Transcript Atatürk *lkeleri ve *nk*lap Tarihi I

Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I
Bölüm – 11
Bölüm - 11

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Açılışı ve Tepkiler

Cephelerin Oluşması

İç Ayaklanmalar ve Bunlara Karşı Alınan Tedbirler

Sevr Antlaşması
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN
AÇILIŞI VE TEPKİLER

16 Mart 1920’de İstanbul İtilaf devletleri tarafından işgali, Meclis-i Mebusan’ın
dağılması ve aydınlar ve milletvekilleri tutuklanmıştır. Bu durum ulusal egemenliğe
dayalı bir devlet kurmayı düşünen Mustafa Kemal Paşa için iyi bir fırsattır. Bunun
için kuracağı devletin temel organlarını oluşturacak olan yeni bir meclisin toplamasını
sağlayacak çalışmaları başlatmıştır.

17 Mart 1920’de Ordu Komutanlarına bir genelge göndererek, görüşlerini
açıklamıştır. Buna göre; “İstanbul’da Meclisi Mebusan’a ve hükümet merkezine başta
İngilizler olduğu halde İtilâf güçleri tarafından resmen ve zorla el konulmuştur.
Osmanlı Devleti’nin bağımsızlığı ve egemenliği zedelenmiştir. Devletin genel durumun
esaslı bir değişiklik meydana gelmiştir. Kanun-u Esasi’nin koruyuculuğunda bulunması
gereken yasama ve yürütme gücü bugün mevcut değildir..Bir Meclis-i Müessisan
(Kurucu Meclis) oluşturmak zorunludur. Hilafet makamının ve saltanatın
dokunulmazlığını, İstanbul’un kurtarılmasını sağlayacak Milli Mücadelenin, Meclis-i
Müessisan’ın kontrol altında bulunması gerekir. Meclisin 15 gün içinde çoğunluğu
teşkil edecek şekilde toplanması kararlaştırılmıştır.

Meclis-i Müessisan Ankara’da toplanacaktır.

Meclis-i Müessisan’a katılacak üyeler medeni cesarete, fikri yeteneğe, selabeti
diniye ve milliyeye haiz olmalı.

Yirmi beş yaşından küçük ve kötü şöhret sahibi olmamalı.

Seçimler her liva idare ve belediye meclisleriyle Müdafaa-i Hukuk merkezi heyetleri
tarafından aynı günde ve aynı celsede yapılacaktır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILIŞI

Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920’de Hacıbayram Camiinde kılınan Cuma
namazından sonra en yaşlı üye olan Sinop milletvekili Şerif Bey’in başkanlığında yaptığı bir
konuşmayla çalışmalarına başlamıştır.

Şerif Bey’in konuşmasından sonra sözü Ankara milletvekili Mustafa Kemal Paşa almıştır.
Meclisin olağanüstü yetkiye sahip olarak yeni seçilen milletvekilleriyle, işgale uğrayan
saltanat merkezinden gelen milletvekillerinden oluştuğunu açıklamış ve seçilmiş olan
milletvekillerinin de olağanüstü yetkiyle görev yapacaklarını bildirmiştir.
Mustafa Kemal Paşa’nın Türk Milleti’nin Takip Edeceği Milli Siyasetin Esaslarını Açıklaması

24 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ilk sözü Mustafa Kemal Paşa almıştır
ve 30 Ekim’den 23 Nisan 1920’ye kadar geçen olayları belgelere dayalı olarak anlatmıştır.

Ulus ve devlet olarak yaşanılan acı gerçeklerin analiz ettiği konuşması, Yeni Türkiye
Devleti’nin izleyeceği ulusal, barışçı ve gerçekçi bir politikanın da temelini oluşturmuştur.
Mustafa Kemal Paşa’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına Seçilmesi ve Türkiye Büyük
Millet Meclisi Hükümetinin Kurulması

Osmanlı yönetiminin Anadolu’da oluşan ulusal birliği Mustafa Kemal Paşa’nın kişisel bir
girişimi olarak algılamakta ve Mustafa Kemal Paşa’yı yıpratma politikası izlemektedir.

