Transcript درس بهداشت جامعه 1

‫مفاهيم بهداشت‪ ،‬بهداشت جامعه‬
‫پرستار بهداشت جامعه و نقش هاي پرستار بهداشت جامعه‬
‫تعريف بهداشت ‪ :‬بهداشت عبارت است از‪،‬نگهداري و اعتالي سالمت‪،‬‬
‫پيشگيري از بيماري و افزايش قدرت جسمي‪ ،‬روحي و اجتماعي افرادي‬
‫كه به علت بيماري ناتوان شده اند‪.‬‬
‫انجمن پزشكي آمريكا بهداشت را هنر و دانش تأمين سالمتي مردم‪ ،‬و حمايت‬
‫و بهتر گرداندن آن‪،‬از راه فعاليتهاي سازمان داده شده اجتماعي‪ ،‬تعريف‬
‫كرده است‬
‫‪ :)1952(Winslow‬بهداشت عمومي عبارت است از‪،‬علم و هنرپيشگيري‬
‫از بيماريها‪ ،‬طوالني كردن عمر‪ ،‬اعتالي سالمتي در انسان‪،‬از راه‬
‫فعاليتهاي دسته جمعي‪ ،‬درجهت كنترل بيماريهاي واگير‪ ،‬بهسازي محيط‪،‬‬
‫آموزش بهداشت فردي و تأمين خدمات پزشكي و پرستاري‪،‬به‬
‫منظورتشخيص و درمان به موقع بيماريها‪،‬و باالخره ايجاد سيستم شبكه‬
‫تندرستي و تدوين نظام اجتماعي‪.‬‬
‫بطور خالصه مي توان گفت وظيفه بهداشت عمومي‪،‬ارتقاي سطح سالمت مردم‪،‬از‬
‫طريق تالشهاي هماهنگ افراد و گروههاي تشكيل دهند‪،‬جامعه است‪.‬‬
‫تعريف جامعه‪:‬‬
‫قديمي ترين تعريف از جامعه‪،‬به ارسطو تعلق دارد‪.‬او جامعه را به موجودي‬
‫تشبيه مي كند كه تابع قانون تولد‪ ،‬رشد و مرگ است‪.‬‬
‫تعريف جامعه در فرهنگ ‪Vebester‬عبارتست ازمردمي كه در يك محل يا‬
‫ناحيه زندگي مي كنند و بطور معمول باعاليق مشتركي به هم پيوسته اند‪.‬‬
‫مي توان گفت جامعه محصول تجمع افراد و محل متقابل انسانها است‪،‬كه‬
‫بايكديگر زندگي و معاشرت مي كنند‪،‬و در راه تحقق هدف و منظور‬
‫مشترك‪،‬با يكديگر ارتباط و همكاري دارند‪ .‬بعالوه اصل ها و قوائد و‬
‫مقررات ساده و پيچيده‪،‬بر رابطه هاي عادي آنان حكومت مي كند و‬
‫نهادها و سازمان هايي‪،‬دوام و پايداري آنها را محفوظ مي دارند‪.‬‬
‫فلسفه بهداشت عمومي و يا بهداشت جامعه ‪:‬‬
‫براي تأمين بهداشت اجتماعي‪ ،‬هر فرد اجتماع‪،‬مسئول رعايت مقررات و‬
‫دستورهاي بهداشتي است‪ .‬بنابراين تأمين سالمت جامعه‪،‬تنها با احساس‬
‫وظيفه تمام افراد آن جامعه امكان پذير است‪.‬‬
‫بهداشت فردي‪:‬‬
‫بكار بستن دستورات بهداشتي‪،‬براي حفظ سالمت فردي مانند‪ ،‬استفاده ازمواد غذايي با اصول‬
‫صحيح‪ ،‬نظافت تن و لباس‪ ،‬توجه به خواب و استراحت‪ ،‬ورزش و پيشگيري از‬
‫بيماريهاي حاد و مزمن و ‪ ...‬را بهداشت فردي گويند‪.‬‬
‫پرستار بهداشت جامعه‪)Community Health Nursing):‬‬
‫پرستاري بهداشت جامعه عبارتست از‪،‬دانش و مهارت الزم دردرك نيازهاي‬
