Transcript Liderlik ve Motivasyon

Liderlik ve Motivasyon
Yrd. Doç. Dr. Alev Elçi
Liderlik Teorileri -2
Liderlik kuramlarının gelişimi
Geçerli kuramlar
Geçerli zaman
dilimi
Kuramın özeti
Büyük adamlar kuramı
1950 öncesi
Lider, tarihin seyrine
karar verir
Özellikler Kuramı
1910- 2.Dünya
Savaşı
Liderlerin genel ve
ortak özellikleri
Davranışsal
Kuramlar
2.Dünya Savaşı
- 1960
Liderlerin gösterdiği
davranışlar
Durumsallık
Kuramları
1960- 1980
Herkese uyan,
değişmeyen ve en iyi
liderlik yoktur.
Bunlar duruma
bağlıdır.
1980 den günümüze
Toplumun yeni
formunun yanıtı –
Karizmatik Liderlik
Geleneksel Liderlik
Kuramları
Yeni Liderlik Kuramları
Durumsallık Yaklaşımları
 1960’lardan sonra yönetim kavramındaki değişiklikler




liderlik yaklaşımını da etkilemiş, araştırmacılar lider ve
grubunun etrafındaki çevreye odaklanmıştır.
Değişik durum ve şartlar > değişik liderlik tarzları
En iyi liderlik tarzı yoktur
Lider içinde bulunduğu durum neyi gerektiriyorsa ona
göre davranmalıdır
Zaman zaman demokratik, zaman zaman otoriter olabilir
Durumsallık Yaklaşımları
 Bir çok değişken arasında ilişkiler:
Liderlik <> Lider <> Çalışma koşulları
 Liderlik davranışının boyutları
 Gelişen teknolojinin sürekli değiştirdiği üretim tarzına
 Değişim hızına paralel belirlilik/belirsizlik durumuna
 Örgütün dayandığı otokratik/demokratik kültür altyapısına
 Liderin kişiliğine
 Yapılacak işlerin gereklerine
 Grup üyelerinin niteliklerine, tavırlarına
 Örgütsel ve fiziksel çevreye göre değişiklik göstermektedir.
Durumsallık Yaklaşımları
 Liderlik bireyin nitelik ve davranışları sonucunda ortaya
çıkmamaktadır
 Aksine çevrenin ve koşulların etkisi altında ortaya
çıkmaktadır
 Belli durumlarda ve çevrelerde lider olabildiği halde, değişik
çevre ve koşullarda lider olamayabilir
Liderliği etkileyen faktörler
 Liderin içinde bulunduğu durumu belirleyen ve liderin




davranışları ve başarısını etkileyen faktörler (Hellriegel,
Scolum ve Woodman, 1988)
1. Liderin kişisel özellikleri
2. İzleyenlerin kişisel özellikleri
3. Grubun özellikleri
4. Örgütün yapısal özellikleri
Liderliği etkileyen faktörler
Fiedler’in etkin liderlik modeli
 Lider tarzını iki boyutta inceler
 İlişkiye yönelik: insanlarla ilgilidir, lider karşılıklı güven, saygı
ve çalışanların gereksinimlerini dinleme, giderme
 İşe yönelik: görevi yaparak motive olur, açık-net talimatlar,
performans değerlendirme
 Ohio Yaklaşımı gibi ve hatta davranışsal Blake & Mouton
liderlik ızgarasının boyutlarına benzer
Fiedler’in etkin liderlik modeli
 LPC (Least preferred Co-worker- En az tercih edilen iş
arkadaşı) Ölçek kullanarak ölçüm yapılır.
 İki kutuplu ölçek
 Sevimli, arkadaşça, red edici, gergin, mesafeli
 Sevimsiz, arkadaşca olmayan, kabullendirici, rahat, yakın
 Lider en az tercih edilen iş arkadaşını
 olumlu tanımlarsa (yüksek LPC) > ilişkiye yönelik lider,
diğerlerin duygularına hassas
 Olumsuz tanımlarsa (düşük LPC) > göreve yönelik lider,
göreve insanlardan fazla değer verir
Liderin durum faktörleri
 Liderin durumu üç faktöre göre ortaya çıkar (Wagner, 1998)
 Lider-İzleyen ilişkisi: izleyenler lidere güven saygı duyarsa
> iyi. İzleyenler az yada hiç güvenduymazsa, saygı göstermezse
> kötü.
 Görevin yapısı: izleyenlerin amacı ve bu amaca ulaşmak için
kullandıkları araçlar net ise > yüksek görev yapısı ve
yapısal görev
 Pozisyonun gücü: Bulunduğu konum dolayısıyla liderin
izleyenlerini sahip olduğu gücü (ödüllendirme, cezalandırma,
terfi verme, tenzil etme) varsa ve kullanıyorsa.
Lidere durum kontrol önerileri (Fiedler)
Lider-İzleyen ilişkisi
Görevin yapısı
Pozisyonun gücü
Astlarınıza daha az veya
daha çok zaman ayırın
Yatay örgütlenmeye gidin
Kurumunuzun size sağladığı gücü
gerektiğinde kullanın
İş dışında gezi, piknik,vb. Hizmet içi eğitim
etkinlikler düzenleyin
faaliyetlerini arttırın
Astlarınızı işleriyle ilgili bilgi edinin
Güvendiğiniz
astlarınızdan sizin için
çalışmalarını isteyin
Görev ile ilgili yönerge,
çizim, vb. geliştirin
Astlarınıza ulaşan bilgiyi kontrol edin
Astlarınızı ödüllendirin
Astlarınıza danışın
Yetkinizi devredin
Bilgiyi astlarınızla paylaşın Sorunları tanımlayın
Karar alma ve planlama sürecine
astlarınızın katılımını sağlayın
Astlarınızı ödüllendirin
Gücünüzün derecesini göstermek
için tuzaklar kurmayınız
Yeni görev ve
sorumlulukları gönüllü
olarak üstlenin
Kararlı olunuz
Lidere durum kontrol önerileri (Fiedler)
 Fiedler durumun istenirliliğini belirtmede kullanılan 3