Osmanlı yönetiminin bütün bu olumsuz tavırlarına rağmen, milletvekilleri meclis başkanlığına
Mustafa Kemal Paşa’yı seçmişlerdir. Böylece Osmanlı yönetimin olumsuz propagandalarına
aldırmadıklarını, Mustafa Kemal Paşa’ya güvendiklerini göstermişlerdir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığına Seçilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükümetinin Kurulması

- Osmanlı yönetiminin bütün bu olumsuz tavırlarına rağmen, milletvekilleri meclis
başkanlığına Mustafa Kemal Paşa’yı seçmişlerdir. Böylece Osmanlı yönetimin
olumsuz propagandalarına aldırmadıklarını, Mustafa Kemal Paşa’ya güvendiklerini
göstermişlerdir.

- Mustafa Kemal Paşa, vatanı çökmekten kurtarmak için alınacak önlemlerin artık
meclise ait olduğunu bildirmiş ve vakit geçirmeden bir hükümetin kurulmasını meclise
önermiştir. Bu öneri özetle şöyledir:

- Hükümet kurmak zorunludur.

- Geçici olduğunu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak ya da bir padişah vekili
ortaya çıkarmak uygun değildir.

- Meclis’te yoğunlaşan ulusal iradenin yurdun alın yazısına doğrudan doğruya el
koymasını kabul etmek temel ilkedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üstünde bir güç
yoktur.

- Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır.

- Meclis’ten seçilecek ve vekile olarak görevlendirilecek bir kurul hükümet işlerine
bakar. Meclis başkanı bu kurulun da başkanıdır. Böylece kuvvetler birliğine dayanan bir
hükümet önerilmekteydi.

- Bu öneri yapıldığında ülkenin artık gerçek bir hükümete ihtiyacı vardı.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Mustafa Kemal Paşa’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığına Seçilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükümetinin Kurulması

25 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi sekiz kişiden oluşan geçici bir
hükümet kurulmuş ve bir Layiha Encümeni oluşturarak yeni hükümetin oluşum
biçimini saptayacak bir yasanın hazırlanmasına karar verilmiştir.

Osmanlı yönetiminin bütün bu olumsuz tavırlarına rağmen, 25 Nisan 1920’de
Türkiye Büyük Millet Meclisi sekiz kişiden oluşan geçici bir hükümet kurulmuş ve bir
Layiha Encümeni oluşturarak yeni hükümetin oluşum biçimini saptayacak bir yasanın
hazırlanmasına karar verilmiştir. Encümen 5 maddelik bir yasa taslayarak 2 Mayıs
1920’de milletvekillerinin onayına sunmuştur. Bu yasa taslağına göre:


Kurulacak hükümete İcra vekilleri adı verilecek ve 11 kişiden oluşacaktır.

Her vekil meclisten salt çoğunlukla seçilecektir.

İcra vekilleri arasında çıkacak anlaşmazlık TBMM’ce çözülecektir.
Bu yasa mecliste tartışılarak benimsenmiş ve ardından seçimlere gidilmiştir. 3-5 Mayıs
günlerinde yapılan seçimlerden sonra Yeni Türkiye’nin ilk hükümeti kurulmuştur. Bu
hükümet bir program hazırlayacak izleyeceği politikayı belirlemiştir ve bu programı 9
Mayıs 1920’de TBMM’nin onayına sunmuştur.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Nitelikleri

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin belli başlı nitelikleri şöyledir;

Türkiye Büyük Millet Meclis’i olağanüstü dönemde oluşmuş bir meclistir. Üyeleri
hem Osmanlı seçim sistemine hem de yeni ihtiyaçlara dayanan bir seçim yöntemiyle
seçilmiştir. Azınlıklar seçime katılmadığı için daha önceki Osmanlı Parlamentolarının
aksine ulusal bir nitelik taşır.

