Transcript แผนและการประเมินผล - เว็บบล็อกศูนย์อนามัยที่ 3 :: Web Blog HPC 3

แผนและการประเมินผล
การส่งเสริมสุขภาพช่องปากใน
เด็กปฐมวัย
ทพญ.จันทนา อึง้ ชูศักดิ ์
กรมอนามัย
เป้าหมาย ๓ ขอ
้
๑.เห็ นตัวอยางแผนและการ
่
ประเมินผล
๒.ไดแบบเก็
บขอมู
้
้ ลสาหรับ
การประเมินผล
๓.เรียนรูวิ
ี ารประเมินผลที่
้ ธก
น่าเชือ
่ ถือ
แผนการแกไขปั
ญหา
้
และตัวชีว้ ด
ั สุขภาพช่องปากในเด็ก
วัยกอนเรี
ยน
่
ตัวชีว้ ด
ั ในปี 2557 กลุมแม
และเด็
ก
่
่
(NPP)
กระ บริการ ANC คุณภาพ WCC คุณภาพ
ทรวง และ ศพด.คุณภาพ(≥70%)
รพ.สต./ศสม. ทีใ่ ห้บริการสุขภาพช่องปากที่
มีคุณภาพ
(≥45%)
กรม
เด็กปฐมวัย(3ปี )มีปญ
ั หาฟันน้านมผุ (≤57)
หรือลดลงปี ละ 1%
สานัก เด็ก < 3ปี ไดรั
้ บการตรวจช่องปาก ผู้ดูแล
ทันต ไดฝึ
้ กแปรงฟัน(≥70)
ตัวชีว้ ด
ั service plan
Accessibi มีบริการคุณภาพใน รพสต.อยาง
่
lity
น้อยสั ปดาหละ
1 วัน ไมน
์
่ ้ อยกวา่
ร้อยละ 45
Faster
ผู้สูงอายุรอคิวฟันเทียมไมเกิ
่ น 6 ด.
Safer
เด็ก 3 ปี ฟันน้านมผุไมเกิ
่ น 50%
ในปี 2560
คุณภาพ
เข้าถึงบริการส่งเสริม ป้องกัน
อืน
่ ๆ
รักษา ฟื้ นฟู ร้อยละ 20
More
เกิดระบบในเครือขาย
(บริหาร
่
efficiency ทรัพยากร คน ของ)
ผสมผสานงานในโครงการสายใยรักแหง่
ครอบครัว
• ANC คุณภาพ ตรวจช่องปากหญิง
ตัง้ ครรภ ์ แนะนาแปรงฟัน และให้บริการ
(scaling) ตามความจาเป็ น
• WCC คุณภาพ
– ตรวจ จัดการเด็กเสี่ ยง (มี white lesion ทา
ฟลูออไรดวาร
์ นิ
์ ช)
– ฝึ กแปรงฟัน (แบบ hands on)
• ศูนยเด็
์ กเล็กคุณภาพ
– ตรวจปี ละ ๒ ครัง้
– แปรงฟันคุณภาพ (อุปกรณ ์ สถานที)่
– สิ่ งแวดลอมใน
ศพด. (จัดการเรือ
่ งอาหาร)
้
– การสื่ อสาร รวมมื
อกับผู้ปกครอง ชุมชน
่
แผนทีด
่ ค
ี วรมีวต
ั ถุประสงค ์
แก้ปัญหา ตรงประเด็น
รณรงค์
ประกวด
พัฒนา
อสม.
กระแสสงั คม
ชุมชนเข ้มแข็ง
ผู ้ปกครองแปรงฟั น
เป็ น ทำสมำ่ เสมอ มีใจ
เห็นควำมสำคัญ
แปรงฟั น ฟลูออไรด์
ลดน้ ำตำล ป้ องกัน
ี่ ง
จุดเสย
ฟัน
ทาความ
เข้าใจปั ญหา
ทาไมต้องประเมินผล
ประเมินผลเพือ
่ ให้ใคร
รู้ ??
ใคร
ทาอะไร
ทีไ่ หน
คาถามทีอ
่ ยากรูคื
้ ออะไร
ผลหรื
อเปลา่ ???
