اهمیت تغذیه در دوران بارداری
Download
Report
Transcript اهمیت تغذیه در دوران بارداری
اهميت تغذيه در دوران بارداري
فاطمه شيراني
دانشجوی دکترای تخصص ی تغذیه
شهریور ماه 1393
تغذیه مناسب قبل از بارداری و در طول دوره بارداری
نیازهای تغذیه ای خاص دوران بارداری
مشکالت شایع دوران بارداری
راهکارهای تغذیه ای جهت کاهش مشکالت شایع دوران بارداری
عوامل موثر بر
سالمتی نوزاد
سن مادر
ژنتیک
مواد شیمیایی و
داروها
مصرف الکل
مصرف سیگار
تغذیه مادر در قبل و
حین بارداری
بیماریهای دوره
بارداری
مصرف میوه وسبزی
مصرف آنتی اکسیدان ها
الکل و سیگار
تغذیه
وضعیت مادر قبل
از بارداری
مصرف
مکمل
وزن
نقص لوله
عصبی
ماکروزومی
مادران
چاق
نیاز بیشتر به
فوالت و
B12
مشکالت قلبی
نوزاد
نوزاد نارس
فشارخون
بارداری
دیابت
بارداری
خطر
عفونت بعد
از زایمان
٪ 50زنان با BMIباال،
بیش از وزن هدف توصیه شده وزن به دست می آورند.
زنان چاق و دارای اضافه وزن
در معرض خطر مرگ داخل رحمی جنین و یا سقط جنین هستند.
فشار خون باال القاء شده با بارداری و سزارین در این گروه افزایش می یابد.
خطر دیابت بارداری
در جنین زنان مبتال به ،GDMجنین تسریع نرخ رشد را نشان می دهد.
خطر زایمان بسیار زودرس نوزاد ( >32هفته)
تولد نوزاد مبتال به نقص قلبی ،نقص لوله عصبی ()NTD
افزایش ماکروزومی (وزن <4000گرم)
چاقی به خودی خود یک حالت التهابی است.
اثرات وزن گیری كمتر از حد مطلوب
وزن گیري و رشد ناكافي جنین
اثر سوء تغذیه بر جنین وابسته به دوره حیاتی رشد بافتها دارد :
دوره رشد حیاتی مغز و قلب 14هفته ابتدایی زندگی جنین است.
دوره رشد حیاتی بافت ریه 10هفته بعدی زندگی جنین است.
در نتیجه
سوء تغذیه در ابتدای بارداری به سالمت مغز و قلب آسیب می رساند
و در میانه بارداری منجر به آسیب ریه می شود
كم وزني نوزاد در زمان تولد )(LBW
افزايش احتمال مرگ جنین
کاهش ذخاير بدن مادر بعد از زايمان
ناتوانی در شیردهی مرتب
ناتوانی در نگهداری از نوزاد
آنمی مزمن پس از زايمان
الگوي افزايش وزن دوران بارداري
هدف از افزايش وزن مطلوب دوران بارداري
ارتقإ وضعيت سالمت و تغذيه مادر و کودک
افزايش وزن دوران بارداري
يک ابزار قابل اطمينان براي کفايت تغذيه اي مادر است.
عوامل تاثیر گذار بر وزن تولد
قد مادر
وزن مادر قبل از بارداري
میزان افزايش وزن مادر در دوران بارداري
علل وزن گیری نامناسب
دسترس ی ناکافی به برخی مواد غذایی
پیروی از رژیم غذایی خاص
تهوع و استفراغ بارداری
ابتال به بیماری های زمینه ای(دیابت ،عفونت بارداری و)...
اختالالت روانی و افسردگی
مشکالت خانوادگی و نارضایتی از بارداری
اعتياد به مواد مخدر ،داروهاي مخدر و دخانيات
مصرف زياد و غیرعادي مواد خوراكي و غیر خوراكي (ويار حاملگي و پيكا)
مشكالت اقتصادي و درآمد ناكافي خانواده
حجم زياد كار روزانه واستراحت ناكافي
تحرك ناكافي و نداشتن فعاليت بدني روزانه
قد كمتر از ۱۵۰سانتي متر ،سن كمتر از ۱۸يا باالتر از ۳۵سال ،چند قلويي
سابقه زايمان زودرس (قبل از ۳۷هفته كامل بارداري) يا سقط
سابقه تولد نوزاد كم وزن
فاصله بارداري كمتر از ۳سال تا زايمان قبلي
مادران نيازمند توجه بيشتر
مادران چاق
مادران الغر
مادران نوجوان
مادران با بارداری دوقلو و يا بيشتر
مصرف مکمل
• مادر 400 :میکروگرم اسید فولیک برای تمام زنان سنین باروری (بارداری برنامه ریزی نشده)
• موارد برنامه ریزی :دریافت همین مقدار اسید فولیک 3ماه قبل از بارداری تا هفته شانزدهم
• پدر :مکمل آنتی اکسیدان
قبل از بارداری
• قرص آهن :از هفته 16بارداري تا 3ماه پس از زايمان يك عدد قرص سولفات فرو( 30میلی گرم)
• در مادران کم خون 60تا 90میلی گرم آهن توصیه می شود.