TBMM çok sesli demokrat bir meclistir. İttihatçısı, Türkçüsü, İslamcısı, Bolşevik hatta
ihtilalcisinin bile yer aldığı bu mecliste her türlü düşünceye sahip insana rastlamak
mümkündür.

TBMM kurucu bir meclistir. Bu yetkisine dayanarak egemenliğin kaynağını tek kişiden
alıp ulusa geçirmiş, ve saltanatı kaldırmıştır.

Böylece İnkılapçı bir meclis özelliği taşımaktadır.

Halkın her türlü sorununa eğilmiş ve çözüm aramış halkçı bir meclistir. TBMM ile yeni
bir Türk devleti de kurulmuştur.

TBMM’de güçler birliği vardır. TBMM hem yasaları çıkarıyor, hem de bu yasaları
uyguluyordu. TBMM olağanüstü dönemlerde başvurulan Meclis Hükümeti Sistemini
benimsemişti. İcra vekilleri olarak görev yapacak her kişiyi meclisten seçiyor ve onu
meclise karşı sorumlu tutuyordu. Bu nedenle TBMM hükümeti adını alıyordu. Yürütme
gücünün emri altında olması gereken askerler, valiler, elçiler ilk zamanlarda
milletvekillerini de sürdürebiliyorlardı. TBMM gerekli gördüğü zaman yargılama işini
de üzerine alabiliyordu. Kendi üzerinde hiç bir güç tanımıyordu çünkü o gücünü
ulustan alıyordu. Çalışmalarında da hep ulusa dayanıyordu.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Ankara ve İstanbul Hükümetleri Arasındaki Karşılıklı Fetvalar
ve Din Adamlarının Milli Mücadeleyi Desteklemesi

İstanbul Hükümeti, Anadolu’da oluşan ulusal gücü yok edebilmek için her türlü yolu
denemiştir. Bu amaçla kendisine bağlı kişileri Anadolu’da görevlere atamış, ulusalcı
eylem yanlısı kişileri birer birer görevinden almış, kimi kişilere yetkiler vererek,
Anadolu’da oluşan Milli Gücü ezmesi için örgütler kurmasına olanak sağlamış, hatta
araç gereç alması için onları maddi bakımdan desteklemiş, halkı ulusalcılar aleyhine
kışkırtarak iç isyanlara sebep olmuştur.

Ulusal hareketin öncülerini –başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere- İstanbul’da
kurduğu sıkıyönetim Mahkemesinde gıyabında yargılayarak idam cezasına
çarptırmıştır.

Anadolu’daki milli harekata karşı ayaklandırmak üzere Şeyhülislam Dürrizade
Abdullah Efendi’ye fetva hazırlatmıştır.

Basını, postayı, özel kuryeleri, Rum-Ermeni örgütlerini, Teâli İslâm Cemiyetini
kullanarak bu fetvayı Anadolu’ya ulaştırmaya çalışmıştır.

16 Nisan 1920’de Ankara Müftüsü Rıfat Efendi’nin öncülüğünde 150 müftünün
imzasıyla karşı bir fetva yayımlanmıştır. Bu fetva ile görülmüştür ki; gerçeği gören
aydın din adamları tuzağa düşmemişler ve Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer alarak
Milli Mücadele’nin kazanılmasına katkıda bulunmuşlardır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Hıyaneti Vataniye Kanunu ve İstiklâl Mahkemelerinin
Kurulması

TBMM 29 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin Meşrutiyetine fiilen, yazılı ya da
sözlü olarak isyan edenler ya da kargaşalık yaratanları vatan haini sayan ve eylemli
olarak ihanette bulunanlara idam cezası verileceğini belirten bir yasa benimsenmiştir.