๑. ทางานแลวได
้
้
๒.ให้บริการไดทั
้ ว่ ถึงหรือไม่ (%
coverage ของกิจกรรม)
๓. ทรัพยากรมาจากไหน ใช้งบประมาณ
ปี ละเทาไร
่
๔. คนทีม
่ าช่วยเราท
างาน
รูสึ้ ก ????
happy
มีอะไรอี
กไหม
ไหม
ทางานแลวได
ผลหรื
อ
้
้
เปลา่
ผู้ปกครองเปลีย
่ นไปไหม : แปรงฟันให้
เด็กได้ แปรงทุกวันไมลื
่ ม จัดระเบียบการ
กินของเด็กได้
เด็กสุขภาพดีขน
ึ้ ไหม ปวดฟันน้อยลง
ไดรั
้
้ บบริการมากขึน
ฟันผุน้อยลง Caries free, dmft
คนทีม
่ าช่วยเราทางาน รูสึ้ ก
happy ไหม
- มีใครช่วยงานเราบาง
(ใน
้
หน่วยงาน, นอกหน่วยงาน)
- ผู้รวมงานพอใจท
างานกับเราหรือ
่
เปลา่
- ขัน
้ ตอนไหนทาให้เขาไม่ happy
- อยากให้เราปรับปรุงอะไร
สรุป : กรอบการประเมินผล
Input
ทรัพยากรมาจากไหน ใช้
งบประมาณปี ละเทาไร
่
Process, Output
ครอบคลุมประชากรเทาไร
่
ภาคี Happy ไหม
Product ผลการทางาน
Target เปลีย
่ นพฤติกรรม, Caries
Free เพิม
่ dmft ลด
อย
กิจกรรมกลุมย
๑
่ ่
ศึ กษาตัวอยางการประเมิ
นผล
่
และตอบคาถามวา่
paper ทีอ
่ าน
่
ตอบการประเมินผลในระดับใด
กลุมเป
เรือ
่ งที่
่ ้ าหมาย
ประเมิน
ระยะเวลาทีป
่ ระเมิน
ผลลัพธ ์
เครือ
่ งมือทีใ่ ช้เพือ
่ การประเมินผล
• แบบบันทึกกิจกรรม•
• แบบสั มภาษณ์
แบบสอบถาม
• แบบตรวจสุขภาพ •
ประมวลผลและ
เปรียบเทียบให้เห็ น
การเปลีย
่ นแปลง
เทียบกับตัวเอง
กอน-หลั
ง
่
• เทียบกับกลุมที
่ ไ่ มได
่ ้
รับบริการ
• เทียบกับเพือ
่ นตาง
่
ตาบล อาเภอ
Oral examination recording form
ขอมู
้ ล
ส่วนตัว
ชือ
่
อายุ
(เดือ
น)
พฤติกรรม
ปู
13
N
N
Y
Y
Plaq
ue
4 ซี่
หน้า
Y
ไข่
9
Y
N
Y
N
N
ไก๋
22
16
นม
แม่
นม
แปรง
หวาน ฟันทุก
วัน
Oral status
ยาสี
ฟันF
Service utilization
Whit
e
Spot
Cari
es
ตรวจ
ฝึ ก
F
แปรง varni
ฟัน
sh
Y
0
Y
Y
N
N
0
Y
Y
N
N ยบเที
Y
Y
Y
Y มของกิ
2
Yจกรรมแต
Y
Y ละป
-เปรี
ยYบความครอบคลุ
่
-เปรียบเทียบ status ของอายุเดิม แตละปี
พ
่
-เปรียบเทียบแนวโน้มของ status แตละปี
่
การออกแบบการประเมินผล
Evaluation Design
• เก็บข้อมูลแบบตัดขวาง กลุมเดี
่ ยว
หรือมากกวา่ ๑ กลุม
่ (Repeated
cross-sectional studies)
• มีกลุมเดี
ยบเทียบ ติดตาม
่ ยวหรือมีกลุมเปรี
่
ไปขางหน
้
้ าช่วงเวลาหนึ่ง (Non-randomised
longitudinal studies)
• มีกลุมเปรี
ยบเทียบ แตละกลุ
มถู
่
่
่ กเลือก
อยางอิ
สระ เป็ นกลุมปิ
่
่ ด ไมได
่ รั
้ บปัจจัย
อืน
่ นอกจากปัจจัยทีผ
่ ว
ู จ
ิ ย
ั ให (Randomised
Repeated cross-sectional studies
(๑ กลุม)
่
–มีกลุมเดี
่ ยว
–เก็บขอมู
้ ลเด็กคนใหมทุ
่ กๆ ปี
–อาจตรวจทุกคนในชุมชน หรืออายุใด
