Transcript თავი 31 - Grigol Modebadze

11
ღია ეკონომიკის მაკროეკონომიკა
ღია ეკონომიკის
მაკროეკონომიკა:
ძირითადი ცნებები
Copyright © 2004 South-Western
31
ღია ეკონომიკის მაკროეკონომიკა:
ძირითადი ცნებები
• ღია და ჩაკეტილი ეკონომიკები
• ჩაკეტილი ეკონომიკა ეწოდება ეკონომიკას
რომელიც არ ურთიერთქმედებს სხვა
ეკონომიკებთან.
• არ არის ექსპორტი, იმპორტი, კაპიტალის ნაკადი.
• ღია ეკონომიკა ეწოდება ეკონომიკას
რომელიც ურთიერთქმედებს სხვა
ეკონომიკებთან.
Copyright © 2004 South-Western
ღია ეკონომიკის მაკროეკონომიკა:
ძირითადი ცნებები
• ღია ეკონომიკა
• ღია ეკონომიკის ურთიერთქმედება სხვა
ეკონომიკებთან შეიძლება გავყოთ ორ
ნაწილად.
• ყიდულობს და ყიდის საქონელსა და
მომხასურებას მსოფლიოს სასაქონლო ბაზრებზე.
• ყიდულობს და ყიდის კაპიტალურ აქტივებს
მსოფლიოს ფინანსურ ბაზრებზე.
Copyright © 2004 South-Western
საქონლის ნაკადი: ექსპორტი, იმპორტი და
წმინდა ექსპორტი
• ექსპორტი არის ქვეყანაში წარმოებული
საქონელი და მომსახურება, რომელიც
უცხოეთში იყიდება.
• იმპორტი არის ქვეყნის გარეთ
წარმოებული საქონელი და მომსახურება,
რომელიც ქვეყნის შიგნით იყიდება.
Copyright © 2004 South-Western
საქონლის ნაკადი: ექსპორტი, იმპორტი და
წმინდა ექსპორტი
• წმინდა ექსპორტი(NX) არის ქვეყნის
ექსპორტს გამოკლებული მისი იმპორტი.
• წმინდა ექსპორტს ასევე სავაჭრო
ბალანსსაც უწოდებენ.
Copyright © 2004 South-Western
საქონლის ნაკადი: ექსპორტი, იმპორტი და
წმინდა ექსპორტი
• სავაჭრო დეფიციტი გვაქვს როდესაც
წმინდა ექსპორტი (NX) არის უარყოფითი.
• ექსპორტი < იმპორტზე.
• სავაჭრო უპირატესობა გვაქვს როდესაც
წმინდა ექსპორტი (NX) დადებითია.
• ექსპორტი > იმპორტზე
• დაბალანსებული ვაჭრობა არის როდესაც
წმინდა ექსპორტია არის 0.
Copyright © 2004 South-Western
საქონლის ნაკადი: ექსპორტი, იმპორტი და
წმინდა ექსპორტი
• ფაქტორები რომლებსაც გავლენა აქვს
წმინდა ექსპორტზე:
• მომხმარებლების გემოვნება ეროვნული და
უცხოური საქონლის მიმართ.
• საქონლის ფასი ქვეყანაში და უცხოეთში.
• სავალუტო კურსი, რომლითაც ეროვნული
ვალუტით უცხოური ვალუტის ყიდვა
შეიძლება.
Copyright © 2004 South-Western
საქონლის ნაკადი: ექსპორტი, იმპორტი და
წმინდა ექსპორტი
• ფაქტორები რომლებსაც გავლენა აქვს
წმინდა ექსპორტზე
• ქვეყანიდან ქვეყანაში საქონლის
ტრასპორტირების ხარჯები.
• მთავრობის პოლიტიკა საერთაშორისო
ვაჭრობასთან მიმართებაში.
Copyright © 2004 South-Western
ფინანსური რესურსების ნაკადი: კაპიტალის
წმინდა გადინება
• კაპიტალის წმინდა გადინება ეწოდება
ქვეყნის მოქალაქეების მიერ უცხოური
აქტივების ყიდვასა და უცხოელების მიერ
ეროვნული აქტივების შეძენის სხვაობას.
• ამერიკის მოქალაქე ყიდულობს
“ტოიოტას”აქციებს და მექსიკის მოქალაქე
ყიდულობს “ფორდის” აქციებს.