Bu yasayı uygulayabilecek iki mahkeme vardır. Biri sivil mahkemeler diğeri ise Harp
Divanlarıdır. Bunlar ise ihtiyaca cevap verebilecek nitelikte değildirler.

Mustafa Kemal Paşa, Safranbolu’da ve Yozgat’ta meydana gelen ayaklanmalar
üzerine vatana ihanet kanunu uygulanmasını istemiştir. Daha sonra yaygın bir
biçimde bu yasa hem harp divanları hem de bidayet mahkemeleri tarafından
uygulanmıştır.

İdam cezalarının onaylanmak üzere meclise gönderilmesi, cezadan beklenen
caydırıcılık unsurunu yaratmıyordu. Diğer tarafta meclis otoritesini yıkmak için isyanlar
devam ediyordu. Gerek harp divanlarının, gerekse bidayet mahkemelerinin
çalışmalarından olumlu sonuç alınamıyordu. Asker kaçakları artmış ve cephelerde
bekleyecek nöbetçi bulmak oldukça güçleşmişti. Bu olaylar üzerine Milli Savunma
Bakanlığı (Müdafaa-i Milliye Vekaleti) Firariler Kanunu adıyla yasa
hazırlanmıştır. Hazırlanan tasarı mecliste incelenerek ve “muvazzaf ve gönüllü olarak
askere alınıp kaçanları ya da kaçmaya neden olanları, kaçakları saklayanları onlara
yardım edenleri” cezalandırmak üzere Büyük Millet Meclisi üyelerinden oluşan ve
İstiklâl Mahkemeleri denilen bir mahkemenin kurulmasına karar verilmiştir.

Firariler kanununu uygulamak üzere kurulan İstiklâl Mahkemelerinin görev alanı daha
sonra genişletilerek vatan hainliği, eşkıyalık, bozgunculuk, soygunculuk, casusluk gibi
suçları da içine almıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Hıyanet-i Vataniye Kanunu ve İstiklâl Mahkemelerinin
Kurulması










*İstiklâl Mahkemeleri ülkenin içinde bulunduğu olağanüstü koşulların yarattığı bir mahkemedir.
Mustafa Kemal Paşa’nın 1927’de belirttiği üzere bu mahkemeler ülkede iç güvenliği sağlamak ve
Yeni Türkiye Devleti’nin yaşam ve bağımsızlığını kazanmak için kurulmuştur.
Basında Millî Mücadele
- Anadolu’da Kurtuluş Savaşının başlaması Milli Mücadele Basınını doğurmuştur.
- Mustafa Kemal Paşa, eyleminin her safhasında basından yararlanmaya çalışmış katkı ve
direktifleriyle gazeteler çıkarttırmıştır.
- 14 Eylül 1919’da Sivas’ta Heyeti Temsiliye’nin görüş ve düşüncelerini ulusa iletmek için İrade-i
Milliye adı altında gazete çıkarılmıştır. Bu ulusal mücadelenin doğrudan doğruya sözcülüğünü
yapacak ilk gazetedir.
- 10 Ocak 1920’de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi adına
Hakimiyet-i Milliye adıyla yeni bir gazete çıkarılmıştır. Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın kurucusu olan
Hakimiyet-i Milliye gazetesi TBMM Hükümetinin de yarı resmi organı olmuştur.
- 1917’de Afyonkarahisar’da çıkarılmaya başlanan Öğüt Gazetesi Yunanlıların İzmir’i işgaliyle
Konya’ya taşınmıştır.
- 15 Haziran 1919’da Kastamonu’da çıkarılmaya başlanan Açıkgöz Gazetesi de Milli Mücadele
açısından önemli bir yayın organıdır.
- 1913 Mart’ında İttihat ve Terakki Partisi’nin bir yayın organı olarak Erzurum’da çıkarılan Albayrak
Gazetesi, Erzurum’un Ruslar tarafından işgalinden ve Doğu Anadolu’nun Ermenilere verileceği
haberi ile “Vilayet-i Şarkiye Ermenistan Olamaz” sloganıyla çıkmaya başlamıştır.
- İstanbul basınını ise ikiye ayırmak gerekmektedir: a)Milli Mücadele Yanlısı Olanlar,
b)Milli Mücadeleye Karşı Olanlar.
- Milli Mücadele Yanlısı gazeteler Tasvir-i Efkar, Vakit, İkdam, İleri ve Yeni Gün gazeteleridir.
Bu gazeteler İstanbul’da çıktığı için gerek İstanbul Hükümeti’nin gerekse İtilaf Devletleri’nin kontrolü
altındadır. Bundan dolayı Anadolu basını kadar açıktan açığa Milli Mücadeleyi destekler yazılar
çıkamamıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Basında Millî Mücadele

