayıtdışılıkla ne kadar
bağlantılı?
Araştırılmasında
büyük yarar var.
www.hakanozyildiz.com
Yurtiçinde yerleşik mevduat sahipleri (Mudiler)
azalıyor
Mevduatın Yapısı
2005
Toplam Mevduat (Milyar TL)
DTH/Toplam (%)
Toplam mevduatın dağılımı (%)
Gerçek Kişi
Resmi Kuruluşlar
Ticari ve Diğer
Toplam Mudi sayısı (Kişi)
Yurtiçinde yerleşik
Yurtdışında yerleşik
Bir milyondan büyük hesaplar (Milyar TL)
Bir milyondan büyük hesaplar - Mudi sayısı (Kişi)
Yurtiçinde yerleşik
Yurtdışında yerleşik
Milyonluk hesapların toplam içindeki payı (%)
Büyük hesapların tahmini mudi sayısı
Gerçek Kişi
Resmi Kuruluşlar
Ticari ve Diğer
251,5
35,1
100,0
70,2
4,1
25,7
69.624.418
69.323.691
300.727
96,4
13.264
12.860
404
38,3
5.972
1.275
6.017
www.hakanozyildiz.com
2014/ŞBT Değişim Yüzde
962,8
711,3
38,1
3,0
100,0
0,0
59,5
-10,7
5,6
1,5
34,9
9,2
58.714.927 -10.909.491
58.258.757 -11.064.934
456.170
155.443
491,6
395,2
72.439
59.175
68.614
55.754
3.825
3.421
51,1
12,7
23.721
7.441
41.277
17.749
6.166
35.260
282,8
-15,7
-16,0
51,7
410,0
446,1
433,5
846,8
297,2
483,6
586,0
Mevduatın vadesi çok kısa.
Bu durumda uzun vadeli, sabit faizli kredi verilebilir mi? Uzun
vadeli DİBS satın alınabilir mi?
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Bankacılık sisteminde
bazı sayılar
2001 Krizi sektörde bir dönüm noktasıdır
Bankacılık sektörü
Seçilmiş göstergeler
Aralık 2010
Mevduat
bankaları
Yatırım ve kal.
bankaları
Katılım
bankaları
Toplam
Banka sayısı
33
12
4
49
Şube sayısı
9.419
607
40
10.066
173.133
12.677
5.370
191.180
İstihdam
www.hakanozyildiz.com
1994 ve 2001 Krizleri büyüme trendini etkilemiş
www.hakanozyildiz.com
2001 de yeniden yapılanan finansal sektör,
yabancıların etkisiyle büyüyor
www.hakanozyildiz.com
Büyüme hızının eskisinden az olmasının temel
nedenlerinden birisi Hazine borçlanmasının azalması,
kredilendirmede rekabetin artması
www.hakanozyildiz.com
2001 Krizine kadar kamu kağıtları bankaların
önemli gelir kalemlerinden
www.hakanozyildiz.com
Özel bankaların yabancı ortakları?
www.hakanozyildiz.com
YABANCILARIN PAYI ÇOĞALIYOR
www.hakanozyildiz.com
Yurtdışı yerleşiklerin ortaklık
payı…
(İMKB’deki işlem gören hisseler hariç)
25,8
23,1
5,4
02
Kaynak: TBB
08
12 Eyl
Bilançoda TL’nin payı
Aktif
70
Pasif
70
57
02
Kaynak: BDDK, TBB
65
64
08
12
50
08
12
02
Ana kaynak mevduat;
kaynaklar da çeşitlendi
Aktiflerin finansmanı (%)
65
56
12 13
10 13
3
Mevduat
Özkaynak
Kaynak: BDDK, TBB
Repo
Bankalar
2002
6
2012
0
3
Men değ
www.hakanozyildiz.com
Bankacılık büyüyor, ama mevduatla değil
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Eğer bankalar topladıkları mevduatın tamamını kredi olarak
dağıtıyorlarsa, DİBS alacak kaynakları nereden buluyorlar?