อายุหนึ่ง(index age)
–เปรียบเทียบขอมู
้ ลของแตละปี
่
เหมือนทีเ่ รากาลังทาขณะนี้
(ท 01, 02)
ตัวอยาง
่ : ประเมินบทบาท อสม. ในการ
ป้องกันฟันผุเด็กปฐมวัย
ปี 2553-55 ใน 18 หมูบ
่ ้าน เด็ก 340 คน
19
ร้อยละของเด็ก 3 ปี ทีม
่ ฟ
ี ันผุ
ตัวอยาง
่ : แนวโน้มโรคฟันผุในเด็กไทย
อายุ 3 & 5 ปี
1989-2012
100
90
83
85
87
80
5 years old
79
80
70
66.5
61.7
65.7
61.4
60
51.7
3 years old
50
40
30
20
10
0
1989
1994
2000
2007
2012
Repeated cross-sectional studies
(๑ กลุม)
่
เก็บขอมู
้ ลครัง้ เดียว (‘snap-shot’) ในเด็กทุก
คน (หรือทุกคนตามอายุทก
ี่ าหนด) ทีอ
่ ยูใน
่
ชุมชน ไมว
รั
่ าจะได
่
้ บหรือไมได
่ รั
้ บบริการ
ข้อดี : จัดการงาย
เห็ นการเปลีย
่ นแปลง ได้
่
ข้อมูลตามสภาพจริงทีเ่ ป็ นอยู่
ข้อจากัด : ไมสามารถบอกได
ว
่
้ ากิ
่ จกรรมใด
ส่งผลตอสุ
่ ขภาพเด็กมากกวากั
่ น หรือไมส
่ ่ งผล
เลย การเปลีย
่ นแปลงอาจมาจากปัจจัยอืน
่ ทีไ่ ม่
เกีย
่ วของกับโครงการ
Repeated cross-sectional studies
(๒ กลุม)
่
–มี ๒ กลุม
่ (ไดรั
้ บ/ไมได
่ รั
้ บ
intervention)
–เก็บขอมู
้ ลเด็กคนใหมทุ
่ กๆ ปี
–อาจตรวจทุกคนหรืออายุใดอายุหนึ่งเป็ น
index age
–เปรียบเทียบอัตราเพิม
่ ฟันผุของ ๒
กลุม
dmft/f)
่ (รอยละ
้
Repeated cross-sectional studies
(๒ กลุม)
่
ขอดี
เห็ นการเปลีย
่ นแปลง
่
้ : จัดการงาย
ไดข
้ อมู
้ ลตามสภาพจริงทีเ่ ป็ นอยู่ บอกผล
ของ intervention ไดบ
อ
่ นไข
้ างตามเงื
้
ขอจ
้ ากัด : บอกผลของ intervention ได้
อยางจ
ากัด การเปลีย
่ นแปลงอาจมาจาก
่
ปัจจัยอืน
่ ทีไ่ มเกี
่ วของกั
บโครงการ
่ ย
้
ตัวอยาง
่
• ในบัลกาเรีย Pakhomov GN et al. J Publ Health
Dent 1995;55:234-7.
• เด็กอายุ 3½ ปี จาก ๒ ชุมชน
คือชุมชน
ทีไ่ ดดื
่ นมฟลูออไรด ์ ‘intervention’ และชุมชน
้ ม
ทีไ่ มได
่ “control”
่ ดื
้ ม
• ตรวจเด็กอายุ 6½ ปี เป็ น Baseline (กอนเริ
ม
่
่
intervention) ดืม
่ นมฟลูออไรดไป
๓ ปี ตรวจ
์
เด็กอายุ 6½ ปี ของชุมชนเดิม
• Results:
Control group
Baseline dmft
5.6
Intervention group
5.3
Cohort studies
เก็บข้อมูลไปข้างหน้า (๒ กลุม)
่
–เด็ก ๒ กลุม
่ กลุมศึ
่ กษาและกลุม
่
ควบคุม
–เก็บขอมู
ม
้ ลเด็กคนเดิมของแตละกลุ
่
่
ตอเนื
่ ่องไปเป็ นระยะเวลา ๑,๒,๓... ปี
–เปรียบเทียบอัตราเพิม
่ ของฟันผุของ ๒
กลุม
่
–อาจไดข
่ ๆดวย
เช่นการมารับ
้ อมู
้ ลอืน
้
บริการตอเนื
่ ่อง พฤติกรรมการแปรงฟัน
และการกิน
ตัวอยาง
่
• การศึ กษาในปักกิง่ Bian JY et al. Community
Dent Oral Epidemio 2003;31:241-5.
