Transcript tanzimat döneminde çıkarılan gazeteler

TANZİMAT DÖNEMİ
GAZETELERİ
BU DÖNEMDE ÇIKAN GAZETELER VE
ÖZELLİKLERİ
www.edebiyatfatihi.blogspot.com

TANZİMAT GAZETECİLİĞİ

Bu dönemde edebiyatımıza giren yeni türlerin
içinde diğerlerine nazaran gazeteciliğin önemi
büyüktür. Çünkü; makale, fıkra, haber, röportaj,
sohbet, mülakat, anı, gezi,şiir, inceleme vb. Pek çok
türün gelişmesinde ve yaygınlaşmasında gazetenin
payı büyüktür. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ifade ettiği
üzre “bu devirde gazete hemen tüm yeniliği idare
edER.
 Gazetenin diğer toplumlara göre bizde farklı bir yere sahiptir.
Tanpınar'ın da dediği gibi “hiçbir yerde gazete bizdeki role
benzer bir rol oynamamıştır. (...) bütün işaretler ondan gelir.
Kalabalık onun etrafında kurulur. Okumayı o yazar.
Mekteplerin uzak bir gelecek için hazırladığı ocağı o
tutuşturur.”

TANZİMAT DÖNEMİNDE
ÇIKARILAN GAZETELER








TAKVİM-İ VEKÂYİ ( 1831)
Takvim-i Vakayi haftalık olarak yayınlanan bir gazetedir.
Resmi ilanların yanı sıra iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler
yer almaktaydı.
Resmi bir gazete olmasından dolayı makale içerikleri devletin
görüşleri doğrultusundaydı.
1860'tan sonra sadece resmi duyurular ve kabul edilen yasa
metinleri yayınlanır oldu.
II.Abdülhamit devrinin büyük bir kısmında yayınlanmasına
karşın, 1878 yılından 1891 yılına kadar yayınlanmadı.
1892 de yeniden yayın hayatı durdu.
1908 de Jön Türk İhtilali sırasında yenıden yayınlandı. Türkiye
Cumhuriyeti döneminde onun yerini Resmi Gazete almıştır.
CERİDE-İ HAVADİS( 1840)




Ceride-İ Havadis, Türk basın tarihinin ilk özel türkçe gazetesi olarak
kabul edilir ancak devletten yardım alması yarı resmi bir yapı
doğurmuştur. William Churchill adında bir ingiliz tarafından 1840
yılında çıkarılmaya başlanmıştır. sadece haber içerikli olan gazete ilk
yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, ilk üç sayı bedava
dağıtılmıştır. gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış ardından on
günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır. ardından William Churchill
siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı
başarmıştır. gazetede, dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış
haberlere yer verilmiştir. bu özelliği nedeniyle gazete seçkin zümre
tarafından takip edilmiştir.
gazeteye iskenderiye’den haber gönderen bir muhabir türk basın
tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır.
Gazetenin diğer bir özelliği ilanlara yer vermesidir. ilk ölüm ilanları
bu gazetede yer almıştır.
1854 Kırım savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir,
gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır
TERCÜMAN-I AHVAL(1860)









Tercüman-ı Ahvâl, İstanbul'da 1860-1866 arasında yayımlanan ilk özel
Türkçe gazetedir.
Bu gazete hem gazetecilik hem de edebiyat yönünden tam bir dönüm
noktası olmuştur.
Sosyal ve siyasal olayların yoğunluk arzettiği halk tarafından merak ve
heyecanla izlenen olaylar bu gazetede yayınlanmıştır
.Bir övgü gazetesi değil , düşünceve tartışma gazetesi olmuş,fertlerin
düşünce ve kanatlarını açığa vurulmasına katkı sağlamış,
imtiyazlı baş yazı geleneği ilk bu gazetede başlamış, tefrika ve tartışmalar,
haberi ön plana çıkaran araştırmalar, eğitim sisteminin aksaklıkları ve siyasi
elaştiri örnekleri yine ilk bu gazetede yer almıştır
22 Ekim 1860'ta Agah Efendi tarafından çıkarıldı.
Önceleri pazar günleri çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25. sayısıyla birlikte
haftada üç gün yayımlanmaya başladı.
Gazete zamanla Ceride-i Havadis gazetesiyle rekabet edebilmek için
yayınını beş güne çıkardı.
Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü
dükkanından satılıyordu.
TERCÜMAN-I AHVAL
batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi'nin
Şair Evlenmesi de (1860) dizi olarak
yayınlamıştı.
 Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı sanılan ve
eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan
bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta
süreyle kapatıldı. Bu olay Türk basınında yayın
durdurmanın ilk örneği oldu. 792 sayı
yayımlanan Tercüman-ı Ahval 11 Mart
1866'da yayınına son verdi.
 NOT: Mukaddemesi ilk makale özelliği taşır.