‫بهداشتي جامعه‪،‬خانواده و فرد‪،‬در جوامع و محيط هاي زندگي آنها‪ .‬مثل‬
‫خانه ‪ ،‬مدرسه و محل كار و ‪(...‬انجمن پرستاران آمريكا)‬
‫ازديدگاه ديگر‪،‬پرستاری بهداشت جامعه‪،‬ترکيب نظريه پرستاری و‬
‫نظريه بهداشت عمومی است‪،‬که هدف آن ارتقاء‪،‬حفظ و نگهداری سالمتی‬
‫جوامع‪،‬ازطريق انجام خدمات مراقبت بهداشتی فردی‪،‬به اشخاص‪،‬خانواده‬
‫ها وگروههاست‪.‬‬
‫با توجه به تعاريف فوق مي توان چنين گفت كه‪،‬پرستار بهداشت همگاني‬
‫رشته اي است از پرستاري كه شامل علوم و مهارتهايي است‪،‬كه با‬
‫استفاده از آنهامي توان‪ ،‬نيازهاي بهداشتي جوامع‪ ،‬خانواده ها و افراد را‬
‫در محيط زندگي عادي و طبيعي آنان‪ ،‬مانند خانه‪ ،‬مدرسه و محل كار‬
‫تأمين كرد‪ .‬اين فعاليت ها‪ ،‬غالبا ً خارج از مؤسسه هاي درماني انجام مي‬
‫پذيرد‪.‬‬
‫مفهوم پرستاري بهداشت جامعه ‪:‬‬
‫پرستاري بهداشت جامعه(‪)Archer & Flesh man‬يكي ازرشته هاي‬
‫تخصصي پرستاري است‪،‬كه برتركيبي از مهارتها‪ ،‬دانش ها و كلية‬
‫تخصص هاي پرستاري و علوم بهداشتي مبتني است‪.‬هدف اصلي‬
‫پرستاري بهداشت جامعه‪ ،‬اعتالي سالمت مددجو است‪،‬بطوري كه به مطلوب‬
‫ترين حد فعاليت خود برسد‪.‬‬
‫پرستاري بهداشت عمومي‪ ،‬فراتر از نوعي پرستاري ابتدايي در خارج از‬
‫بيمارستان است‪.‬اين نوع پرستاري‪،‬يك معيار تكميلي براي حفاظت از‬
‫بهداشت عمومي و يك فعاليت متشكل پرستاري و بهداشت عمومي‪ ،‬در‬
‫جهت خدماتي است كه‪ ،‬سبب” توسعه و ارتقاي سالمتي”مي شود(‪.)Freman‬‬
‫‪:WHO‬‬
‫پرستاري بهداشت جامعه را مجموعه اي از علوم پزشكي‪ ،‬روان شناسي و‬
‫علوم اجتماعي با فنون الزم مي داند‪،‬كه مهارتهاي پرستاري بهداشت‬
‫عمومي‪ ،‬و خدمات اجتماعي را به هم پيوند مي دهد‪،‬و بخشي از برنامه‬
‫هاي كلي بهداشت عمومي‪،‬جهت توسعة بهداشت‪ ،‬ارتقاي شرايط فيزيكي و‬
‫اجتماعي‪،‬نوتواني و پيشگيري ازبيماريهاست‪.‬‬
‫منشأ و تاريخچة پرستاري بهداشت جامعه در جهان‪:‬‬
‫براي بررسي تاريخچه پرستاري بهداشت و چگونگي سير آن‪ ،‬آن را به سه دورة‪:‬‬
‫الف) قبل از ‪ 1900‬ميالدي‬
‫ب) ‪ 1900‬تا ‪ 1960‬ميالدي‬
‫ج)‪ 1960‬ميالدي تاكنون‪ ،‬تقسيم بندي مي كنند‪.‬‬
‫قبل از سال ‪ 1900‬ميالدي‪:‬‬
‫پرستاري بهداشت جامعه در بين سازمانهاي بهداشتي درماني‪،‬تاريخچة بسيار‬
‫غني دارد‪.‬‬
‫از انجمن هاي اوليه مي توان انجمن پرستاران بازديد كننده را كه توسط‬
‫ويليام رتبون(‪)William Rathbone‬در ليورپول انگليس بنيانگذاري‬
‫شد‪ ،‬نام برد‪.‬‬
‫علت تصميم به ايجاد خدمات پرستاري در منزل‪،‬تحت تأثير قرارگرفتن ويليام نسبت به خدمات‬