• كپسول مولتی ويتامین -مینرال :از هفته 16بارداري تا سه ماه بعد از زايمان روزانه يك عدد.
• خطر نقص لوله عصبی با کمبود فوالت ،متیونين ،کولين ،آهن ،منيزیم و نیاسين افزایش می یابد.
• مکمل یاری با آهن و فوالت در تمام بارداری ها توصیه می شود.
طول بارداری
نکات قابل
توجه
اهمیت تغذیه صحیح در دوران بارداری
تامین نیازهای تغذیه ای مادر
تامین انواع مواد مغذي برای رشد جنین
جنین رشد بسيار سريعي دارد
وزن او از يك گرم در 8هفتگي به 3200گرم در هفته 40مي رسد.
سوءتغذيه طوالني در دوران پيش از بارداري
سوءتغذيه جنین
کاهش وزن هنگام تولد (كمتر 2500گرم)
کاهش ذخایر مادر
به خطر افتادن سالمت مادر و جنین
داشتن رژيم مخصوص و جداگانه براي زنان باردار الزم نيست
استفاده از غذاي خانواده به مقدار بيشتر نسبت به قبل از بارداري
افزایش نیاز به
مواد مغذی
نیاز های تغذیه ای مادر
انرژی
3ماهه سوم بارداری
3ماهه دوم بارداری
450 kcal
350 kcal
0 kcal
در صورتي كه مادر غذاي كافي بخورد،
افزايش وزن او در دوران بارداري مطلوب خواهد بود .
افزايش اشتهاي مادر در اين دوران راهنماي خوبي است.
3ماهه اول بارداری
افزايش حدود
452-472
کيلوکالری در روز
افزايش حدود
340-360
کيلوکالری در روز
میزان نياز همانند
پيش از بارداری
است
پروتئين
کربوهيدرات
متوسط نياز روزانه 135گرم است.
دريافت کافی روزانه 175گرم می باشد.
اهمیت دریافت:
فراهم سازی کالری کافی در رژيم غذايی
پيشگيری از کتونمی
افزایش اجسام کتونی در خون مادر
باعث کاهش IQجنين می شود.
حفظ گلوکز خون در دوران بارداری
رژيم غذايي مناسب براي دوران بارداري
نکات مهم در ارائه توصیه های تغذیه ای :
در دسترس بودن ( استفاده از مواد غذائی محلی )
ارزان بودن
مغذی بودن
سالم بودن
توجه به عادات غذایی
توجه به باورها و فرهنگ غذایی فرد
راههاي افزايش دريافت پروتئین،
ويتامین ها و امالح در وعده غذايی
-۱افزايش دريافت گروه شیر و لبنيات
استفاده از شیر ،ماست ،پنیر و بستني بعنوان ميان وعده (بيسكويت و شیر ،نان و ماست ،نان و پنیر ،شیربرنج ،فرني)خانم هاي باردار الغر مي توانند روزانه تا ۴سهم از مواد اين گروه مصرف كنند.
-مصرف دوغ كم نمك و غليظ در وعده هاي غذايي
-استفاده از غذاهايي نظیر آش كشك ،آش دوغ ،كشك بادمجان در برنامه غذايي روزانه
-۲افزايش دريافت گروه گوشت ،تخم مرغ ،حبوبات و مغزها
استفاده بيشتر از غذاهاي تهيه شده با انواع گوشتها (كتلت ،كباب ،انواع خورش و )...... استفاده از تخم مرغ در صبحانه يا ميان وعده (آب پز ،نيمرو ،املت) استفاده از تخم مرغ همراه با غذا (عدس پلو يا رشته پلو همراه با خاگينه) استفاده از غذاهاي تهيه شده با تخم مرغ (انواع كوكو ،كتلت و )..... استفاده از غذاهاي تهيه شده با انواع حبوبات (برخي از خورش ها ،آش ها ،خوراك ها ،آبگوشت ،عدس ي ،خوراك لوبیا) -مصرف انواع خشكبار و مغز ها (گردو ،پسته ،بادام و ).....بعنوان ميان وعده
-۳افزايش دريافت گروه ميوه ها و سبزي ها
استفاده از سبزي هايي نظیر گوجه فرنگي ،هويج و گل كلم و انواع ميوه ها به عنوان ميان وعده
-
-استفاده بيشتر از غذاهاي تهيه شده با سبزي ها (انواع آش ،سوپ ،خورش ها و انواع کوکو وکتلت.
-
توصیه های غذايي دوران بارداري
از شیر كم چربي و پنیر كم نمك استفاده شود.
از كشك در انواع آش ها و غذاهاي ديگر استفاده شود.
انواع مغزها منابع خوبي از پروتئین و روي هستند و مي توان به عنوان ميان وعده از
نوع خام آنها كه نمك كمتري دارد استفاده كرد.
از ماهي 2بار در هفته استفاده كنند زيرا ماهي در تكامل سيستم عصبي و افزايش
قواي ذهني جنین بسيار مؤثر است.
انجمن تغذیه کانادا مصرف ماهی بیش از دو بار در هفته در زنان باردار را
به علت خطر آلودگی به جیوه مجاز نمی داند.
نکات قابل توجه
مصرف روزانه بيش از 500ميلی گرم کافئین :
افزايش خطر سقط خودبخودی در سه ماهه اول
و اوايل سه ماهه دوم حاملگی
آشاميدن حداکثر 2ليوان قهوه
و يا حداکثر 4ليوان نوشابه های حاوی کافئین در دوران بارداری مجاز است.
در دوران بارداری کاهش وزن توصیه نمی شود
چون سموم ذخیره شده در بافت چربی
میتواند درجنین ایجاد عالیم عصبی کند.
نکات قابل توجه
نیاز به ویتامین های محلول درچربی دردوران بارداری مشابه قبل از بارداریست
به جز ويتامین A
مصرف مكمل ويتامین Aدر دوران بارداری منجر به بروز نقایص عصبی در جنین میشود.
دریافت کولین در دوران بارداری ضروری است.
منابع کولین :جوانه گندم ،سویا ،گوشت و زرده تخم مرغ
مصرف ساخارین در دوران بارداری محدود نمی شود.
به جز در افراد مبتال فنیل کتونوری
فعالیت فیزیکی در دوران بارداری
اثرات فعالیت فیزیکی
ارتقا سالمت مادر
کاهش درد و تسهیل روند زایمان
کاهش خطر دیابت بارداری
کاهش استرس های روحی
ورزش مناسب
پیاده روی
نرمش سبک
شنا
ایروبیک در آب
یوگا
در حین ورزش دمای داخلی بدن نباید افزایش پیدا کند.
عدم استفاده از جکوزی و سونا
ورزش در هوای مناسب
دریافت کافی آب قبل ،درحال ورزش و بعد از آن اهمیت دارد.
با تغذیه صحیح و فعالیت فیزیکی مناسب
زنجیره بیماری های مزمن را بشکنیم
تهوع و
استفراغ
صبحگاهي
سوزش قلب
يبوست
مشكالت
شايع دوران
بارداري
افزايش
فشارخون
ديابت بارداري
ادم
توصيه ها:
-1صبحها قبل از بلند شدن از رختخواب يك تكه نان يا بيسكويت بخورند.
-2از مصرف غذاهاي چرب ،سرخ كرده و پرادويه يا هر غذايي كه معده را تحريك مي كند پرهيز كنند.
-3از مايعات بين وعده هاي غذايي استفاده شود و نه همراه غذا.
-4غذا را به آرامي صرف كنند و بعد از صرف غذا استراحت كنند
- 5به مدت طوالني گرسنه نمانند.
-6از آنجايي كه غذا و مايعات سرد بيش از نوع گرم آنها قابل تحمل مي باشند،
ترجيحا مايعات و غذاها را سرد ميل كنند.
-7از قرارگرفتن در معرض بوي آزاردهنده و تند غذاها اجتناب كنند.
-8در طول روز به جاي 3وعده غذا 4 -5وعده غذا در حجم كم ميل كنند.
-9در زمان بروز ناراحتي معده همزمان با تهوع نيز مي توان از يك تكه نان يا بيسكويت براي بهبود اين
حالت استفاده كرد.
-10در صورتي كه حالت تهوع شديد مانع از غذاخوردن و در نتيجه كاهش وزن شده است با پزشك
مشورت كنند.
پیکا (مصرف مواد باارزش تغذیه ای اندک یا بدون ارزش)
*بروز پیکا محدود به منطقه جغرافیایی ،نژاد ،جنس ،فرهنگ یا وضعیت اجتماعی نیست.
*اغلب شامل خاک خوری (مصرف خاک یا گل)
* نشاسته خواری (مصرف مواد نشاسته ای غیرمغذی مثل پودر رختشویی)
مواد غیرغذایی دیگر که در دوران بارداری خورده می شوند:
یخ ،کاغذ ،کبریت سوخته ،سنگ یا ماسه ،زغال چوب ،دوده ،خاکستر سیگار،
قرص های آنتی اسید ،شیر منیزیم ،جوش شیرین و دانه های قهوه
سبب شناس ی پیکا به خوبی مشخص نیست:
مواد غیرخوراکی تهوع و استفراغ را برطرف می کند.
کمبود یک ماده مغذی ضروری مثل کلسیم یا آهن
سوءتغذیه یکی از نتایج پیکا می باشد
oمصرف بیش از حد نشاسته ،موجب بروز چاقی می شود.
oبرخی مواد حاوی ترکیبات سمی مثل فلزات سنگین هستند
oبرخی می توانند با جذب مواد معدنی مثل آهن تداخل ایجاد کنند.
o
مصرف بیش از حد مواد غیرخوراکی مثل نشاسته یا گل می تواند موجب انسداد روده شود.
پیکا
سوزش سر دل :
برگشت محتویات معده به مری در نیمه دوم بارداری
این وضعیت در 3ماهه آخر بارداري شایع است كه عمدتا به علت افزایش حجم
و رشد جنین و فشار آن به معده و دستگاه گوارش مادر ایجاد مي شود.
توصیه ها
بعد از صرف غذا يا مايعات از دراز كشيدن پرهیز شود.
به تعويق انداختن ورزش به حداقل 2ساعت پس از صرف غذا
وعده هاي كوچك و متعدد
به جاي 3وعده غذا 4 -5وعده غذا در حجم كم ميل كنند
آرامش در هنگام غذا خوردن ،خوب جويدن و آهسته خوردن
پرهیز از مصرف چربي زياد
پرهیز از مصرف غذاهاي پرادويه
پرهیز از مصرف غذاهاي نفاخ
مصرف مايعات خارج از وعدههای اصلی
پوشيدن لباس هاي گشاد و راحت
به جاي مصرف شكالت ،قهوه و چاي از آب استفاده شود
36
يبوست :
در دوران بارداري به علت تاثیر هورمون ها بر روده ها،
حركات طبيعي آنهاكاهش يافته ،سبب بروز يبوست مي شود.
اغلب در سه ماهه سوم ايجاد می شود.
توصيه ها :
-1در طول روز به مقدار زياد از مايعات استفاده شود.
-2از غذاهاي پرفيبر مانند حبوبات ،غالت ،سبزي هاي خام و پخته ،ميوه هاي تازه و ساالد استفاده شود.
-3مصرف نان هاي سبوس دار توصيه مي شود.
-4مصرف آلوي تازه يا به صورت برگه يا آب آلو توصيه مي شود.
-5بهتر است روزانه ورزش هاي سبكي مانند پياده روي انجام شود.
-6همراه ساالد از روغن زيتون يا ساير روغن هاي مايع استفاده شود.
-7حتي االمكان از ملین هاي دارويي استفاده نشود.
-8در وعده صبحانه مصرف نان و عسل پيشنهاد مي شود.
-9انجام ورزش های سبک و مرتب
راه هاي افزايش دريافت فيبر
-۱مصرف نانهاي سبوس دار (نان سنگك ،نان جو )
-۲مصرف روزانه سبزي خوردن و ساالد
(كاهو ،كلم ،گوجه فرنگي ،خيار،هويج ،فلفل دمله اي سبز) همراه با غذا
-۳مصرف ميوه هاي تازه بعنوان ميان وعده (استفاده از خود ميوه بجاي آب ميوه)
-۴استفاده از خشكبار (برگه زردآلو ،كشمش و )......
و سبزي هاي تازه (هويج ،گل كلم ،خيار ،گوجه فرنگي و )....بعنوان ميان وعده
-۵استفاده بيشتر از انواع حبوبات (لوبيا ،عدس ،ماش و نخود ) در انواع سوپ و آش
-۶استفاده از كاهو ،گوجه فرنگي ،جعفري و پياز ،كلم ،فلفل دمله درانواع ساندويچ
-۷استفاده از سبزي ها در اكثر غذاها (ماكاروني ،باقال پلو ،كلم پلو ،سبزي پلو ) ،ماست و خيار،ماست و
سبزي و انواع سوپ ها
ادم بارداری
ورم مختصر در ساق و قوزک پا
در نتیجه فشار رحم و محتویات آن روی ورید های لگنی
و مختل شدن باز گشت وریدی خون از پاها
توصیه ها:
محدودیت نمک و غذاهای شور ،چیپس وترشیجات
4تا 5بار در روز به پهلو دراز بکشد
( خون رسانی بهتر به اعضای لگنی ,رحم و جنين و جلوگيری از پیشرفت ادم)
ایستادن و نشستن روی صندلی با پاهای آویزان
فشار خون بارداری
اختالالت فشار خون شايع ترين عوارض بارداري
مسئول % 15مرگ و مير مادران
%30به علت هيپرتانسيون مزمن
%70به علت هيپرتانسيون ناش ي از بارداری
BP ≤140/90در 2مرتبه به فاصله حداقل 6ساعت
پروتئينوري 300mg/24h
در %2-7زنان باردار
فشار خون بارداری
محدوديت سديم و استفاده از ديورتيکها سبب کاهش فشارخون نمی شود.
محدوديت انرژی دريافتی نقش ی در پيشگیری از فشارخون بارداری ندارد.
مصرف مقدار کافی ويتامین Cو Eدر زنان در معرض خطر پره اکالمپس ی ،میزان ابتال به
پره اکالمپس ی را در مقايسه با دريافت دارونما کاهش داد.
مکمل منیزيم
برای پيشگیری و درمان پره اکالمپس ی و اکالمپس ی توصيه شده است.
بین دریافت آب و کنترل فشار خون بارداری ارتباطی دیده نشده است.
دیابت بارداری
شروع در دوران بارداری معموال در سه ماهه دوم یا سوم
در اثر هورمونهای مترشحه از جفت
درمان با رژیم غذایی
در صورت لزوم انسولین برای کنترل دقیق گلوکز خون
شیوع در 2تا 5درصد زنان باردار
عدم تحمل گذرا ولی قابل برگشت نسبت به گلوکز:
عود در حاملگی های بعدی
30تا40درصد بیماران در عرض 10سال به دیابت نوع 2مبتال می شوند.
عوامل
خطر
چاقی
حاملگی باالی 30سال
سابقه فامیلی دیابت
سابقه نوزاد درشت
تستهای غربالگری می بایست بین هفته های 24-28حاملگی انجام شود.
توصيه هاي تغذيه اي در ديابت بارداري:
رژيم غذايي بايد نيازهاي سني را تامين کند و متناسب با اهداف وزني فرد باشد.
رژيم غذايي مناسب حاوي
30-35 kcal/kgانر ِژی
20تا %25کل انرژي از پروتئین
35تا %40کربوهيدرات
35تا %40چربي باشد.
محدود کردن کل کربوهيدرات دريافتي به 35تا %40انرژي
قادر است سطح گلوکز خون مادر را بهبود ببخشد.
دريافت مقدار کافي کربوهيدرات در هر روز ضروري است
اجتناب از دريافت زياد شکر توصيه ميشود.
توصيه هاي تغذيه اي در ديابت بارداري:
زمان بندي غذاها و وعده هاي غذايي اهمیت ویژه دارد.
به ويژه وعده قبل از خواب
نبايد هيچ وعده غذايي در اين افراد حذف شود.
انجام ورزشهاي منظم آئروبيک شايد مفيد باشند.
انجام پياده روي در بعد از غذا شايد در کنترل سطح قند خون کمک کننده باشد.
بطورکلی:
محدودیت متوسط انرژی ( 1800کیلوکالری)
محدودیت کربوهیدرات در وعده صبحانه
افزایش پروتئین در میان وعده صبح
ورزش متوسط