• Baseline: เด็กอายุ ๔ ปี จากศูนยที
์ ไ่ ดกิ
้ น
นมฟลูออไรด ์ ‘intervention’ กับศูนยที
่ น
ิ นม
์ ก
ธรรมดา ‘control’ เด็กคนเดิมจะถูกตรวจซา้
หลังดืม
่ นมได้ ๒๑ เดือน พบวา่
• Results:
Intervention Gr
Control Gr
Baseline dmft
3.2
3.5
Randomised controlled trial (RCT)
• ข้อดี
– ไมมี
่ อคติ เพราะเลือกคนหรือกลุมศึ
่ กษาอยาง
่
อิสระ เป็ นกลุมปิ
่ นอกจาก
่ ด ไมได
่ รั
้ บปัจจัยอืน
ั ให้
ปัจจัยทีผ
่ วิ
ู้ จย
– เพราะไมมี
่ ไดว
่ อคติ ผลลัพธจึ
์ งเชือ
้ าเกิ
่ ดจาก
กิจกรรมทีเ่ ราให้จริงๆ
• ข้อเสี ย
– ทายาก
– การควบคุมไมให
ั ไดรั
่ เลย
่ ้กลุมวิ
่ จย
้ บปัจจัยอืน
เป็ นไปไดยาก
้
– ปัญหาดานจริ
ยธรรม
้
ตัวอยาง
่
RCT
ศึ กษาประสิ ทธิผลของการฝึ กผู้ปกครองแปรงฟันตอการ
่
ลดโรคฟันผุในเด็ก ๐-๓ ปี
• แบงเด็
มสุ
่ กเป็ น ๓ กลุม
่ แตละกลุ
่
่ ่ ม(จับฉลาก)
คัดเลือกมาอยางอิ
สระ
่
• กลุมที
่ ่ ๑ ฝึ กผู้ปกครองแปรงฟัน+อสม.ติดตาม
ทุก ๓ เดือน
• กลุมที
+ ทา
่ ่ ๒ ฝึ กแปรงฟันดวยโมเดล
้
Fluoride varnish
• กลุมที
่ ่ ๓ ให้บริการตามปกติ (สอนปาก
เปลา)
่
• ควบคุม intervention ห้ามให้บริการขามกลุ
ม
้
่
• ควบคุมปัจจัยแวดลอมที
อ
่ าจส่งผลตอการ
้
่
ประชุมกลุมย
่ อย
่
เพือ
่ สร้างแบบเก็บข้อมูลประเมินผล
ศึ กษาเครือ
่ งมือวัดผลจาก Paper ที่
อาน
่
แลกเปลีย
่ นประสบการณที
์ เ่ รา
เคยประเมินผล
วาเก็
่ บขอมู
้ ลอะไรบาง
้
ถาให
บขอมู
้
้ทาใหมอยากเก็
่
้ ล
บทส่งทาย
้
• การประเมินผลไมใช
่ งงาย
่ ่ เรือ
่
• แตเป็
่ งดี ทางานสนุ กเมือ
่ รูว
่ นเรือ
้ าท
่ าแลว
้
เกิดผลอะไร
• เป็ นขอมู
่ วรบอก คนให้ทุน หัวหน้า
้ ลทีค
เรา ชุมชน ผู้ปกครองเด็ก
เพือ
่ ให้
สนับสนุ นตอ
้
่ หรือเขามาช
้
่ วยเหลือมากขึน
• เพราะเรามีขอมู
่ ะมอบให้
้ ลเชิงประจักษที
์ จ
• เป็ นการ empower ทัง้ ตัวคนทางาน
ระบบงาน และชุมชน
ตัวอยาง
๑
่
เดือนที่ ๑
ตรวจ ๑
๑ อบรม
ฝึ ก
แปรงฟัน
เดือนที่ ๖
อสม.
ติดตาม
แปรงฟัน
ตรวจ ๑
๒ สอนแปรง
ฟัน
model
กลุม
่ ๒
ตรวจ ๑
๓ สอนแปรง
ฟัน
model
กลุม
่ ๓
RCT
เดือนที่
๑๒
ตรวจ ๒
ติดตาม
แปรงฟัน
ตรวจ ๒
พบ white
spot
ทา FV
ตรวจ ๒
เดือนที่
๒๔
ตรวจ ๓
ความ
แตกตางของ
่
กลุม
่ 1 VS
กลุ
ม
ตรวจ
่ 2 ๓
ความ
แตกตางของ
่
กลุม
่ 1,2
VS
กลุม
่ ๓3
ตรวจ
ตัวอยาง
: การประเมินผลโดยใช้
่
แบบสอบถาม
Rugg-Gunn et al. 1977
o อาจทาแบบสอบถามเดีย
่ วๆ หรือ + การเก็บ
ข้อมูล dental status
o คาถาม อาจเป็ นเรือ
่ งเด็กปวดฟัน ไดรั
้ บ
บริการ การจัดการของผูปกครอง
(แปรงฟัน
้
นม ขนม) รวมทัง้ ผลกระทบตอชี
ิ ประจาวัน
่ วต
หากเด็กปวดฟัน
ไดรั
้า
้ บฟลูอไรดในน
์
ไมได
้ บ
่ รั
% เด็กมีถุงหนอง
0
5
% เด็กปวดฟัน
17