Copyright © 2004 South-Western
ფინანსური რესურსების ნაკადი: კაპიტალის
წმინდა გადინება
• ფაქტორები რომლებიც გავლენას ახდენენ
კაპიტალის წმინდა გადინებაზე:
• უცხოური აქტივის სარგებლის რეალური
განაკვეთი.
• ეროვნულიო აქტივის სარგებლის რეალური
განაკვეთი.
• უცხოეთში აქტივების ფლობის ეკონომიკური
და პოლიტიკური რისკი.
• სამთავრობო პოლიტიკა, რომელიც გავლენას
ახდენს ეროვნული აქტივების უცხოურ
მფლობელობაზე.
Copyright © 2004 South-Western
ფინანსური რესურსების ნაკადი: კაპიტალის
წმინდა გადინება
• წმინდა ექსპორტი(NX) და კაპიტალის
წმინდა გადინება (NCO) ერთმანეთთან
მჭიდრო კავშირშია.
• მთლიანი ეკონომიკისთვის, NX და NCO
ერთმანეთს აბალანსებს:
NCO = NX
• ეს ტოლობა სამართლიანია, რადგან
თითოეულმა გარიგებამ, რომელიც ტოლობის
ერთ მხარეზე მოქმედებს, ზუსტად ასევე
უნდა იმოქმედოს მეორე მხარეზეც.
Copyright © 2004 South-Western
დანაზოგები, ინვესტიციები და მათი
დამოკიდებულება საერთაშორისო ნაკადებთან
• წმინდა ექსპორტი მშპ-ს ერთერთ
კომპონენტს წარმოადგენს:
Y = C + I + G + NX
• ეროვნული დანაზოგი კი განისაზღვრება
მთლიან შემოსავალს მინუს მოხმარება და
სამთავრობო ხარჯები:
Y - C - G = I + NX
Copyright © 2004 South-Western
დანაზოგები, ინვესტიციები და მათი
დამოკიდებულება საერთაშორისო ნაკადებთან
• ეროვნული დანაზოგები (S) ტოლია
Y - C – G ასე რომ:
S = I + NX
დანაზოგები
S
=
=
შიდა
+
ინვესტიციები
I
+
წმინდა
კაპიტალის
გადინება
NCO
Copyright © 2004 South-Western
ეროვნული დანაზოგი და სამამულო ინვესტიციები
მშპ-ს
პროცენტები
20
ეროვნული ინვესტიციები
18
16
14
ეროვნული დანაზოგები
12
10
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
Copyright © 2004 South-Western
წმინდა კაპიტალის გადინება
მშპ-ს
პროცენტები
4
3
2
წმინდა კაპიტალის გადინება
1
0
–1
–2
–3
–4
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
Copyright © 2004 South-Western
ფასები საერთაშორისო გარიგებებში: რეალური
და ნომინალური სავალუტო კლურსები
• საერთაშორისო ფასები მსოფლიო
ბაზარზე მნიშვნელოვან მაკოორდინებელ
როლს ასრულებენ.
• განვიხილოთ ორი ყველაზე
მნიშვნელოვანი საერთაშორისო ფასი ნომინალური და რეალური სავალუტო
კურსები.
Copyright © 2004 South-Western
ნომინალური სავალუტო კურსი
• ნომინალური სავალუტო კურსი ის
კურსია რომლითაც ერთი ქვეყნის
ვალუტა მეორე ქვეყნის ვალუტაზე
იცვლება.
Copyright © 2004 South-Western
ნომინალური სავალუტო კურსი
• სავალუტო კურსი ორგვარად
გამოიხატება:
• ერთი ლარით რამდენ უცხოურ ვალუტის
ყიდვა შეიძლება.
• ერთი უცხოური ვალუტით რამდენი ლარის
ყიდვა.
Copyright © 2004 South-Western
ნომინალური სავალუტო კურსი
• დავუშვათ სავალუტო კურსია 80 იენი 1
ლარში.
• 1 ლარით შეიძლება 80 იენის ყიდვა.
• 1 იენით კი - 1/80 (= 0.0125) ლარის.
Copyright © 2004 South-Western
ნომინალური სავალუტო კურსი
• ლარის გამყარება ეწოდება, როდესაც მისი
ღირებულება იზრდება, ანუ 1 ლარით
მეტი უცხოური ვალუტის ყიდვა
შეიძლება.
• ლარის გაუფასურება კი - როდესაც
ღირებულება მცირდება.
Copyright © 2004 South-Western
რეალური სავალუტო კურსი
• რეალური სავალუტო კურსი ის
თანაფარდობაა, რომლითაც პიროვნებას
შეუძლია შეიძინოს ერთი ქვეყნის
საქონელი და მომსახურება მეორე ქევყნის
საქონლითა და მომსახურებით.
Copyright © 2004 South-Western
რეალური სავალუტო კურსი
• რეალური სავალუტო კურსი
გამოიხატება, როგორც უცხოური
საქონლის ერთეულები ეროვნული
საქონლის ერთ ერთეულზე.
• თუ გერმანული ლუდი ამერიკულზე ორჯერ
ძვირია, ასეთ შემთხვევაში ვამბობთ, რომ
რეალური სავალუტო კურსია ½ ბოთლი
გერმანული ლუდი, ერთ ბოთლ ამერიკულ
ლუდზე.
Copyright © 2004 South-Western
რეალური სავალუტო კურსი
• რეალური და ნომინალური სავალუტო
კურსები ერთმანეთთან მჭიდრო
კავშირშია.
რეალური სავალუტო
=
კურსი
ნომინალური სავალუტო
კურსი
× ეროვნული ფასი
უცხოური ფასი
ereal  (e  P) / P *
Copyright © 2004 South-Western
სავალუტო კურსის განსაზღვრის პირველი
თეორია: მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი
• მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის
თეორია იძლევა იმის ახსნას, თუ როგორ
განისაზღვრება სავალუტი კურსი.
• ამ თეორიის თანახმად , ნებისმიერი
ვალუტის ერთეულს უნდა შეეძლოს
საქონლის ერთი და იმავე რაოდენობის
ყიდვა ყველა ქვეყანაში.
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი ძირითადი
ლოგიკა
• მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის
თეორია ემყარება პრინციპს, რომელსაც
ერთიანი ფასის კანონს უწოდებენ.
• ერთიანი ფასის კანონის თანახმად საქონელი
ყველგან ერთ ფასად უნდა იყიდებოდეს.
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი ძირითადი
ლოგიკა
• განსხვავებული ფასის დადგენის
შემთხვევაში ხდება მოგების მიღების
შესაძლებლობის ხელიდან გაშვება.
• სხვადასხვა ბაზრებზე სხვადასხვა ფასების
უპირატესობის გამოყენების პროცესს
არბიტრაჟი ეწოდება.
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი ძირითადი
ლოგიკა
• არბიტრაჟის შედეგად, სხვადასხვა
ბაზრებზე სხვადასხვა ფასი ერთი
ფასისკენ მიდის.
• ამ ლოგიკის თანახმად მსყიდველობითი
უნარის პარიტეტის თეორიამდე
მივყავართ, ვალუტას ყველა ქვეყანაში
ერთიდაიგივე მსყიდველობითი უნდარი
უნდა ქონდეს.
1/ P  e / P *
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის თეორიის
ძირითადი შედეგები
• თუ ლარის მსყიდველობითი უნარი,
ქვეყნის შიგნით და საზღვარგარეთ
უცვლელია, მაშინ რეალური სავალუტო
კურსი მუდმივია.
• ორ ქვეყანას შორის ნომინალური
სავალუტო კურსი ასახავს განსხვავებულ
ფასების დონეს ამ რო ქვეყანას შორის.
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის თეორიის
ძირითადი შედეგები
• როდესაც ცენტრალური ბანკი ბეჭდავს
ფულის დიდ რაოდენობას, ფული კარგავს
ღირებულებას საქონლისა და
მომსახურების შეძენის მხრივ და ასევე
სხვა ქვეყნის ვალუტის შეძენის მხრივ.
Copyright © 2004 South-Western
ფული, ფასები და ნომინალური სავალუტო
კურსი გერმანიის ჰიპერინფლაციის დროს.
ინდექსები
(იან. 1921 5 100)
1,000,000,000,000,000
ფულის მიწოდება
10,000,000,000
ფასების დონე
100,000
1
გაცვლითი კურსი
.00001
.0000000001
1921
1922
1923
1924
1925
Copyright © 2004 South-Western
მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის თეორიის
გამოყენების შეზღუდვები
• მრავალი სახის საქონელი ერთმანეთში
ადვილად არ იცვლება, ამასთან
ტრანსპორტირება ხარჯიანია.
• სხვადასხვა ქვეყანაში წარმოებული ორი
სახის საქონელი, ყოველთვის
სრულყოფილი შემცვლელები არ არის.
Copyright © 2004 South-Western