Transcript მაკროეკონომიკა

ლექცია 4 - ფული და ინფლაცია
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
1
“Money has never made man happy,
nor will it, there is nothing in its nature to
produce happiness. The more of it one
has the more one wants.”
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
2
რა არის ფული?



ფული არის აქტივი, რომელიც გამოიყენება
ტრანზაქციების განსახორციელებლად;
ფულის ფუნქციები:
 დაგროვების საშუალება;
 სააღრიცხვო ერთეული;
 გაცვლის საშუალება;
ფულის ტიპები:
 სასაქონლო ფული;
 ქაღალდის ფული;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
3
ვინ აკონტროლებს ფულს?




ეკონომიკაში არსებულ ფულის რაოდენობას ფულის
მიწოდება ეწოდება;
ქვეყნების უმრავლესობაში მთავრობას აქვს ფულის
დაბეჭდვის ექსკლუზიური უფლება;
სახელმწიფოს მიერ ფულის მიწოდების კონტროლს
მონეტარულ პოლიტიკას უწოდებენ;
მონეტარულ პოლიტიკას ახორციელებს ნაწილობრივ
დამოუკიდებელი ინსტიტუტი - ცენტრალური ბანკი;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
4
როგორ იზომება ფული?
ფული ეკონომიკაში სხვადასხვა ფორმით არის წარმოდგენილი,
რაც ართულებს მისი ოდენობის დათვლის პროცესს;
 სტატისტიკოსები იყენებენ ფულის გაზომვის რამდენიმე
მაჩვენებელს, რომელთაც მონეტარული აგრეგატები ეწოდება;
 აგრეგატები დახარისხებულია მათში შემავალი აქტივების
ლიკვიდურობის მიხედვით

აგრეგატი
შემავალი აქტივები
M0 ან C
ფულადი აქტივების ყველაზე ლიკვიდური ნაწილი; მოიცავს მიმოქცევაში არსებულ ეროვნულ
ვალუტას, კომერციული ბანკების სალაროებში ნაშთების გარეშე.
M1 (ვიწრო
ფული)
მოიცავს ბანკებს გარეთ არსებულ ნაღდ ფულს (M0) და რეზიდენტი სამეწარმეო და
შინამეუნეობების სექტორების მოთხოვნამდე დეპოზიტებს ეროვნული ვალუტით, საბანკო და
სამთავრობო სექტორების დეპოზიტების გარეშე.
M2
ვიწრო ფულისა (M1) და საბანკო სექტორში რეზიდენტი სამეწარმეო და შინამეუნეობების
სექტორების ეროვნული ვალუტით დენომინირებული ვადიანი და შემნახველი დეპოზიტების
ერთობლიობა, საბანკო და სამთავრობო სექტორების დეპოზიტების გარეშე.
M3 (ფართო
ფული)
5/7/2012
M2 აგრეგატისა და საბანკო სექტორში რეზიდენტი სამეწარმეო და შინამეუნეობების
სექტორების უცხოური ვალუტით დენომინირებული დეპოზიტების საერთო თანხა, საბანკო
და სამთავრობო სექტორების დეპოზიტების გარეშე.
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
5
ფულის რაოდენობრივი თეორია

ფულის რაოდენობრივი თეორიის მიხედვით, ეკონომიკაში
არსებული ფულის რაოდენობა, ფასების დონე,
ტრანზაქციების რაოდენობა და ფულის ბრუნვის სიჩქარე
ერთმანეთთან შემდეგნაირადაა დაკავშირებული:
რაოდენობრივი განტოლება: 𝑀 × 𝑉 = 𝑃 × 𝑇

სადაც, M ფულის რაოდენობაა, V - ფულის ბრუნვის
სიჩქარე, P ტრანზაქციის ფასი, ხოლო T ტრანზაქციების
რაოდენობა;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
6
ტრანზაქციებიდან შემოსავლამდე
ვინაიდან ეკონომიკაში არსებული ყველა ტრანზაქციის დათვლა
შეუძლებელია, ეკონომისტები ფულის რაოდენობრივი
განტოლების მცირედით განსხვავებულ ვერსიას იყენებენ,
კერძოდ:
𝑀×𝑉 =𝑃×𝑌
 სადაც Y ეკონომიკის მთლიან გამოშვებას აღნიშნავს;
 მიუხედავად იმისა, რომ გამოშვება ტრანზაქციების რაოდენობის
იდენტური არ არის, ისინი ერთმანეთთან მჭირდო კავშირშია და
პროპორციულად იცვლება. ამიტომ გამოშვების გამოყენება
ტრანზაქციების რაოდენობის ნაცვლად მისაღებია;
მილტონ ფრიდმანი

5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 3
4
7
ფულზე მოთხოვნა და რაოდენობრივი თეორია




იმისათვის, რომ გავიგოთ რა ოდენობის პროდუქტისა და
მომსახურების შეძენა შეგვიძლია მოცემული ფულით, იგი
უნდა გავყოთ ფასების დონეზე, ანუ
M/P= რეალური ფულის ბალანსი
ფულზე მოთხოვნის ფუნქცია გვიჩვენებს თუ რა
განსაზღვრავს ფულის იმ რაოდენობას, რამდენიც
ადამიანებს სურთ, რომ იქონიონ ხელში;
ფულის მოთხოვნის მარტივი ფუნქცია:
𝑀 𝑑
= 𝑘𝑌
𝑃
სადაც k მუდმივია, რომელიც გვიჩვენებს ყოველ 1 ლარის
შემოსავალზე რა ნაწილი სჭირდება ადამიანებს
ტრანზაქციებისთვის
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
8
ფულზე მოთხოვნა და რაოდენობრივი თეორია (2)



ფულის ბაზარზე წონასწორობის მისაღწევად ფულზე
მოთხოვნა უნდა გაუტოლდეს ფულის მიწოდებას:
𝑀
= 𝑘𝑌
𝑃
ტოლობა მცირე ცვლილებით შეგვიძლია გადავწეროთ:
1
𝑀
= 𝑃𝑌
𝑘
გამოსახულება 1/k შეგვიძლია ჩავანაცვლოდ ფულის
ბრუნვის სიჩქარით, რადგან k-სა და V-ს შორის
უკუპროპორციული დამოკიდებულებაა და ისინი
რეალურად ერთი მედლის სხვადასხვა მხარეა;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
9
დაშვება ფულის ბრუნვის სიჩქარის მუდმივობაზე

ფულის რაოდენობრივი თეორიის შედეგებს განაპირობებს
ერთი მნიშვნელოვანი დაშვება, კერძოდ დაშვება ფულის
ბრუნვის სიჩქარის მუდმივობაზე
𝑀×𝑉 =𝑃×𝑌

მიუხედავად იმისა, რომ რეალობაში სხვადასხვა
მიზეზებმა შესაძლოა ფულის ბრუნვის სიჩქარე შეცვალონ,
ეს დაშვება ძალიან მნიშვნელოვანი დასკვნების გაკეთების
საშუალებას იძლევა
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
10
ფული, ფასები და ინფლაცია




ფულისა და ინფლაციის დასაკავშირებლად ვიყენებთ სამ
მოცემულობას:
წარმოების ფაქტორები და საწარმოო ფუნქცია
განსაზღვრავს გამოშვების დონეს;
ფულის მიწოდება განსაზღვრავს ნომინალური მშპ-ის
მოცულობას (V-ს მუდმივობის პირობებში);
შესაბამისად, ფასების დონე ნომინალურ მშპ-სა და
გამოშვების თანაფარდობის ტოლია;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
11
ფული, ფასები და ინფლაცია (2)


თუკი რაოდენობრივ განტოლებას პროცენტული
ცვილებებით გადავწერთ, მივიღებთ რომ ფულის
მიწოდებისა და ბრუნვის სიჩქარის პროცენტული
ცვლილებების ჯამი ტოლია ფასებისა და გამოშვების
პროცენტული ცვლილების ჯამისა;
რადგან გამოშვების რაოდენობა განსაზღვრულია
წარმოების ფაქტორებით და ფულის ბრუნვის სიჩქარეც არ
იცვლება, ფულის მიწოდების პროცენტული ცვლილება
ასახვას ჰპოვებს ფასების დონის პროცენტულ
ცვლილებაში, ანუ ინფლაციაში
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
12
-10
Jan-96
Jul-96
Jan-97
Jul-97
Jan-98
Jul-98
Jan-99
Jul-99
Jan-00
Jul-00
Jan-01
Jul-01
Jan-02
Jul-02
Jan-03
Jul-03
Jan-04
Jul-04
Jan-05
Jul-05
Jan-06
Jul-06
Jan-07
Jul-07
Jan-08
Jul-08
Jan-09
Jul-09
Jan-10
Jul-10
Jan-11
Jul-11
Jan-12
ინფლაცია საქართველოში
წლიური ინფლაცია (სამომხმარებლო ფასების ინდექსის პროცენტული
ცვლილება წინა წლის შესაბამის თვესთან), %
70
60
50
40
30
20
10
0
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
13
სენიორაჟი - შემოსავალი ფულის ბეჭდვიდან



მთავრობის მიერ საკუთარი ხარჯების დაფინანსების ერთერთი საშუალებაა ახალი ფულის დაბეჭდვა;
დამატებითი ფულის მიწოდებით მიღებულ შემოსავალს
„სენიორაჟი“ ეწოდება
ფულის მიწოდების ზრდა იწვევს ინფლაცია, შესაბამისად
ეკონომიკური აგენტების ხელში არსებული ფულის
რეალური მსყიდველობითი უნარი მცირდება, ანუ
ფაქტობრივად მთავრობა მათ უწესებს „ინფლაციურ
გადასახადს“
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
14
ინფლაცია და საპროცენტო განაკვეთები





არსებობს საპროცენტო განაკვეთის ორი ტიპი:
ნომინალური და რეალური;
ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი ის განაკვეთია რასაც
დავუშვათ ბანკი იხდის დეპოზიტებზე, ასეთი
განაკვეთებია გამოცხადებული რეკლამებში,
საინფორმაციო პროგრამებში და ა.შ;
რეალური საპროცენტო განაკვეთი, კი აღნიშნავს
სარგებელს გამოხატულს არა, ფულად ერთეულებში
არამედ რეალურ პროდუქტებში;
ფიშერის განტოლება:
𝑖 =𝑟+𝜋
ფიშერის განტოლება ერთმანეთთან აკავშირებს
ნომინალურ და რეალურ საპროცენტო განაკვეთსა და
ინფლაციას
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
15
ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი და ფულზე
მოთხოვნა



რა არის ფულის ფლობის ალტერნატიული დანახარჯი?
ვინაიდან საპროცენტო განაკვეთის მატება ზრდის ფულის
ფლობის ალტერნატიულ დანახარჯს, შესაბამისად
საპროცენტო განაკვეთსა და ფულზე მოთხოვნას შორის
უარყოფითი დამოკიდებულებაა. ეს შემდეგნაირად
შეიძლება გამოვსახოთ:
𝑀 𝑑
= 𝐿(𝑖, 𝑌)
𝑃
ანუ ფულზე მოთხოვნა ნომინალური საპროცენტო
განაკვეთისა და გამოშვების ფუნქციაა
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
16
ინფლაციის დანახარჯები








მოსალოდნელი ინფლაციის დანახარჯები:
„გაცვეთილი ფეხსაცმლის“ დანახარჯები;
მენიუს დანახარჯები;
შეფარდებითი ფასები;
გადასახადები;
მოულოდნელი ინფლაციის დანახარჯები:
მევალე Vs მოვალე;
პენსიონერები;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
17
კლასიკური დიქოტომია




რეალური ცვლადები - ცვლადები, რომლებიც იზომება
ფიზიკური რაოდენობით;
ნომინალური ცვლადები - ცვლადები, რომლებიც იზომება
ფულადი სახით;
ცვლადების ასეთი სახის სეპარაციას კლასიკური
დიქოტომია ეწოდება;
ფულის ნეიტრალურობა - ფულის მიწოდების ცვლილება
გავლენას ვერ ახდენს რეალურ ცვლადებზე;
5/7/2012
ეკონომიკის გაზაფხულის სკოლა 2012
ლექცია 4
18