درس بهداشت جامعه 1
Download
Report
Transcript درس بهداشت جامعه 1
مفاهيم بهداشت ،بهداشت جامعه
پرستار بهداشت جامعه و نقش هاي پرستار بهداشت جامعه
تعريف بهداشت :بهداشت عبارت است از،نگهداري و اعتالي سالمت،
پيشگيري از بيماري و افزايش قدرت جسمي ،روحي و اجتماعي افرادي
كه به علت بيماري ناتوان شده اند.
انجمن پزشكي آمريكا بهداشت را هنر و دانش تأمين سالمتي مردم ،و حمايت
و بهتر گرداندن آن،از راه فعاليتهاي سازمان داده شده اجتماعي ،تعريف
كرده است
:)1952(Winslowبهداشت عمومي عبارت است از،علم و هنرپيشگيري
از بيماريها ،طوالني كردن عمر ،اعتالي سالمتي در انسان،از راه
فعاليتهاي دسته جمعي ،درجهت كنترل بيماريهاي واگير ،بهسازي محيط،
آموزش بهداشت فردي و تأمين خدمات پزشكي و پرستاري،به
منظورتشخيص و درمان به موقع بيماريها،و باالخره ايجاد سيستم شبكه
تندرستي و تدوين نظام اجتماعي.
بطور خالصه مي توان گفت وظيفه بهداشت عمومي،ارتقاي سطح سالمت مردم،از
طريق تالشهاي هماهنگ افراد و گروههاي تشكيل دهند،جامعه است.
تعريف جامعه:
قديمي ترين تعريف از جامعه،به ارسطو تعلق دارد.او جامعه را به موجودي
تشبيه مي كند كه تابع قانون تولد ،رشد و مرگ است.
تعريف جامعه در فرهنگ Vebesterعبارتست ازمردمي كه در يك محل يا
ناحيه زندگي مي كنند و بطور معمول باعاليق مشتركي به هم پيوسته اند.
مي توان گفت جامعه محصول تجمع افراد و محل متقابل انسانها است،كه
بايكديگر زندگي و معاشرت مي كنند،و در راه تحقق هدف و منظور
مشترك،با يكديگر ارتباط و همكاري دارند .بعالوه اصل ها و قوائد و
مقررات ساده و پيچيده،بر رابطه هاي عادي آنان حكومت مي كند و
نهادها و سازمان هايي،دوام و پايداري آنها را محفوظ مي دارند.
فلسفه بهداشت عمومي و يا بهداشت جامعه :
براي تأمين بهداشت اجتماعي ،هر فرد اجتماع،مسئول رعايت مقررات و
دستورهاي بهداشتي است .بنابراين تأمين سالمت جامعه،تنها با احساس
وظيفه تمام افراد آن جامعه امكان پذير است.
بهداشت فردي:
بكار بستن دستورات بهداشتي،براي حفظ سالمت فردي مانند ،استفاده ازمواد غذايي با اصول
صحيح ،نظافت تن و لباس ،توجه به خواب و استراحت ،ورزش و پيشگيري از
بيماريهاي حاد و مزمن و ...را بهداشت فردي گويند.
پرستار بهداشت جامعه)Community Health Nursing):
پرستاري بهداشت جامعه عبارتست از،دانش و مهارت الزم دردرك نيازهاي
بهداشتي جامعه،خانواده و فرد،در جوامع و محيط هاي زندگي آنها .مثل
خانه ،مدرسه و محل كار و (...انجمن پرستاران آمريكا)
ازديدگاه ديگر،پرستاری بهداشت جامعه،ترکيب نظريه پرستاری و
نظريه بهداشت عمومی است،که هدف آن ارتقاء،حفظ و نگهداری سالمتی
جوامع،ازطريق انجام خدمات مراقبت بهداشتی فردی،به اشخاص،خانواده
ها وگروههاست.
با توجه به تعاريف فوق مي توان چنين گفت كه،پرستار بهداشت همگاني
رشته اي است از پرستاري كه شامل علوم و مهارتهايي است،كه با
استفاده از آنهامي توان ،نيازهاي بهداشتي جوامع ،خانواده ها و افراد را
در محيط زندگي عادي و طبيعي آنان ،مانند خانه ،مدرسه و محل كار
تأمين كرد .اين فعاليت ها ،غالبا ً خارج از مؤسسه هاي درماني انجام مي
پذيرد.
مفهوم پرستاري بهداشت جامعه :
پرستاري بهداشت جامعه()Archer & Flesh manيكي ازرشته هاي
تخصصي پرستاري است،كه برتركيبي از مهارتها ،دانش ها و كلية
تخصص هاي پرستاري و علوم بهداشتي مبتني است.هدف اصلي
پرستاري بهداشت جامعه ،اعتالي سالمت مددجو است،بطوري كه به مطلوب
ترين حد فعاليت خود برسد.
پرستاري بهداشت عمومي ،فراتر از نوعي پرستاري ابتدايي در خارج از
بيمارستان است.اين نوع پرستاري،يك معيار تكميلي براي حفاظت از
بهداشت عمومي و يك فعاليت متشكل پرستاري و بهداشت عمومي ،در
جهت خدماتي است كه ،سبب” توسعه و ارتقاي سالمتي”مي شود(.)Freman
:WHO
پرستاري بهداشت جامعه را مجموعه اي از علوم پزشكي ،روان شناسي و
علوم اجتماعي با فنون الزم مي داند،كه مهارتهاي پرستاري بهداشت
عمومي ،و خدمات اجتماعي را به هم پيوند مي دهد،و بخشي از برنامه
هاي كلي بهداشت عمومي،جهت توسعة بهداشت ،ارتقاي شرايط فيزيكي و
اجتماعي،نوتواني و پيشگيري ازبيماريهاست.
منشأ و تاريخچة پرستاري بهداشت جامعه در جهان:
براي بررسي تاريخچه پرستاري بهداشت و چگونگي سير آن ،آن را به سه دورة:
الف) قبل از 1900ميالدي
ب) 1900تا 1960ميالدي
ج) 1960ميالدي تاكنون ،تقسيم بندي مي كنند.
قبل از سال 1900ميالدي:
پرستاري بهداشت جامعه در بين سازمانهاي بهداشتي درماني،تاريخچة بسيار
غني دارد.
از انجمن هاي اوليه مي توان انجمن پرستاران بازديد كننده را كه توسط
ويليام رتبون()William Rathboneدر ليورپول انگليس بنيانگذاري
شد ،نام برد.
علت تصميم به ايجاد خدمات پرستاري در منزل،تحت تأثير قرارگرفتن ويليام نسبت به خدمات
پرستاري بود ،كه در منزل از همسر او مراقبت مي كرد.
ازاين برنامه مفهوم پرستار ناحيه( )District Nurseيا منطقه بوجود آمد و مسئوليت هر
منطقه به يك پرستار واگذار شد.
به منظور تأمين نيروي پرستار براي مناطق 18گانه در ليورپول،آقاي رتبون با كمك فلورانس
نايتينگل ()F.Nightingaleمدرسه اي جهت تعليم پرستاران تأسيس كرد .فارغ التحصيالن اين
مدرسه پرستار بهداشت ناميده مي شدند
فرانس روت( )F.Rootيكي ازفارغ التحصيالن مدرسه پرستاري بلوو(،)Bellevueبرنامه مراقبت در
منزل را در سال 1817درنيويورك تأسيس كرد
با پيشرفت حرفه پرستاري ،ارزش پرستاري منطقه در سطح وسيع مورد توجه قرار گرفت و درسال
1893ليليان والد( )Lillian Waldپرستاري منطقه را،با عضويت مركز بهداشت كه تحت نظر
پرستاران اداره مي شد ،بنيان گذاري كرد.
ازسال 1900ميالدي تا :1960
كم كم پرستاران بيش از پيش،با افراد و خانواده ها،در جامعه ارتباط پيدا كرده و از طرفي
نيز شهروندان به دولت،جهت احساس مسئوليت بيشتر در قبال مردم ،فشارآوردند.
درسال 1910دولت مركزي،برنامه هاي بهداشت عمومي را دركلية اياالت ثبت و تصويب
كرد .و برنامه هاي تخصصي بر اساس نيازهاي جامعه مانند :رفاه كودكان ،بهداشت
مدارس ،كنترل سل ،كنترل بيماريهاي مقاربتي و بهداشت كار،بنيان گذاري شد
.
اولين پرستار بهداشت مدرسه در سال 1902در شهر نيويورك
پرستار بهداشت كار ،اولين بار در سال 1895
پرستاري بيماريهاي واگير در سال 1909
پرستاري بهداشت مادر وكودك در سال 1912رسميت يافتند.
درسال 1910كالج تربيت مدرس دردانشگاه كلمبيا ،اولين برنامة آكادميك را براي آموزش پرستاران
بهداشت تأسيس كرد.دانشكدة پرستاري دانشگاه يل()Yaleاولين دانشكده اي بود،كه دروس
پرستاري بهداشت را در سال 1923در كلية برنامه هاي ليسانس پرستاري گنجانيد.
در ابتداي كار،فعاليت پرستاري بهداشت جامعه در برنامه هاي تخصصي بود ولی بعدا نظريه خدمات
تخصصي پرستاري جاي خود را به خدمات عمومي پرستاري داد.
پرستاران بهداشت عمومي در سال 1912سازمان ملي پرستاري بهداشت همگاني را تشكيل دادند
)National Organization for public Health Nursing (NOPHN
از سال 1960ميالدي تا كنون:
دردهة اول بعد از جنگ جهاني دوم ،پرستاري بهداشت دركلية سازمانهاي بهداشتي درسطح اياالت،
استان و شهرها ،انجمن پرستاران بازديد كننده،و بسياري از مؤسسات موجود درجامعه ،جاي
گرفت .بتدريج كه فعاليتها درجامعه جنبة عمومي پيداكرد ،بر چسب« پرستاري بهداشت جامعه»
بيشتر متداول شد.
وضع فعلي پرستاري بهداشت جامعه ،مواجه با بحران هاي بسيار و فرصت ها و موقعيت
هاي زيادي است .منبع بحران ها،بعلت تغييراتي است كه درنقش مؤسسات بهداشتي
درماني،كه استخدام كنندگان اصلي پرستاران بهداشت جامعه هستند ،بوجود آمده .اين
تغييرات بعلت كاهش بودجه و موانع مالي است .پست پرستاري بهداشت جامعه در اكثر
برنامه هاي فعلي حذف شده است.
به هر حال همگام با اين تغييرات ،پديده جديد مراقبت هاي بسياری درجامعه بوجود آمده،
هزينه مراقبت در بيمارستان ها و كلنيك ها افزايش يافته،و اين موضوع امروزه اساسي
ترين مسئله ارائه خدمات بهداشتي درماني محسوب مي شود.
لذا نگهداري سالمت ،پيشگيري از بستري شدن در مؤسسات مختلف و ترخيص سريع
بيماران ،مقاصد اصلي پرستاران بهداشت جامعه بايستي باشد و آنان مي توانند در اين
زمينه ها سهم مهمي داشته باشند
تاريخچه پرستاري و پرستاري بهداشت جامعه در ايران :
درايران استفاده از نيروهاي غير پزشك درعرصه خدمات بهداشتي درماني،
سابقه اي نسبتا ً دراز دارد .درسال 1319طرح تربيت« بهدار» با تأسيس آموزشگاه
بهداري در مشهد آغاز شد.
داوطلبان بهداري از ميان افراد ديپلمه،انتخاب مي شدند و بعد از 4سال آموزش ،به عنوان
بهدار به روستاها و شهرهاي كوچك اعزام مي گرديدند.
درسال 1351طرح تحقيقاتي« نحوة توسعه خدمات پزشكي و بهداشتي در ايران» چگونگي
استقرار يك نظام بهم پيوسته ،براي عرضه خدمات و نيز تربيت عوامل غير پزشك ،براي
استقرار در واحدهاي محيطي را مورد بررسي قرار داد.
رسيدن به فكر تشكيل خانه بهداشت و تربيت كادر كمكي ( بهورزان )،از جمله دست
آوردهاي اين طرح بود ،كه بعدها با تغييراتي در طراحي شبكه هاي بهداشتي درماني
كشور بكار گرفته شد.
در سالهاي بعد از انقالب سالمي ايران ،وزارت بهداري در مجموعه اي با نام « نگرشي بر
بهداشت درمان و آموزش نيروي انساني پزشكي»نظام روشني را براي ارائه خدمات
مطرح ساخت ،و بر اساس طرز فكر Primary health careمختصات تمامي اجزاء
نظام را از روستا تا شهر ،و در كليه شهرستانها و استانهاي كشور به تفصيل تبين كرد.
از نظر تاريخچة پرستاري بهداشت ،سال 1331تاريخچة پرستاري بهداشت
در ايران است و در سال 1332پرستاري بهداشت جامعه عمالً در ايران
شروع بكار كرد .اولين بازديد منزل كه توسط پرسنل آزموده انجام شد،
در سال 1329بود .در واقع قبل از شروع بكار پرستاران بهداشت جامعه
در ايران ،در سال 1330تا 1331بنياد ردمولر(، )Rood moulerدر
اين زمينه اطالعات جمع آوري كرد و بعد ،منحل شد .سپس اصل چهار
كه يك مؤسسه آمريكايي بود ،شروع به استخدام پرستاران و آموزش
دادن به آنها كرد و سپس مراكز بهداشت را افتتاح كردند و در همين
زمان بود،كه شروع به بازديد منزل و انجام كارهاي بهداشتي كردند ،و
درحين اين كار،پرستاران را براي ادامه تحصيل درپرستاري بهداشت
سوق مي دارند .سپس مسئوليت ها كم كم به ايرانيان داده شد .و در سال
، 1332پرستار بهداشت جامعه عمال شروع بكار كرد
نقش ها و فعاليتهاي پرستار بهداشت جامعه در تيم بهداشتي
پرستاران بهداشت يكي از اعضاي مهم تيم بهداشتي هستند،كه درسمت هاي
مختلف ،انجام وظيفه مي كنند.
حوزه فعاليت های پرستار بهداشت جامعه،بسيار گسترده است.ارائه خدمات
بهداشتی به همه گروههای اجتماع ،ازمسئوليت های اين گروه است.
مددجويان پرستاری بهداشت ،به سه دسته تقسيم می شوند:
فردمددجو( )The individual client
خانواده مددجو ( )The family client
و گروه مددجو( )The group client
در واقع فعاليت پرستاران در جامعه،از قرن نوزدهم در ليورپول آغاز شد .يعني زماني كه
پرستاران براي حل مشكالت بهداشتي مددجويان ،به مناطق مختلف مسافرت مي كردند.
به اين ترتيب ،جامعه مكاني شد براي مطالعات اپيدميولوژيكي،جهت بررسي و شناخت
بيماريها و ايجاد سرويس هاي ارائه خدمات بهداشتي به مردم،در محل زندگي يا كار
آنها.
سازمان بهداشت جهاني( )1987در مورد فعاليت پرستاران مي نويسد ،يك
جامعه را به آساني نمي توان درخطوط نقشه جستجو كرد ،بلكه الزم است
در خيابانها با مردم گفتگو كرد،تا مشخص گردد،كه افراد چه نظري در
مورد جامعه خود دارند .بازديد از جامعه يك ابزار آموزشي است كه به
پرستــار و اعضاي جامعه كمك مي كند ،تا نيـــازهاي خاص ،منابع و
شرايط فرهنگي جامعه را دريابند .فلين و هلفران )1984( 1مي نويسند،
درك مفاهيم اساسي و مشخصات جوامع براي پرستاران بهداشت ،اهميتي
خاص دارد1 –Felin & Helferan
پرستاران با اطالع از پايگاه فرد در جامعه و با توجه به وسعت فعاليت ها در
جامعه ،مي توانند سطح بهداشت اعضاي جامعه را ارتقاء دهند.خانواده
به عنوان يک مددجو،برای پرستار بهداشت جامعه،واحد اصلی خدمات
است.افراد،اکثر اوقاتشان را درخانواده می گذرانند .به همين دليل خانواده
از لحاظ تاثيرگذاری براعضا،اهميت بسيار دارد.ومرکز فعاليت پرستاری
بهداشت جامعه است.فری من معتقداست،که خانواده واحد اصلی اجتماع
است.و داخل آن هر فرد به عنوان،عضوی ازگروه عمل می کند
وی می افزايد که خانواده يک کانال مؤثر و ارزشمند ،برای کوشش های بيشترپرستاران
بهداشت جامعه است.تينکهام و وريس( )Tinkhum & Verisمی نويسند،نقش اصلی
پرستار بهداشت جامعه،درخانواده ،مراقبت های مستقيم ،آموزش بهداشت ،ارجاع
بيماران به سازمان های زيربط ،مشاوره بهداشتی ،سرپرستی ،برنامه ريزی و ايجاد
هماهنگی است که به ميزان وابستگی او به حرفه اش ،سطوح پرستاری ،و موفقيت
خانواده بستگی دارد(.)18
همچنين برخي ازپرستاران بهداشت جامعه ممکن است،با جمعيت مشخصي كار كنند.مانند
پرستاران بهداشت مدارس و بهداشت كار .نقش اصلي پرستاران بهداشت مدارس،
مراقبت از سالمت دانش آموزان بوسيله انجام آزمايشات جهت بيماريابي ،تدابير و
مداخالت مستقيم براي شاگردان در معرض خطر و خانوادة آنان ،و فراهم آوردن محيطي
بهداشتي در مدرسه است.
پرستاران بهداشت جامعه در سطح كارشناسي ارشد نيز ،براي نقش هاي متعدد رهبري
آمادگي پيدا مي كنند ،كه اين نقش ها عبارتند از ،رهبري مراقبت هاي مستقيم پرستاري
در سطح پيشرفته به فرد ،خانواده يا مددجويان جامعه.در واقع فعاليت هاي او در درجه
اول به نظام متوجه بوده و بطور غير مستقيم در مددجويان مؤثر است.
بطور خالصه آرچر وفلشمن نقش های اختصاصی پرستاران بهداشت جامعه را به نقش های
حمايتی ،همياری ،تشريک مساعی ،هماهنگ کننده ،تسهيل کننده ،مشاور ،ارائه دهنده
خدمات ،ارجاع دهنده ،سازمان دهنده جامعه ،ارزياب ،مدير ،دهنده اطالعات ،محقق،
نقش حفاظتی و نقش آموزشی ،تقسيم بندی می نمايند.
نقش های پرستار بهداشت جامعه( (Withrow
-1نقش وظيفه اي
-2ارائه مراقبت هاي اوليه
-3هماهنگ كننده تيم بهداشتي درماني
-4نقش هاي پرستاري باليني
-5نقش آموزشي
--6نقش مشورتي
-7نقش حمايتي
Yesterday was a memory
Don’t morn over it
Today is a gift
Take it all in
Tomorrow is a mystery
Don’t worry about it
ديروز يک خاطره بود
حسرتش را نخور
امروز يک هديه است
قدرش رابدان
فردا يک راز است
نگران نباش