değişkenin liderlik davranışına uygunluğunu belirlemek için
sekiz özgün koşul tanımlar
Lider davranışını değiştirmeyeceği için grubun hangi
liderlik tarzına uygun olduğunu belirlemeye çalışır
Örgütteki koşullar o liderlik tarzına uygun duruma
getirilmelidir
Modelde dikey eksenler düşük ve yüksek ilişki, yatay eksen diğer
üç değişkenin çeşitli bileşimlerini göstermektedir
Liderler düşük yada yüksek LPC leri olsa bile doğru durumu
bulurlarsa etkili lider olabilirler. Düşük LPC li hem çok olumlu
hem çok olumsuzda lider olabilir, ama yüksek LPC li orta
olumlulukta lider olabilmekte.
Lider Etkililiği (Fiedler)
Fiedler
 Uygun lider tarzı, çeşitli durumlardaki kontrol derecesine
bağlıdır
 Başarılı ve etkin liderlik için durum ve liderlik tarzının
örtüşmesi gerekir
 Durum ve liderlik tarzının örtüşmemesi durumunda durumu
değiştirmeye çalışmak liderlik tarzını değiştirmeye
çalışmaktan daha kolaydır
 Kutuplaştırıcı bir model sunmaz, liderin karşı karşıya kaldığı
pratik duruma göre değişen bir liderlik davranışları yelpazesi
sunar… durum değişir > davranış değişir
Liderliğin Hayat Eğrisi
 Görev yönelimi ve ilişki yönelimine ek olarak üçüncü boyut




(Hersey ve Blanchard, 1988)
Etkinlik- Etkililik
Başarılı ve etkili yönetsel liderlik arasında ayırımı vurguladılar
Başarılı yönetici: tehditlere, baskıya, yaptırımlara başvurarak
personelin organizasyonun gerektirdiği işleri yapmasını
sağlayabilir. Planlanmış hedeflere ulaşacaktır. İnsanlar kendisine
öfkeli ve kızgın olacakları için etkili olmayabilir.
Etkili yönetici: Çalışma grubundaki insanları zorunlu oldukları
işleri yapmaya esinlendirdiği, motive ettiği , çalışanların işletme
kadar kendi gereksinimlerin karşılandığını hissettiği, tatmin
duygusu içinde olduğu için lider başarılı olduğu kadar etkilidir.
Liderliğin Hayat Eğrisi
 Göreve dönük ve ilişkiye dönük davranış temel boyutlarında
dört temel liderlik tarzı bulunmaktadır.
 Olgunluk: kişilerin kendi davranışlarını yönlendirmede
sorumluluk alma istek ve yetenekleri
 İzleyenlerin olgunluk düzeyi
 iş olgunluğu: iş ile ilgili bilgi ve beceri düzeyi
 psikolojik olgunluk: bir şey yapmaya istekli olmak, saygı ve
güzen duymak
Hersey ve Blanchard
 Söyleyen: (Gi) lider rolleri tanımlar, çeşitli görevelr için ne



nasıl-nerede-ne zaman yapılacak söyler. Emir veren
Fikir satan (Gİ) hem emir verir hem de destek verir
Katılan (gİ) lider kolaylaştırır ve iletişim kurar, izleyiciler
karar verir
Yetki devreden (gi) lider az oranda emir ve destek verir
Modele eleştiriler:
 Olgunluk karmaşık bir kavramdır, modelde sadece iki boyutu
ele alınmıştır
 Örgütsel politika ve gruplar arası etkileşim yok sayılmıştır
 İzleyenlerin yüksek derecede yeterli fakat kendine az güven
duyabilecekleri göz önüne alınmamıştır
Kaynaklar
 Paksoy, H.M. (2008). Küreselleşme, Liderlik ve Liderlik
teorileri. Liderlik ve Motivasyon. (Ed.) C. Serinkan.Nobel
Yayın:Ankara
 Şahin, F. (2012). Büyük adam düşüncesinden liderlikte
özellikler kuramına kavramsal bir bakış. C.Ü. İktisadi ve
İdari Bilimler Dergisi, 13(1).