Transcript روشهای تحقیق در علوم رفتاری و علوم اجتماعی

‫ّ‬
‫ّ‬
‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫روشهای تحقیق در علوم رفتاری و علوم اجتماعی‬
‫منابع اطالعاتی‬
‫‪)1‬تجربه‬
‫‪)2‬صاحبنظران ‪‬‬
‫‪)3‬استدالل ‪‬‬
‫‪)3-1‬روش قیاسی (ارسطو) ‪‬‬
‫‪)3-2‬روش استقرایی (بیکن) ‪‬‬
‫‪ )4‬روش علمی ‪‬‬
‫‪‬‬
‫تجربه‪Experience‬‬
‫‪ ‬ریشه ابتدایی ترین و در عین حال ‪ ،‬اساسی ترین راه‬
‫حل مسائل در تجربه های شخصی نهفته است‪.‬‬
‫محدودیت تجربه‬
‫میزان وشدت تاثیر یک حادثه در یک شخص به ویژگی‬
‫شخصیتی و فزیولوژیکی او بستگی دارد‪.‬دو نفر‬
‫انسان از یک موقعیت واحد ‪ ،‬تجربه های متفاوتی‬
‫کسب می کنند‪.‬‬
‫‪ ‬انسان نیازمند اطالعاتی است که از طریق تجربه نمی‬
‫تواند به آن برسد‪(.‬حل معادله دو مجهولی)‬
‫‪ ‬الف)تاثیر ویژگیهای شخصی در کسب تجربه‬
‫‪ ‬ب)محدود بودن کاربرد تجربه‬
‫صاحبنظران‪Authority‬‬
‫‪ ‬عدم وجود تجربه شخصی‬
‫‪ ‬مسائلی وجود دارد که انسان از طریق تجربه قادر به‬
‫پاسخگویی آنان نیست‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از تجربه دیگران (صاحبنظران)‬
‫‪ ‬مثال‪:‬‬
‫‪ ‬برای یافتن جمعیت جوانان تهران می توان از مرکز‬
‫آمار استفاده کرد‪.‬‬
‫‪ ‬مشورت با حقوقدان توسط مدیر یک سازمان‪.‬‬
‫محدودیت صاحبنظران‬
‫‪ ‬اطالعات صاحبنظران چگونه حاصل شده است‪.‬‬
‫‪ ‬صاحبنظران در بین خودشان اختالف نظر دارند‪.‬‬
‫‪ ‬بهره گیری صاحبنظران از عرف و سنت به عنوان‬
‫منابع مراجعه آنان‪(.‬عرف و سنت ها دور از خطا‬
‫نیستند)‬
‫‪ ‬صاحبنظران ممکن است مرتکب اشتباه شوند‪.‬‬
‫‪ ‬الف)ناقص بودن اطالعات‬
‫‪ ‬ب)اختالف نظر صاحبنظران‬
‫‪ ‬ج)رکود علمی‬
‫استدالل قیاسی‬
‫‪ ‬ارسطو و پیروانش استدالل قیاسی را به کار برده اند که‬
‫می توان آن را فرایند تفکر دانست‪.‬‬
‫‪ ‬پژوهشگر با عنایت به کلیات به جزئیات پی می برد‪.‬به‬
‫عبارتی واقعیت های موجود و شناخته شده را کنار هم‬
‫قرار داده واز طریق قیاس منطقی نتیجه گیری می کند‪.‬‬
‫فرایند قیاس منطقی‬
‫‪ )1 ‬مقدمه کبری‬
‫‪ )2 ‬مقدمه صغری‬
‫‪ )3 ‬نتیجه گیری‬
‫‪ ‬مثال‪:‬‬
‫‪ ‬الف) همه انسانها فانی هستند(مقدمه کبری)‬
‫‪ ‬ب) علی یک انسان است(مقدمه صغری)‬
‫‪ ‬ج)علی فانی است(نتیجه گیری)‬
‫محدودیت استدالل قیاسی‬
‫‪‬‬
‫قیاس منطقی نمی تواند از محدوده مقدمه تجاوز‬
‫کند‪(.‬محدودیت در کاربرد)‬
‫مقدمه باید درست باشد تا نتیجه درست باشد‪.‬‬
‫منبعی برای تولید اطالعات جدید نیست‪(.‬عدم دسترسی به‬
‫اطالعات جدید)‬
‫‪‬‬
‫حسن‪:‬‬
‫می توان در پژوهش وسیله ای برای ایجاد رابطه بین نظریه‬
‫و مشاهده بکار برد‪(.‬کمک می کندبا استفاده از نظریه های‬
‫موجود پدیده ها را پیش بینی کند)‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫استدالل استقرایی‬
‫‪ ‬فرانسیس بیکن اولین کسی بود که شیوه جدیدی برای‬
‫درک عمیقتر واقعیت پیشنهاد کرد‪.‬او عقیده داشت که‬
‫پژوهشگر باید بر اساس واقعیتهایی که از طریق مشاهده‬
‫مستقیم به دست می آید‪ ،‬به نتیجه گیری کلی بپردازد‪.‬‬
‫‪ ‬به نظر بیکن کسب اطالعات مستلزم مشاهده طبیعت‬
‫وجمع آوری جزئیات و دست یافتن به یک نتیجه کلی‬
‫است‪.‬‬
‫مثال‬
‫‪ ‬استدالل قیاسی‪:‬‬
‫‪ ‬همه پستانداران دستگاه تنفس دارند‪.‬‬
‫‪ ‬همه خرگوشها پستاندارند‪.‬‬
‫‪ ‬در نتیجه همه خرگوشها دستگاه تنفس دارند‪.‬‬
‫‪ ‬استدالل استقرایی‪:‬‬
‫‪ ‬هر خرگوشی که تا به حال مشاهده شده است‪ ،‬دستگاه‬
‫تنفسی داشته است‪.‬‬
‫‪ ‬بنابراین خرگوشها دستگاه تنفسی دارند‪.‬‬
‫مقایسه استدالل قیاسی و استقرایی‬
‫‪ ‬در استدالل قیاسی پیش از دستیابی به نتیجه ‪ ،‬مقدمه باید‬
‫دانسته شده باشد‪،‬اما در استدالل استقرایی نتایج با مشاهده‬
‫نمونه و تعمیم به کل ‪ ،‬حاصل می شود‪.‬‬
‫‪ ‬عدم امکان بررسی و مشاهده تمام نمونه ها ‪:‬از نظر‬
‫بیکن این روش استنتاج ناقص است‪(.‬همه خرگوش ها را‬
‫نمی شود بررسی کرد)‬
‫‪ ‬تعمیم از جزءبه کل‪:‬استدالل استقرایی زمانی قابل اعتماد‬
‫است که گروه مورد پژوهش کوچک باشد‪(.‬مثل یک‬
‫کالس)‬
‫روش علمی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫روش علمی به فرایندی اطالق می شود که از طریق آن‬
‫پژوهشگر‪ ،‬ابتدا به صورت استقرایی با استفاده از مشاهدات‬
‫خود‪ ،‬فرضیه یا فرضیه هایی را صورت بندی می کند‪ ،‬سپس‬
‫با عنایت به اصول استقالل قیاسی به کاربرد منطقی فرضیه‬
‫می پردازد‪ .‬چنانچه این پیش بینی با اطالعات جدید سازگار‬
‫باشد ‪ ،‬مجددا فرضیه مورد پژوهش آزمون می شود تا تایید یا‬
‫رد شود‪.‬‬
‫طبق تعریف (کرلینجر‪“)1374‬روش علمی فرآیندی است‬
‫نظام یافته‪-‬کنترل شده‪-‬تجربی و انتقادی‪،‬در مورد پدیده های‬
‫طبیعی که روابط احتمالی بین پدیده ها به وسیله نظریه و‬
‫فرضیه هدایت می شوند“‬
‫تفاوت روش علمی و استدالل استقرایی‬
‫‪ ‬این تفاوت در تدوین فرضیه است‪.‬‬
‫‪ ‬در روش استقرایی پژوهشگر ابتدا به مشاهده می پردازد‬
‫و سپس اطالعات جمع آوری شده را سازمان بندی می‬
‫کند‪.‬‬
‫‪ ‬در روش علمی‪ ،‬پژوهشگر استدالل می کند که چنانچه‬
‫فرضیه اش تایید شود چه حادثه ای اتفاق خواهد افتاد ‪،‬‬
‫سپس با مشاهده منظم به جمع آوری اطالعات جهت رد‬
‫یا تایید فرضیه اش می پردازد‪.‬‬
‫مقایسه روش علمی و پژوهش علمی‬
‫‪ ‬پژوهش روندی رسمی تر ‪ ،‬منظم تر و قویتر از روش‬
‫علمی است‪.‬‬
‫‪ ‬پژوهش با ساختار منظم تری از کنکاش توام است که‬
‫معموال منجر به نوعی ثبت مراحل و گزارش نتایج می‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬روح علمی را می توان بدون پژوهش به کار گرفت‪،‬‬
‫ولی پژوهش علمی را نمی توان بدون روش و جوهر‬
‫علمی انجام داد‪.‬‬
‫‪ ‬پژوهش مرحله ی تخصصی تر ی از روش شناسی‬
‫علمی است‪.‬‬
‫مراحل روش علمی‬
‫‪ ‬احساس مشکل یا مسئله‬
‫‪ ‬تعیین و تعریف مشکل یا مسئله‬
‫‪ ‬پیشنهاد راه حل یا راه حلهایی برای مشکل یا‬
‫مسئله(صورت بندی فرضیه)‬
‫‪ ‬استدالل به شیوه ی قیاسی در باره ی راه حل های‬
‫پیشنهادی‬
‫‪ ‬آزمودن فرضیه‬
‫فرایند علمی‬
‫‪ ‬زمانی فرا رسید که انسان دریافت پدیده های طبیعی‬
‫را می تواند بر مبنای علل طبیعی تبیین کند ‪ .‬این فهم‬
‫‪،‬یک مرحله ی مهم و نقطه آغازین علم ‪ ،‬به عنوان‬
‫یک روش منظم برای حل مسائل و مشکالت بود‪.‬‬
‫‪ ‬موجب شد برداشتهای خام و غیر منظم جای خود را‬
‫به مشاهده های منظم بدهد و به تدریج آزمودن دقیق‬
‫فرضیه های کنترل شده شروع شود‪.‬‬
‫مراحل فرایند شکل پذیری نظریه‬
‫‪-1 ‬سطح تجربی ‪Empirical level‬‬
‫‪ ‬در این سطح علم فقط به کشف روابط تجربی بین پدیده ها‬
‫و درک چگونگی این روابط می پردازد‪.‬‬
‫‪-2 ‬سطح نظری ‪Theoretical level‬‬
‫‪ ‬علم در این سطح عبارت از کشف و پروراندن یک‬
‫نظریه ‪.‬‬
‫‪ ‬در این سطح نه تنها روابط تجربی به صورت مجزا‬
‫تبیین می شود ‪ ،‬بلکه با کمک آنها یک الگوی معین‬
‫ساخته می شود‪.‬‬
‫‪ ‬سطح نظری نشان دهنده پیشرفته ترین مرحله در علم‬
‫است‪.‬‬
‫نظریه علمی‬
‫‪ ‬نظریه عبارت است از مجموعه ی روابط درونی‬
‫ساختها(مفاهیم)‪،‬تعاریف و قضایایی که دیدگاه منظمی‬
‫از پدیده ها را از طریق تعیین روابط بین متغیر ها ‪،‬‬
‫به منظور تبیین و پیش بینی پدیده ها ‪ ،‬مشخص می‬
‫کند‪.‬‬
‫انواع نظریه‬
‫‪-1 ‬نظریه استقرایی‪:‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که ابتدا به منظور تبیین مشاهده های قبلی‬
‫تدوین می شود‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬ابینگهاوس“پس از یک سلسله آزمایش در باره‬
‫ی حافظه ‪ ،‬مشاهده های خود را به صورت منحنی‬
‫ترسیم کرد‪(.‬فراموشی در مراحل اولیه خیلی سریعتر‬
‫از مراحل بعدی است)“‬
‫‪ -2 ‬نظریه قیاس فرضی‪:‬‬
‫‪ ‬نظریه ای که بر اساس چند مشاهده اندک یا بدون‬
‫مشاهده های قبلی در باره ی پدیده ای شکل می گیرد‪.‬‬
‫تعریف تحقیق‬
‫‪‬تحقیق یک فعالیت منظم و مدون است‬
‫که هدف آن کشف و گسترش دانش و‬
‫حقیقت می باشد‪.‬‬
‫ویژگی های تحقیق علمی‬
‫‪ ‬یک امر نظامدار است‪.‬‬
‫‪ ‬تعمیم پذیر است‪.‬‬
‫‪ ‬تجربی بودن ‪.‬‬
‫‪ ‬دقت طلبی‪.‬‬
‫‪ ‬صبر و شکیبایی‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از تعاریف عملیاتی‬
‫یک امر عینی است‪.‬‬
‫تکرار پذیر است‪.‬‬
‫افزایشی بودن‪.‬‬
‫داشتن شهامت‪.‬‬
‫تخصص طلبی‪.‬‬
‫هدفهای روش علمی‬
‫‪‬کشف روابط بین پدیده ها‬
‫‪‬تبیین پدیده ها و روابط در روش علمی‬
‫‪‬پیش بینی رویدادها‬
‫‪‬کنترل اثرات رویدادها‬
‫فواید تحقیق‬
‫‪)1 ‬جنبه فردی‪:‬‬
‫‪ ‬میل به کنجکاوی انسان‬
‫‪ ‬پیش بینی و جلوگیری از جریانات ناخواسته‬
‫‪ ‬اطالع از جریانات گذشته‬
‫‪ ‬رهایی انسان از تعصبات بیجا‬
‫فواید تحقیق‬
‫‪)2 ‬جنبه اجتماعی‪:‬‬
‫‪ ‬کلید رشد ملتها است‬
‫‪ ‬انتخاب راه و رسم درست زندگی‬
‫فواید تحقیق‬
‫‪)3 ‬جنبه فرهنگی‪:‬‬
‫‪ ‬ارزیابی فرهنگ جامعه‬
‫‪ ‬آشنایی با ادبیات‪ ،‬آداب و سنن و ‪...‬‬
‫‪ ‬زمینه ساز ابداعات و ابتکارات‬
‫فواید تحقیق‬
‫‪)4 ‬جنبه مکتب شناسی‬
‫‪ ‬شناخت حقایق و اسرار مکتب‬
‫‪ ‬شناخت حق از باطل‬
‫فواید تحقیق‬
‫‪)5 ‬استفاده از حاصل تحقیق‪:‬‬
‫‪ ‬استفاده محقق‬
‫‪ ‬استفاده دیگران‬
‫اهداف تحقیق‬
‫‪ ‬الف) اهداف کلی‬
‫‪ ‬ب) اهداف شخصی(اقناع کنجکاوی‪ ،‬افزایش سطح‬
‫اطالعات و‪)...‬‬
‫‪ ‬ج)اهداف علمی و فرهنگی(حقیقت یابی)‬
‫‪ ‬د)اهداف اجتماعی(حقایق را برای مردم روشن می‬
‫کند)‬
‫‪ ‬ه) اهداف معنوی و الهی(جهت رضای الهی)‬
‫ویژگیهای محقق‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫الف)جنبه ذهنی(کنجکاوی‪-‬دقیق‪-‬تیزبین‪-‬موشکاف‪-‬واقع بین)‬
‫ب)جنبه فکری(اهل اندیشیدن‪-‬تمرکز فکری‪-‬تابع ظن و گمان‬
‫نیست‪-‬واقع بین)‬
‫ج)جنبه روانی(هوشمند است‪-‬سرعت انتقال‪-‬درک و فهم قوی‪-‬‬
‫اراده قوی‪-‬نکته سنج‪ -‬منطقی است‪-‬خالقیت دارد‪-‬عقلی استداللی‬
‫و تخیلی خالق دارد)‬
‫د)جنبه علمی(اهل مطالعه‪-‬آشنایی به سایر زبانها‪ -‬استفاده از‬
‫روش علمی)‬
‫ه) جنبه استنباطی(استنباط قوی دارد)‬
‫و)جنبه اخالقی (صبور‪-‬صادق‪-‬امین‪-‬حب و بغض ندارد‪-‬‬
‫دوستدار حق است‪-‬متواضع است)‬
‫ویژگیهای محقق‬
‫‪ ‬ز)جنبه ایمانی(پایبند مذهب و مکتب است‪-‬توکل به‬
‫خدا)‬
‫‪ ‬ح)جنبه داوری(بدور از تعصب است‪-‬در داوری از‬
‫هوای نفس تبعیت نمی کند)‬
‫‪ ‬ی)مسئولیت محقق(مهمترین مسئولیت برای محقق‬
‫کشف حقیقت و اعالم آن است)‬
‫فعالیت عملی دانشجویان‬
‫‪ ‬فعالیت اول)مطالعه ‪ 5‬عنوان پایان نامه یا پژوهش های‬
‫انجام شده و تلخیص آنها براساس چارچوب زیر‪:‬‬
‫حداقل دو مورد‬
‫‪ ‬عنوان موضوع‬
‫از نتایج‬
‫‪ ‬اهداف‬
‫‪ ‬فرضیه ها یا سئواالت‬
‫‪ ‬ابزار جمع آوری اطالعات‬
‫‪ ‬جامعه آماری‬
‫‪ ‬روش نمونه گیری‬
‫‪ ‬روشهای آماری‬
‫فعالیت عملی دانشجویان‬
‫‪ ‬فعالیت دوم) پیشنهاد یک عنوان پژوهشی و اجرای آن‬
‫بر اساس فرایند تحقیق علمی و تحویل گزارش آن تا‬
‫قبل از آزمون نهایی براساس چارچوب زیر‪:‬‬
‫‪ ‬بخش اول‪:‬موادمقدماتی(صفحه عنوان‪-‬چکیده‪-‬فهرست‬
‫مطالب)‬
‫‪ ‬بخش دوم‪:‬سازمان اصلی‬
‫‪ ‬فصل اول‪:‬طرح تحقیق شامل(مقدمه‪-‬طرح مسئله‪-‬‬
‫اهداف تحقیق‪-‬ارائه فرضیه‪-‬تعریف عملیاتی واژه ها)‬
‫‪ ‬فصل دوم‪:‬تاریخچه تحقیق( ادبیات تحقیق یا پیشینه‬
‫تحقیق)‬
‫فعالیت عملی دانشجویان‬
‫‪‬‬
‫فصل سوم‪:‬روش تحقیق شامل(روش تحقیق‪-‬آزمودنی ها‪-‬‬
‫ابزار جمع آوری اطالعات‪-‬روش نمونه گیری ‪،‬حجم‬
‫نمونه ‪،‬روشهای آماری مورد استفاده‪-‬مراحل اجرای‬
‫تحقیق)‬
‫فصل چهارم‪ :‬تجزیه و تحلیل داده ها‬
‫فصل پنجم‪ :‬نتیجه گیری شامل( نتیجه گیری‪-‬محدودیتها‪-‬‬
‫کاربردها‪-‬پیشنهادها)‬
‫‪‬‬
‫فهرست منابع‪ :‬منابع فارسی و خارجی‬
‫پیوستها‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫مفهوم تحقیق‬
‫*تحقیق روش کشف حقیقت است‪.‬‬
‫*جان دیویی‪ :‬تغییر کنترل شده یک موقعیت غیر ثابت یا نامعین به ‪‬‬
‫موقعیتی که از لحاظ ویژگی هاو روابط ‪ ،‬کامال معین و ثابت است‪.‬‬
‫*‬
‫‪‬‬
‫مفهوم تحقیق در علوم تربیتی‬
‫‪ ‬عبارت است از کاربرد روشهای علمی در مطالعه ی‬
‫مسائل آموزشی و تربیتی‪.‬‬
‫دو شرط اساسی تحقیق‬
‫‪ ‬کنترل دقیق ‪ :‬شرطی که مانع تاثیر عوامل نامربوط و‬
‫مزاحم می شود (اعتبار درونی)‪Internal validity‬‬
‫‪ ‬نمونه گیری صحیح‪ :‬شرطی که یافته های پژوهشی را‬
‫قابل بسط و تعمیم می سازد(اعتبار بیرونی) ‪external‬‬
‫‪validity‬‬
‫انواع تحقیق‬
‫‪‬تحقیق بنیادی(پایه)‬
‫‪‬تحقیق کاربردی‬
‫‪‬تحقیق عملی‬
‫تحقیق بنیادی‬
‫‪ ‬در پژوهش بنیادی ‪ ،‬محقق بیشتر به کشف روابط میان پدیده ها‬
‫و ایجاد و یا تقویت نظریه و قانون علمی‬
‫میپردازد‪(.‬سیف‪)1368،‬‬
‫‪ ‬هدف انجام تحقق بنیادی ‪ ،‬کشف مجهوالت و ارضاء حس‬
‫کنجکاوی محقق می باشد‪.‬‬
‫تحقیق کاربردی‬
‫‪‬در تحقیق کاربردی محقق در تالش است تا از نتایج‬
‫حاصله ‪ ،‬برای حل مشکالت خود و جامعه سود‬
‫ببرد‪(.‬نادری‪-‬سیف نراقی‪)1364،‬‬
‫‪‬انگیزه اصلی محقق یافتن راه حل برای مشکالت واقعی‬
‫در استفاده مستقیم از یافته های پژوهشی است‪(.‬توجه به‬
‫زمان و مکان)‬
‫تحقیق عملی‬
‫‪‬تحقیق عملی در واقع همان تحقیق کاربردی است ‪ ،‬با‬
‫این تفاوت که در این نوع تحقیق محدودیت زمانی و‬
‫مکانی خیلی بیشتر از تحقیقات کاربردی است‪.‬‬
‫‪‬نتایج این نوع تحقیقات قابلیت تعمیم به سایر مناطق را‬
‫ندارد‪.‬‬
‫مراحل روش تحقیق‬
‫‪ ‬طرح سئوال‬
‫‪ ‬تهیه و تنظیم فرضیه‬
‫‪ ‬بررسی منابع و مآخذ‬
‫‪ ‬انتخاب یک طرح تحقیقی مناسب‬
‫‪ ‬جمع آوری اطالعات‬
‫‪ ‬طبقه بندی و تجزیه تحلیل اطالعات‬
‫‪ ‬نتیجه گیری(رد یا تایید فرضیه)‬
‫‪ ‬تهیه گزارش تحقیق‬
‫انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪ ‬اولین مسئله ای که برای محقق وجود دارد‬
‫انتخاب موضوع تحقیق است‪.‬‬
‫‪ ‬موضوع تحقیق طرح یک مشکل است که‬
‫محقق درجستجوی یافتن پاسخ و یا راه حل‬
‫برای آن است‪.‬‬
‫عوامل موثر در انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪‬کنجکاوی انسان‬
‫‪‬نیاز و ضرورت‬
‫‪‬بضاعت علمی‬
‫‪‬تجربه‬
‫‪‬محدودیتها‬
‫معیارهای انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪)1‬موضوع تحقیق باید نو و تازه باشد‬
‫‪)2‬اولویت داشته باشد‬
‫‪)3‬محدودیت دامنه تحقیق(خیلی کلی و خیلی جزئی نباشد)‬
‫مثال موضوع کلی“بررسی عوامل موثر بر پیشرفت‬
‫جامعه“‬
‫مثال موضوع خیلی جزئی“مقایسه پاداش ده هزار ریالی‬
‫در مقایسه با ده هزار و یکصد ریالی برای حضور به‬
‫موقع کارمندان در محل کار“‬
‫‪)4‬قابلیت اجرا داشتن‬
‫‪)5‬داشتن بضاعت علمی‬
‫معیارهای انتخاب موضوع تحقیق‬
‫‪)6 ‬پیش بینی مشکالت و محدودیت ها (از نظر‬
‫زمانی –اجرایی‪-‬و‪)...‬‬
‫‪)7 ‬مختصر و گویا بودن موضوع‬
‫‪ )8 ‬موضوع تحقیق نباید از بدیهیات باشد‬
‫قاعده کلی برای بیان موضوع تحقیق‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫موضوع تحقیق باید چنان نوشته شود که سئواالت زیر به‬
‫روشنی پاسخ داده شوند‪.‬‬
‫‪)1‬چه کسی؟ پژوهش در مورد چه کسی یا چه کسانی انجام می‬
‫گیرد؟‬
‫‪)2‬چه متغیر یا متغیر هایی؟ پژوهش در مورد چه متغیر یا‬
‫متغیر هایی است و یا چه عواملی مورد تحقیق قرار می گیرند؟‬
‫‪)3‬چگونه؟پژوهش چگونه انجام می گیرد؟ آیا ارتباط بین دو یا‬
‫چند متغیر تعیین می شود؟آیا عواملی دستکاری و تاثیر آنها‬
‫اندازه گیری می شوند؟آیا مقایسه دو پدیده است؟آیا صرفا‬
‫توصیف پدیده ها است؟‬
‫‪)4‬کجا؟ پژوهش در محدوده چه محیطی انجام می گیرد؟‬
‫‪)5‬چه وقت؟ پژوهش در چه محدوده زمانی انجام می گیرد؟‬
‫بیان مسئله(طرح مسئله)‬
‫‪ ‬مسئله یک جمله سئوالی یا استفهامی است‬
‫که می پرسد ‪:‬چه رابطه ای بین دو یا چند‬
‫متغیر وجود دارد؟‬
‫مالک های بیان مسئله تحقیق از نظر کرلینجر‬
‫‪)1 ‬مسئله باید رابطه بین دو یا چند پدیده را بیان کند‪.‬‬
‫‪)2 ‬مسئله باید به روشنی و بدون ابهام و به صورت‬
‫پرسشی بیان شود‪.‬‬
‫‪)3 ‬مسئله تحقیق باید قابل آزمایش باشد(تجربی باشد)‬
‫نکاتی که بایددر بیان مسئله مورد توجه قرار‬
‫گیرد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪)1‬مسئله به صورت سئوالی مطرح شود‬
‫بهره هوشی چه رابطه ای با موفقیت تحصیلی دارد؟‬
‫‪ )2‬مسئله به صورت محدود بیان شود‪.‬‬
‫نامناسب“آموزش از راه دور چه تاثیری بر یادگیری دارد؟‬
‫مناسب“آموزش از راه دور چه تاثیری در یادگیری درس‬
‫ریاضی دانشجویان رشته ریاضی دانشگاه پیام نور شهر ‪A‬‬
‫دارد؟‬
‫‪ )3‬تعریف واژه های بکار رفته‪.‬‬
‫‪ )4‬مسئله مورد مطالعه باید در حوزه مشخصی باشد‪.‬‬
‫‪)5‬سابقه تاریخی ‪،‬منابع موضوع مورد تحقیق مطالعه شود‪.‬‬
‫بیان فرضیه‬
‫‪ ‬تعریف فرضیه‪:‬‬
‫‪” ‬راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخ گویی به‬
‫مسئله“(دالور ‪)1375‬‬
‫‪ ‬عبارت است از یک جواب فرضی و یا حدس‬
‫زیرکانه در باره چگونگی روابط بین چند متغیر‪.‬‬
‫‪- ‬تعریف‪:‬فرضیه عبارت است از یک راه حل پیشنهاد‬
‫ی برای مسئله که شامل یک حدس آگاهانه ‪،‬‬
‫هوشیارانه و روشن بینانه است و قابل آزمایش ‪.‬‬
‫تعریف فرضیه‪:‬‬
‫‪ ‬فرضیه عبارت است از یک راه حل پیشنهاد ی برای‬
‫مسئله که شامل یک حدس آگاهانه ‪ ،‬هوشیارانه و‬
‫روشن بینانه است و قابل آزمایش ‪.‬‬
‫‪-I‬آگاهانه‪ :‬یعنی از روی تخصص‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪-II‬روشن بینانه‪ :‬یعنی اطالعاتش بروز باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪-III‬هوشیارانه‪ :‬یعنی آدم باهوش وخالقی باشد‬
‫‪‬‬
‫‪-IIII‬قابل آزمایش‪ :‬اگر فرضیه قابل آزمایش‬
‫‪‬‬
‫نباشد فرضیه نیست‪.‬‬
‫انواع فرض‪:‬‬
‫‪ ‬فرض پوچ ‪،‬صفر‪ ،‬آماری‪ ،‬منفی ( ‪: )H0‬این فرضیه‬
‫همیشه به نبود تفاوت‪ ،‬رابطه از نوع همبستگی وعلّی‬
‫بین متغییرها نظر دارد‪.‬‬
‫فرض خالف ‪،‬فرض تحقیق ‪،‬عکس‪ ،‬جانشین ‪ ،‬مثبت‬
‫‪ : )H1 ) ،‬این فرضیه همیشه به بود تفاوت ‪ ،‬رابطه‬
‫از نوع همبستگی و ع َلی عنوان می گردد‪.‬‬
‫نقش های فرضیه در پژوهش‬
‫‪)1 ‬به مطالعه منابع مربوط به تحقیق جهت می دهد‬
‫‪)2 ‬جهت و هدف تبیین ها را معین می کند‬
‫‪)3 ‬پژوهشگر را به جنبه های معنی دار مسئله‬
‫پژوهشی حساس می کند‬
‫‪)4 ‬کمک به پژوهشگر در درک بهتر مسئله‪،‬تعیین‬
‫روش های جمع آوری اطالعات‪،‬روش تحقیق‬
‫‪)5 ‬چارچوبی برای گزارش نتایج فراهم می آورد‬
‫منابع فرضیه‬
‫قوت فرضیه و کشف‬
‫‪)1 ‬تجارب گذشته‬
‫قوانین‬
‫کمک به تقویت‬
‫‪)2 ‬تئوریهای موجود‬
‫تئوری‬
‫مثل‪ ،‬فرضیه نیوتن در‬
‫‪)3 ‬خالقیت محقق‬
‫مورد جاذبه زمین و گالیله در مورد گردش زمین به‬
‫دور خورشید‬
‫مالکهای تدوین فرضیه‬
‫‪)1 ‬فرضیه باید به صورت یک جمله خبری‪-‬روشن و‬
‫بدون ابهام بیان شود‬
‫‪ ‬مثال‪:‬‬
‫‪ ‬سئوال تحقیق‪:‬چه رابطه ای میان هوش دانش آموزان‬
‫و پیشرفت تحصیلی آنها وجود دارد؟‬
‫‪ ‬فرضیه تحقیق‪ :‬دانش آموزانی که باهوشترند‪ ،‬از‬
‫پیشرفت تحصیلی باالتری برخوردارند‪.‬‬
‫‪)2 ‬فرضیه باید رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان‬
‫کند‪ (.‬رابطه مستقیم یا معکوس) مثال فوق رابطه‬
‫مستقیم است‬
‫مالکهای تدوین فرضیه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪)3‬فرضیه باید قدرت تبیین داشته باشد‪(.‬ارتباط بین متغیر ها را‬
‫به صورت منطقی تبیین کند)‬
‫‪)4‬فرضیه باید قابل آزمون باشد‪(.‬قابل رد یا تایید باشد)‬
‫متغیرها باید دارای تعریف عملیاتی و عینی باشند ‪ .‬مثال‬
‫نامناسب‪ :‬دانش آموزان باهوشتر انسانهای با ارزشتری هستند‪.‬‬
‫‪)5‬فرضیه باید با اصول موجود و حقایق شناخته شده هماهنگ‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪)6‬فرضیه باید مختصر‪-‬گویا‪-‬دقیق و بدون ابهام بیان شود‪.‬‬
‫مثال نامناسب‪:‬اثر تدریس به روش سخنرانی و پرسش و پاسخ‬
‫در یادگیری دانش آموزان کمتر از روش آزمایشی است‪.‬‬
‫انواع فرضیه‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪Research‬‬
‫‪)1‬فرضیه تحقیق (فرضیه پژوهش)‬
‫‪hypothesis‬‬
‫فرضیه تحقیق ‪،‬عبارت است از ‪،‬جمله ای که رابطه میان دو‬
‫متغیر را به صورت دقیق وروشن بیان کرده و نشان دهنده‬
‫انتظارات پژوهشگر از نتایج تحقیق است‪.‬‬
‫مثال‪ :‬میان بهره هوشی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت وجود‬
‫دارد‪.‬‬
‫انواع فرضیه تحقیق‪:‬‬
‫الف)فرضیه جهت دار(یک دامنه)“مصرف داروی ‪A‬باعث‬
‫کاهش تحریکات عصبی می شود‪.‬‬
‫ب)فرضیه بدون جهت(دو دامنه) تحصیالت والدین با پیشرفت‬
‫تحصیلی فرزندان رابطه دارد‪.‬‬
‫انواع فرضیه‬
‫‪)2 ‬فرضیه صفر(فرض پوچ) ‪Null hypothesis‬‬
‫‪ ‬یک فرض آماری است که ادعا می کند ‪،‬میان متغیر های‬
‫مورد آزمایش ‪،‬ارتباط یا اختالف معنی دار وجود ندارد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هدف پژوهش و آزمون های انجام گرفته در رابطه با‬
‫پژوهش ‪،‬رد یا تایید فرض صفر است‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫فرض تحقیق‪:‬میانگین گروه ‪ A‬در درس ریاضی باالتر از‬
‫گروه ‪B‬است‪.‬‬
‫فرض صفر‪ :‬میانگین دو گروه ‪A‬و‪ B‬در درس ریاضی‬
‫تفاوتی ندارد‪.‬‬
‫رد یا تایید فرضیه‬
‫‪ ‬هدف از آزمونهای مربوط به پژوهشهای علمی ‪،‬رد یا تایید‬
‫فرضیه صفر است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هر گاه فرض صفر تایید شود ‪،‬به این معنی است که فرضیه تحقیق که به صورت یک احتمال‬
‫بیان شده بود ‪ ،‬تایید نشده است و نشان دهنده آن است که پژوهشگربرداشت اشتباهی از‬
‫شواهد موجود برای تدوین فرضیه داشته است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫هر گاه فرضیه صفر رد شود ‪ ،‬به این معنی است که فرضیه تحقیق تایید شده است و امکان‬
‫تعمیم نتایج پژوهش وجود دارد‪.‬‬
‫فرضیه‪ ،‬قانون‪،‬نظریه‬
‫‪ ‬اگر فرضیه ای که تایید شده در پژوهشهای مشابه‬
‫دیگری نیز مورد تایید قرار گرفت ‪ ،‬آنگاه فرضیه به‬
‫صورت قانون علمی در می آید‪ (.‬قانون رابطه پایدار‬
‫بین پدیده ها است)‬
‫‪ ‬پس از کشف چندین قانون در یک زمینه علمی ‪ ،‬از‬
‫ترکیب و ادغام آنها با یکدیگر قانون جامع تری‬
‫درست می شود که نظریه علمی (تئوری علمی) نام‬
‫دارد‪.‬‬
‫روش های جمع آوری اطالعات‬
‫‪ ‬منظور از جمع آوری اطالعات ‪ ،‬اطالعاتی است که بر‬
‫اساس موضوع تحقیق و تعیین متغیر های مطالعه از‬
‫جامعه آماری برداشت می شود‪ .‬در آمار دو روش کلی‬
‫برای جمع آوری اطالعات مطرح است‪:‬‬
‫سرشماری‪:‬‬
‫یعنی جمع آوری اطالعات از تمامی‬
‫اعضای یک جامعه آماری که عمالً‬
‫کار بسیار پر هزینه‪ ،‬وقت گیر و در‬
‫بعضی مواقع غیر ممکن است‪.‬‬
‫نمونه گیری‪:‬‬
‫مقصود از نمونه گیری انتخاب بخشی از‬
‫جامعه است که نماینده همه جامعه باشد‪،‬‬
‫یعنی انتخاب به گونه ای صورت گیرد که‬
‫در حد امکان همه خصوصیات و جزئیات‬
‫جامعه در نمونه ای که برمی داریم ‪،‬‬
‫مشاهده شود‪.‬‬
‫نمونه گیری و برآورد حجم نمونه‬
‫‪ ‬روش های نمونه گیری بسیار متنوع است؛ و بر‬
‫اساس توزیع جمعیت و نوع مطالعه و بسیاری‬
‫مالحظات دیگر روش های متفاوتی در جمع آوری‬
‫اطالعات به طریق نمونه گیری وجود دارد‪ ،‬به این‬
‫نکته نیز توجه داشته باشید که جمع آوری اطالعات‬
‫ممکن است از نظر نوع ابزار جمع آوری به یکی از‬
‫صورت های پرسشنامه‪ ،‬مصاحبه‪ ،‬مشاهده‪ ،‬جامعه‬
‫سنجی‪ ،‬کتابخانه ای و‪ ...‬انجام شود‪.‬‬
‫روش های نمونه گیری‬
‫‪ ‬روش های نمونه گیری‬
‫تصادفی‬
‫ساده‬
‫سیستماتیک‬
‫طبقه ای‬
‫خوشه ای‬
‫نمونه‌گيري‌تصادفي‌ساده‬
‫‪ ‬هریك از اعضاء شانس مساوي براي انتخاب شدن‬
‫دارند‪.‬‬
‫مشكل آن ‪ ،‬تهیه و تدوین لیست افراد جامعه است‪.‬‬
‫به دو شیوه زیر اعمال می گردد‪:‬‬
‫الف) قرعه کشی‬
‫ب) جدول اعداد تصادفی‬
‫نمونه‌گيري‌منظم‌(سيستماتيك)‬
‫‪ ‬كلیه اعضاي جامعه تعریف شده ‪ ،‬قبالً بصورت‬
‫تصادفي لیستبندي می شود‪.‬‬
‫‪ ‬سادهتراز روش نمونهگیري تصادفي ساده است‪.‬‬
‫‪ ‬برخالف روش قبل در اینجا ‪ ،‬انتخاب هر عضو‬
‫مستقل از انتخاب سایراعضاي جامعه نیست‪.‬‬
‫شرایط استفاده از نمونه گیری تصادفی‬
‫ساده یا سیستماتیک‬
‫‪ ‬الف) در دسترس بودن چارچوب نمونه برداری‬
‫‪ ‬ب) شدید نبودن تغییرات صفت متغیر در جامعه‬
‫نمونه‌گيري‌طبقه‌اي‬
‫‪ ‬در این روش واحد های جامعه مورد مطالعه در طبقه‬
‫هایی که از نظر صفت متغیر همگن هستند ‪ ،‬گروه‬
‫بندی می شوند‪.‬‬
‫‪ ‬همان نسبتي كه در جامعه است در نمونه هم برقرار‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬جامعه به گروههاي متجانس تقسیم ميشود‪.‬‬
‫مثال‪ :‬دو گروه زنان و مردان‬
‫شیوه های نمونه گیری طبقه ای‬
‫𝑘‪nh=𝑛/‬‬
‫‪ -1 ‬مساوی‬
‫‪-2 ‬متناسب )𝑁‪nh=n(𝑁ℎ/‬‬
‫)‪nh= n(𝑁ℎ𝑠ℎ/∑𝑁ℎ𝑠ℎ‬‬
‫‪-3 ‬بهینه‬
‫جامعه=‪N‬‬
‫تعداد افراد هر طبقه=‪Nh‬‬
‫تعداد طبقات=‪k‬‬
‫واریانس هر طبقه=‪sh‬‬
‫نمونه‌گيري‌خوشه‌اي‬
‫‪ ‬جامعه مورد مطالعه خیلي وسیع و گسترده‬
‫است‪.‬فهرست کامل افراد جامعه در دسترس نیست‪.‬‬
‫‪ ‬واحد نمونهگیري فرد یا عضو نیست بلكه گروهي از‬
‫افراد است‪.‬‬
‫یك مرحلهاي‪ :‬فقط یكبار نمونهگیري‬
‫خوشه اي‬
‫چند مرحله اي ‪ :‬چند مرحله تكرار نمونه گيري‬
‫تعیین حجم نمونه‬
‫بر اساس حالت های زیر نسبت به تعیین حجم نمونه‬
‫اقدام می گردد‪:‬‬
‫‪ -1‬برآورد میانگین صفت متغیر (‪) µ‬‬
‫‪ -2‬برآورد نسبت صفت متغیر (‪) P‬‬
‫‪ -1‬برآور د حجم نمونه براساس میانگین‬
‫جهت تعیین حجم نمونه در راستای برآورد پارامتر باید به سه موءلفه‬
‫زیر توجه داشت‪:‬‬
‫‪ – A‬مقدار اشتباه مجاز که با (‪ ) d‬نشان می دهند که برابر است با‬
‫تفاوت میانگین واقعی(‪ ) µ‬با برآورد آن( )‪.‬‬
‫| 𝑦‪d=|µ-‬‬
‫‪ -B‬مقدار فاصله اطمینان که به ‪ Z‬نشان داده می شودو عبارت است از‬
‫(‪) 1-α‬‬
‫‪ -C‬واریانس متغیر مورد مطالعه که با ( ‪ )σ2‬نشان داده می شود‪.‬‬
‫فرمول محاسبه‪:‬‬
‫‪𝑧2 𝜎2‬‬
‫‪𝑑2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪-2‬برآورد حجم نمونه بر اساس نسبت‬
‫در صورتی که بخواهیم نسبت به افراد جامعه که دارای‬
‫یک ویژگی خاصی هستندرا براورد کنیم از رابطه‬
‫زیر استفاده می شود‪.‬‬
‫𝑞𝑝 ‪𝑧2‬‬
‫‪𝑑2‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪P‬برآورد صفت متغیر و ‪ q‬عبارت است از ‪q=(1-P) :‬‬
‫عوامل موثر در تعیین حجم نمونه‬
‫‪ -1‬واریانس‬
‫‪ -2‬سطح اطمینان‬
‫‪ -3‬حجم جامعه‬
‫‪ -4‬توزیع نظری‬
‫تعاریف عملیاتی واژه ها و اصطالحات‬
‫‪ ‬مفاهیم بکاربرده شده دربیان مسئله تحقیق باید طوری‬
‫تعریف شوند که از برداشتهای دوگانه یا چند گانه جلوگیری‬
‫شود‪.‬این عمل را تعریف عملیاتی گویند‪.‬‬
‫روشهای تعریف عملیاتی‬
‫‪ ‬الف)تعریف با استفاده از مثال‪:‬‬
‫‪ ‬تعریف واژه های انتزاعی به صورت عینی‪.‬‬
‫‪( ‬آیا تبلیغات وسایل ارتباط جمعی در مصرف خمیر‬
‫دندان نوع ‪ A‬در میان کودکان مهد کودک فرهنگیان‬
‫تاثیر دارد؟)‬
‫‪ ‬برای تعریف ”واژه وسایل ارتباط جمعی“ می توان‬
‫گفت‪ :‬وسایل ارتباط جمعی ‪ ،‬مثل ‪ :‬تلویزیون و رادیو‬
‫روشهای تعریف عملیاتی‬
‫‪ ‬ب)تعریف با استفاده از جنس و وجه امتیاز‪:‬‬
‫‪ ‬تعیین یک طبقه بزرگ از مفهوم مورد نظر ‪ ،‬سپس وجه امتیاز آن مفهوم در آن‬
‫طبقه مشخص می شود‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪:1‬آیا خواندن دروس حسابداری باعث دقت حسابداران در کارشان می شود؟‬
‫‪ ‬واژه ”حسابداری“ را می توان چنین تعریف کرد‪.‬‬
‫‪ ‬حسابدار کارمندی است که در قسمت جمع و خرج و محاسبه هزینه های اداره‬
‫مشغول فعالیت است‪.‬‬
‫روشهای تعریف عملیاتی‬
‫‪ ‬ج)تعریف با استفاده از قید و شرط‪:‬‬
‫‪ ‬مفهوم مورد نظر برای محقق قابل درک است ولی‬
‫برای دیگران مورد توافق نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬آیا دانشجویان تیز هوش ‪ ،‬سئواالت بیشتری را‬
‫در کالس مطرح می کنند؟‬
‫‪ ‬واژه دانشجوی تیز هوش ” دانشجویانی هستند که در‬
‫هر ترم معدل آنها کمتر از ‪19‬نبوده و بهره هوشی‬
‫آنها از ‪ 130‬بیشتر است‪.‬‬
‫روشهای تعریف عملیاتی‬
‫‪ ‬د)تعاریف عملیاتی(کاربردی)‪:‬‬
‫‪ ‬تعریف عملیاتی ‪،‬مجموعه فعالیتهایی را که محقق‪ ،‬برای‬
‫اندازه گیری و یا دستکاری متغیر ‪ ،‬انجام می دهد ‪،‬‬
‫مشخص می سازد‪.‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬در تعریف هوش ” هوش آن چیزی است که آزمون‬
‫هوشی وکسلر آن را اندازه گیری می کند‬
‫‪ ‬انواع تعریف عملیاتی‪:‬‬
‫‪ )1 ‬تعریف سنجشی(که ازطریق شیوه های اندازه گیری‬
‫یک متغیر صورت می گیرد)‬
‫‪)2 ‬تعریف آزمایشی (نحوه دخل و تصرف در متغیر ها‬
‫مشخص می شود‪.‬‬
‫انواع روشهای تحقیق‬
‫‪‬‬
‫قبل از اقدام به هر تحقیقی‪ ،‬الزم است نیازهای اساسی‬
‫مربوط به آن شناخته شود ‪ ،‬تا بتوان با توجه به نیازها و‬
‫امکانات موجود ‪ ،‬یک طرح تحقیق را ارائه نمود‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف طرح تحقیقاتی‪:‬‬
‫‪ ‬طرح تحقیقاتی ‪،‬عبارت است از یک نقشه و یا برنامه و‬
‫یا مجموعه ای از جستجوهایی که با اجرای آن محقق‬
‫قادر است‪ ،‬به مشکل یا مسئله مورد مطالعه پاسخی قابل‬
‫قبول ارائه دهد‪(.‬تاجداری‪ .) 1369‬در واقع خالصه ای‬
‫از کلیه مراحلی است که محقق برای رسیدن به هدف‬
‫تحقیق باید بپیماید‪.‬‬
‫هدف های طرح تحقیق‬
‫‪ ‬الف)انتخاب بهترین روش برای پاسخ گفتن به سوءال تحقیق‪.‬‬
‫‪ ‬ب)کنترل عوامل خارجی و مزاحم‬
‫انواع طرحهاوروشهای تحقیق‬
‫‪ ‬الف)تحقیق بر مبنای اطالعات قبلی‬
‫‪ ‬ب)تحقیقات میدانی‬
‫‪ ‬ج)تحقیق تک آزمودنی‬
‫‪ ‬د)تحقیقات بین گروهی(تحقیقات آزمایشگاهی یا‬
‫تجربی)‬
‫تحقیق بر مبنای‬
‫اطالعات قبلی‬
‫تحقیقات میدانی‬
‫انواع طرح های تحقیقاتی‬
‫تحقیق تک‬
‫آزمودنی‬
‫تحقیقات تجربی‬
‫بین گروهی‬
‫تحقیق تاریخی‬
‫تحقیق بر مبنای‬
‫اطالعات آماری‬
‫تحقیق بر مبنای‬
‫اطالعات قبلی‬
‫تحقیق توصیفی‬
‫تحقیق موردی‬
‫تحقیق‬
‫همبستگی‬
‫تداومی یا‬
‫طولی‬
‫مقطعی یا‬
‫عرضی‬
‫تحقیق علی‬
‫تحقیق تکاملی‬
‫تحقیقات میدانی‬
‫تحقیقات تجربی (بین گروهی)‬
‫آزمایشی‬
‫نیمه آزمایشی‬
‫آزمون نهایی با گروه کنترل‬
‫و گزینش تصادفی‬
‫پیش آزمون و آزمون نهایی با‬
‫گروه کنترل و گزینش تصادفی‬
‫چهار گروهی‬
‫سالمون‬
‫شبه آزمایشی‬
‫پیش آزمون و آزمون نهایی‬
‫با گروه کنترل بدون گزینش‬
‫تصادفی‬
‫آزمون نهایی با‬
‫یک گروه‬
‫پیش آزمون و آزمون نهایی با‬
‫یک گروه‬
‫سریهای زمانی‬
‫با یک گروه‬
‫سریهای زمانی‬
‫با دو گروه‬
‫آزمون نهایی و‬
‫گروه شاهد‬
‫انواع طرح های تحقیقاتی آزمایش ی‬
‫طرح آزمون نهایی با گروه کنترل و گزینش تصادفی‪:‬‬
‫‪X‬‬
‫‪T‬‬
‫‪R‬گروه‬
‫آزمایش‬
‫‪T‬‬
‫_‬
‫‪R‬گروه کنترل‬
‫طرح آزمایشی‬
‫طرح پیش آزمون و آزمون نهایی با گروه کنترل و‬
‫گزینش تصادفی‪:‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪T1‬‬
‫‪X‬‬
‫‪R‬گروه‬
‫آزمایش‬
‫‪T2‬‬
‫_‬
‫‪T1‬‬
‫‪R‬گروه کنترل‬
‫طرح نیمه آزمایشی‬
‫طرح پیش آزمون و آزمون نهایی با گروه کنترل بدون‬
‫گزینش تصادفی‪:‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪X‬‬
‫‪T1‬‬
‫گروه‬
‫آزمایش‬
‫‪T2‬‬
‫_‬
‫‪T1‬‬
‫گروه کنترل‬
‫طرح نیمه آزمایشی‬
‫‪ ‬طرح سریهای زمانی با یک گروه‬
‫‪‬‬
‫‪T5‬‬
‫‪T6‬گروه آزمایش‬
‫‪T4‬‬
‫‪X‬‬
‫‪T3‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪T1‬‬
‫طرح نیمه آزمایشی‬
‫‪ ‬طرح سریهای زمانی با دو گروه‬
‫‪X‬‬
‫‪‬‬
‫‪T6‬‬
‫‪‬‬
‫‪T4‬‬
‫‪T5‬گروه آزمایش‬
‫‪T5‬‬
‫‪T6‬گروه‬
‫‪T4‬‬
‫کنترل‬
‫‪T3‬‬
‫‪-‬‬
‫‪T3‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪T2‬‬
‫‪T1‬‬
‫‪T1‬‬