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Bankalar diğer bankalardan ve TC Merkez
Bankası’ndan borçlanıyorlar
www.hakanozyildiz.com
Bankalar dışarıdan kaynak getirip
büyümeye çalışıyorlar
www.hakanozyildiz.com
Pasifin yüzde 15’i dışarıdan
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor? a) Kriz yaklaşıyor b)
Dışarıdan gelen kaynak azalıyor/pahalılaşıyor
www.hakanozyildiz.com
Mevduatın yüzde 45 kadarı döviz
www.hakanozyildiz.com
Döviz türev işlemlerle TL’ye çevriliyor
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
...reel faiz oranında gerileme
Reel faiz oranı (DİBS ve TUFE'ye göre, %)
40
35
30
25
20
15
10
5
0
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
Reel faiz oranı (DİBS ve Tartılı kura göre, %)
50
40
30
20
10
0
-10
-20
02
03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
Mevduat büyümezse bankacılık nasıl gelişir?
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Aktiflerin yapısı hızlı değişti
Menkul değerler
Krediler
40
58
51
26
20
25
02
Kaynak: BDDK, TBB
08
12
02
08
12
www.hakanozyildiz.com
Piyasada özel bankalar kağıt
portföyünün yarısını taşıyorlar
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
BANKALAR OLAĞAN İŞLERİNİ YAPIYOR, KREDİ VERİYORLAR
www.hakanozyildiz.com
Şirketler kredi faizlerine daha duyarlı
hale gelmişler
www.hakanozyildiz.com
Döviz hareketleri şirketleri korkutuyor. TCMB kur
hedefi koymak zorunda kalıyor.
www.hakanozyildiz.com
Kredi portföyü çeşitlendi
Bireysel kredilerin dağılımı (%)
Kredilerin dağılımı (%)
14
23
25
33
86
46
42
12
08
Kaynak: BDDK, TBB
32
37
5
3
33
33
08
12
19
8
7
Kurumsal (Kobi hariç)
27
66
31
02
30
Bireysel
KOBİ
02
Konut
Otomobil
İhtiyaç
K kartı
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Kredi ve aktif kalitesi arttı
Duran aktifler/T. Aktifler (%)
TGA/rediler(%)
10,9
21,3
5,7
4,6
5,1
5,6
02
Kaynak: BDDK, TBB
09
2,8
2,9
11
12
02
09
11
12
www.hakanozyildiz.com
Geri dönmeyen krediler son krizden
fazla
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Türkiye’de tüketici kredileri çok hızlı artıyor. 2002 yılında 6,6
milyar lira olan toplam 2012 sonunda 272 milyar liraya ulaştı.
Hanehalkının geliri azalınca, enflasyon ve faiz artınca geri ödeme
sorunu olacak ilk kesim dar ve sabit gelirliler olacak.
Bazı ülkelerde tüketici ve konut kredilerinin milli gelire oranı (%)
83.7
80
76.1
70
60
51.7
50
40
30
17.8
20
12.9
10.8
10.2
10
5.8
0
İNGİLTERE
ABD
Tüketici Kredileri / GSYH
AB
Konut Kredileri / GSYH
www.hakanozyildiz.com
TÜRKİYE
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Hanehalkının borçluluğu sorun olabilir
www.hakanozyildiz.com
Vade uyumsuzluğuna dikkat.
www.hakanozyildiz.com
Bilançonun riski
artıyor
SYR
yüksek
Risk ağırlıklı varlıklar/T. aktifler (%)
Sermaye yeterliliği (%)
25
80
67
18
17,9
08
12
44
02
Kaynak: BDDK
08
12
02
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Olumlu senaryonun finansal sektöre etkisi
www.hakanozyildiz.com
Olumsuz senaryonun finansal sektöre etkisi
www.hakanozyildiz.com