‫پرستاري بود‪ ،‬كه در منزل از همسر او مراقبت مي كرد‪.‬‬
‫ازاين برنامه مفهوم پرستار ناحيه(‪ )District Nurse‬يا منطقه بوجود آمد و مسئوليت هر‬
‫منطقه به يك پرستار واگذار شد‪.‬‬
‫به منظور تأمين نيروي پرستار براي مناطق ‪ 18‬گانه در ليورپول‪،‬آقاي رتبون با كمك فلورانس‬
‫نايتينگل (‪)F.Nightingale‬مدرسه اي جهت تعليم پرستاران تأسيس كرد‪ .‬فارغ التحصيالن اين‬
‫مدرسه پرستار بهداشت ناميده مي شدند‬
‫فرانس روت(‪ )F.Root‬يكي ازفارغ التحصيالن مدرسه پرستاري بلوو(‪،)Bellevue‬برنامه مراقبت در‬
‫منزل را در سال ‪ 1817‬درنيويورك تأسيس كرد‬
‫با پيشرفت حرفه پرستاري‪ ،‬ارزش پرستاري منطقه در سطح وسيع مورد توجه قرار گرفت و درسال‬
‫‪ 1893‬ليليان والد(‪ )Lillian Wald‬پرستاري منطقه را‪،‬با عضويت مركز بهداشت كه تحت نظر‬
‫پرستاران اداره مي شد‪ ،‬بنيان گذاري كرد‪.‬‬
‫ازسال ‪ 1900‬ميالدي تا ‪:1960‬‬
‫كم كم پرستاران بيش از پيش‪،‬با افراد و خانواده ها‪،‬در جامعه ارتباط پيدا كرده و از طرفي‬
‫نيز شهروندان به دولت‪،‬جهت احساس مسئوليت بيشتر در قبال مردم‪ ،‬فشارآوردند‪.‬‬
‫درسال‪ 1910‬دولت مركزي‪،‬برنامه هاي بهداشت عمومي را دركلية اياالت ثبت و تصويب‬
‫كرد‪ .‬و برنامه هاي تخصصي بر اساس نيازهاي جامعه مانند‪ :‬رفاه كودكان‪ ،‬بهداشت‬
‫مدارس‪ ،‬كنترل سل‪ ،‬كنترل بيماريهاي مقاربتي و بهداشت كار‪،‬بنيان گذاري شد‬
‫‪.‬‬
‫اولين پرستار بهداشت مدرسه در سال ‪ 1902‬در شهر نيويورك‬
‫پرستار بهداشت كار‪ ،‬اولين بار در سال ‪1895‬‬
‫پرستاري بيماريهاي واگير در سال ‪1909‬‬
‫پرستاري بهداشت مادر وكودك در سال ‪ 1912‬رسميت يافتند‪.‬‬
‫درسال‪ 1910‬كالج تربيت مدرس دردانشگاه كلمبيا‪ ،‬اولين برنامة آكادميك را براي آموزش پرستاران‬
‫بهداشت تأسيس كرد‪.‬دانشكدة پرستاري دانشگاه يل(‪)Yale‬اولين دانشكده اي بود‪،‬كه دروس‬
‫پرستاري بهداشت را در سال ‪ 1923‬در كلية برنامه هاي ليسانس پرستاري گنجانيد‪.‬‬
‫در ابتداي كار‪،‬فعاليت پرستاري بهداشت جامعه در برنامه هاي تخصصي بود ولی بعدا نظريه خدمات‬
‫تخصصي پرستاري جاي خود را به خدمات عمومي پرستاري داد‪.‬‬
‫پرستاران بهداشت عمومي در سال ‪ 1912‬سازمان ملي پرستاري بهداشت همگاني را تشكيل دادند‬
‫)‪National Organization for public Health Nursing (NOPHN‬‬
‫از سال ‪ 1960‬ميالدي تا كنون‪:‬‬
‫دردهة اول بعد از جنگ جهاني دوم‪ ،‬پرستاري بهداشت دركلية سازمانهاي بهداشتي درسطح اياالت‪،‬‬
‫استان و شهرها‪ ،‬انجمن پرستاران بازديد كننده‪،‬و بسياري از مؤسسات موجود درجامعه‪ ،‬جاي‬
‫گرفت‪ .‬بتدريج كه فعاليتها درجامعه جنبة عمومي پيداكرد‪ ،‬بر چسب« پرستاري بهداشت جامعه»‬
‫بيشتر متداول شد‪.‬‬
‫وضع فعلي پرستاري بهداشت جامعه‪ ،‬مواجه با بحران هاي بسيار و فرصت ها و موقعيت‬
‫هاي زيادي است‪ .‬منبع بحران ها‪،‬بعلت تغييراتي است كه درنقش مؤسسات بهداشتي‬
‫درماني‪،‬كه استخدام كنندگان اصلي پرستاران بهداشت جامعه هستند‪ ،‬بوجود آمده‪ .‬اين‬
‫تغييرات بعلت كاهش بودجه و موانع مالي است‪ .‬پست پرستاري بهداشت جامعه در اكثر‬
‫برنامه هاي فعلي حذف شده است‪.‬‬
‫به هر حال همگام با اين تغييرات‪ ،‬پديده جديد مراقبت هاي بسياری درجامعه بوجود آمده‪،‬‬
‫هزينه مراقبت در بيمارستان ها و كلنيك ها افزايش يافته‪،‬و اين موضوع امروزه اساسي‬
‫ترين مسئله ارائه خدمات بهداشتي درماني محسوب مي شود‪.‬‬
‫لذا نگهداري سالمت‪ ،‬پيشگيري از بستري شدن در مؤسسات مختلف و ترخيص سريع‬
‫بيماران‪ ،‬مقاصد اصلي پرستاران بهداشت جامعه بايستي باشد و آنان مي توانند در اين‬
‫زمينه ها سهم مهمي داشته باشند‬
‫تاريخچه پرستاري و پرستاري بهداشت جامعه در ايران ‪:‬‬
‫درايران استفاده از نيروهاي غير پزشك درعرصه خدمات بهداشتي درماني‪،‬‬
‫سابقه اي نسبتا ً دراز دارد‪ .‬درسال ‪ 1319‬طرح تربيت« بهدار» با تأسيس آموزشگاه‬
‫بهداري در مشهد آغاز شد‪.‬‬
‫داوطلبان بهداري از ميان افراد ديپلمه‪،‬انتخاب مي شدند و بعد از ‪ 4‬سال آموزش‪ ،‬به عنوان‬
‫بهدار به روستاها و شهرهاي كوچك اعزام مي گرديدند‪.‬‬
‫درسال ‪ 1351‬طرح تحقيقاتي« نحوة توسعه خدمات پزشكي و بهداشتي در ايران» چگونگي‬
‫استقرار يك نظام بهم پيوسته‪ ،‬براي عرضه خدمات و نيز تربيت عوامل غير پزشك‪ ،‬براي‬
‫استقرار در واحدهاي محيطي را مورد بررسي قرار داد‪.‬‬
‫رسيدن به فكر تشكيل خانه بهداشت و تربيت كادر كمكي ( بهورزان )‪،‬از جمله دست‬
‫آوردهاي اين طرح بود‪ ،‬كه بعدها با تغييراتي در طراحي شبكه هاي بهداشتي درماني‬
‫كشور بكار گرفته شد‪.‬‬
‫در سالهاي بعد از انقالب سالمي ايران‪ ،‬وزارت بهداري در مجموعه اي با نام « نگرشي بر‬
‫بهداشت درمان و آموزش نيروي انساني پزشكي»نظام روشني را براي ارائه خدمات‬
‫مطرح ساخت‪ ،‬و بر اساس طرز فكر‪ Primary health care‬مختصات تمامي اجزاء‬
‫نظام را از روستا تا شهر‪ ،‬و در كليه شهرستانها و استانهاي كشور به تفصيل تبين كرد‪.‬‬
‫از نظر تاريخچة پرستاري بهداشت‪ ،‬سال ‪ 1331‬تاريخچة پرستاري بهداشت‬
‫در ايران است و در سال ‪ 1332‬پرستاري بهداشت جامعه عمالً در ايران‬
‫شروع بكار كرد‪ .‬اولين بازديد منزل كه توسط پرسنل آزموده انجام شد‪،‬‬
‫در سال ‪ 1329‬بود‪ .‬در واقع قبل از شروع بكار پرستاران بهداشت جامعه‬
‫در ايران‪ ،‬در سال‪ 1330‬تا ‪ 1331‬بنياد ردمولر(‪، )Rood mouler‬در‬
‫اين زمينه اطالعات جمع آوري كرد و بعد‪ ،‬منحل شد‪ .‬سپس اصل چهار‬
‫كه يك مؤسسه آمريكايي بود‪ ،‬شروع به استخدام پرستاران و آموزش‬
‫دادن به آنها كرد و سپس مراكز بهداشت را افتتاح كردند و در همين‬
‫زمان بود‪،‬كه شروع به بازديد منزل و انجام كارهاي بهداشتي كردند‪ ،‬و‬
‫درحين اين كار‪،‬پرستاران را براي ادامه تحصيل درپرستاري بهداشت‬
‫سوق مي دارند‪ .‬سپس مسئوليت ها كم كم به ايرانيان داده شد‪ .‬و در سال‬
‫‪ ، 1332‬پرستار بهداشت جامعه عمال شروع بكار كرد‬
‫نقش ها و فعاليتهاي پرستار بهداشت جامعه در تيم بهداشتي‬
‫پرستاران بهداشت يكي از اعضاي مهم تيم بهداشتي هستند‪،‬كه درسمت هاي‬
‫مختلف‪ ،‬انجام وظيفه مي كنند‪.‬‬
‫حوزه فعاليت های پرستار بهداشت جامعه‪،‬بسيار گسترده است‪.‬ارائه خدمات‬
‫بهداشتی به همه گروههای اجتماع‪ ،‬ازمسئوليت های اين گروه است‪.‬‬
‫مددجويان پرستاری بهداشت‪ ،‬به سه دسته تقسيم می شوند‪:‬‬
‫فردمددجو( ‪)The individual client‬‬
‫خانواده مددجو ( ‪)The family client‬‬
‫و گروه مددجو( ‪)The group client‬‬
‫در واقع فعاليت پرستاران در جامعه‪،‬از قرن نوزدهم در ليورپول آغاز شد‪ .‬يعني زماني كه‬
‫پرستاران براي حل مشكالت بهداشتي مددجويان‪ ،‬به مناطق مختلف مسافرت مي كردند‪.‬‬
‫به اين ترتيب‪ ،‬جامعه مكاني شد براي مطالعات اپيدميولوژيكي‪،‬جهت بررسي و شناخت‬
‫بيماريها و ايجاد سرويس هاي ارائه خدمات بهداشتي به مردم‪،‬در محل زندگي يا كار‬
‫آنها‪.‬‬
‫سازمان بهداشت جهاني(‪ )1987‬در مورد فعاليت پرستاران مي نويسد‪ ،‬يك‬
‫جامعه را به آساني نمي توان درخطوط نقشه جستجو كرد‪ ،‬بلكه الزم است‬
‫در خيابانها با مردم گفتگو كرد‪،‬تا مشخص گردد‪،‬كه افراد چه نظري در‬
‫مورد جامعه خود دارند‪ .‬بازديد از جامعه يك ابزار آموزشي است كه به‬
‫پرستــار و اعضاي جامعه كمك مي كند‪ ،‬تا نيـــازهاي خاص ‪ ،‬منابع و‬
‫شرايط فرهنگي جامعه را دريابند‪ .‬فلين و هلفران‪ )1984( 1‬مي نويسند‪،‬‬
‫درك مفاهيم اساسي و مشخصات جوامع براي پرستاران بهداشت‪ ،‬اهميتي‬
‫خاص دارد‪1 –Felin & Helferan‬‬
‫پرستاران با اطالع از پايگاه فرد در جامعه و با توجه به وسعت فعاليت ها در‬
‫جامعه‪ ،‬مي توانند سطح بهداشت اعضاي جامعه را ارتقاء دهند‪.‬خانواده‬
‫به عنوان يک مددجو‪،‬برای پرستار بهداشت جامعه‪،‬واحد اصلی خدمات‬
‫است‪.‬افراد‪،‬اکثر اوقاتشان را درخانواده می گذرانند‪ .‬به همين دليل خانواده‬
‫از لحاظ تاثيرگذاری براعضا‪،‬اهميت بسيار دارد‪.‬ومرکز فعاليت پرستاری‬
‫بهداشت جامعه است‪.‬فری من معتقداست‪،‬که خانواده واحد اصلی اجتماع‬
‫است‪.‬و داخل آن هر فرد به عنوان‪،‬عضوی ازگروه عمل می کند‬
‫وی می افزايد که خانواده يک کانال مؤثر و ارزشمند‪ ،‬برای کوشش های بيشترپرستاران‬
‫بهداشت جامعه است‪.‬تينکهام و وريس( ‪ )Tinkhum & Veris‬می نويسند‪،‬نقش اصلی‬
‫پرستار بهداشت جامعه‪،‬درخانواده ‪ ،‬مراقبت های مستقيم‪ ،‬آموزش بهداشت‪ ،‬ارجاع‬
‫بيماران به سازمان های زيربط‪ ،‬مشاوره بهداشتی‪ ،‬سرپرستی‪ ،‬برنامه ريزی و ايجاد‬
‫هماهنگی است که به ميزان وابستگی او به حرفه اش‪ ،‬سطوح پرستاری‪ ،‬و موفقيت‬
‫خانواده بستگی دارد(‪.)18‬‬
‫همچنين برخي ازپرستاران بهداشت جامعه ممکن است‪،‬با جمعيت مشخصي كار كنند‪.‬مانند‬
‫پرستاران بهداشت مدارس و بهداشت كار‪ .‬نقش اصلي پرستاران بهداشت مدارس‪،‬‬
‫مراقبت از سالمت دانش آموزان بوسيله انجام آزمايشات جهت بيماريابي‪ ،‬تدابير و‬
‫مداخالت مستقيم براي شاگردان در معرض خطر و خانوادة آنان‪ ،‬و فراهم آوردن محيطي‬
‫بهداشتي در مدرسه است‪.‬‬
‫پرستاران بهداشت جامعه در سطح كارشناسي ارشد نيز‪ ،‬براي نقش هاي متعدد رهبري‬
‫آمادگي پيدا مي كنند‪ ،‬كه اين نقش ها عبارتند از‪ ،‬رهبري مراقبت هاي مستقيم پرستاري‬
‫در سطح پيشرفته به فرد ‪ ،‬خانواده يا مددجويان جامعه‪.‬در واقع فعاليت هاي او در درجه‬
‫اول به نظام متوجه بوده و بطور غير مستقيم در مددجويان مؤثر است‪.‬‬
‫بطور خالصه آرچر وفلشمن نقش های اختصاصی پرستاران بهداشت جامعه را به نقش های‬
‫حمايتی‪ ،‬همياری‪ ،‬تشريک مساعی‪ ،‬هماهنگ کننده‪ ،‬تسهيل کننده‪ ،‬مشاور‪ ،‬ارائه دهنده‬
‫خدمات‪ ،‬ارجاع دهنده‪ ،‬سازمان دهنده جامعه‪ ،‬ارزياب‪ ،‬مدير‪ ،‬دهنده اطالعات‪ ،‬محقق‪،‬‬
‫نقش حفاظتی و نقش آموزشی‪ ،‬تقسيم بندی می نمايند‪.‬‬
‫نقش های پرستار بهداشت جامعه( ‪(Withrow‬‬
‫‪ -1‬نقش وظيفه اي‬
‫‪ -2‬ارائه مراقبت هاي اوليه‬
‫‪ -3‬هماهنگ كننده تيم بهداشتي درماني‬
‫‪ -4‬نقش هاي پرستاري باليني‬
‫‪ -5‬نقش آموزشي‬
‫‪ --6‬نقش مشورتي‬
‫‪-7‬نقش حمايتي‬
Yesterday was a memory
Don’t morn over it
Today is a gift
Take it all in
Tomorrow is a mystery
Don’t worry about it
‫ديروز يک خاطره بود‬
‫حسرتش را نخور‬
‫امروز يک هديه است‬
‫قدرش رابدان‬
‫فردا يک راز است‬
‫نگران نباش‬