Milli Mücadeleye karşı olanların başında Alemdar, Peyamı Sabah, Türkçe İstanbul Gazeteleriyle
Aydede ve Ümit Dergisi gelmektedir.

Anadolu’da oluşan ulusal hareketi halka ve dünyaya tanıtabilmek için gazete çıkarmak yeterli
değildir, aynı zamanda haberlerin yayılması gerekmektedir. Bu sebeple konu Halide Edip ile gazetesi
Yunus Nadi arasında İstanbul’dan Ankara’ya gelirken konuşulmaya başlanmıştır. (31 Mart 1920) Bu
konuşmada Ajansın adı bile konmuştur. Anadolu Ajansı.

Konu Mustafa Kemal Paşa’ya da açılmıştır. Öneri Mustafa Kemal Paşa tarafından da benimsenmiştir
ve Ajansın kurulmasına karar verilmiştir.İlk günler ulusal politikayla çelişkili haberlerin yayılmasını
önlemek için Ajans haberlerinin Mustafa Kemal Paşa’nın denetiminden geçmesi saptanmış ve 6
Nisan 1920’de Anadolu Ajansı kurulmuştur.

İstanbul Hükümeti’nin Anadolu’daki bozguncu propagandasını önleyebilmek için, 6 Mayıs 1920’de
İcra Vekilleri Heyeti İstanbul’la haberleşmeyi tümden yasaklamış ve bazı yerlerde sansür
merkezleri oluşturmuştur. Bu sırada mecliste de cephelerde düşmana karşı savaşan Kuvayi
Milliye’den halkın haberdar olmadığı belirtilerek bunların kurtuluş nedenlerini ve çalışmalarını halka
anlatmak; halkın ulusal mücadelenin yanında yer almasını sağlamak ve propangadaya daha da
ağırlık vermek için Matbuat ve İstihbarat Müdürlüğü’nün kurulması istenmiştir.

7 Haziran 1920’de doğrudan doğruya meclis başkanlığına bağlı olmak üzere Matbuat ve
İstihbarat Müdüriyeti Umumiyesi kurulmuştur. Anadolu Ajansı da bu müdürlüğe bağlanmıştır.

Anadolu’da Kurtuluş Savaşı başladıktan ve TBMM açılarak yeni bir Türk Devleti kurulduktan sonra
devletin yaptığı işleri göstermek için Resmi bir gazeteye ihtiyaç duyulmuştur.

7 Ekim 1336 (1920) de Ceride-i Resmiye adıyla bir gazete çıkarılmaya karar verilmiş ve 7 Şubat
1337’de (1921)de ilk sayı yayımlanmıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
İç Ayaklanmalar ve Bunlara Karşı Alınan Tedbirler

TBMM’nin açılmasından sonra İstanbul’daki çevreler ve işgalciler tarafından da
desteklenen ayaklanmalarda belirgin bir artış görülmüştür. Düzenli ordunun kurulması
sırasında meclisin emrine girmek istemeyen Ethem Bey(Çerkez Ethem) ve Demirci
Mehmet Efe gibi bazı Kuvayı Milliyeciler de ayaklanma çıkarmıştır.
Milli Mücadele Boyunca Anadolu’da çıkan başlıca ayaklanmalar şunlardır:

Pontus Ayaklanması(1919-1923)

Anzavur Ayaklanması I-II(1 Ekim -25 Aralık 1919,16 Şubat-19 Nisan 1920)

Şeyh Eşref Ayaklanması (Hart Olayı) –(26 Ekim-24 Aralık 1919)

Düzce Ayaklanması(13 Nisan-23 Eylül 1920)

Yozgat Ayaklanması (15 Mayıs-30 Aralık 1920)

Yıldızeli Ayaklanması (14 Mayıs-12 Nisan 1920)

Konya Ayaklanması (2 Ekim-22 Kasım 1920)

Cemil Çeto Olayı (20 Mayıs-7 Haziran 1920)

Milli Aşireti Ayaklanması (1 haziran -8 eylül 1920)

Koçgiri Ayaklanması (6 Mart -17 Haziran 1921)
İç Ayaklanmalar ve Bunlara Karşı Alınan Tedbirler

Düşmana karşı durabilmek için, cephe gerisinin güvencede olmasını zorunlu
gören Mustafa Kemal, öncelikle iç isyanların bastırılmasına ülkede iç
güvenliğin sağlanmasına son derece önem vermiştir.

Bu konuda sert önlemler alınmıştır. Bir yanda vatana ihanet yasası
çıkarılırken, diğer tarafta iç isyanları bastırmada kullanılmak üzere Seyyar
Jandarma Müfrezeleri adı altında örgüt oluşturulmuş, halkın milli
mücadelenin yanında yer almasını sağlamak için propaganda harekatına
büyük bir önem vermiştir. Anadolu’daki müftülere ulusal eylemin şeriata
aykırı olmadığını belirten bir fetva yayınlatılmıştır.

Alınan önlemler kısa sürede sonuç vermiş, daha fazla kardeş kanının
boşuna akıtılması önlenmiş ve isyanlar bastırılmıştır.
Paris Barış Konferansı

I. Dünya Savaşını kazanan İtilaf Devletleri mağlup devletlere uygulayacağı
barış şartlarını Ocak 1919’da Paris Konferansı’nda kararlaştırmıştır.

Bu konferanstan sonra 28 Haziran 1919’da Almanya ile Versay Antlaşması,
10 Eylül 1919’da Avusturya ile Saint Germain Antlaşması, 27 Kasım
1919’da Bulgaristan ile Neuilly Antlaşması ve 4 Haziran 1920 tarihinde
Macaristan ile Trianon Antlaşması imzalanmıştır.

Ancak Osmanlı Devleti ile yapılacak barış antlaşması tarafların aralarındaki
anlaşmazlıklardan dolayı en sona kalmıştır.

Konferansta Osmanlı Devleti dışında kalan mağlup devletlere şu şartlar
dayatılmıştır:

-Mecburi askerlik kaldırılacak

-Savaşta kazanılan yerler geri verilecek

-Ordu mevcudu sınırlandırılacak

-Yüksek savaş tazminatı ödenecek
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI

Sevr Antlaşması İtilaf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 10
Ağustos 1920 tarihinde imzalanmıştır.

Ankara’da açılan T.B.M.M tarafından onaylanmadığı için yürürlülüğe
girmemiştir.

Anlaşma 433 maddeden oluşmaktadır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Barış Antlaşması ve Osmanlı’nın Tepkisi

Paris Barış Konferansından sonra 19-26 Nisan 1920 tarihlerinde İtalya’nın
San Remo kentinde toplanan İtilaf devletleri Osmanlı Devletlerine
sunulacak barış şartlarını kararlaştırdılar.