TASVİR-İ EFKÂR( 1862)

Tercüman-ı Ahvalin açtığı yolda çok
emek ve titizlikle yayın hayatına giren, daha
ileri bir adam atan (Tasvir-i Efkar)
olmuştur. Şinasi’nin kalemiyle özgürlük
düşüncesini yayması bakımından bu
gazetenin Türk basın tarihinde çok önemli
bir yeri vardır. O dönemin en özlü ve
kültürlü yazıları onun kaleminden
çıkmıştır.
TASVİR-İ EFKAR
AYİNE-İ VATAN (1866)


Ayine-i Vatan,Eğribozlu Mehmed Arif
Bey’in gazetesi 1866’da çıkmıştır.İlk resimli
gazetedir. Kapatıldıktan sonra İstanbul
adıyla yeniden çıkmıştır.
MUHBİR GAZETESİ (1866)
Kurucusu Ali Suavi’dir..Hükümeti sert bir
dille eleştirdiğindinden gazete kapanmıştır.
Yurt dışında çıkan bu muhalif basının
ekseriyeti Türkçe olmakla birlikte;
Fransızca, Arapça, Almanca, İngilizce ve
hatta İbranice olarak yayın yapıyordu.
 İnkılap fikirlerini yayan ilk gazetedir

TERAKKİ GAZETESİ (1868)

Terakki, 1868’de Ali Raşid ve Filip
Efendi’lerin çıkarttığı gazetenin bir
hususiyeti haftada bir kadınlara mahsus bir
gazete çıkarmasıdır.Yine haftalık mizah
nüshası da vardır
MÜMEYYİZ GAZETESİ (1869)

Mümeyyiz,1869’da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı
Efendi’dir. En büyük meziyeti çocuklar ait bir
nüshasının olmasıdır.hafta içi 5 gün yayımlanan bir
gazete idi. İlk sayısı Çarşamba’ya denk düşmesine
rağmen geri kalan baskıları gazetenin Cuma günkü
baskılarının yanında ve aynı ismi, Mümeyyiz ismini
taşıyan, yanında ise “çocuklar için gazetedir” yazısı
bulunan bir ilave olarak Mümeyyiz, dönemin Süpyan
Mektepleri’nde (ilkokul) verilen eğitime ek olarak
çocuklara, daha çağdaş daha Batılı eğitimle destek
vermeyi ve bu yolla uzun vadede de olsa Türk
toplumunun daha eğitimli ve daha çağdaş bir konuma
gelmesi hatta Batılı ülkelere karşı yitirdiği eski itibarını
ve gücünü yakalaması için çözüm üretmeyi
hedeflemişti.
İBRET GAZETESİ (1870)

