Transcript Tanzimat Edebiyatı

I. GİRİŞ
II. OLUŞUMU
III. ÖZELLİKLERİ
IV. BİRİNCİ DÖNEM SANATÇILARI
V. İKİNCİ DÖNEM SANATÇILARI
VI. TANZİMAT EDEBİYATINDA ŞİİR
VII. TANZİMAT ED. HİKAYE VE ROMAN
VIII. TANZİMAT EDEBİYATINDA TİYATRO
1
IX. TANZİMAT EDEBİYATINDA GAZETELER
X. TANZİMAT EDEBİYATINDA ÇEVİRİLER
XI. TANZİMAT ED. ÖĞRETİCİ METİNLER
* Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra bu edebiyatın tohumları
serpilmeye başlanmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Batılı tarzda ilk eserler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.
* Hak, adalet, özgürlük, vatan kelimeleri bu dönemde ilk defa
kullanılmıştır.
* Tanzimat Edebiyatı kendi arasında ikiye ayrılır.(Birinci-ikinci
dönem)
* Toplumcu bir çizgi tutmaya çalışmışlardır.
* Divan Edebiyatındaki "bölüm güzelliğine" karşın "konu
bütünlüğüne, güzelliğine" önem vermişlerdir.
2
* Tanzimat Edebiyatı, bir kültür ve siyasi hareketin sonucu
olarak ortaya çıkmış bir edebi akımdır.
ERGÜN & NURULLAH
* 1860-1895 yılları arasında etkili olmuştur.
* Tercüman-ı Ahval’in 1860 yılında yayın hayatına girmesiyle birlikte bu
edebiyatın başladığı ileri sürülmektedir.
* Geçmişe değil, geleceğe; Doğu’ya değil, Batı’ya; soyuta değil,
somuta dönük bir sanat çabası vardır.
3
Bu dönem sanatçıları, Divan Edebiyatında hiç bulunmayan
makale, tiyatro, roman, hikaye, anı, eleştiri gibi yeni edebiyat
türleri getirmişlerdir.
Tanzimat Edebiyatı’nın özellikle ilk döneminde yetişen
sanatçıların çoğu (Ziya Paşa, Namık Kemal) Montesquieu,
Rousseau, Voltaire gibi Fransız yazarlarının etkisi altında kalarak,
makale ve şiirlerinde zulme, haksızlığa, geriliğe karşı şiddetli bir
dille mücadeleye girişmişler; vatan, millet, hürriyet, hak, adalet,
kanun, meşrutiyet gibi kavramları yaymaya çalışmışlar, “toplum için
sanat” anlayışını benimsemişlerdir.
ERGÜN & NURULLAH
4
Tanzimat Edebiyatı’nın ikinci döneminde yetişen sanatçılar ise
(Recaizâde Mahmut Ekrem, Abdülhak Hâmit, Sami Paşazâde
Sezai) toplum işlerine daha az karışmışlar, “sanat için sanat”
anlayışını benimser görünmüşlerdir. “Her güzel şey şiire konu
olabilir.” anlayışını savunmuşlardır.
Çoğu Fransız Edebiyatını örnek olarak alan bu sanatçıların bir
kısmı Klasisizm (Şinasi, A.Vefik Paşa) bir kısmı Romantizm (Namık
Kemal) bir kısmı da Realizm (Recaizâde Mahmut Ekrem, Sami
Paşazâde Sezai, Nabizade Nazım.) akımlarının etkisi altında eserler
vermişlerdir.
ERGÜN & NURULLAH
5
Dilin sadeleşmesi, konuşma dilinin yazı dili haline gelmesi düşüncesi
savunulmuştur.
Tanzimat Edebiyatı, Divan Edebiyatı'nın tersine olarak, seçkin
kişiler için değil, halk için meydana getirilen bir edebiyat düşüncesiyle
ortaya çıkmıştır.
Divan şiirindeki “bölüm güzelliğine” karşın “konu bütünlüğüne,
güzelliğine” önem vermişlerdir.
ERGÜN & NURULLAH
6
ZİYA PAŞA (1825-1880)
ERGÜN & NURULLAH
* Katiplik ve Şuray-ı Devlet görevlerinde
bulundu.
* Maarif Müsteşarlığı yaptı.
* Eserlerinde Divan Şiiri nazım türlerini kullandı ama içerik olarak
hürriyet, adalet gibi konuları işledi.
Başlıca Eserleri:
Şiir: Zafername, Eş’ar-ı Ziya, Terci-i Bend, Terkib-i Bend
Makale: Şiir ve İnşa
Röportaj: Rüya
Antoloji: Harabat
Anı: Defter-i Amal
Çeviri: Engizisyon Tarihi, Endülüs Tarihi, Emile
7
ŞİNASİ (1826-1871)
* Tanzimat Edebiyatı’nın kurucusu olarak kabul edilir.
* Türk Edebiyatında birçok ilke imza atmıştır.
* Agah Efendi ile birlikte ilk özel gazeteyi çıkarmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Batılı anlamda ilk tiyatro eserini yazmıştır.
* Noktalama işaretlerini kullanan ilk sanatçımızdır.
Eserleri:
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar, Tercüme-i Manzume
Düzyazı: Müntehabat-ı Tasvir-i Efkar
Atasözü Derlemesi: Durub-u Emsal-i Osmaniye
8
NAMIK KEMAL (1840-1888)
* Vatan şairi olarak tanınır.
* Katip olarak çalıştı, gazetecilik yaptı.
ERGÜN & NURULLAH
* Yeni Osmanlılar Cemiyeti’ne üye olduğundan dolayı yurt
dışına çıkmak zorunda kalmakla beraber sürgüne de
gönderilmiştir.
* İlk edebi romanı ve ilk tarihi romanımızı yazmıştır.
Başlıca Eserleri:
Roman: İntibah, Cezmi
Tiyatro: Vatan Yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Gülnihal,
Celaleddin Harzemşah, Kara Bela
Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takip
Tarihi kitapları: Devr-i İstila, Barika-i Zafer, Evrak-ı Perişan,
Kanije, Silistre Muhasarası
9
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844-1912)
* Eserlerini halkı bilgilendirmek amacıyla yazmıştır.
* Döneminin en çok okunan romancısıdır.
* Romantizmden etkilenmiştir.
Roman: Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş,
Felatun Beyle Rakım Efendi, Paris’te Bir Türk, Henüz 17 Yaşında,
Dürdane Hanım.
Hikaye: Letaif-i Rivayat
ERGÜN & NURULLAH
Başlıca Eserleri:
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Gazete: Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat
Oyunlar:Fürs-i Kadim'de Bir Facia yahut Siyavuş , Çengi, Eyvah.
10
ŞEMSETTİN SAMİ (1850-1904)
* Dil, sözlük ve ansiklopedi alanında yaptığı çalışmaları
ile tanınır.
* Zamanının en büyük dil bilgini olarak anılır.
Başlıca Eserleri:
Roman: Taaşşuk-u Talat ve Fitnat
Sözlük: Kamus-ı Türki, Kamusu’l A’lam, Kamus-ı Fransevi, Kamus-ı
Arabi
ERGÜN & NURULLAH
* İlk yerli romanımızı yazmıştır.
Çeviri: Sefiller, Robinson, Şeytanın Yadigarları
Tiyatro: Seydi Yahya, Besa Yahut Ahde Vefa
11
AHMET VEFİK PAŞA (1823-1891)
* “Tiyatrocu Paşa” olarak tanınır.
* Klasisizmden etkilenmiştir.
Başlıca Eserleri:
İnceleme: Lehçe-i Osmani, Şecere-i Türk
ERGÜN & NURULLAH
* Türk milliyetçisidir.
Çeviri ve Uyarlama: Zor Nikah, Meraki, Tartüffe, Dekbazlık, Savruk,
Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi…
12
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847-1914)
*Batılılaşma hareketlerinin etkinleşmesinde önemli rol
oynamıştır.
* Güçlü bir edebiyat eleştirmenidir.
* İlk realist romanımızı yazmıştır.( Araba Sevdası)
Başlıca Eserleri:
ERGÜN & NURULLAH
* Realizmden etkilenmiştir.
Roman: Araba Sevdası
Hikaye: Muhsin Bey, Şemsa
Tiyatro: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat
Şiir: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Pejmürde, Zemzeme
Eleştiri: Takdir-i Elhan
Düzyazı: Talim-i Edebiyat
13
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN (1852-1937)
* Şair-i Azam olarak tanınır.
* Büyükelçilik ve milletvekilliği yapmıştır.
* Romantizmin etkisiyle lirik şiirler yazmıştır.
* Tiyatrolarını oynanması için değil okunması için yazmıştır.
Başlıca Eserleri:
Şiir: Makber, Sahra, Belde, Baladan Bir Ses, Ölü, Hacle, Divaneliklerim,
Validem, Tayflar Geçidi.
ERGÜN & NURULLAH
* İç dünyasında yaşadığı çelişki ve zıtlıklar eserlerine de yansımıştır.
Tiyatro: Macera-yı Aşk, İçli Kız, Duhter-i Hindu, Tarık, Nesteren, Eşber,
Finten, Sardanapal.
14
SAMİ PAŞAZADE SEZAİ (1860-1936)
* Katiplik ve büyükelçilik yapmıştır.
* Tanzimat Edebiyatı’nın hikaye ve roman yazarıdır.
Başlıca Eserleri:
Roman: Sergüzeşt
ERGÜN & NURULLAH
* Eserlerinde halkın içinden kahramanları, günlük yaşamları ve kendi
dilleri ile anlatmıştır.
Hikaye: Küçük Şeyler
Piyes: Şir
Hatıra: İclal
15
NABİZADE NAZIM (1862-1893)
* Klasisizmden etkilenmiştir.
* İlk köy romanımızı yazmıştır.( Karabibik )
Roman: Karabibik, Zehra
Hikaye: Zavallı Kız, Bir Hatıra, Yadigarlarım, Sevda, Hala Güzel
ERGÜN & NURULLAH
Başlıca Eserleri:
16
MUALLİM NACİ (1850-1893)
* Batı anlayışına uygun, sade dille şiirler yazmıştır.
* Arapça, Farsça ve Fransızcadan kırka yakın çevirisi
vardır.
Başlıca Eserleri:
ERGÜN & NURULLAH
* Recaizade EKREM ve Abdulhak Hamit TARHAN’ a karşı eski edebiyatı
savunmuştur.
Şiir: Ateşpare, Şerare, Füruzan
Eleştiri: Demdeme
Düzyazı: Istılahat-ı Edebiye
Sözlük: Lugat-ı Naci
17
* 1.dönem şairleri “toplum için sanat” anlayışını; 2.dönem şairleri ise
“sanat için sanat” anlayışını benimsemişlerdir
* 1.dönem şairleri “vatan, millet, adalet” gibi konuları ele alırken; 2.
dönemdekiler “aşk, doğa, ölüm” gibi konuları ele almışlardır. Dolayısıyla
konu ve temada yenilik yapmayı başarmışlardır.
ERGÜN & NURULLAH
* Her iki dönem şairleri biçim yönünden Divan şiiri geleneğine bağlı
kalmışlardır
* İki dönemin şairleri de şiirde parça güzelliğini bırakıp bütün güzelliğine
ve konu birliğine önem vermiştir.
18
* Aruz ölçüsü kullanılmaya devam ederken az da olsa hece ölçüsü
kullanılmıştır.
* Tanzimat şairleri bireysel duygu düşünce ve anlatıma önem vermiş,
böylece Türk edebiyatına Batı’daki bireyci anlayışı getirmişlerdir
ERGÜN & NURULLAH
* Gazel, kaside, terkib-i bent gibi eski nazım şekilleri kullanılmaya
devam etmiştir.
Özellikle ikinci dönem sanatçıları yeni nazım şekilleriyle şiir yazmada
başarılı olmuşlardır (A.Hamit Tahran, Recaizade Mahmut Ekrem
başarılıdır).
* Dildeki en büyük farklılık yeni kavramlara yer verilmesidir
19
DİVAN ŞİİRİ VE TANZİMAT ŞİİRİNİN BENZERLİKLERİ VE
FARKLILIKLARI
Benzerlikleri:
* Nazım şekilleri benzer: Kaside, gazel, terkib-i bend, müseddes vb.
* Dil benzer: Arapça-Farsça kelime ve tamlamaların kullanılması.
Farklılıkları: Tema –Konu (İçerikle İlgili)
Divan Şiirinde Tema: Aşk, tabiat, tasavvuf,ahlak,övgü (devlet ve din
büyüklerine)
ERGÜN & NURULLAH
* Ölçü benzer: Aruz ölçüsüyle şiirler yazılır.
Tanzimat Şiirinde Tema: Halkı aydınlatmaya yönelik yeni tema ve
konular işlenmiştir. Hürriyet, eşitlik, adalet, kanun, yönetimden ve
dönemden şikayet vb.
20
Yapı özellikleri:
Divan Şiirinde:
* Genellikle beyitler kullanılır, ölçü aruzdur. Kafiyelenişi nazım biçimi
belirler. Göz için kafiye benimsenir.
Tanzimat Şiirinde:
* Divan şiiri nazım biçimleri kullanılmasına rağmen klasik yapıda bazı
değişiklikler yapılır.
ERGÜN & NURULLAH
* Nazım biçimlerinin belirli bölümleri vardır. Şiir, nazım biçimine göre
adlandırılır.
* Zengin kafiye benimsenmiş, divan şiirinin aksine “Kafiye kulak içindir.”
Bu anlayış Recaizade Mahmud Ekrem tarafından ileri sürülmüş zamanla
taraftar kazanmıştır.
21
Dil ve anlatım özellikleri:
Divan Şiirinde:
Tanzimat Şiirinde:
Halkın anlayacağı bir dilde yazma anlayışına rağmen Arapça - Farsça
kelime ve tamlamaların kullanıldığı görülür.Dildeki en büyük farklılık
yeni kavramlara yer verilmesidir.
ERGÜN & NURULLAH
Arapça ve Farsça tamlamalara söz sanatlarına yer verilmesinden dolayı
ağır bir dil vardır.
22
Tanzimat Edebiyatı öykü ve roman özellikleri :
2. Olayların olmuş ya da olabilir izlenimini bırakması gerektiği
konusunda bütün Tanzimat romancıları birleşmişlerdir.
ERGÜN & NURULLAH
1. Tanzimat Edebiyatı öykü ve romanında olaylar çoğunlukla günlük
yaşamdan veya tarihten alınmıştır.
3. Daha ilk eserlerden başlayarak, Tanzimat Edebiyatı öykü ve
romancılarının bir kısmı halka seslenmeye çalışmışlardır.
4. İlk öykülerde topluluk önünde anlatılan meddah öykülerinin etkisi ve
tekniği görülür.
23
5. Eserler genel olarak, duygusal, acıklı konular üzerine kurulmuştur.
6. Tanzimat öykü ve romanında işlenen önemli temalar: tutsaklık, görücü
usulü evlenme, yanlış batılılaşma gibi temalardır.
8. Yer ve çevre tasvirleri çoğu zaman eseri süslemek için yapılmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
7. Kahramanlar çoğu zaman tek yönlüdür. İyiler tamamen iyi, kötüler de
tamamen kötüdür.
9. Kahramanlar çoğu zaman yaşamdan alınmış doğal kişilerdi. Ancak
kimi zaman olağanüstü olaylara ve insanlara da yer verilmiştir.
24
∞ İlk öyküler: 1. Kıssadan Hisse ( Ahmet Mithat )
2. Letaif-i Rivayet ( Ahmet Mithat )
∞ İlk çeviri roman: Telemak ( Yusuf Kamil Paşa )
∞ İlk edebi roman: İntibah ( Namık Kemal )
∞ İlk realist roman: Araba Sevdası ( Recaizade Mahmut )
ERGÜN & NURULLAH
∞ İlk yerli roman: Taaşuk-ı Talat ve Fitnat ( Şemsettin Sami )
∞ İlk tarihsel roman: Cezmi ( Namık Kemal )
∞ İlk natüralist roman: Karabibik ( Nabizade Nazım )
∞ İlk esir ticaretini işleyen roman: Sergüzeşt ( Samipaşazade Sezai )
25
Genel Özellikleri:
* Tanzimat Edebiyatı ile edebiyatımıza giren tiyatro, tıpkı Tanzimat
romanında olduğu gibi tarihi ve sosyal konuları işlemiştir.
* Tiyatro eserlerinde üç birlik kuralına uyulur. Ancak Tanzimat'ın ikinci
döneminde Abdülhak Hamit'in tiyatroları bu yargının dışındadır.
ERGÜN & NURULLAH
* Daha ziyade komedi türünde eserler yazılmış ve oynanmıştır.
* Tiyatro eserlerinde iyiler çok iyi, kötüler çok kötüdür. Eserler, öğütle
biter. İyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
* Bu dönem tiyatrosu Batı tiyatrosunun etkisi altındadır. Özellikle
Shakespeare ve Moliere, tiyatro yazarlarımızın taklit ettikleri büyük
ustalardır.
26
* İlk tiyatro eserimizi Şinasi yazmıştır. ( Şair Evlenmesi )
* Hemen tüm Tanzimat sanatçıları tiyatro türünü denemişlerdir.
* 1868’de Güllü Agop Osmanlı Tiyatrosunu kurmuştur.
ERGÜN & NURULLAH
* Komedyalarda klasiklerin, dramda romantiklerin etkisi görülmüştür.
* Ahmet Vefik Paşa ile Direktör Ali Bey, Batı edebiyatından oyunlar
çevirmişlerdir.
27
Şinasi: Şair Evlenmesi
Namık Kemal:
Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Gülnihal,
Karabela
Ahmet Vefik Paşa: Tartüffe (çev.), Adamcıl (çev.),Savruk(çev.), Azarya…
ERGÜN & NURULLAH
Şemsettin Sami: Seyyid Yahya, Besa yahut Ahde Vefa, Gave
Ahnet Mithat Efendi: Siyavuş, Eyvah
Abdülhak Hamit TARHAN: Macera-yı Aşk, İçli Kız, Eşber, Finten
28
Recaizade Mahmut: Muhsin Bey, Afife Anjelik, Vuslat, Çok Bilen Çok
Yanılır
Nabizade Nazım: Sevda, Yadigarlarım, Haspa, Hala Güzel
ERGÜN & NURULLAH
Samipaşazade Sezai: Şir
Muallim Naci: Heder
29
Bu dönemde edebiyatımıza giren yeni türlerin içinde diğerlerine
nazaran gazeteciliğin önemi büyüktür.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın ifade ettiği üzere “bu devirde gazete hemen
tüm yeniliği idare eder.”
Tanzimat gazetesi , halkın görüşünün yanı sıra edebiyatı da değiştirir.
Bu gazeteleri okuyanlar, batıdaki yeni dünya görüşü ile karşılaşırlar.
ERGÜN & NURULLAH
Çünkü; makale, fıkra, haber, röportaj, sohbet, mülakat, anı, gezi, şiir,
inceleme vb. Pek çok türün gelişmesinde ve yaygınlaşmasında gazetenin
payı büyüktür
Özellikle dergilerin çıkışı gazetelerden sonra geldiği için edebiyatla ilgili
ilk yazılar gazetelerde yayımlanır.
30
TANZİMAT DÖNEMİNDE ÇIKARILAN GAZETELER
TERCÜMAN-I AHVAL(1860)
* Tercüman-ı Ahvâl, İstanbul'da 1860-1866 arasında
yayımlanan ilk özel Türkçe gazetedir.
* Sosyal ve siyasal olayların yoğunluk arzettiği halk tarafından merak
ve heyecanla izlenen olaylar bu gazetede yayımlanmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Agah Efendi ve Şinasi’nin çıkartmış olduğu bir
gazetedir.
* Bir övgü gazetesi değil , düşünce ve tartışma gazetesi olmuş,fertlerin
düşünce ve kanaatlarını açığa vurmasına katkı sağlamıştır.
31
TASVİR-İ EFKÂR( 1862)
* Şinasi tarafından kurulan bir gazetedir.
* Şinasi’nin kalemiyle özgürlük düşüncesini yayması bakımından
bu gazetenin Türk basın tarihinde çok önemli bir yeri vardır.
* Bu gazete haftada iki gün çıkıyordu. Gazete eğitimle ilgili haberlere,
içle ve dışla ilgili haberlere ayrı ayrı sütun ayırmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Tercüman-ı Ahval’in açtığı yolda çok emek ve titizlikle yayın
hayatına giren, daha ileri bir adam atan bu gazete olmuştur.
* Şinasi bu gazetede, kamuoyu, düşünce özgürlüğü gibi konularda
uyarıcı başyazılar yazıyordu.
32
MUHBİR GAZETESİ (1866)
* Kurucusu Ali Suavi’dir.
* Fransızca ve İngilizce ekler de veren Muhbir, Mustafa Fazıl Paşa’nın
maddi desteğiyle 1867-1868 yıllarında 50 sayı kadar yayınlandı.
* Hükümeti sert bir dille eleştirdiğinden gazete kapanmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Yurt dışında çıkan bu muhalif basının ekseriyeti Türkçe olmakla
birlikte; Fransızca, Arapça, Almanca, İngilizce ve hatta İbranice olarak
yayın yapıyordu.
33
TERAKKİ GAZETESİ (1868)
MÜMEYYİZ GAZETESİ (1869)
* 1869’da çıkan gazetenin sahibi Sıtkı Efendi’dir.
ERGÜN & NURULLAH
* Terakki’yi, 1868’de Ali Raşid ve Filip Efendi’ler çıkarmıştır. Gazetenin
bir hususiyeti haftada bir kadınlara mahsus bir gazete çıkarmasıdır.
Yine haftalık mizah nüshası da vardır.
* En büyük meziyeti çocuklara ait bir nüshasının olmasıdır.
* Hafta içi 5 gün yayımlanan bir gazete idi.
34
İBRET GAZETESİ (1870)
* Başyazarı Namık Kemal’dir.
* Özellikle Namık Kemal’in yazıları nedeniyle ilgi gören gazetedir.
* Gazete ancak 132 sayı yayınlanabilmiştir.
ERGÜN & NURULLAH
* Gazete 1873’de kapatılır. Sebebi de Namık Kemal’in “Vatan
Yahut Silistre” adlı oyunudur.
Oyunu beğenen ve tezahüratlarla İbret gazetesi önünde toplanan
halkın heyecanı Osmanlı Sarayını ayağa kaldırınca gazete 1873 yılı
Nisan ayında kapatılır.
* Namık Kemal bu gazetede, özgürlükçü fikirleri savunmuş, basının
işlevlerini ve önemini vurgulamıştır.
35
TERCÜMAN-I HAKİKAT( 1878)
* Ahmet Mithat Efendinin başarılı kalemi ile ve hükümeti tenkit etmeyen
büyüklere şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğiyle bu
devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi oldu.
* Bu gazete gericiliğe ve tutuculuğa savaş açmıştır.
* Balkan Harbi’nden sonra Ahmet Mithat’ın ölümü üzerine gazete
Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar yayınlarını sürdürmüş daha sonra
kapanmıştır.
ERGÜN & NURULLAH
* Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi, batı klasikleri de
veriliyordu.
36
* Tanzimat Edebiyatı'nın kaynaklarını tanıtmak, yeni edebiyatı
benimseyenlerin okuma gereksinmelerini karşılamak için çevirilere
girişildi.
ERGÜN & NURULLAH
* Edebiyatımızı oluşturan ilk Batı tarzı edebî çevirilerin başlangıç
tarihi olarak 1859'u alabiliriz.
Bu tarihten sonra edebiyatımızın bireysellikten toplumsallığa açıldığını
görürüz.
* Yusuf Kâmil Paşa'nın Fenelon'dan çevirdiği «Terceme-i Telemak»
adını taşıyan yapıt, çeviri edebiyatımızın Batı kaynaklı ilk temel klasiği
oldu.
37
* Voltaire, Moliere, Victor Hugo, Chateabriand, Jean-Jacques Rousseau,
Tanzimatçıların en çok beğendikleri, yapıtlarını çevirdikleri sanatçılardır.
ERGÜN & NURULLAH
* Batı dünyasını oluşturan bilimsel, teknolojik yapıtlarla, fizik, kimya,
jeoloji, biyoloji... gibi konular da çeviriyi kamçılar.
* İlk şiir çevirisini Şinasi yapmıştır. ( Tercüme-i Manzume )
* Ahmet Vefik Paşa Moliere’in hemen hemen bütün eserlerini çevirmiştir.
38
* Tanzimat Edebiyatı’nda gazetelerle birlikte öğretici metinler yapı
değiştirmiş, Batılı öğretici metinler edebiyatımıza kazandırılmıştır.
Ayrıca anı, günlük, mektup gibi türler Tanzimat’ la birlikte önem
kazanmış ve Batılı bir hüviyete bürünmüştür.
ERGÜN & NURULLAH
* Bu gazetelerde makale, fıkra, deneme, tenkit gibi öğretici metinlere
de yer verilirdi.
Şunu da unutmamak gerekir ki bu dönemin bir çok edebi türünde
öğreticilik hakimdir.
39
Bu dönem öğretici metinlerin genel özellikleri:
* Divan Edebiyatı’ndaki, münacaat, methiye, dua gibi bölümler yoktur.
* Hürriyet, eşitlik, kanun, bilim ve teknikle ilgili Batılı kavramlar konu
olarak işlenmiştir.
* “Sanat, toplum içindir.” anlayışı benimsenmiştir.
ERGÜN & NURULLAH
* Toplumsal konulara ve sorunlara yer verilmiştir.
* Öğretici metinler toplum için, toplumun anlayacağı bir dille yazılmıştır.
40
KAYNAKÇA
AKYÜZ,Kenan; Vatan yahut Silistre, meb,İst.1969
AKYÜZ, Kenan; Batı Tesirinde Türk Şiir Antolojisi, İst. 1986
AKYÜZ, Kenan; Finten, Türkoloji dergisi, 1964,
AKYÜZ, Kenan; Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İst. 2001
BANARLI, Nihad Sami; Namık Kemal ve Türk Osmanlı Milliyetçiliği,İst.
1947
ERGÜN & NURULLAH
41