Bu şartlar gören Tevfik Paşa şartların kabul edilemez olduğunu söylemiştir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Saltanat Şurası

Mebusan Meclisi kapalı olduğundan Osmanlı Devletine dayatılan Sevr
antlaşmasının onaylanması Sultan Vahideddin’in başkanlığında toplanan
Saltanat Şurasına bırakılmıştır.

Saltanat Şurası 22 Temmuz 1920’de yaptığı kısa toplantıda şartlar ne
olursa olsun barış antlaşmasının yapılmasından yana tavır almıştır, şuraya
katılanlardan yalnız Rıza Paşa bu karara katılmamıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Osmanlı Heyeti Sevr’de

Saltanat Şurası’nın kesin kararından sonra barış antlaşmasını imzalamak
üzere Hadi Paşa, Rıza Tevfik ve Bern Elçisi Reşat Halis beylerden oluşan
Osmanlı Heyeti Sevr’e hareket etmişlerdir.

Antlaşma 10 Ağustos 1920 tarihinde imzalanmıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması Hükümleri

Sevr Antlaşması Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri çıkarları doğrultusunda
parçalanmasının dünyaya ilanı olmuştur

433 maddeden oluşan antlaşma, Osmanlı Devleti’nin yeni sınırları, Boğazlar
rejimi, kapitülasyonlar, bütçe denetimi, azınlıklar, Osmanlı ordusunun
sınırlandırılması gibi konular sömürgeci bir anlayışla kaleme alınmıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’na Göre Sınırlar

Osmanlı Devleti, İstanbul çevresi ile iç Anadolu’nun bir kısmından oluşan bir toprak parçasında
hükümran olacaktır. Ancak antlaşmanın maddelerine uyulmazsa İstanbul’da İtilaf Devletleri’nin eline
geçecektir.

Trakya’da sınırlar Midye’nin doğusundan başlayarak Büyük Çekmece gölüne inecektir. Bu hattın batısı
Yunanistan’a bırakılacaktır.

Güney sınırı İskenderun Körfezi ile Antalya Körfezi arasında bulunan Karataş Burnu’ndan itibaren
Antep, Urfa ve Mardin hariç Irak sınırına ulaşacaktır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’na Göre Boğazlar Rejimi

Boğazlar Rejimi savaş ve barış halinde bütün gemilere açık olacaktır. Ayrı
bir bütçesi ve bayrağı olan, yani devlet içinde bir devlet olacak Boğazlar
Komisyonu tarafından yönetilecektir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’nda Göre Kapitülasyonlar

Osmanlı Devleti’nde uygulanacak olan kapitülasyon rejimi, I. Dünya Savaşı
öncesine göre İtilaf devletleri lehine genişletilecektir. Daha önce
yararlanamayan İtilaf devletleri de kapitülasyonlardan faydalanacaktır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’nda Osmanlı Bütçesi

İngiliz, Fransız, İtalyan ve Osmanlı üyeden oluşacak bir komisyon Osmanlı
bütçesi hakkında son sözü söyleme hakkına sahip olacaktır.

Bu komisyon Türk parasının cins ve miktarını düzenleyecektir.

Bu komisyonun
yapamayacaktır.

Bu komisyon toplanan vergilerden kendi masraflarını, işgal kuvvetlerinin
masraflarını, savaş sırasında zarar görmüş İtilaf tebaasını ödedikten sonra
kalan miktarı Osmanlı maliyesine bırakacaktır.
izni
olmadan
Türk
maliyesi
iç
ve
dış
borçlanma
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’nda Osmanlı Ordusu

Osmanlı ordusu 15.000’i jandarma kuvveti olmak üzere toplam 50.700 kişi ile
sınırlandırılacaktır.

Zorunlu askerlik kaldırılacaktır.

Subayların yüzde 15’i müttefik subaylardan oluşacaktır

600 tonilatondan aşağı olmak üzere en fazla 13 gambot ve torpidosu olabilecek ancak
askeri uçağı bulunamayacaktır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’nda Azınlıklar

Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon illerinin kapsadığı alanda bağımsız bir Ermenistan
devleti kurulacak, devletin sınırları Amerikan başkanının inisiyatifine bırakılacaktır.