1870 yılında yayın hayatı başlayan gazetenin adı iki yıllık
çalkantılı bir dönem geçirdikten sonra Ahmet Mithat Efendi
tarafından “kiralanır” ve 1872’den başlayarak Namık Kemal,
Ebüzziya Tevfik gibi ünlü adların bulunduğu kadrosuyla
çıkmaya başlar. Başyazarı Namık Kemal’dir. Özellikle Namık
Kemal’in yazıları nedeniyle ilgi gören gazete, yine Namık
kemal yüzünden 1873’de kapatılır. Sebebi de yazarın “Vatan
Yahut Silistire” adlı oyunudur. Oyunu beğenen ve
tezahüratlarla İbret gazetesi önünde toplanan halkın heyecanı
Osmanyı Sarayını ayağa kaldırınca gazete 1873 yılı Nisan
ayında kapatılır. Ebüzziye Tevfik ile Ahmet Mithat Efendi Rodos
adasına gönderilir. Gazete ancak 132 sayı yayınlanabilmiştir.
Namık Kemal bu gazetede, özgürlükçü fikirleri savunmuş,
basının işlevlerini ve önemini vurgulamıştır.
İBRET GAZETESİ
MUSAVVER GAZETESİ (1872)
Musavver,1872’de çıktı. En önemli özelliği
tercümelere yer vermesi ve Fotoğraflı
olarak yayımlanan ilk gazete olmasıdır.
TERCÜMAN-I AHVAL
TERCÜMAN-I HAKİKAT( 1878)

II. Abdülhamid döneminde yayımlanan en
önemli gazete,1878’de çıkmaya başlayan
Tercüman-ı Hakikat Gazetesi, Ahmed
Mithad Efendinin başarılı kalemi ile ve
hükumeti tenkid etmeyen büyüklere
şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi
haberciliğiyle bu devrin en uzun ömürlü
ve itibarlı gazetesi oldu.
MİZAN GAZETESİ (1886)

Mizan Gazetesi : 21 Ağustos 1886’da
haftalık mizan gazetesi çıkarılmıştır. bu
gazeteyi Mizancı Murat adıyla anılan Murat
bey çıkarmıştır. Gazetede iç ve dış politika
konularına , ekonomi eğitim , maliye ile
ilgili çeşili problemlerin çözümüne yer
verilmiştir.Mizan Gazetesi
1897’de kapatılmıştır.

Not: tasvir-i Efkar,Tercüman-ı
Hakikat, Mizan gazeteleri halkın
okuma alışkanlığının artmasında
etkili olmuşlardır.
İKDAM GAZETESİ (1894)

Ahmet Cevdet tarafından
İstanbul’da çıkarılan günlük gazete.
Yazarları Bâbanzade İsmail Hakkı, Abdullah
Zühtü, Ahmet Rasim idi. 24 Temmuz günü
Hüseyin Cahit’te onlara katılmıştır.
Abdülhamid döneminde birkaç defa
kapatılmıştır. Ahmed Cevdet (Oran)
kurduğu bu gazeteyi “siyasi Türk Gazetesi”
olarak nitelemiştir

Sonuç olarak baktığımızda, Tanzimat ile birlikte
Batı ya ait pek çok edebi tür edebiyatımıza
başarıyla uyarlanmıştır. Günümüzdeki yayınlanan
pek çok yayın çeşidinin temelleri bu dönemde
atılmıştır.Yukarıda belirtilen gazetenin dışında pek
çok gazete bu dönemde yayınlanmış halkı
bilgilendirme görevini başarıyla yapmıştır. Bu
dönemde dikkat çeken bir başka önemli konu
1860 ta Türk basınının devlet ve hükümete karşı
tavır alması,diğer dillerde yayınlanan gazetelerinde
devletin birlik ve bütünlüğünü bozucu yayınlar
yapması üzerine devlet bazı tedbirler almıştır.

1864 te Matbuat Nizamnamesi düzenlenmiştir.
Nizamname ile daha önce kurulmuş olan Babıali
Tercüme odası, Matbuat müdürlüğü gibi kurumlara
yeni görevler veriliyordu. Bunlar; siyasi nitelikteki
yayınlara ruhsat vermek, yayınların içeriğini
kontrol etmek, gazetelere verilecek resmi ilanları
düzenlemek, Avrupa'da ülke aleyhi yayınlar yapan
mecmuaların ülke içine girmesine engel
olmak,aykırı davrananlara para ve hapis cezası
uygulamak. Böylece devlet başta padişah ve diğer
mensuplarını koruma altına almış oluyordu. Bu
durum 1909 a kadar devam etmiştir