Antlaşmanın yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra Kürtler Doğu Anadolu’da bağımsız bir
kuruluş meydana getirmek isterlerse, ve bu istek Milletler Cemiyeti tarafından uygun
görülürse Osmanlı Devleti bunu kabul edecektir.

Hicaz bağımsız bir devlet olacak, Osmanlılar Mısır üzerindeki bütün haklarından
feragat edecekler ve Suriye, Irak ve Filistin’de alınan kararlar Osmanlı Devleti
tarafından kabul edilecektir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’nda İzmir

İzmir şehri ile Tire, Ödemiş, Akhisar ve Bergama’yı oluşturan alandaki Osmanlı hakimiyetini
icra etme yetkisi Yunanlıların olacaktır.

Osmanlı hakimiyetine simgelemek için yalnız bir kaleye Osmanlı bayrağı çekilecektir.

Mahalli parlamento bu alanın Yunanlı hakimiyetine geçmesi için 5 yıl sonra karar
verebilecektir.

Oniki Ada İtalyanlara, Akdeniz’deki diğer adalar da Yunanlılara bırakılmıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
Sevr Antlaşması’na Tepkiler

Sevr Antlaşması, Ankara’da kurulan T.B.M.M. Hükümetinin direnişi sayesinde fiiliyata
geçme imkanı bulamamıştır.

T.B.M.M. Hükümeti 19 Ağustos 1920 tarihli kararıyla Sevr Antlaşmasını imzalayanların
ve Saltanat Şurası’nda bu antlaşmanın imzalanmasına olumlu oy verenlerin vatan
haini olarak ilan etmiştir.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I
BÖLÜM ÖZETİ

23 Nisan 1920’de “Türkiye Büyük Millet Meclisi” Hacı Bayram Camiinde milletvekilleriyle birlikte
kılınan Cuma namazından sonra açılmıştır. Meclisin açılış konuşmasını en yaşlı üye olan Sinop
Milletvekili Şerif Bey yaptı.

Şerif Bey’den sonra ilk sözü Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa aldı ve Türk Milleti’nin takip
edeceği siyâsetin esaslarını açıkladığı zamanın gerçeklerine uygun bir konuşma yapmıştır.

Mondros Mütârekesi’nden sonra ordular terhis edildiği için işgale karşı koyacak yeterli asker yoktu.
Fakat askerî teşkilat yapısı olduğu gibi bırakılmıştı. Zayıf mevcutlu askerî birliklerin komutanları,
hamiyetli Türk vatandaşları ve onların yanı sıra eskiden veya hâlihazırda eşkıyalık yapan çeteler
adamlarıyla birlikte bu harekete katıldılar.Böylece Kuva-yı Millîye birlikleri oluştu.

Kuvayı Millîye, düzenli ordunun kurulmasına kadar Millî Mücâdeleyi başarı ile yürütmüştür. Çoğu
yerde düşmanın ilerleyişini durdurarak bölgesinden atmıştır. Bazı yerlerde de düşmanı bölgesinden
atamamışsa da düşmanın ilerlemesini engelleyip yılgınlığa düşerek çekilmelerine sebep olmuştur.

Sevr Antlaşması 10 Ağustos 1920 tarihinde İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında I. Dünya
Savaşı’nı bitirmek amacıyla imzalanmıştır.Osmanlı devletinin İtilaf Devletlerince paylaşıldığı, çok ağır
şartları içeren bir antlaşmadır.

TBMM hükümeti verdiği istiklal mücadelesiyle bu antlaşmanın uygulamaya geçmesini engellemiştir.

Sevr Antlaşması bu bağlamda Sevr projesi olarak tarihteki yerini almıştır.
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi - I