Transcript ป.วิ.พ. มาตรา 84 -130

กฎหมายลักษณะพยานหลักฐานส่ วนแพ่ ง
(ป.วิ.พ. มาตรา 84 -130)
พยานหลักฐาน(evidence)
ศาลมีหน้ าที่วนิ ิจฉัยปัญหาข้ อเท็จจริงและข้ อกฎหมาย
ข้ อกฎหมายวินิจฉัยโดยไม่ ต้องใช้ พยานหลักฐาน
ข้ อเท็จจริงวินิจฉัยจากพยานหลักฐานในสานวน
มาตรา 84 การวินิจฉัยปัญหาข้ อเท็จจริ งในคดีใดจะต้ อง
กระทาโดยอาศัยพยานหลักฐานในสานวนคดีนั้น
พยานหลักฐานในสานวน
หมายถึง พยานหลักฐานทีถ่ ูกนาเข้ าสู่ สานวนคดีโดย
ถูกต้ องตามหลักเกณฑ์ และวิธีการทีก่ ฎหมายกาหนด
กรณีรวมการพิจารณาคดีหลายสานวนเข้ าด้ วยกัน
การรับฟังพยานหลักฐานต้ องฟังรวมกัน
ฎีกา 133-134/2491 (ประชุมใหญ่ ) เมื่อศาลสั่ งให้ การรวม
พิจารณาพิพากษาคดี 2 สานวนเข้ าด้ วยกันแล้ ว การรับฟัง
พยานหลักฐานต้ องพิจารณาพิพากษารวมกัน
หากไม่ ได้ รวมพิจารณา ต้ องฟังพยานหลักฐานแยกจากกัน
ฎีกา 1679/2526 พยานโจทก์ ท้งั 2 สานวนเป็ นชุดเดียวกัน
แต่ ศาลมิได้ สั่งให้ รวมพิจารณาเป็ นคดีเดียวกัน และโจทก์
ไม่ ได้ อ้างสานวนคดีก่อนเป็ นพยานในคดีนี้ จะนาพยาน
หลักฐานที่นาสื บในคดีก่อนมาใช้ เป็ นพยานหลักฐานยัน
จาเลยในคดีนีไ้ ม่ ได้
ฎีกา 1369/2520 แม้ อ้างสานวนคดีอนื่ เป็ นพยาน และระบุ
ในบัญชีระบุพยานแล้ ว แต่ ยงั ไม่ ได้ ขอให้ ศาลเรียกหรือขอ
ยืมสานวนเพือ่ ประกอบการพิจารณา ถือว่ ายังไม่ ได้ นาสื บ
สานวนเข้ ามาในคดี เป็ นพยานนอกสานวน รับฟังไม่ ได้
ฎีกา 838/2507 กรณีอ้างสานวนอีกคดีเป็ นพยาน ซึ่งเป็ น
สานวนอยู่ในศาลเดียวกัน โดยอ้ างในบัญชีระบุพยาน ทา
คาแถลงขอให้ นามาผูกรวมไว้ และเสี ยค่ าอ้ างแล้ ว แต่ ศาล
ยังไม่ ได้ เรียกสานวนมาผูกรวมไว้ ถือว่ านาสืบสานวนเข้ า
มาในคดีแล้ ว สามารถรับฟังเป็ นพยานได้
ข้ อยกเว้ น
1.ข้ อเท็จจริงซึ่งรู้ กนั อยู่ทวั่ ไป
ฎีกา 4944/2549 ศาลชั้นต้ นฟังข้ อเท็จจริงว่ า จาเลยใช้
โทรศัพท์ ซึ่งมีสายไฟสองสายต่ อพ่วงเข้ ากับโทรศัพท์ ในตู้
โทรศัพท์ สาธารณะแล้ วโทรศัพท์ ออกไป และนาความหมาย
คาว่ า “โทรศัพท์ ” ตามสารานุกรมไทยมาวินิจฉัย เป็ นการ
สื บค้ นจากหนังสื ออ้ างอิงทีว่ ญ
ิ ญูชนทัว่ ไปสามารถทราบได้
โดยอาศัยข้ อเท็จจริงซึ่งเป็ นรู้ กนั อยู่โดยทัว่ ไป ศาลวินิจฉัย
ได้ เอง มิใช่ เป็ นการรับฟังและวินิจฉัยข้ อเท็จจริ งนอกสานวน
2.ข้ อเท็จจริงซึ่งไม่ อาจโต้ แย้ งได้
ได้ แก่ ข้ อเท็จจริงตามที่กฎหมายสั นนิษฐานไว้ โดยเด็ดขาด
หรือเป็ นกรณีกฎหมายปิ ดปาก เช่ น คาพิพากษาทีผ่ ูกพัน
คู่ความตาม ป.วิ.พ.มาตรา 145
ฎีกา 2851/2541 คดีก่อนศาลมีคาพิพากษาถึงทีส่ ุ ดว่ า จาเลย
มิได้ ผดิ สั ญญาจะซื้อขาย สั ญญาจะซื้อขายระหว่ างโจทก์ และ
จาเลยยังไม่ ระงับ โจทก์ บอกเลิกสั ญญาไม่ ชอบ คาพิพากษา
ย่ อมผูกพันโจทก์ จาเลย และต้ องถือว่ าสั ญญาจะซื้อขายยัง
ไม่ เลิกกัน โจทก์ จงึ มีสิทธิฟ้องให้ จาเลยปฏิบัติตามสั ญญาได้
หรือ กรณีข้อเท็จจริงในคดีแพ่งเกีย่ วเนื่องกับคดีอาญา
การพิพากษาคดีส่วนแพ่ง ต้ องถือข้ อเท็จจริงตามที่ปรากฏ
ในคาพิพากษาส่ วนอาญาตาม ป.วิ.อ. มาตรา 46 ฯลฯ
ฎีกา 4422/2536 การจะถือข้ อเท็จจริงในส่ วนอาญามา
พิพากษาส่ วนแพ่งได้ จะต้ องเป็ นคดีมีมูลกรณีเดียวกันและ
คู่ความเดียวกัน ในคดีอาญาทีพ่ นักงานอัยการเป็ นโจทก์
คู่ความในคดีส่วนแพ่งต้ องเป็ นผู้เสี ยหายในคดีส่วนอาญาด้ วย
3.ข้ อเท็จจริงทีค่ ู่ความรับหรือถือว่ ารับกันแล้ วในศาล
ก.คารับตามคาให้ การของจาเลย ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 177
ซึ่งอาจเป็ นคารับโดยตรง หรือคารับทีเ่ กิดจากการไม่ ให้ การ
ปฏิเสธโดยแจ้ งชัด
ฎีกา 5684/2548 การทีจ่ าเลยขาดนัดยืน่ คาให้ การ ไม่ มีผล
เป็ นการยอมรับหรือถือว่ ารับข้ อเท็จจริงตามฟ้อง
ข. คาแถลงรับของคู่ความต่ อศาล คู่ความแถลงรับข้ อเท็จจริง
ต่ อศาลในระหว่ างการชี้สองสถานหรือระหว่ างการพิจารณา
ของศาล
ฎีกา 4320/2540 โจทก์ ฟ้องจาเลยที่ 2 ให้ รับผิดตามสั ญญา
คา้ ประกันและจานอง จาเลยที่ 2 ให้ การว่ าเป็ นเอกสารปลอม
แม้ โจทก์ มิได้ ยนื่ บัญชีระบุพยาน และจาเลยที่ 1 ที่ 2 ที่ 3
แถลงไม่ ติดใจสื บพยาน แต่ จาเลยที่ 2 ยอมรั บว่ าได้ ทาหนังสือ
ถึงโจทก์ ขอชาระหนี้คดีนี้และคดีอื่น เมื่อหักหนี้แล้ วยังเหลือ
เงินที่ต้องชาระในคดีนี้ 2 ล้ านบาทเศษ ถือว่ าในชั้นพิจารณา
จาเลยที่ 2 ได้ ยอมรับว่ าเป็ นลูกหนีโ้ จทก์ ตามฟ้องและยอม
ชดใช้ หนีโ้ จทก์ เป็ นเงิน 2 ล้ านบาทเศษจริงตามป.วิ.พ มาตรา
84(1) ศาลพิพากษาให้ จาเลยที่ 2 รับผิดได้
คารับในคดีอนื่ ไม่ ถอื ว่ าเป็ นข้ อเท็จจริงทีค่ ู่ความรับหรือ
ถือว่ ารับกันแล้ ว
ฎีกา 5722/2546 โจทก์ ฟ้องจาเลยให้ รับผิดตามสั ญญากู้เงิน
แม้ จาเลยเบิกความในคดีอนื่ ว่ า ลายมือชื่อในสมุดบันทึกเป็ น
ของจาเลยและจาเลยเป็ นหนี้ 5,000 บาท เมื่อไม่ ใช่ เป็ นคารับ
ของจาเลยในคดีนี้ ถือไม่ ได้ ว่าจาเลยยอมรับข้ อเท็จจริง คารับ
ดังกล่ าวเป็ นเพียงพยานหลักฐานทีโ่ จทก์ นาสื บยันจาเลยได้
(ดู ฎีกา 1886/2506 ฎีกา 1076/2516)
ข้ อเท็จจริงทีค่ ู่ความรับหรือถือว่ ารับกันแล้ ว อาจเกิดขึน้
ในชั้นศาลอุทธรณ์ หรือศาลฎีกา
ฎีกา 8290/2540 จาเลยยอมรับมาในคาแก้ อทุ ธรณ์ ว่าได้ ทา
สั ญญาเช่ าซื้อกับโจทก์ จริง การพิจารณาของศาลอุทธรณ์
ไม่ จาต้ องใช้ สัญญาเช่ าซื้อเป็ นพยานหลักฐาน แม้ สัญญา
ไม่ ได้ ปิดอากรแสตมป์ คดีกฟ็ ังได้ ว่าจาเลยทาสั ญญาเช่ าซื้อ
กับโจทก์
ค. คาท้ า เป็ นกรณีทคี่ ู่ความยอมรับข้ อเท็จจริงในศาล โดย
มีเงือ่ นไขบังคับก่ อน
ฎีกา 5204/2543 การท้ ากันในศาล คือ การแถลงร่ วมกันของ
คู่ความตกลงให้ ศาลตัดสิ นชี้ขาดตามข้ อเท็จจริงอย่ างใดอย่ าง
หนึ่งหรือหลายอย่ าง ทีค่ ู่ความมีความเห็นตรงกันข้ ามใน
เหตุการณ์ ภายหน้ าอันไม่ แน่ นอน และจะแน่ นอนได้ ต่อเมื่อ
เหตุการณ์ น้ันผ่ านพ้ นไปแล้ ว ซึ่งถ้ าเหตุการณ์ น้ันตรงกับ
ความเห็นของฝ่ ายใด ศาลจะต้ องตัดสิ นให้ ฝ่ายนั้นชนะ
ท้ าได้ เฉพาะคดีแพ่ง คดีอาญาท้ าไม่ ได้
ฎีกา 1570/2511 ในคดีอาญาคู่ความตกลงท้ ากันขอให้ ศาล
วินิจฉัยประเด็นข้ อหนึ่งข้ อใด แล้ วให้ ศาลชี้ขาดคดีไปไม่ ได้
เนื่องจากไม่ มีบัญญัติไว้ ใน ป.วิ.อ และจะนาบทบัญญัติใน
ป.วิ.พ มาใช้ ไม่ ได้
ฎีกา 129/2522 คดีแพ่งเกีย่ วเนื่องกับคดีอาญา ท้ าได้ เฉพาะ
ส่ วนแพ่ง คดีอาญาท้ าไม่ ได้
 ต้ องท้ ากันกันเกีย่ วกับการดาเนินกระบวนพิจารณา
ฎีกา 1186/2533 คู่ความอาจท้ ากันว่ า ถ้ าบุคคลทีจ่ าเลยอ้ างว่ า
ได้ รับชาระหนีจ้ ากจาเลยแล้ ว สาบานตามที่จาเลยนาสาบาน
ได้ จาเลยยอมแพ้
ฎีกา 2353/2519 คู่ความท้ าว่ า หน้ าที่นาสืบตกแก่ ฝ่ายใด
ฝ่ ายนั้นยอมแพ้ ย่ อมทาได้
ฎีกา 226//2510 คู่ความท้ ากันว่ า ให้ ถอื ตามหลักฐานทีม่ ีอยู่
ที่เจ้ าหน้ าที่นิคมสร้ างตนเองว่ าฝ่ ายใดมีสิทธิครอบครอง
อีกฝ่ ายยอมแพ้
ฎีกา 736/2507 คู่ความอาจท้ าให้ ถอื เอาผลคาพิพากษาใน
คดีอาญาว่ าโจทก์ ถูกกระสุ นปื นของจาเลยหรือไม่ ถ้ าใช่ จาเลย
ยอมแพ้ ถ้ าไม่ ใช่ โจทก์ ยอมแพ้ เมื่อคดีอาญาฟังว่ าโจทก์ ถูก
กระสุ นปื นจาเลย แม้ เป็ นการกระทาโดยป้องกัน จาเลยต้ อง
แพ้ตามคาท้ า
ฎีกา 5575/2552 โจทก์ และจาเลยตกลงท้ า ให้ ศาลวินิจฉัย
ปัญหาข้ อกฎหมายเพียงข้ อเดียวว่ า คดีโจทก์ ขาดอายุความ
หรือไม่ หากคดีขาดอายุความให้ ยกฟ้อง หากไม่ ขาดอายุ
ความให้ จาเลยชาระหนี้ ถือเป็ นคาท้ า ผูกพันโจทก์ และจาเลย
ฎีกา 265/2535 คู่ความตกลงท้ ากันให้ ถอื เอาผลของคา
พิพากษาในคดีอาญาว่ าจาเลยปลอมพินัยกรรมหรือไม่
มาวินิจฉัยในคดีแพ่ ง ข้ อตกลงย่ อมมีความหมายว่ าคู่ความ
ประสงค์ ให้ ถอื เอาผลของคาพิพากษาทีถ่ งึ ทีส่ ุ ดแล้ ว เป็ น
ข้ อแพ้ชนะ การทีศ่ าลชั้นต้ นและศาลอุทธรณ์ ภาค 3 ฟัง
ข้ อเท็จจริงในคดีแพ่ง โดยถือตามผลคดีอาญาของศาลชั้นต้ น
ทีย่ งั ไม่ ถงึ ทีส่ ุ ด จึงเป็ นการไม่ ชอบ ต้ องรอฟังผลคาพิพากษา
คดีอาญาทีถ่ งึ ทีส่ ุ ดแล้ ว
 ท้ าเอาคาสาบานของบุคคลภายนอก แม้ บุคคลภายนอก
ไม่ ได้ ตกลงท้ าด้ วย คาท้ าก็มีผลผูกพัน
ฎีกา 1333/2530 คู่ความตกลงท้ าว่ า หากจาเลยและ ส. ยอม
สาบาน โจทก์ ยอมแพ้คดี หากไม่ ยอมสาบานจาเลยเป็ นฝ่ าย
แพ้คดี ข้ อตกลงมีผลบังคับได้ การสาบานของ ส. บุคคล
ภายนอกเป็ นเพียงเงือ่ นไขทีค่ ู่กรณีกาหนดขึน้ การที่ ส.ไม่ ได้
รู้ เห็นยินยอมในการตกลง ไม่ ทาให้ ข้อตกลงในคาท้ ากลาย
เป็ นไม่ ชอบด้ วยกฎหมาย เมื่อจาเลยและ ส. ไม่ ยอมสาบาน
จาเลยจึงเป็ นฝ่ ายแพ้คดี
 คาท้ ากระทาโดยตัวความหรือทนายความโดยชอบแล้ ว
แม้ ต่อมาถอนทนายหรือคู่ความตาย คาท้ ายังมีผลผูกพัน
ฎีกา 2470/2538 ทนายความของจาเลยทั้งสี่ ตกลงท้ าสาบาน
กับโจทก์ ซึ่งมีอานาจทาได้ ตามใบแต่ งทนายความ แม้ ต่อมา
จาเลยทั้งสี่ จะได้ ถอนทนายความก่ อนวันนัดสาบานตามคาท้ า
คาท้ าก็มีผลผูกพัน เมื่อโจทก์ สาบานได้ ตามคาท้ า จาเลยทั้งสี่
เป็ นฝ่ ายแพ้คดี
ฎีกา 982/2506 คาท้ ามีผลผูกพันคู่ความทีต่ กลงกัน แม้ ต่อมา
ค่ คู วามฝ่ ายหนึ่งเสียชีวติ ก็ไม่ ทาให้ คาท้ าสิ้นผล
 ในคดีทมี่ ีโจทก์ หรือจาเลยหลายคน โจทก์ จาเลยบางคน
ตกลงท้ า คาท้ ามีผลผูกพันเฉพาะคู่ความทีต่ กลงท้ า แต่ ไม่ มี
ผลไปถึงคู่ความทีไ่ ม่ ได้ ตกลงท้ าด้ วย
ฎีกา 1713-1714/2523 ก่ อนสื บพยาน โจทก์ และจาเลยที่ 1
ตกลงท้ าพิสูจน์ ลายมือชื่อของจาเลยที่ 2 ในเอกสารตามที่
ตกลงกัน ปรากฏว่ าจาเลยที่ 1 เป็ นฝ่ ายแพ้ตามคาท้ า
ข้ อตกลงในคาท้ ามีผลผกู พันเฉพาะในระหว่ างโจทก์ กบั
จาเลยที่ 1 เท่ านั้น หามีผลถึงจาเลยที่ 2 ซึ่งมิได้ ตกลงในคาท้ า
ด้ วย เพราะกระบวนพิจารณาทีจ่ าเลยที่ 1 ทาไปนั้น เป็ นที่
เสื่ อมสิ ทธิแก่ จาเลยที่ 2 ซึ่งเป็ นคู่ความร่ วม
เมื่อตกลงท้ ากันแล้ ว คู่ความฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งจะขอยกเลิก
การท้ าโดยอีกฝ่ ายไม่ ยนิ ยอมไม่ ได้
ฎีกา 3920/2531 ตกลงท้ ากันแล้ ว จะอ้ างภายหลังว่ า
เสียเปรี ยบในคาท้ าและขอยกเลิกคาท้ าไม่ ได้
ฎีกา 75/2540 คู่ความตกลงท้ าให้ สืบ ท.พยานคนกลางต่ อ
หน้ าศาล ถ้ าจะให้ คู่ความมีสิทธิถอนคาท้ า เพียงเพราะเกรงว่ า
พยานคนกลางจะเบิกความเข้ าข้ างอีกฝ่ ายหนึ่งเท่ านั้น โดย
ไม่ มีเหตุผลอืน่ ตามกฎหมายทีจ่ ะอ้ างได้ ย่ อมเป็ นการไม่
ชอบ เพราะคาท้ าที่ตกลงกันต่ อหน้ าศาลจะไม่ เกิดประโยชน์
จาเลยไม่ มีสิทธิถอนคาท้ า
เมื่อคาท้ าชอบและดาเนินการตามคาท้ าแล้ ว ศาลต้ องตัดสิ น
ตามผลของคาท้ า
ฎีกา 957/2522 โจทก์ จาเลยตกลงท้ ากันขอให้ สืบ ส.เป็ นพยาน
หาก ส. เบิกความเจือสมฝ่ ายใดให้ ฝ่ายนั้นชนะ เป็ นคาท้ า
ที่ใช้ บังคับได้ เมื่อ ส. เบิกความเจือสมฝ่ ายโจทก์ โจทก์ เป็ น
ฝ่ ายชนะคดีตามคาท้ า จาเลยที่1 จะมายืน่ คาร้ องในภายหลังว่ า
ส. เบิกความโดยไม่ สุจริต ขอให้ ศาลไต่ สวนและสั่ งเพิกถอน
คาท้ า ภายหลังจากที่ ส. เบิกความไปแล้ วไม่ ได้
ฎีกา 952/2537 คู่ความตกลงท้ าให้ เจ้ าพนักงานทีด่ นิ รังวัด
แนวเขตทีด่ นิ พิพาท หากบ้ านเลขที่ 39/1 อยู่ในเขตทีด่ นิ
ดังกล่ าว จาเลยยอมแพ้ หากอยู่นอกเขตโจทก์ ยอมแพ้ ผล
การรังวัดปรากฏว่ าบ้ านอยู่ในเขตทีด่ นิ พิพาท โจทก์ จาเลย
ตรวจดูแผนทีพ่ พิ าทแล้ วลงลายมือชื่อไว้ ถือว่ าจาเลยยอม
รับว่ าแผนทีน่ ้ันถูกต้ อง ศาลต้ องพิพากษาตามข้ อเท็จจริง
ที่ปรากฏนั้น จาเลยจะอ้ างว่ าเนือ้ ทีด่ นิ ที่เจ้ าพนักงานที่ดนิ
รังวัดนั้นเกินไปจากที่เป็ นจริงไม่ ได้ เพราะที่ดนิ พิพาทมี
เนือ้ ที่เท่ าใด ไม่ เป็ นประเด็นในคาท้ า จาเลยจึงต้ องแพ้คดี
ฎีกา 2232/2530 โจทก์ จาเลยตกลงท้ ากันให้ เจ้ าพนักงานที่ดนิ
รั งวัดสอบเขตที่ดนิ โดยถือเอาการรังวัดนีเ้ ป็ นยุติ ย่ อมแสดง
ว่ าโจทก์ จาเลยมอบความไว้ วางใจเป็ นสิ ทธิขาดให้ เจ้ า
พนักงานที่ดนิ สาหรับการรังวัดสอบเขต แม้ เจ้ าพนักงาน
ที่ดนิ จะค้ นหาหลักฐานการรังวัดไม่ พบ ก็ต้องตรวจสอบหา
เขตที่ดนิ ไปตามหลักวิชา จะใช้ วธิ ีการนาชี้หาได้ ไม่ เพราะ
มิใช่ การรังวัดสอบเขตตามทีค่ ู่ความตกลงกัน
ฎีกา 8471/2544 กรณีตกลงท้ าให้ โรงพยาบาล 3 แห่ งตรวจว่ า
โจทก์ เป็ นบุตรผู้ตายซึ่งเป็ นเจ้ ามรดกหรือไม่ โดยใช้ วธิ ีตรวจ
ตามหลักการแพทย์ แพทย์ อาจตรวจมากกว่ า 1 ครั้งและ
ตรวจบุคคลภายนอกทีเ่ กีย่ วข้ องได้ ด้วย ไม่ เป็ นการปฏิบัติ
นอกเหนือคาท้ า
ฎีกา 12183/2547 คู่ความตกลงท้ าให้ ผู้เชี่ยวชาญพิสูจน์
ลายมือชื่อในเอกสารว่ าเป็ นของจาเลยหรือไม่ ผู้เชี่ยวชาญ
ตรวจพิสูจน์ แล้ วลงความเห็นว่ าน่ าเชื่อว่ าเป็ นลายมือชื่อของ
จาเลย ดังนี้ ถือว่ าเป็ นไปตามคาท้ าแล้ ว
ฎีกา 90/2534 ตกลงท้ ากันว่ า ถ้ าโจทก์ ท้งั สามและ ผ. ยอม
สาบานต่ อหน้ าวัดทั้งเจ็ดที่กาหนด จาเลยยอมแพ้ คดี ศาล
ชั้นต้ นจดรายงานฯนัดสาบานไว้ 2 วัน แต่ มิได้ กาหนดว่ า
จะต้ องสาบานให้ เสร็จตามเวลานัดทั้งสองวัน อันจะถือเป็ น
ข้ อแพ้ชนะกัน เมื่อโจทก์ ท้งั สามและ ผ.ได้ สาบานต่ อหน้ าวัด
จนครบทุกวัดตามทีก่ าหนดไว้ แล้ ว แม้ ไม่ ได้ สาบานให้ เสร็จ
ภายใน 2 วันตามที่นัดไว้ ก็ถือว่ าโจทก์ ได้ ปฏิบัติตามคาท้ า
ครบถ้ วนแล้ ว จาเลยต้ องเป็ นฝ่ ายแพ้คดีตามคาท้ า
เมื่อดาเนินการตามคาท้ าแล้ ว ศาลต้ องตัดสิ นตามผล
ของคาท้ า จะไกล่ เกลีย่ หรือสื บพยานต่ อไปไม่ ได้
ฎีกา 998/2531 คู่ความตกลงกันว่ า หากผู้จดั การมรดกเสี ยง
ข้ างมากตั้งแต่ 3 คนขึน้ ไปยอมจ่ ายเงินจากกองมรดกให้
โจทก์ จาเลยทั้งสองยอมจ่ ายเงินให้ หรืออีกนัยหนึ่งจาเลย
ยอมแพ้นั่นเอง กรณีจงึ เป็ นคาท้ า เมื่อได้ เสี ยงข้ างมากจาก
ผู้จดั การมรดกแล้ ว ศาลชั้นต้ นต้ องพิพากษาให้ เป็ นไปตาม
ข้ อตกลงในคาท้ า การทีศ่ าลชั้นต้ นยังไกล่ เกลีย่ และสื บพยาน
โจทก์ ต่อไป จึงเป็ นการดาเนินกระบวนพิจารณา ไม่ ชอบด้ วย
ป.วิ.พ. มาตรา 138
หากไม่ เป็ นไปตามเงือ่ นไขของคาท้ า ศาลต้ องดาเนิน
กระบวนพิจารณาคดีต่อไป
ฎีกา 4858/2537 คู่ความท้ ากันว่ า หากคดีอาญาคดีถงึ ทีส่ ุ ด
โดยศาลพิพากษาว่ าจาเลยมีความผิดตามฟ้ อง จาเลยยอมแพ้
หากไม่ มีความผิดโจทก์ ยอมแพ้ ศาลพิพากษายกฟ้องเพราะ
คดีขาดอายุความ กรณีไม่ เป็ นไปตามคาท้ า แม้ คู่ความแถลง
ไม่ ติดใจสื บพยาน ศาลต้ องดาเนินกระบวนพิจารณาต่ อไป
ฎีกา 3412/2538 กรณีไม่ เป็ นไปตามคาท้ า คู่ความแถลงขอให้
ศาลตัดสิ นตามรู ปคดี การวินิจฉัยคดีถอื ตามภาระการพิสูจน์
หากยังดาเนินการให้ ถูกต้ องครบถ้ วนตามคาท้ า จะถือว่ า
ไม่ เป็ นไปตามคาท้ าไม่ ได้
ฎีกา 1580/2537 คู่ความท้ ากันขอให้ ถอื เอาผลการรังวัดที่ดนิ
ของเจ้ าพนักงานที่ดนิ เป็ นข้ อแพ้ชนะ แต่ ไม่ อาจรั งวัดได้
เพราะจาเลยที่ 1 ไม่ ยอมให้ เข้ าไปในที่ดนิ เพือ่ รั งวัด เมื่อ
คาท้ ามิได้ กาหนดให้ จาเลยที่ 1 แพ้คดีในกรณีนี้ ศาลจึง
ไม่ อาจชี้ขาดตามคาท้ าได้ แต่ ศาลชอบทีจ่ ะสั่งให้ ช่างรั งวัด
ทาการรั งวัดใหม่ และห้ ามจาเลยขัดขวางได้
ฎีกา 5285/2537 คู่ความท้ าให้ ผู้เชี่ยวชาญตรวจพิสูจน์ ตัวเลข
2 ในสั ญญากู้ได้ เขียนขึน้ ในคราวเดียวกัน หรือเขียนเติมขึน้
ในภายหลังประการหนึ่ง และเขียนด้ วยหมึกจากปากกา
คนละด้ ามกันหรือไม่ อกี ประการหนึ่ง การทีศ่ าลชั้นต้ นขอ
ให้ ผู้เชี่ยวชาญตรวจพิสูจน์ เฉพาะในประการแรกเท่ านั้น
ยังไม่ เป็ นไปตามคาท้ า ที่จะถือว่ าโจทก์ ต้องแพ้ คดี กรณีเป็ น
เรื่องการดาเนินกระบวนพิจารณาผิดระเบียบ ตาม ป.วิ.พ.
มาตรา 27
ฎีกา 1745/2513 คู่ความตกลงท้ ากันให้ ทดี่ นิ อาเภอและ
ปลัดอาเภอคนใดคนหนึ่งแล้ วแต่ นายอาเภอจะกาหนดตัว
ไปดูทพี่ พิ าทร่ วมกับคู่ความ เพือ่ ให้ ทราบว่ าทีพ่ พิ าทอยู่ใน
หมู่ทเี่ ท่ าใด ปรากฏว่ าเสมียนพนักงานทีด่ นิ อาเภอกับ
ปลัดอาเภอไปดูทดี่ นิ จึงไม่ ตรงกับคาท้ า ถือว่ ายังไม่ ได้
ปฏิบัติให้ ถูกต้ องตามคาท้ า ศาลจะพิพากษาให้ คู่ความฝ่ าย
หนึ่งฝ่ ายใดชนะคดียงั ไม่ ได้ ต้ องดาเนินการให้ ตรงตาม
คาท้ าเสี ยก่ อน
เมื่อศาลวินิจฉัยตามคาท้ าแล้ ว ประเด็นข้ ออ้ างหรือ
ข้ อเท็จจริงอืน่ ย่ อมหมดไป คู่ความจะอุทธรณ์ ฎกี าในเรื่อง
ที่นอกเหนือจากคาท้ าอีกไม่ ได้
ฎีกา 3531/2549 คู่ความตกลงท้ ากัน ศาลวินิจฉัยตามคาท้ า
และจาเลยเป็ นฝ่ ายแพ้คดีตามคาท้ าแล้ ว จาเลยจะอทุ ธรณ์
ในเรื่ องที่นอกเหนือจากคาท้ าอีกไม่ ได้ ถือว่ าเป็ นข้ อที่มิได้
ยกขึน้ ว่ ากันมาแล้ วในศาลล่ าง ศาลสู งไม่ รับวินิจฉัยให้
ภาระการพิสูจน์ (burden of proof)
หมายถึง หน้ าทีต่ ามกฎหมายทีค่ ู่ความต้ องนาพยาน
หลักฐานเข้ านาสื บหรือพิสูจน์ ข้อเท็จจริงเพือ่ สนับสนุน
คาคู่ความของตน คู่ความฝ่ ายทีม่ ีภาระการพิสูจน์
ข้ อเท็จจริงใด หากไม่ นาสื บพยานหรือนาสื บไม่ ได้ คู่ความ
ฝ่ ายนั้นจะต้ องเป็ นฝ่ ายแพ้คดี
แตกต่ างจากลาดับการนาพยานเข้ าสื บ(order of proof)
คู่ความอาจตกลงให้ ฝ่ายใดนาสื บก่ อนก็ได้ แต่ การตัดสิ นคดี
จะต้ องเป็ นไปตามภาระการพิสูจน์ เสมอ
ภาระการพิสูจน์ เป็ นไปตามกฎหมาย หากกาหนดไม่ ถูกต้ อง
แม้ คู่ความไม่ ได้ โต้ แย้ งคัดค้ าน ศาลก็ต้องพิจารณาไปตามภาระ
การพิสูจน์ ทถี่ ูกต้ อง
ฎีกา 3059-3060/2516 ศาลกาหนดภาระการพิสูจน์ ผดิ แม้ จาเลย
จะมิได้ คดั ค้ าน เมื่อไม่ มีการสื บพยาน ศาลก็จะพิพากษาให้
โจทก์ ชนะคดีไปทีเดียวไม่ ได้ เพราะการทีศ่ าลจะพิพากษาให้
ฝ่ ายใดชนะคดีโดยถือภาระการพิสูจน์ เป็ นหลักนั้น ต้ องถือตาม
ภาระการพิสูจน์ ทถี่ ูกต้ องตามกฎหมาย (ฎีกา 376/2525 วินิจฉัย
ทานองเดียวกัน)
คู่ความฝ่ ายใดกล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงใดสนับสนุน คาคู่ความ
ของตน ฝ่ ายนั้นมีภาระการพิสูจน์ ข้อเท็จจริงนั้น
มาตรา 84/1 ค่ คู วามฝ่ ายใดกล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริ งเพือ่ สนับสนุน
คาค่ คู วามของตน ให้ ค่ คู วามฝ่ ายนั้นมีภาระการพิสูจน์
ข้ อเท็จจริ งนั้น...
หลักสุ ภาษิตกฎหมาย “ ผ้ ใู ดกล่ าวอ้ าง ผ้ นู ั้นต้ องพิสูจน์
ผ้ ปู ฏิเสธหาได้ มีหน้ าทีต่ ้ องพิสูจน์ ไม่ ”
ฎีกา 70/2518 โจทก์ ฟ้องว่ าจาเลยผิดสั ญญาหมั้น จาเลยให้ การ
ปฏิเสธ โจทก์ มีหน้ าที่ต้องนาสืบ เมื่อไม่ สืบพยาน ศาลต้ องฟัง
ข้ อเท็จจริงโดยพิจารณาตามหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 5236/2543 โจทก์ ฟ้องว่ าจาเลยขายที่ดนิ พิพาทให้ โจทก์
จาเลยให้ การว่ าไม่ เคยแบ่ งขายทีด่ นิ และรับเงินค่ าที่ดนิ จาก
โจทก์ ทั้งไม่ เคยมอบการครอบครองทีด่ นิ ให้ แก่ โจทก์ โจทก์
กล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริง จาเลยให้ การปฏิเสธ ภาระการพิสูจน์
ตกโจทก์ ตามป.วิ.พ. มาตรา 84
จาเลยให้ การปฏิเสธและอ้ างเหตุแห่ งการปฏิเสธ การอ้ างเหตุ
แห่ งการปฏิเสธ ไม่ ถือว่ ารับและกล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงขึน้ ใหม่
โจทก์ ยงั มีหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 219/2507 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยชาระเงินกู้ จาเลยให้ การว่ า
ไม่ ได้ ก้ เู งินโจทก์ และไม่ เคยทาสั ญญากู้ และฟ้องแย้ งว่ าจาเลย
จานองที่ดนิ เพือ่ เป็ นประกันการสั่ งซื้อรถยนต์ ที่โจทก์ จะสั่ งมา
ให้ จาเลย ดังนี้ เป็ นหน้ าที่ของโจทก์ ที่จะต้ องนาสืบก่ อนให้
ปรากฏข้ อเท็จจริงตามฟ้อง ส่ วนข้ อต่ อสู้ และฟ้องแย้ งว่ าจาเลย
จานองที่ดนิ เป็ นการประกันการสั่ งซื้อรถยนต์ เป็ นเพียงเหตุผล
ประกอบการปฏิเสธเท่ านั้น
ฎีกา 5400/2537 โจทก์ ฟ้องเรียกทีด่ นิ คืนจากจาเลยทั้งสองอ้ างว่ า
โจทก์ มอบที่ดนิ ให้ จาเลยทากินต่ างดอกเบีย้ จาเลยทั้งสองให้ การ
ต่ อสู้ ว่า โจทก์ ขายทีพ่ พิ าทให้ จาเลยทั้งสองแล้ ว ถือว่ าจาเลย
ทั้งสองให้ การปฏิเสธ โดยมิได้ ต้งั ประเด็นขึน้ มาใหม่ เพราะ
ข้ อเท็จจริงที่ว่าโจทก์ ขายทีด่ นิ ให้ จาเลยทั้งสองแล้ วนั้น เป็ น
เพียงเหตุผลของการปฏิเสธ โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบข้ อเท็จจริง
เพือ่ สนับสนุนข้ ออ้ างตามคาฟ้องทีว่ ่ า โจทก์ มอบทีพ่ พิ าทให้
จาเลยทั้งสองทากินต่ างดอกเบีย้ ไม่ ใช่ หน้ าที่ของจาเลยทั้งสอง
ทีจ่ ะต้ องนาสื บพิสูจน์ ว่าลายมือชื่อผู้ขายในสั ญญาขายพิพาท
เป็ นของโจทก์
หากจาเลยให้ การรับหรือถือว่ ารับในประเด็นที่โจทก์ อ้าง
แต่ ยกข้ อต่ อสู้ ขนึ้ ใหม่ จาเลยมีหน้ าทีน่ าสื บ
ฎีกา 1719/2543 โจทก์ ฟ้องว่ าจาเลยซื้อสิ นค้ าจากโจทก์ แล้ ว
ไม่ ชาระราคา จาเลยให้ การรับซื้อสิ นค้ าจริง แต่ ไม่ ชาระราคา
เพราะสิ นค้ าไม่ มีคุณภาพ จาเลยนาไปใช้ แล้ วเกิดความเสี ยหาย
เป็ นการกล่ าวอ้ างเรื่ องข้ อเท็จจริ งเรื่ องสินค้ าไม่ มีคณ
ุ ภาพขึน้
ปฏิเสธความรั บผิดชาระราคาสินค้ า จาเลยจึงมีหน้ าที่นาสืบ
หากพยานหลักฐานของจาเลยไม่ อาจรับฟังได้ สมกับข้ อต่ อสู้
ตามคาให้ การ จาเลยจึงต้ องแพ้คดี ศาลไม่ จาต้ องอาศัย
พยานหลักฐานโจทก์ มาวินิจฉัยว่ าสิ นค้ าโจทก์ บกพร่ องอีก
ฎีกา 6325/2552 จาเลยที่ 1 ให้ การรับว่ าสั่ งซื้อปูนซีเมนต์ จาก
โจทก์ แต่ บริษทั ภ. และธนาคาร ก. ร่ วมกันชาระเงินแก่ โจทก์
แล้ ว ส่ วนจาเลยที่ 3 และที่ 5 ให้ การรับว่ าทาสั ญญาคา้ ประกัน
จริง แต่ อ้างว่ าจาเลยที่ 3 และที่ 5 บอกเลิกการคา้ ประกันซึ่ง
โจทก์ ยอมรับและให้ บุคคลอืน่ เข้ าคา้ ประกันแทนแล้ ว ถือเป็ น
คาให้ การทีย่ อมรับ แต่ กล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงใหม่ จาเลยที่ 1
จาเลยที่ 3 และที่ 5 มีภาระการพิสูจน์ ตามคาให้ การ
ฎีกา 441/2506 โจทก์ เช่ าโรงมหรสพจากเจ้ าของ แล้ วมาทา
สั ญญากับจาเลย ให้ อานาจจาเลยดาเนินการฉายภาพยนต์ หรือ
จัดรายการบันเทิงในโรงมหรสพนี้ โดยจาเลยต้ องให้ เงินเป็ น
รายเดือนและต้ องรับภาระค่ าโทรศัพท์ ด้วย เมื่อจาเลยให้ การ
ว่ าจาเลยทาสั ญญากับโจทก์ จริงตามฟ้อง แต่ ต่อสู้ ว่าได้ ชาระ
ค่ าภาระติดพันต่ างแก่ โจทก์ ตามสั ญญาครบถ้ วนแล้ ว ก็เป็ น
หน้ าที่ของจาเลยต้ องนาสืบ
ฎีกา 136-640/2502 โจทก์ ฟ้องขับไล่ อ้ างจาเลยไม่ ชาระค่ าเช่ า
จาเลยให้ การว่ านาค่ าเช่ าไปชาระแล้ ว แต่ โจทก์ ไม่ รับ จาเลยมี
หน้ าที่นาสืบให้ สมตามข้ อต่ อสู้
ฎีกา 3446/2525 จาเลยที่ 3 ให้ การรับว่ าเป็ นผู้รับประกันภัย
แต่ ไม่ ต้องรับผิดเพราะจาเลยที่ 1 ผู้ขบั ขีไ่ ม่ ได้ รับอนุญาตให้
ขับรถยนต์ ตามกฎหมาย ซึ่งเป็ นข้ อยกเว้ นความรับผิดตาม
กรมธรรม์ ประกันภัย จาเลยที่ 3 กล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงขึน้ ใหม่
จึงมีภาระการพิสูจน์
ฎีกา 913/2527 โจทก์ ฟ้องเรียกทรัพย์ ที่ฝากคืนจากจาเลย
จาเลยให้ การว่ ารับฝากทรัพย์ ไว้ จริง แต่ คนื ให้ โจทก์ ไปแล้ ว
จาเลยมีหน้ าที่นาสืบให้ ได้ ความว่ าได้ คนื ทรัพย์ ที่รับฝาก
ให้ โจทก์ ไปแล้ ว
ฎีกา 2353/2519 โจทก์ ฟ้องขับไล่ จาเลยออกจากบ้ านและที่ดนิ
อ้ างว่ าจาเลยอาศัย จาเลยให้ การยอมรับว่ าอยู่ในบ้ านและทีด่ นิ
ของโจทก์ แต่ อ้างว่ ามีสิทธิอยู่ได้ เพราะโจทก์ จาเลยเป็ น
หุ้นส่ วนในการผลิตไม้ ปาเก้ ออกจาหน่ าย เพือ่ แบ่ งผลกาไร
และห้ างฯยังไม่ เลิก จาเลยยกข้ อเท็จจริ งขึน้ ใหม่ เพือ่ สนับสนุน
ข้ ออ้ างของจาเลยทีว่ ่ ามีสิทธิอยู่ในบ้ านและทีด่ นิ ของโจทก์
หน้ าที่นาสืบข้ อเท็จจริ งนี้จงึ ตกจาเลย
ฎีกา 6443/2544 จาเลยให้ การยอมรับว่ าซื้อสิ นค้ าจากโจทก์
แต่ ไม่ ต้องชาระราคา เพราะโจทก์ ผดิ สั ญญาแต่ งตั้งให้ จาเลย
เป็ นผู้แทนจาหน่ ายสิ นค้ าแต่ ผู้เดียวในประเทศไทย แต่ โจทก์
กลับจาหน่ ายสิ นค้ าให้ แก่ นิตบิ ุคคลในประเทศไทยหลายรายใน
ราคาต่ากว่ าที่ขายให้ จาเลย โจทก์ บ่ายเบี่ยงไม่ เปลี่ยนสิ นค้ าใหม่
โดยไม่ คดิ มูลค่ า จึงเป็ นกรณีทจี่ าเลยยกข้ อต่ อสู้ ขนึ้ ใหม่ เพือ่ ปัด
ความรับผิดที่จะไม่ ชาระราคาสิ นค้ าแก่ โจทก์ ภาระการพิสูจน์
ตกจาเลย
กรณีฟ้องให้ รับผิดตามสั ญญา
ก. หากจาเลยปฏิเสธว่ าไม่ ได้ ทาสั ญญา โจทก์ มีหน้ าที่นาสื บ
ข.หากจาเลยรับว่ าทาสั ญญา แต่ ต่อสู้ ว่าหนีไ้ ม่ สมบูรณ์ เช่ น
ต่ อสู้ ว่าทาสั ญญาเพราะถูกหลอกลวง ถูกข่ มขู่ ทาโดยสาคัญผิด
นิติกรรมตกเป็ นโมฆียะ หรือหนีร้ ะงับแล้ ว เช่ น ด้ วยการแปลง
หนีใ้ หม่ จาเลยมีหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 895/2517 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยชาระเงินตามสั ญญากู้
จาเลยให้ การว่ าจาเลยตกลงขายสวนให้ โจทก์ แต่ โจทก์ กลับ
หลอกลวงให้ ทาสั ญญากู้ และจาเลยไม่ ได้ รับเงิน ดังนี้
จาเลยมีหน้ าที่นาสืบ
ฎีกา 690/2511 โจทก์ ฟ้องว่ าจาเลยผิดสั ญญาเช่ าซื้อ จาเลยรับ
ว่ าผิดสั ญญาจริง แต่ สัญญาเช่ าซื้อเป็ นโมฆะ เพราะจาเลยเป็ น
คนต่ างด้ าวและสาคัญผิดในสาระสาคัญแห่ งนิติกรรม ดังนี้
จาเลยมีหน้ าที่นาสืบก่ อน
ฎีกา 331/2528 จาเลยที่ 1 ให้ การรับว่ าได้ ทาบันทึกข้ อตกลง
ให้ โจทก์ ไว้ จริง แต่ ต่อสู้ ว่าถูกข่ มขู่ จาเลยที่ 2 ให้ การรับว่ าได้
ทาหนังสื อคา้ ประกันไว้ จริง แต่ ต่อสู้ ว่ากระทาโดยสาคัญผิด
ฉะนั้น ประเด็นที่ว่าจาเลยที่ 1 ถูกข่ มข่ หู รื อไม่ และจาเลยที่ 2
สาคัญผิดหรื อไม่ ภาระการพิสูจน์ ข้อเท็จจริงดังกล่ าวจึงตก
เป็ นหน้ าที่ของจาเลยทั้งสองเป็ นฝ่ ายนาสืบก่ อน ไม่ ใช่ ฝ่าย
โจทก์
ฎีกา 149/2544 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยชาระเงินตามสั ญญากู้เงิน
และคืน น.ส.3 ก เมื่อจาเลยยอมรับว่ าโจทก์ ทาสั ญญากู้ยมื เงิน
ตามฟ้องจริง แต่ อ้างว่ าได้ เปลีย่ นสั ญญากู้เงินกันใหม่ อกี 2 ครั้ง
จึงเป็ นการกล่ าวอ้ างว่ า คู่กรณีได้ ทาสั ญญาเปลีย่ นสิ่ งซึ่งเป็ น
สาระสาคัญแห่ งหนี้ คือ จานวนเงินทีก่ ้ ยู มื หากเป็ นจริงตามที่
จาเลยกล่ าวอ้ าง หนีต้ ามสั ญญากู้ยมื ตามฟ้องย่ อมระงับสิ้นไป
ด้ วยการแปลงหนี้ใหม่ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 349 โจทก์ ย่อมขอ
ให้ ชาระหนีต้ ามสั ญญาดังกล่ าวอีกไม่ ได้ เหตุนี้ จาเลยจึงมี
ภาระการพิสูจน์ ว่ามีการแปลงหนีใ้ หม่ จริงหรือไม่
ฎีกา 507/2497 โจทก์ ฟ้องเรียกเงินตามสั ญญากู้ จาเลยให้ การ
ต่ อสู้ ว่าเป็ นนิติกรรมอาพราง ทาขึน้ เพือ่ ลวงภริยาโจทก์ ความ
จริงไม่ ได้ รับเงินเลย เมื่อจาเลยรับว่ าได้ ทาสั ญญาซึ่งกล่ าวชัดว่ า
ได้ รับเงินแล้ ว เป็ นหน้ าที่จาเลยนาสืบตามข้ อต่ อสู้
กรณีฟ้องให้ รับผิดตามสั ญญากู้ หากจาเลยให้ การต่ อสู้ ว่า
เป็ นสั ญญากู้ปลอม โจทก์ มีภาระการพิสูจน์
ฎีกา 1806/2541 โจทก์ อ้างว่ าจาเลยกู้เงิน 110,000 บาท จาเลย
ให้ การว่ ากู้เพียง 40,000 บาท สั ญญากู้เป็ นเอกสารปลอม
โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบให้ เห็นว่ าสั ญญากู้เป็ นเอกสารแท้ จริง
เมื่อฟังว่ าสั ญญากู้เป็ นเอกสารปลอม ต้ องพิพากษายกฟ้อง
ฎีกา 1539/2548 โจทก์ ฟ้องให้ ชาระหนีเ้ งินกู้ จาเลยที่ 1 ให้ การว่ า
กู้จริง 4,500 บาทและลงชื่อในสั ญญากู้โดยไม่ ได้ กรอกข้ อความ
โจทก์ กรอกจานวนเงิน 200,000 บาทภายหลัง โดยจาเลยที่ 1
ไม่ ยนิ ยอม โจทก์ มีภาระการพิสูจน์ หากฟังว่ าเป็ นเอกสารปลอม
ถือว่ าไม่ มีหลักฐานการกู้ยมื เงินเป็ นหนังสื อ ไม่ มีอานาจฟ้อง
ฎีกา 3958/2535 จาเลยที่ 1 ให้ การว่ าลงชื่อในสั ญญากู้ขณะยัง
ไม่ ได้ กรอกข้ อความ จาเลยที่ 2 และที่ 3 ให้ การทานองเดียวกัน
ว่ า ลงชื่อในสั ญญาคา้ ประกันขณะยังไม่ ได้ กรอกข้ อความ
เท่ ากับปฏิเสธว่ า สั ญญากู้และคา้ ประกันเป็ นเอกสารปลอม
ภาระการพิสูจน์ ตกโจทก์
ฎีกา 1527/2518 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยรับผิดตามสั ญญากู้เงิน
จาเลยรับว่ าได้ ลงชื่อในเอกสารสั ญญากู้ แต่ มิได้ ต่อสู้ ว่า
เอกสารปลอม จาเลยอ้ างว่ าโจทก์ หลอกลวงว่ าจะจ่ ายเงิน
ให้ เมื่อจาเลยต้ องการ จาเลยจะต้ องนาสืบ
ฎีกา 6400/2547 โจทก์ ฟ้องจาเลยรับผิดในฐานะเป็ นผู้คา้
ประกันเงินกู้ จาเลยให้ การว่ า ผู้ก้ ชู าระหนีค้ รบถ้ วนแล้ ว เมื่อ
โจทก์ รับว่ าได้ รับชาระหนีจ้ ากผู้ก้ จู ริง แต่ เป็ นการชาระหนี้
รายอืน่ ทีผ่ ู้ก้ มู ีต่อโจทก์ ไม่ ได้ ชาระหนีร้ ายพิพาท จึงเป็ นกรณี
ที่โจทก์ กล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงขึน้ ใหม่ โจทก์ มีภาระการพิสูจน์
กรณีฟ้องเรียกเงินตามเช็ค จาเลยรับว่ าลงลายมือชื่ อในเช็ค
แต่ อ้างเหตุปฏิเสธความรับผิด จาเลยมีภาระการพิสูจน์
ฎีกา 4793/2541 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยรับผิดใช้ เงินตามเช็ค
จาเลยให้ การว่ าออกเช็คชาระหนีจ้ ริง แต่ โจทก์ ไม่ ชาระหนี้
ตอบแทน จาเลยไม่ ต้องรับผิดต่ อโจทก์ จาเลยมีหน้ าที่นาสืบ
ฎีกา 2189/2542 จาเลยให้ การรับว่ าลงลายมือชื่อในเช็คพิพาท
แต่ ทาในฐานะหุ้นส่ วนผู้จดั การ จึงไม่ ต้องรับผิดเป็ นการ
ส่ วนตัว เป็ นการยกข้ อเท็จจริงขึน้ ปฏิเสธความรับผิด จาเลยมี
ภาระการพิสูจน์
กรณีฟ้องขอแบ่ งมรดก หากจาเลยยอมรับว่ าทรัพย์ เป็ นของ
เจ้ ามรดกจริง แต่ ผ้ ูตายทาพินัยกรรมยกทรัพย์ ให้ ผ้ ูอนื่ ไปแล้ ว
หรือได้ มีการแบ่ งทรัพย์ มรดกกันแล้ ว เป็ นกรณีที่จาเลยกล่ าว
อ้ างข้ อเท็จจริงขึน้ มาใหม่ หน้ าที่นาสื บตกจาเลย
ฎีกา 596/2534 จาเลยทั้งสองให้ การยอมรับว่ า บ.เป็ นทายาท
ผู้มีสิทธิ รับมรดกของ จ.และได้ ถึงแก่ กรรมไปแล้ วจริง แต่ อ้าง
ว่ า บ.ได้ ทาพินัยกรรมยกทรัพย์ สินส่ วนของตนให้ บุคคลอืน่
ไปแล้ ว จึงไม่ ตกได้ แก่ โจทก์ ท้งั สองซึ่งเป็ นทายาทโดยธรรม
จึงเป็ นกรณีที่จาเลยทั้งสองกล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริงขึน้ มาใหม่
หน้ าที่นาสืบตกจาเลยทั้งสอง
หากจาเลยปฏิเสธว่ าทรัพย์ ที่โจทก์ ฟ้องขอแบ่ งไม่ ใช่ ทรัพย์
มรดก โจทก์ ต้องมีหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 1234/2529 โจทก์ ฟ้องขอแบ่ งทรัพย์ มรดกตามพินัยกรรม
2 รายการ แต่ ทรัพย์ 2 รายการนีไ้ ม่ ปรากฏในบัญชีท้ายคาร้ อง
ขอจัดการมรดกของจาเลย และจาเลยโต้ แย้ งว่ าไม่ ใช่ กรรมสิ ทธิ์
ของผู้ทาพินัยกรรม ดังนี้ ปัญหาว่ าทรัพย์ ดงั กล่ าวเป็ นทรัพย์
มรดกหรือไม่ เมื่อโจทก์ อ้างว่ าเป็ นมรดก โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบ
ฎีกา 376/2525 โจทก์ ฟ้องขอแบ่ งที่นา ส.ค. 1 จากจาเลยอ้ างว่ า
เป็ นมรดกของปู่ โจทก์ ซึ่งตกได้ แก่ โจทก์ จาเลยร่ วมกันและได้
ครอบครองร่ วมกันมา จาเลยให้ การว่ าปู่ ของโจทก์ ยกทีน่ า
พิพาทให้ แก่ บิดาของจาเลยก่ อนตาย จาเลยครอบครองที่
พิพาทโดยเจตนาเป็ นเจ้ าของตลอดมาเป็ นเวลาประมาณ 30 ปี
แล้ ว โจทก์ และบิดาโจทก์ ไม่ เคยเข้ าเกีย่ วข้ อง ดังนี้ เท่ ากับ
จาเลยปฏิเสธว่ าที่พพิ าทไม่ ใช่ มรดกและโจทก์ ไม่ ได้ ครอบครอง
โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบตามข้ อกล่าวอ้ าง
 กรณีทจี่ าเลยต่ อสู้ ว่าโจทก์ ไม่ มีอานาจฟ้อง โจทก์ มีหน้ าที่
นาสื บ เพราะโจทก์ ต้องแสดงให้ เห็นว่ าโจทก์ มีอานาจฟ้อง
จาเลยได้
ฎีกา 915/2525 จาเลยให้ การต่ อสู้ ว่าโจทก์ ไม่ มีอานาจฟ้อง
เพราะโจทก์ เคยฟ้องคดีนีแ้ ละทาสั ญญาประนีประนอมยอม
ความกันแล้ ว โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบ เมื่อโจทก์ ไม่ สืบ ข้ อเท็จจริง
รับฟังไม่ ได้ ตามที่โจทก์ แถลง ดังนั้น การที่ศาลแรงงานวินิจฉัย
ว่ าจาเลยให้ คามั่นกับโจทก์ ว่าจะจ่ ายค่ าชดเชยให้ ฟ้ องโจทก์
จึงไม่ เป็ นฟ้องซ้า จึงเป็ นการไม่ ชอบ
 กรณีทจี่ าเลยต่ อสู้ ว่าฟ้องโจทก์ ขาดอายุความ โจทก์ มีภาระ
การพิสูจน์
ฎีกา 1955/2531 โจทก์ ฟ้องจาเลยเรียกค่ าเสี ยหายอันเกิดแต่
มูลละเมิด จาเลยให้ การต่ อสู้ ว่าคดีโจทก์ ขาดอายุความ ภาระ
การพิสูจน์ ตกแก่ โจทก์ ที่จะต้ องนาสื บให้ ได้ ความว่ าคดีของ
โจทก์ ไม่ ขาดอายุความ หากโจทก์ สืบไม่ ได้ หรือไม่ สืบ ก็ต้อง
ถือว่ าคดีโจทก์ ขาดอายุความแล้ ว (ฎีกา 1069/2509, 774/2506,
1955/2531, 3042/2548 วินิจฉัยทานองเดียวกัน)
 หากจาเลยเป็ นฝ่ ายอ้ างเอาประโยชน์ จากอายุความเสี ยเอง
จาเลยต้ องมีหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 543/2512 โจทก์ ฟ้องว่ าโจทก์ และจาเลยเป็ นผู้รับ
พินัยกรรม โจทก์ ครอบครองทรัพย์ มรดกเพียงผู้เดียว จาเลย
ไม่ ได้ ฟ้องร้ องเพือ่ เรียกทรัพย์ มรดกจนพ้นกาหนด 1 ปี นับแต่
วันทีร่ ู้ ถงึ สิ ทธิของตนในพินัยกรรมแล้ ว ขอให้ ห้ามจาเลยมิให้
คัดค้ านการที่โจทก์ จะขอรับมรดก จาเลยให้ การว่ ามรดกรายนี้
มีการตั้งผ้ จู ดั การมรดก จาเลยจึงมีสิทธิเรี ยกทรั พย์ ได้ โดยไม่
ขาดอายคุ วาม ดังนี้ เมื่อจาเลยอ้ างเอาประโยชน์ จากอายุความ
เพราะเหตุนี้ ภาระการพิสูจน์ จงึ ตกแก่ จาเลย
 กรณีฟ้องเรียกคดีเพือ่ เอาคืนการครอบครองที่ดนิ มือเปล่ า
ซึ่งจะต้ องฟ้องภายใน 1 ปี นับแต่ ถูกแย่ งการครอบครอง ตาม
มาตรา 1375 ไม่ ใช่ เรื่องอายุความ ฝ่ ายใดกล่ าวอ้ างว่ าอีกฝ่ าย
เสี ยสิ ทธิ ฝ่ ายกล่ าวอ้ างมีภาระการพิสูจน์
ฎีกา 1991/2524 โจทก์ ฟ้องขับไล่ จาเลยและบริวารออกจาก
ที่ดนิ มือเปล่ าและเรียกค่ าเสี ยหาย การทีจ่ าเลยให้ การต่ อสู้ ว่า
จาเลยได้ มาซึ่งที่ดนิ โดยการแย่ งการครอบครองนั้น จาเลยมี
หน้ าที่นาสืบว่ า จาเลยได้ ครอบครองทีพ่ พิ าทก่ อนโจทก์ ฟ้อง
เกินกว่ า 1 ปี แล้ ว(ดูฎกี า 7619/2543)
กรณีเรื่องค่ าเสี ยหาย ถ้ าจาเลยให้ การปฏิเสธ โจทก์ มีภาระการ
พิสูจน์ ถ้ าไม่ ปฏิเสธ ถือว่ าโจทก์ ได้ รับความเสี ยหาย อย่ างไรก็ดี
ถึงแม้ ว่าจาเลยจะมิได้ ให้ การโต้ แย้ งเรื่องค่ าเสี ยหาย ศาลอาจ
กาหนดประเด็นข้ อพิพาทและวินิจฉัยเรื่องค่ าเสี ยหายได้
ฎีกา 1888/2547 ป.พ.พ. มาตรา 438 วรรคหนึ่ง ให้ อานาจศาล
เกีย่ วกับค่ าสิ นไหมทดแทนว่ าจะพึงใช้ โดยสถานใด เพียงใดนั้น
ให้ ศาลวินิจฉัยตามควรแก่ พฤติการณ์ และความร้ ายแรงแห่ ง
ละเมิด ดังนั้น แม้ จาเลยไม่ ได้ ให้ การต่ อสู้ ในเรื่องค่ าเสี ยหาย
ศาลอาจกาหนดประเด็นข้ อพิพาทและวินิจฉัยเรื่องค่ าเสี ยหายได้
ประเด็นว่ า “ค่ าเสี ยหายมีจานวนมากน้ อยเพียงใด” โจทก์ มี
ภาระการพิสูจน์ อย่ างไรก็ดี แม้ โจทก์ นาสื บไม่ ได้ หรือไม่ สืบ
เลย ศาลก็มีอานาจกาหนดค่ าเสี ยหายให้ ตามสมควร
ฎีกา 250/2489 ในกรณีมีการผิดสั ญญาและเรียกค่ าเสี ยหาย
เป็ นหน้ าที่ของฝ่ ายที่เรียกร้ องจะต้ องนาสื บถึงจานวน
ค่ าเสี ยหาย แต่ ถ้าหากนาสื บค่ าเสี ยหายไม่ ได้ หรือไม่ นาสื บเลย
ศาล ก็มีอานาจที่จะกาหนดค่ าเสี ยหายให้ ตามสมควร โดย
วินิจฉัยตามความคิดของวิญญูชนและพฤติการณ์ ปกติท้งั หลาย
(ดูฎกี า 1514/2546)
กรณีเรื่องค่ าเสี ยหายพิเศษ โจทก์ มีหน้ าที่นาสื บให้ เห็นว่ าจาเลย
ได้ คาดเห็นหรือควรจะคาดเห็นว่ าโจทก์ จะได้ รับความเสี ยหาย
พิเศษนั้น หากไม่ นาสื บหรือสื บไม่ ได้ จาเลยไม่ ต้องรับผิด
ฎีกา 2423/2551 โจทก์ เรียกค่ าเสี ยหายจากการที่จาเลยไม่ ยอม
ให้ โจทก์ ถอนเงินฝาก ทาให้ โจทก์ เดือดร้ อนเป็ นเงิน 350,000
บาท และไม่ สามารถนาเงินจากบัญชีไปร่ วมลงทุนทาให้ ขาด
กาไรวันละ 1,000 บาท ถือได้ ว่าเป็ นค่ าเสี ยหายที่เกิดจาก
พฤติการณ์ พเิ ศษ โจทก์ มิได้ นาสืบว่ าจาเลยได้ คาดเห็นหรือ
ควรจะคาดเห็นว่ าโจทก์ จะได้ รับความเสี ยหายดังกล่ าว จาเลย
จึงไม่ ต้องรับผิดชดใช้ ค่าเสี ยหายในส่ วนนีแ้ ก่ โจทก์
 กรณีมีข้อสั นนิษฐานไว้ ในกฎหมายเป็ นคุณแก่ คู่ความ
ฝ่ ายใด คู่ความฝ่ ายนั้นต้ องพิสูจน์ แต่ เพียงว่ า ตนได้ ปฏิบัตติ าม
เงือนไขแห่ งการที่ตนจะได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานนั้น
ครบถ้ วนแล้ ว(มาตรา 84/1) ภาระการพิสูจน์ ตกแก่ คู่ความอีก
ฝ่ ายที่เสี ยประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐาน
ก. ข้ อเท็จจริงพืน้ ฐาน(basic fact)
ข. ข้ อเท็จจริงที่สันนิษฐาน (presumed fact)
 กรณีกรรมสิ ทธิ์และสิ ทธิครอบครอง ถ้ าทรัพย์ พพิ าท
เป็ นทีด่ นิ มีทะเบียนกรรมสิ ทธิ์ ผู้มีชื่อในทะเบียนย่ อมได้ รับ
ประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของกฎหมายตาม ป.พ.พ.มาตรา
1373 หน้ าทีน่ าสื บย่ อมตกแก่ คู่ความอีกฝ่ าย
ป.พ.พ. มาตรา 1373 “ถ้าทรั พย์ สินอันเป็ นอสังหาริ มทรั พย์ ที่
ได้ จดทะเบียนไว้ ในทะเบียนทีด่ นิ ท่ านให้ สันนิษฐานไว้ ก่อน
ว่ า บุคคลผ้ มู ีชื่อในทะเบียนเป็ นผ้ มู สี ิทธิครอบครอง”
ฎีกา 714/2521 โจทก์ ฟ้องว่ า จาเลยถือกรรมสิ ทธิ์ที่ดนิ แทน
โจทก์ ท้งั แปลง จาเลยให้ การว่ าจาเลยถือกรรมสิ ทธิ์ที่ดนิ
ดังกล่ าวแทนโจทก์ เพียงครึ่งหนึ่ง อีกครึ่งหนึ่งเป็ นของ
จาเลย เมื่อจาเลยมีชื่อเป็ นผ้ ถู อื กรรมสิทธิ์ในโฉนดที่ดนิ
ดังกล่ าว ย่ อมต้ องด้ วยข้ อสั นนิษฐานไว้ ก่อนว่ า จาเลยเป็ น
ผู้มีสิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมายแพ่ งและพาณิชย์
มาตรา 1373 โจทก์ จงึ ต้ องมีหน้ าที่นาสืบก่อน
 ข้ อสั นนิษฐานตาม ป.พ.พ.มาตรา 1373 หมายรวมถึงที่ดนิ
ที่มีเอกสารสิ ทธิเป็ นหนังสื อรับรองการทาประโยชน์ น.ส. 3
หรือ น.ส. 3 ก ด้ วย
ฎีกา 4343/2539 การทีโ่ จทก์ มีชื่อในหนังสือรั บรองการทา
ประโยชน์ (น.ส.3)นั้น ป.พ.พ.มาตรา 1373 ให้ สันนิษฐานไว้
ก่ อนว่ าบุคคลทีม่ ีชื่อในทะเบียนเป็ นผู้มสี ิ ทธิครอบครอง จาเลย
อ้ างว่ าซื้อทีด่ นิ มาจาก ถ. เจ้ าของทีด่ นิ เดิมและครอบครองทา
ประโยชน์ ในทีด่ นิ พิพาทตลอดมา จาเลยจึงมีภาระการพิสูจน์
ฎีกา 7619/2543 โจทก์ ฟ้องขับไล่ จาเลยออกจากที่ดนิ พิพาท
และเรียกค่ าเสี ยหาย โดยมีหนังสือรั บรองการทาประโยชน์
ระบุชื่อโจทก์ เป็ นผู้มีสิทธิครอบครอง อ้ างว่ าซื้อจาก ป. มารดา
จาเลย จาเลยให้ การว่ ามารดาจาเลยขายที่ดนิ พิพาทให้ โจทก์
จริง แต่ โจทก์ ไม่ ได้ เข้ าครอบครอง จาเลยครอบครองทา
ประโยชน์ เรื่อยมาจนได้ สิทธิครอบครอง ภาระการพิสูจน์ ตก
แก่ จาเลย ที่จะต้ องแสดงพยานหลักฐาน ให้ ปรากฏข้ อเท็จจริง
ว่ า การครอบครองที่ดนิ พิพาทของจาเลยตามฟ้ อง เพือ่ แย่ งเอา
สิ ทธิครอบครองของโจทก์ มาเป็ นของตน มิใช่ กระทาในฐานะ
แทนผู้ใด หากพิสูจน์ ไม่ ได้ ย่อมเป็ นฝ่ ายแพ้คดี
แต่ ถ้าอีกฝ่ ายต่ อสู้ ว่าการออกโฉนดทีด่ นิ ไม่ ถูกต้ องหรือไม่ ชอบ
ด้ วยกฎหมาย ผู้มีชื่อในโฉนดมีหน้ าทีน่ าสื บ
ฎีกา 1202/2523 โจทก์ ฟ้องขับไล่ จาเลยออกจากทีด่ นิ พิพาท
ซึ่งมีโฉนดของโจทก์ จาเลยให้ การว่ าเป็ นทีด่ นิ อยู่ในสิ ทธิ
ครอบครองของจาเลย โฉนดที่ดนิ โจทก์ ออกทับทีด่ นิ จาเลย
10 ไร่ โดยไม่ ชอบ เมื่อมีปัญหาต้ องวินิจฉัยว่ าโฉนดตามฟ้อง
ถูกต้ องสมบูรณ์ ตามกฎหมายหรือไม่ ซึ่งโจทก์ เป็ นฝ่ ายกล่ าว
อ้ าง โจทก์ จงึ มีภาระการพิสูจน์
แต่ ถ้าจาเลยให้ การต่ อสู้ แต่ เพียงว่ า การออกโฉนดทีด่ นิ โดย
ไม่ สุจริต จาเลยมีหน้ าทีน่ าสื บ
ฎีกา 1616/2522 โจทก์ ฟ้องขับไล่ จาเลยซึ่งเป็ นผู้เช่ าออกจาก
ที่ดนิ พิพาท ซึ่งมีโฉนดที่ดนิ มีชื่อโจทก์ ถือกรรมสิ ทธิ์ จาเลยให้
การอ้ างว่ าโจทก์ ออกโฉนดโดยไม่ สุจริต จาเลยมีหน้ าที่นาสืบ
เมื่อจาเลยสื บไม่ สม ศาลพิพากษาให้ ขบั ไล่ จาเลยได้
 มาตรา 1373 ใช้ เฉพาะพิพาทกันว่ าใครมีสิทธิดกี ว่ ากันในทีด่ นิ
มีโฉนดหรือ น.ส.3 ถ้ าเป็ นประเด็นอืน่ ที่ไม่ เกีย่ วกับสิ ทธิ
ครอบครองที่พพิ าท ก็จะไม่ ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐาน
ฎีกา 1992/2511 โจทก์ ฟ้องว่ าจาเลยบุกรุกทีพ่ พิ าทซึ่งอยู่ในเขต
โฉนดของโจทก์ จาเลยให้ การว่ าที่ดนิ ตามโฉนดของโจทก์ มี
อาณาเขตติดกับทีด่ นิ ตามโฉนดของจาเลย จาเลยไม่ ได้ บุกรุก
ทีด่ นิ ของโจทก์ และว่ าทีพ่ พิ าทเป็ นทีด่ นิ อยู่ในเขตโฉนดซึ่งเป็ น
กรรมสิ ทธิ์ของจาเลยแล้ ว ประเด็นจึงมีว่าทีพ่ พิ าทอย่ ใู นเขต
ที่ดนิ ของโจทก์ หรื อจาเลยเท่ านั้น โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบก่ อน
( ดู ฎีกา 2227/2533 วินิจฉัยทานองเดียวกัน)
หากทั้งโจทก์ และจาเลยต่ างมีชื่ออยู่ในโฉนดทีด่ นิ ฝ่ ายใด
อ้ างว่ าทีด่ นิ เป็ นของตนผู้เดียว ฝ่ ายนั้นมีหน้ าที่นาสื บ
ฎีกา 181/2536 โจทก์ ฟ้องขอแบ่ งที่ดนิ คนละครึ่งกับจาเลย
เมื่อทีด่ นิ พิพาทเป็ นที่ดนิ มีโฉนด ซึ่งเป็ นเอกสารมหาชน แสดง
ความเป็ นเจ้ าของกรรมสิ ทธ์ ของโจทก์ จาเลยผู้มีชื่อในโฉนด
ให้ สันนิษฐานไว้ ก่อนว่ าถูกต้ อง จาเลยให้ การต่ อสู้ ว่าที่ดนิ
พิพาทเป็ นของจาเลยทั้งหมด โดยโจทก์ มีชื่อถือกรรมสิ ทธิ์
แทนจาเลย จาเลยมีภาระการพิสูจน์ ให้ ปรากฏความจริงตาม
คาให้ การตาม ป.วิ.พ. มาตรา 127
ผู้ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานตามมาตรา 1373 รวมถึง
ทายาทของผู้มีชื่อในโฉนดทีด่ นิ หรือหนังสื อรับรองการทา
ประโยชน์
ฎีกา 109/2487 คู่ความรับกันว่ าบิดาโจทก์ มีชื่อในโฉนดที่ราย
พิพาท และจาเลยเป็ นฝ่ ายครอบครองมากว่ า 10 ปี ฝ่ ายโจทก์
อ้ างว่ าบิดาโจทก์ มอบให้ จาเลยทากินต่ างดอกเบีย้ ฝ่ ายจาเลยว่ า
บิดาโจทก์ ขายขาดให้ จาเลย โดยทาหนังสื อกันเองและจาเลย
ครอบครองปรปักษ์ มากว่ า 10 ปี ดังนี้ จาเลยต้ องนาสืบ
 ฝ่ ายหนึ่งมีชื่อในโฉนดทีด่ นิ อีกฝ่ ายครอบครองปรปักษ์
แต่ ยงั ไม่ มีการเปลีย่ นแปลงทางทะเบียน ผู้มีชื่อในโฉนดยัง
ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของกฎหมาย
ฎีกา 1985/2533 โจทก์ เป็ นบุตรของ อ. ซึ่งมีชื่อเป็ นเจ้ าของใน
โฉนดที่ดนิ พิพาท ส่ วนจาเลยยืน่ คาร้ องขอแสดงกรรมสิ ทธิ์
ในทีด่ นิ พิพาท ศาลได้ มีคาสั่ งแสดงว่ าที่ดนิ พิพาทเป็ น
กรรมสิ ทธิ์ของจาเลย เมื่อโจทก์ มีชื่อในโฉนดที่ดนิ พิพาท
ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐาน จาเลยจึงมีภาระการพิสูจน์
ว่ าจาเลยเป็ นฝ่ ายครอบครองทีด่ นิ พิพาทด้ วยเจตนา เป็ น
เจ้ าของติดต่ อกันเป็ นเวลา 10 ปี
 ถ้ าทรัพย์ ไม่ มีทะเบียนกรรมสิ ทธิ์ เช่ น ทีด่ ินมือเปล่ า
สั งหาริมทรัพย์ ทั่วไป ฝ่ ายใดยึดถือทรัพย์ ไว้ ย่ อมได้ รับ
ประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐาน ฝ่ ายที่โต้ แย้ งมีหน้ าที่นาสื บ
ป.พ.พ. มาตรา 1369 “บุคคลใดยึดถือทรั พย์ สินไว้ ท่ านให้
สันนิษฐานไว้ ก่อนว่ าบุคคลนั้นยึดถือเพือ่ ตน”
มาตรา 1372 “สิทธิซึ่งผ้ คู รอบครองใช้ ในทรั พย์ สินที่
ครอบครองนั้น ท่ านให้ สันนิษฐานไว้ ก่อนว่ าเป็ นสิทธิซึ่ง
ผ้ คู รอบครองมีตามกฎหมาย”
ฎีกา 3059-3060/2516 โจทก์ ฟ้องขอแบ่ งที่ดนิ อ้ างว่ าเป็ น
มรดกของมารดาตกได้ แก่ โจทก์ จาเลยร่ วมกัน จาเลยให้ การ
ว่ ามารดายกทีด่ นิ พิพาทให้ จาเลยเพียงผู้เดียว จาเลยครอบ
ครองเพือ่ ตนมากว่ า 10 ปี แล้ ว ที่พพิ าทมิใช่ มรดกอันจะตก
แก่ โจทก์ กบั จาเลย เท่ ากับจาเลยปฏิเสธว่ าทีพ่ พิ าทมิใช่ มรดก
ของมารดา เมื่อทีพ่ พิ าทเป็ นที่ดนิ มือเปล่ า จาเลยเป็ นฝ่ าย
ครอบครองอย่ ู ย่ อมได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของ
ป.พ.พ มาตรา 1369 และ 1372 ว่ ามีสิทธิครอบครอง โจทก์
จึงมีหน้ าที่นาสืบ ก่ อนว่ าที่พพิ าทเป็ นมรดก(และดู ฎีกา
703/2508)
ฎีกา 2550/2543 โจทก์ ฟ้องว่ ามีสิทธิครอบครองทีด่ นิ พิพาท
ร่ วมกับจาเลยโดยรับมรดกจากผู้มชี ื่อ ขอให้ ศาลพิพากษาว่ า
มีสิทธิครอบครองร่ วมกับจาเลย จาเลยจะให้ การว่ า ผู้มีชื่อ
เคยมีสิทธิในทีด่ นิ พิพาท ต่ อมาสละสิ ทธิครอบครอง จาเลย
ได้ ครอบครองทาประโยชน์ ในทีด่ นิ พิพาทมากว่ า 20 ปี แล้ ว
เมื่อขณะฟ้ องจาเลยเป็ นฝ่ ายครอบครองที่ดนิ พิพาทแต่ เพียง
ผู้เดียว ย่ อมได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานตามป.พ.พ.
มาตรา 1369 โจทก์ กล่ าวอ้ างว่ ามีสิทธิครอบครองทีด่ ินพิพาท
ร่ วมกับจาเลย โจทก์ ย่อมมีภาระการพิสูจน์
ถ้ าฝ่ ายหนึ่งมีชื่อในโฉนดทีด่ นิ ซึ่งได้ ประโยชน์ จากมาตรา
1373 อีกฝ่ ายครอบครองได้ ประโยชน์ จากมาตรา 1367 ต้ อง
บังคับตามมาตรา 1373
ฎีกา 3558/2553 ที่ดนิ พิพาทในคดีนีเ้ ป็ นส่ วนหนึ่งของทีด่ นิ
ทีโ่ จทก์ มีชื่อเป็ นเจ้ าของกรรมสิทธิ์ในโฉนดทีด่ นิ โจทก์ ย่อม
ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของป.พ.พ.มาตรา 1373
ว่ าเป็ นของโจทก์ เมื่อจาเลยทั้งสองอ้ างว่ าตนเองได้ กรรมสิ ทธิ์
ที่ดนิ พิพาทโดยการครอบครองปรปักษ์ จึงเป็ นหน้ าที่ของ
จาเลยทั้งสองที่จะต้ องนาสืบหักล้ างข้ อสั นนิษฐานของ
กฎหมาย
กรณีโจทก์ เป็ นฝ่ ายครอบครองทีด่ นิ แต่ มีข้อพิพาทกับรัฐ
ว่ าที่พพิ าทเป็ นสาธารณะสมบัติของแผ่ นดินหรือไม่ โจทก์
จะไม่ ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของมาตรา 1369
และมาตรา 1372 เพราะโจทก์ ไม่ อาจยกการครอบครองยันรัฐ
ฎีกา 592/2513 โจทก์ ฟ้องว่ ารับมรดกที่พพิ าทและครอบครอง
ติดต่ อกันมา 60 ปี ต่ อมาจาเลยซึ่งเป็ นนายอาเภอออกคาสั่ งให้
โจทก์ ออกจากทีด่ นิ อ้ างว่ าเป็ นหนองนา้ สาธารณะ ขอให้ ศาล
พิพากษาว่ าที่ดนิ เป็ นกรรมสิ ทธ์ ของโจทก์ จาเลยต่ อสู้ ว่าที่
พิพาทเป็ นหนองนา้ สาธารณะ โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบว่ าที่
พิพาทเป็ นของโจทก์
ฎีกา 7/2539 โจทก์ ฟ้องว่ ามีสิทธิครอบครองทีพ่ พิ าท ขอให้
ศาลสั่ งแสดงว่ าที่พพิ าทโจทก์ มีสิทธิครอบครอง จาเลยให้ การ
ว่ าที่พพิ าทเป็ นที่ดนิ สาธารณะทีป่ ระชาชนใช้ ประโยชน์
ร่ วมกัน แม้ โจทก์ ครอบครองทีพ่ พิ าทอยู่กไ็ ม่ ได้ รับประโยชน์
จากข้ อสั นนิษฐาน เพราะโจทก์ จะยกเอาการครอบครองขึน้
ยันรัฐได้ ก็ต่อเมื่อโจทก์ ได้ สิทธิครอบครอง ในที่พพิ าทมา
โดยชอบตามวิธีการที่กฎหมายกาหนดและกฎหมายบัญญัติ
รับรองคุ้มครองสิ ทธิครอบครองนั้นไว้ ด้วย โจทก์ จงึ มีหน้ าที่
นาสืบว่ าที่พพิ าทเป็ นของโจทก์
กรณีสังหาริมทรัพย์ ถือหลักครอบครองเช่ นกัน
ฎีกา 304/2486 โจทก์ ฟ้องเรียกเครื่องเรือนคืนจากจาเลย
จาเลยให้ การว่ าทรัพย์ พพิ าทเดิมเป็ นของโจทก์ จริง แต่ โจทก์
ขายให้ แก่ จาเลย จาเลยชาระราคาแก่ โจทก์ แล้ ว คู่ความรับ
กันว่ าทรัพย์ อยู่ทจี่ าเลย ดังนี้ โจทก์ มีหน้ าทีต่ ้ องพิสูจน์ ตาม
ฟ้อง เมื่อโจทก์ จาเลยแถลงไม่ สืบพยาน โจทก์ ต้องแพ้ คดี
กรณีข้อสั นนิษฐานในเรื่องละเมิด มีกฎหมายหลาย
มาตราทีบ่ ัญญัตสิ ั นนิษฐานเป็ นคุณแก่ ผ้ ูเสี ยหาย มีผลเท่ ากับ
กาหนดให้ คู่ความอีกฝ่ ายหนึ่งมีหน้ าทีน่ าสื บ เช่ น ป.พ.พ.
มาตรา 433 และมาตรา 437
ป.พ.พ. มาตรา 437 “บุคคลใดครอบครองหรื อควบคมุ ดแู ล
ยานพาหนะอันเดินด้ วยกาลังเครื่ องจักรกล ต้ องรั บผิดชอบ
เพือ่ ความเสียหายอันเกิดแต่ ยานพาหนะนั้น
เว้ นแต่ พสิ ู จน์ ว่า เกิดเพราะเหตุสุดวิสัยหรื อความผิดของ
ผ้ ตู ้ องเสียหายนั้นเอง”
กรณีกรณีต้องเป็ นเรื่องที่ ฝ่ ายหนึ่งเป็ นยานพาหนะเดิน
ด้ วยกาลังเครื่องจักรกล อีกฝ่ ายหนึ่งไม่ ใช่
ฎีกา 559/2500 จาเลยรับว่ าขับรถยนต์ ชนรถสามล้ อที่โจทก์
ขับ จาเลยมีหน้ าที่นาสืบ ว่ าไม่ ต้องรับผิดตามมาตรา 437
แต่ กรณีที่ยานพาหนะเดินด้ วยกาลังเครื่องจักรกลด้ วยกัน
แล่ นโดนกันเสี ยหาย ผู้ครอบครองหรือควบคุมยานพาหนะ
ไม่ ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานตามมาตรา 437 กรณี
เช่ นนีห้ น้ าทีน่ าสื บตกอยู่หลักทัว่ ไป คือ ฝ่ ายใดกล่ าวอ้ างว่ า
อีกฝ่ ายหนึ่งทาละเมิดก็ต้องนาสื บ
ฎีกา 396/2544 โจทก์ ซึ่งเป็ นผู้เสี ยหายจะได้ รับประโยชน์ จาก
ข้ อสั นนิษฐานตาม ป.พ.พ.มาตรา 437 ก็ต่อเมื่อโจทก์ ไม่ ใช่
เป็ นผู้ครอบครองหรือควบคุมยานพาหนะอันเดินด้ วยกาลัง
เครื่องจักรกล เมื่อเหตุเกิดขึน้ จากรถยนต์ ของโจทก์ และ
จาเลยซึ่งกาลังเล่ นชนกัน เป็ นยานพาหนะอันเดินด้ วยกาลัง
เครื่องจักรกลทั้งสองฝ่ าย จึงไม่ ใช่ กรณีตามมาตรา 437
โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบว่ าจาเลยเป็ นฝ่ ายประมาทเพราะโจทก์
เป็ นผู้กล่ าวอ้ างข้ อเท็จจริง(ฎีกา 828/2490(ญ), 23792380/2532 วินิจฉัยในทานองเดียวกัน)
กรณีที่ยานพาหนะเดินด้ วยกาลังเครื่องจักรกลชนกันเอง
ผู้โดยสารทีไ่ ด้ รับความเสี ยหายและอยู่ในยานพาหนะ
ไม่ ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานตาม มาตรา 437
ฎีกา 2379-2380/2532 ผู้โดยสารมาในรถยนต์ ของจาเลยที่ 3
ซึ่งเดินด้ วยกาลังเครื่องจักรกล เช่ นเดียวกับรถยนต์ ของ
จาเลยที่ 1 และที่ 2 ทีก่ ่ อให้ เกิดความเสี ยหาย ความเสี ยหาย
ไม่ ได้ เกิดจากยานพาหนะอันเดินด้ วยกาลังเครื่องจักรกลของ
จาเลยที่ 3 ฝ่ ายเดียว จึงนาบทบัญญัตมิ าตรา 437มาใช้ บังคับ
(ดูฎกี า 345/2482)
ข้ อสั นนิษฐานตาม มาตรา 437 ใช้ รวมถึงทรัพย์ อนั ตราย
โดยสภาพ
ฎีกา 241/2516 น้ามันเบนซินเป็ นทรัพย์ เกิดอันตรายได้ โดย
สภาพ เมื่อความเสี ยหายเกิดจาก นา้ มันเบนซินขณะอย่ ใู น
ความครอบครองของลกู จ้ างจาเลย กรณีจงึ ปรับได้ ตาม ป.พ.พ.
มาตรา 437 วรรคสอง ซึ่งจาเลยจะต้ องรั บผิด เว้ นแต่ จะพิสูจน์
ได้ ว่าเกิดแต่ เหตุสุดวิสัยหรือเพราะความผิดของโจทก์
ฎีกา 762/2517 คืนเกิดเหตุจาเลยใช้ เครื่ องจักรเดินด้ วยกาลัง
เครื่ องไฟฟ้ าแล้ วไฟฟ้าลัดวงจร เป็ นเหตุให้ ไฟไหม้โรงงาน
ลุกลามไปไหม้ บ้านโจทก์ จาเลยเป็ นผ้ มู ีไว้ ในครอบครอง
จะต้ องรับผิดชอบเพือ่ ความเสี ยหายอันเกิดขึน้ แก่ ทรัพย์ อนั
เป็ นของเกิดอันตรายได้ โดยสภาพ เว้ นแต่ พสิ ู จน์ ได้ ว่าเกิดแต่
เหตุสุดวิสัย หรือเกิดขึน้ เพราะความผิดของผู้ต้องเสี ยหายเอง
ตาม มาตรา 437 เมื่อจาเลยมิได้ นาสืบว่ าการที่ไฟฟ้าลัดวงจร
เกิดแต่ เหตุสุดวิสัย หรือเกิดเพราะความผิดของโจทก์ ผ้ ูต้อง
เสี ยหาย จาเลยจึงต้ องชดใช้ ค่าเสี ยหายให้ โจทก์
ฎีกา 4037 /2545 แท่ นไฮดรอลิกสาหรั บเทน้าตาลดิบออก
จากรถยนต์ บรรทุกซึ่งจอดอยู่บนแท่ นไฮดรอลิกนั้นลงฉาง
เก็บ เป็ นทรัพย์ อนั เป็ นของเกิดอันตรายได้ โดยอาการกลไก
ของทรัพย์ น้ัน ซึ่งจาเลยที่ 1 ผู้มีไว้ ในครอบครอง จะต้ อง
รับผิดชอบ เพือ่ การเสี ยหายอันเกิดแต่ ทรัพย์ น้ัน เว้ นแต่
จะพิสูจน์ ได้ ว่า การเสี ยหายนั้นเกิดแต่ เหตุสุดวิสัยหรือเกิด
เพราะความผิดของผู้เสี ยหายนั้นเองตาม ป.พ.พ. มาตรา 437
(ภาระการพิสูจน์ ตกจาเลย)
กรณีตั๋วเงิน หากจาเลยรับว่ าลงชื่อในตัว๋ เงิน แต่ อ้างเหตุว่า
ไม่ ต้องรับผิด หน้ าที่นาสื บตกจาเลย
ป.พ.พ. มาตรา 900 “บุคคลผ้ ลู งลายมือชื่อของตนในตั๋วเงิน
ย่ อมต้ องรั บผิดตามเนื้อความในตั๋วเงินนั้น”
ฎีกา 395/2544 เมื่อจาเลยรับว่ าลงลายมือชื่อสั่ งจ่ ายเช็คพิพาท
จึงต้ องรับผิดชาระเงินตามเช็คพิพาทตาม ป.พ.พ. มาตรา
900,914 ประกอบมาตรา 989 เมื่อจาเลยอ้ างเหตุไม่ ต้องรับ
ผิด ภาระการพิสูจน์ จงึ ตกแก่ จาเลย โจทก์ จะยืน่ บัญชีระบุ
พยานหรือไม่ ก็ไม่ ทาให้ ผลคดีเปลีย่ นแปลงไป
 กรณีมาตรา 6 สั นนิษฐานว่ าบุคคลกระทาโดยสุ จริต
ฝ่ ายทีอ่ ้ างว่ ากระทาโดยไม่ สุจริต มีหน้ าทีน่ าสื บ
ป.พ.พ. มาตรา 6 ให้ สันนิษฐานว่ าบุคคลกระทาโดยสุจริ ต
ฎีกา 1521/2546 โจทก์ ฟ้องจาเลยทั้งสองขอให้ เพิกถอนนิติ
กรรมซื้อขาย ลบชื่อจาเลยทั้งสองในสารบบทะเบียนและ
ใส่ ชื่อโจทก์ โดยบรรยายฟ้องทานองว่ า จาเลยที่ 2 รับซื้อฝาก
ทีด่ นิ โดยไม่ สุจริต โจทก์ มีภาระการพิสูจน์ ให้ รับฟังได้
เช่ นนั้น เพราะจาเลยที่ 2 ได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐาน
ตาม ป.พ.พ. มาตรา 6 ว่ ากระทาโดยสุ จริต
ฎีกา 165/2544 โจทก์ ท้งั สองฟ้องว่ าโอนที่ดนิ ให้ จาเลยที่ 1
และที่ 2 เพือ่ ไม่ ให้ ถูกบังคับจานอง จาเลยที่ 1 และที่ 2 นาไป
จานองผู้อนื่ และต่ อมาขายให้ แก่ จาเลยที่ 3 ถึงที่ 5 ขอให้
เพิกถอนสั ญญาซื้อขายและโอนทีด่ นิ คืน กรณีเป็ นเรื่องการ
แสดงเจตนาลวงโดยสมรู้ กบั คู่กรณีอกี ฝ่ ายหนึ่งตกเป็ นโมฆะ
แต่ จะยกขึน้ เป็ นข้ อต่ อสู้ บุคคลภายนอกผู้ทาการโดยสุ จริต
และต้ องเสี ยหายจากการแสดงเจตนานั้นไม่ ได้ ตาม ป.พ.พ.
มาตรา 155 ภาระการพิสูจน์ จงึ ตกแก่ โจทก์ ทงั้ สองทีจ่ ะต้ อง
นาสื บถึงความไม่ สุจริตของจาเลยที่ 3 ถึง ที่ 5 ซึ่งเป็ นผู้รับ
โอนทรัพย์ จากจาเลยที่ 1และที่ 2
 กรณีข้อสั นนิษฐานตาม ป.วิ.พ.มาตรา 127 เอกสารมหาชน
ซึ่งพนักงานเจ้ าหน้ าที่ได้ ทาขึน้ หรือรับรอง หรื อสาเนาอัน
รับรองถูกต้ อง ให้ สันนิษฐานไว้ ก่อนว่ า เป็ นของแท้ จริงและ
ถูกต้ อง เป็ นหน้ าทีข่ องคู่ความทีถ่ ูกอ้ างเอกสารนั้นมายัน
ต้ องนาสื บความไม่ บริสุทธิ์หรือความไม่ ถูกต้ องแห่ งเอกสาร
ฎีกา 7772/2540 โฉนดที่ดนิ พิพาทมีชื่อ ท. เป็ นถือกรรมสิ ทธิ์
แต่ เพียงผู้เดียว ท. ย่ อมได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานของ
กฎหมายว่ าเป็ นเจ้ าของเพียงผู้เดียว เมื่อโจทก์ คดั ค้ านว่ าที่ดนิ
พิพาทเป็ นสิ นสมรสระหว่ างจาเลยกับ ท. ผู้ร้องมีบุริมสิ ทธิ
เพียงกึง่ หนึ่ง โจทก์ มีหน้ าที่นาสืบให้ เห็นตามข้ อกล่าวอ้ าง
 กรณีมีข้อสั นนิษฐานที่ควรจะเป็ นซึ่งปรากฏจากสภาพปกติ
ธรรมดาของเหตุการณ์ เป็ นคุณแก่ คู่ความฝ่ ายใด คู่ความฝ่ าย
นั้นต้ องพิสูจน์ แต่ เพียงว่ า ตนได้ ปฏิบัตติ ามเงือนไขแห่ งการ
ที่ตนจะได้ รับประโยชน์ จากข้ อสั นนิษฐานนั้นครบถ้ วนแล้ ว
ได้ รับอิทธิพลจากคอมมอนลอว์ เรื่อง“res ipsa loquitur”
หรือ“ข้ อสันนิษฐานตามความเป็ นจริ ง” (เหตกุ ารณ์ หรื อวัตถุ
บอกเรื่ องของมันเอง)
ข้ อห้ ามสื บพยานบุคคลแทนเอกสาร
ป.วิ.พ.มาตรา 94 “เมื่อใดมีกฎหมายบังคับให้ ต้องมีพยาน
เอกสารมาแสดง ห้ ามมิให้ ศาลยอมรั บฟังพยานบุคคลใน
กรณีอย่ างหนึ่งอย่ างใดดังต่ อไปนี้ แม้ ถงึ ว่ าค่ คู วามอีกฝ่ าย
จะยินยอมก็ดี
(ก) ขอสืบพยานบุคคลแทนพยานเอกสาร เมื่อไม่ สามารถ
นาเอกสารมาแสดง
(ข) ขอสืบพยานบุคคลประกอบข้ ออ้ างอย่ างใดอย่ างหนึ่ง
เมื่อได้ นาเอกสารมาแสดงแล้ วว่ ายังมีข้อความเพิม่ เติมหรื อ
ตัดทอนหรื อเปลี่ยนแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสารนั้นอย่ อู ีก
 กรณีไม่ มีกฎหมายบังคับให้ ต้องมีเอกสารมาแสดง
ไม่ อยู่ ในบังคับ ป.วิ.พ. มาตรา 94 เช่ น
สั ญญาจ้ างรักษาโรค(ฎีกา 415/2491)
จานา(ฎีกา 1729/2512)
เล่ นแชร์ เปี ยหวย(ฎีกา 284/2516)
สั ญญาจ้ างเหมาก่ อสร้ างอาคาร(ฎีกา 68866/2552)
การรับช่ วงสิ ทธิ(ฎีกา 2464/2524)
การรับเงินมัดจา(ฎีกา 1282/2513)
การมอบทีด่ นิ ให้ ทากินต่ างดอกเบีย้ เงินกู้ (ฎีกา 1261-1262/2518)
สั ญญาต่ างตอบแทนพิเศษยิง่ กว่ าสั ญญาเช่ า(ฎีกา 2582/2535)
การรับสภาพหนี(้ ฎีกา 666/2541)
การนาสื บเพือ่ พิสูจน์ ว่าทีพ่ พิ าทเป็ นของผู้ใด
การออกเอกสารสิ ทธิที่พพิ าทชอบหรือไม่ (ฎีกา 944/2546)
การบอกเลิกสั ญญาจ้ างแรงงาน(ฎีกา 7389/2548)
คาขอเอาประกันชีวติ (ฎีกา 4457/2536)
การฟ้องเรียกทรัพย์ มรดก(ฎีกา 1395/2544)
การนาสื บชาระดอกเบีย้ ตามสั ญญากู้(ฎีกา 1401/2525)
ข้ อตกลงเกีย่ วกับดอกผลทรัพย์ ที่ขายฝาก(ฎีกา 656/2517)
ฎีกา 2596-2597/2546 บันทึกถ้ อยคาของ ร. และ พ. ที่ให้ แก่
พนักงานเจ้ าหน้ าทีใ่ นการรังวัดออกโฉนด ของจาเลย ระบุว่า ร.
ยกทีด่ นิ ให้ จาเลยผู้เดียว เป็ นเพียงเอกสารทีเ่ จ้ าพนักงานทาขึน้
เพือ่ เป็ นหลักฐานและความสะดวกในการรังวัดออกโฉนดที่ดนิ
มิใช่ นิติกรรมทีก่ ฎหมายบังคับให้ ต้องมีเอกสารมาแสดง ไม่ อย่ ู
ในบังคับ ป.วิ.พ. มาตรา 94 ทีห่ ้ ามนาพยานบุคคลมาสื บ
เปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสาร
ปัญหาว่ าทีด่ นิ เป็ นของผู้ใด ไม่ มีกฎหมายบังคับให้ ต้องมีพยาน
เอกสารมาแสดง
ฎีกา 9765/2552 ปัญหาว่ าทีด่ นิ เป็ นของผู้ใด ไม่ มีกฎหมาย
บังคับให้ ต้องมีพยานเอกสารมาแสดง โจทก์ จงึ สามารถนาสื บ
ได้ ว่าโจทก์ เป็ นผู้มีสิทธิครอบครองในทีด่ นิ และสื บเปลีย่ นแปลง
แก้ ไขข้ อความในเอกสารทะเบียนการครอบครองทีด่ นิ ได้
(เอกสารทะเบียนการครอบครองทีด่ นิ เป็ นเพียงคารับรองจาก
พนักงานเจ้ าหน้ าทีว่ ่ า ขณะแจ้ งการครอบครอง ผู้แจ้ งอ้ างว่ า
ที่ดนิ เป็ นของตนและทีด่ นิ พิพาทได้ ทาประโยชน์ แล้ ว ไม่ ก่อให้
เกิดสิ ทธิในทีด่ นิ )
ปัญหาที่ดนิ เป็ นที่สาธารณประโยชน์ หรือไม่ ไม่ มีกฎหมาย
บังคับให้ ต้องมีพยานเอกสารมาแสดง
ฎีกา 9176/2552 ประเด็นข้ อพิพาทที่ว่าที่ดนิ พิพาทเป็ นที่
สาธารณประโยชน์ หรือไม่ มิใช่ กรณีที่มีกฎหมายบังคับให้
ต้ อง มีพยานเอกสารมาแสดง อันจะต้ องห้ ามมิให้ นาพยาน
บุคคลมาสื บแทนพยานเอกสารซึ่งเป็ นระวางรู ปแผนทีท่ าง
อากาศตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
การฟ้องถอนคืนการให้ ไม่ มีกฎหมายบังคับให้ ต้องมีพยาน
เอกสารมาแสดง
ฎีกา 4475/2551 โจทก์ ฟ้องขอถอนคืนการให้ เพราะเหตุจาเลย
ประพฤติเนรคุณ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 535 (2) แม้ หนังสื อ
สั ญญาให้ ทดี่ นิ ระบุว่าเป็ นการให้ โดยเสน่ หาไม่ มีค่าตอบแทน
จาเลยก็มีสิทธินาสื บพยานบุคคลให้ เห็นว่ า เป็ นการให้ สิ่งที่มีค่า
ภาระติดพันได้ เพราะเป็ นการฟ้ องถอนคืนการให้ ไม่ ใช่
ฟ้องร้ องให้ บังคับหรือไม่ บังคับตามสั ญญาให้ จึงไม่ ใช่ เป็ น
การนาสื บแก้ ไขเปลีย่ นแปลงเอกสาร ไม่ ต้องห้ ามตาม ป.วิ.พ.
มาตรา 94 (ข)
กรณีสัญญาจะซื้อขายหรือคามั่นตามสั ญญาซื้อขาย
อสั งหาริมทรัพย์ และสั ญญาซื้อขายสั งหาริมทรัพย์ มีราคา
2,000 บาทหรือกว่ านั้น ป.พ.พ.มาตรา 456 กาหนดว่ าจะต้ อง
มีหลักฐานอย่ างหนึ่งอย่ างใดเป็ นหนังสื อลงลายมือชื่อฝ่ ายที่
ต้ องรับผิด มีการวางมัดจา หรือชาระหนีบ้ างส่ วน จึงจะฟ้อง
คดีได้
ก. หากคู่สัญญาเลือกทีจ่ ะวางมัดจาหรือชาระหนีบ้ างส่ วน
จะไม่ อยู่ในบังคับของ ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 935/2541 สั ญญาจะซื้อขายทีด่ นิ ที่มีการวางเงินมัดจาบาง
ส่ วน ไม่ จาต้ องใช้ เอกสารเป็ นหลักฐาน ไม่ อย่ ใู นบังคับของ
ป.วิ.พ. มาตรา 94 จึงรับฟังพยานบุคคลแทนพยานเอกสารได้
ฎีกา 220/2509 ผู้จะซื้อชาระเงินค่ าทีด่ นิ ให้ แก่ ผู้จะขายบางส่ วน
สั ญญาจะซื้อขายทีด่ นิ สมบูรณ์ ในแบบทีไ่ ด้ มีการชาระหนี้
บางส่ วนแล้ ว ไม่ จาเป็ นต้ องมีหลักฐานเป็ นหนังสื อก็ฟ้องคดีได้
โจทก์ มีสิทธินาสื บพยานบุคคลถึงข้ อตกลงในการขายทีด่ นิ นีไ้ ด้
ไม่ ต้องห้ ามตาม ป.วิ.พ มาตรา 94 (ดู ฎีกา 2045/2537 ฎีกา
3390-3391/2538 ฎีกา 7053/2540 และ ฎีกา 4996-4997/2542)
หากเลือกวิธีวางมัดจาหรือชาระหนีบ้ างส่ วนแล้ ว แม้ ต่อมา
มีการทาสั ญญาจะซื้อจะขายในภายหลังอีก ก็ไม่ อยู่ในบังคับ
ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 3945/2535 โจทก์ ซื้อห้ องชุดจากจาเลยที่ 1 โดยวางมัดจา
ไว้ 10,000 บาท เป็ นกรณีทาสั ญญาจะซื้อจะขายอสั งหา ฯ
โดยมีการวางมัดจาแล้ ว ไม่ จาต้ องมีหลักฐานเป็ นหนังสื อก็
ฟ้องร้ องได้ ไม่ ใช่ กรณีที่กฎหมายบังคับให้ ต้องมีพยานเอกสาร
มาแสดง แม้ ต่อมามีการทาสัญญาจะซื้อจะขายเป็ นหนังสือ
โจทก์ นาสื บพยานบุคคลว่ าตกลงแตกต่ างจากทีส่ ั ญญาระบุไว้
ได้ ไม่ ต้องห้ าม ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ดูฎกี า 935/2541)
ฎีกา 8163/2554 โจทก์ ตกลงซื้อบ้ านและที่ดนิ จากจาเลยตาม
โฆษณาโดยมีการวางมัดจา จากนั้นจึงทาสั ญญาจะซื้อขาย
แสดงว่ าเจตนาผูกพันตามสั ญญาจะซื้อขายด้ วยวิธีวางมัดจา
สั ญญาเกิดขึน้ นับแต่ วางมัดจา กรณีไม่ ตกอยู่ในบังคับ ป.วิ.พ.
มาตรา 94 ศาลมีอานาจรั บฟังพยานบุคคลที่โจทก์ นาสื บว่ า
จาเลยตกลงหาสถาบันการเงินให้ โจทก์ ก้ โู ดยมีระยะเวลาผ่ อน
นาน 15 ปี ได้ เมื่อธนาคารไม่ ให้ ผ่อนชาระนาน 15 ปี ทาให้
โจทก์ ไม่ สามารถรับโอนบ้ านและทีด่ นิ จาเลยจะอ้ างว่ าโจทก์
ผิดสั ญญาและริบเงินที่โจทก์ ชาระไว้ ท้งั หมดไม่ ได้
ข. หากคู่สัญญาเลือกทีท่ าหลักฐานอย่ างหนึ่งอย่ างใดเป็ น
หนังสื อจะตกอยู่ในบังคับของ ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 2225/2540 สัญญาจะซื้อขายที่ดนิ พิพาท ระบุว่าโจทก์
วางมัดจาให้ จาเลย 389,000 บาท จาเลยได้ รับเงินมัดจาไว้
ถูกต้ องแล้ ว จาเลยจึงไม่ อาจนาพยานบุคคลมาสื บเปลีย่ น
แปลงแก้ ไขข้ อความในหนังสื อสั ญญาจะซื้อขายว่ า โจทก์ ไม่ ได้
วางมัดจาเงินจานวนดังกล่ าวและจาเลยไม่ ได้ รับเงินมัดจานั้น
เพราะเป็ นการนาสื บเปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสารซึ่ง
ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 2216/2515 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยรับผิดตามสั ญญาจะขาย
ที่ดนิ เรียกเงินมัดจาคืน จาเลยให้ การว่ าโจทก์ ผดิ สั ญญาและ
ไม่ เคยรับเงินมัดจา ปัญหาว่ าจาเลยจะนาสื บพยานบุคคลว่ า
ไม่ ได้ รับเงินมัดจาได้ หรือไม่ ศาลฎีกาวินิจฉัยว่ าสั ญญาจะซื้อ
ขายอสั งหาริมทรัพย์ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 456 วรรคสองให้
เลือกทาได้ 3 ประการ ถ้ าคู่สัญญาเลือกทาหลักฐานเป็ นหนังสื อ ก็
ต้ องบังคับด้ วยมาตรา 94 แต่ ถ้าเลือกวางมัดจาหรือชาระหนี้
บางส่ วนก็ไม่ อยู่ในบังคับ คดีนีโ้ จทก์ จาเลยเลือกทาหลักฐานเป็ น
หนังสือ กรณีต้องด้ วยมาตรา 94 เมื่อหนังสื อระบุว่าได้ รับเงิน
มัดจาถูกต้ องแล้ ว จาเลยจะนาสื บพยานบุคคลว่ ายังไม่ ได้ รับ
ไม่ ได้ .
หากคู่สัญญาเลือกทาสั ญญาจะซื้อขายเป็ นหนังสื อ แม้ มีการ
วางมัดจาในคราวเดียวกัน ถือว่ าเจตนาทาหลักฐานเป็ นหนังสื อ
ตกอยู่ในบังคับ ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 3088/2526 โจทก์ จาเลยทาสัญญาจะซื้อขายทีด่ นิ เป็ น
หนังสือ แม้ มีการวางมัดจาด้ วย การวางมัดจาเป็ นเพียงข้ อสั ญญา
ข้ อหนึ่งเท่ านั้น หาใช่ ทาสั ญญากันด้ วยการวางมัดจาไม่ การที่
โจทก์ นาสื บพยานบุคคลว่ า ยังมีข้อตกลงเพิม่ เติมให้ จาเลยรื้อ
ถอนบ้ านหรือไถ่ ถอนจานองก่ อนโอนกรรมสิ ทธิ์ เป็ นข้ อความ
เพิม่ เติมจากสั ญญา ต้ องห้ ามมิให้ รับฟัง (ดู ฎีกา 1545/2492
ฎีกา 667/2537 และฎีกา 6718/2540)
เมื่อกฎหมายบังคับให้ ต้องมีพยานเอกสารมาแสดง
ก. ห้ ามศาลยอมรับฟังพยานบุคคลแทนพยานเอกสาร หมายถึง
มีพยานเอกสาร แต่ ไม่ ยอมนาสื บ จะนาสื บพยานบุคคลแทน
หากไม่ มีพยานเอกสารเลย นิติกรรมจะเป็ นโมฆะหรือฟ้องร้ อง
บังคับคดีไม่ ได้
ฎีกา 203/2546 เมื่อหลักฐานการกู้ยมื เงินเกิดสู ญหาย ผู้ให้ ก้ ู
ย่ อมนาสาเนาหรือพยานบุคคลมานาสื บได้ กรณีมิใช่ เรื่องที่
การกู้ยมื เงินไม่ เคยมีหลักฐานเป็ นหนังสื อเลย อันจะเป็ นการ
ฝ่ าฝื นตามป.พ.พ. มาตรา 653 ประกอบมาตรา 94(ก)
ข. ห้ ามนาสื บพยานบุคคลเพือ่ เพิม่ เติม ตัดทอนหรือ
เปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสาร
ฎีกา 1510/2552 การขายฝากที่ดนิ เป็ นกรณีที่กฎหมายบังคับ
ให้ ต้องมีพยานเอกสารมาแสดง การฟังพยานหลักฐานต้ อง
ตกอยู่ในบังคับของ ป.วิ.พ. มาตรา 94 วรรคหนึ่ง(ข) คือ
ห้ ามมิให้ ศาลรับฟังพยานบุคคล ในกรณีขอสื บพยานบุคคล
เปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสารนั้น เมื่อตามหนังสื อ
สั ญญาขายฝากทีด่ นิ ระบุว่าผู้ขายฝากได้ รับเงินจากผู้ซื้อฝาก
ครบถ้ วนแล้ ว การนาพยานบุคคลมาสื บว่ ายังได้ รับเงินไม่
ครบ ย่ อมต้ องห้ ามตามบทบัญญัติดงั กล่ าว
ฎีกา 8591/2547 สั ญญาเมื่อสัญญาขายฝากระบุราคาขายฝาก
ไว้ 310,000 บาท กรณีจาเลยอ้ างตนเองและบุคคลอืน่ มาสื บ เพือ่
แสดงถึงราคาขายฝากที่แท้ จริงว่ ามีราคาเพียง 200,000 บาทนั้น
เป็ นการนาพยานบุคคลมาสื บประกอบข้ ออ้างเปลีย่ นแปลง
แก้ ไขข้ อความในเอกสารสั ญญาขายฝาก ต้ องห้ ามมิให้ รับฟัง
ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข) จึงต้ องฟังว่ าคู่สัญญากาหนดสิ นไถ่
ไว้ เป็ นเงิน 310,000 บาท แต่ จาเลยขอไถ่ ในราคา 230,000 บาท
อันเป็ นการขอปฏิบัตกิ ารชาระหนีไ้ ม่ ถูกต้ องตามมูลหนีใ้ น
สั ญญาขายฝาก โจทก์ ย่อมมีสิทธิบอกปัดไม่ ชาระหนีไ้ ด้ .
กรณีสัญญากู้ยมื เงิน
ฎีกา 1926/2525 สัญญาก้ ไู ม่ มีข้อความระบุเวลาชาระหนี้
จึงตกอยู่ในบังคับ ป.พ.พ. มาตรา 204 โจทก์ มีสิทธิเรียกให้
ชาระหนีเ้ มื่อใดก็ได้ การทีจ่ าเลยนาสื บว่ ามีข้อตกลงให้ จาเลย
ผ่ อนชาระเป็ นงวดๆ จึงต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94(ข)
ฎีกา 6169/2547 สัญญาจานองซึ่งระบุให้ เป็ นหลักฐานการ
กู้ยมื เงินและบันทึกข้ อตกลงขึน้ จานองระบุว่า จาเลยตกลง
เสี ยดอกเบีย้ ร้ อยละ 15 ต่ อปี การทีจ่ าเลยนาสื บพยานบุคคล
ว่ าตกลงคิดดอกเบีย้ อัตราร้ อยละ 2.5 ต่ อเดือน ต้ องห้ ามตาม
ป.วิ.พ.มาตรา 94(ข)
ฎีกา 1680/2546 สัญญาก้ ยู มื เงินมีข้อความผู้ก้ ยู อมเสี ยดอกเบี้ย
อัตราร้ อยละ 19 ต่ อปี กาหนดส่ งเป็ นรายเดือนทุกเดือน โจทก์
จะนาสื บว่ าอัตราดอกเบีย้ ร้ อยละ 19 ต่ อปี เป็ นอัตราสู งสุ ดทีโ่ จทก์
กาหนดตามประกาศธนาคารแห่ งประเทศไทยเท่ านั้น แต่ ตกลง
ดอกเบีย้ ขณะทาสั ญญาไม่ ถึงร้ อยละ 19 ต่ อปี เป็ นการนาสื บ
พยานบุคคลแก้ ไขเปลีย่ นแปลงข้ อความในเอกสารในกรณี ที่
ต้ องมีหลักฐานเป็ นหนังสื อ จึงต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
(ข)
ฎีกา 7319/2551 สัญญาจานองซึ่งใช้ เป็ นหลักฐานการกู้ยมื เงิน
มีข้อความระบุว่า ผู้รับจานองได้ รับเงินเป็ นการเสร็ จแล้ ว ดังนั้น
การทีจ่ าเลยนาพยานบุคคลมาสื บว่ า จาเลยไม่ ได้ เป็ นผู้ก้ เู งินและ
รับเงินไปจากโจทก์ แต่ บริษทั ส. จากัด และนาย พ. ผู้ถอื หุ้น ใน
บริษทั เป็ นผู้รับเงิน เป็ นการนาสื บแตกต่ างจากข้ อความที่ ระบุ
ในสั ญญา อันเป็ นการนาพยานบุคคลแก้ ไขเปลีย่ นแปลง
ข้ อความในเอกสารในกรณีที่ต้องมีหลักฐานเป็ นหนังสื อ จึง
ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
ฎีกา 145/2553 คาฟ้องอ้ างว่ าจาเลยก้ เู งินโจทก์ 480,000 บาท
จะต้ องมีหลักฐานแห่ งการกู้ยมื เป็ นหนังสื ออย่ างใดอย่ างหนึ่ง
ลงลายมือชื่อผู้ยมื เป็ นสาคัญ การกู้ยมื จึงตกอยู่ในบังคับของ
ป.วิ.พ. มาตรา 94(ข) ทีโ่ จทก์ อ้างว่ าตามหนังสื อสั ญญากู้ยมื เงิน
ทีร่ ะบุว่าทาทีเ่ ขตกรุงเทพมหานครเป็ นเท็จ ความจริงแล้ วทา
ทีส่ านักงานของโจทก์ ซึ่งอยู่ในเขตอานาจของศาลชั้นต้ น จึง
เป็ นการกล่ าวอ้ างที่ไม่ อาจนาสืบเปลี่ยนแปลงแก้ ไขข้ อความ
ตามสั ญญากู้ยมื เงินในส่ วนทีร่ ะบุถงึ มูลคดีทเี่ กิดขึน้ .
กรณีสัญญาซื้อขายหรือจะซื้อจะขายอสั งหาริมทรั พย์
ฎีกา 29/2552 โจทก์ และจาเลยตกลงทาสั ญญาจะซื้อจะขาย
ทีด่ นิ ระบุว่าเป็ นที่ดนิ มีโฉนด การทีจ่ าเลยนาสื บพยาน
บุคคลว่ าตกลงจะซื้อจะขายทีด่ นิ ซึ่งมีเพียงหนังสื อรับรอง
การทาประโยชน์ (น.ส.3ก.) มิใช่ ที่ดนิ ซึ่งมีโฉนดที่ดนิ เป็ น
การนาสื บเพิม่ เติมเปลีย่ นแปลงแก้ ไขสาระสาคัญของสั ญญา
ต้ องห้ ามมิให้ นาสื บตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
ฎีกา 6005/2548 สัญญาจะซื้อจะขายทีด่ นิ ระบุราคาทีด่ นิ
จานวนเงินที่ชาระแล้ วและจานวนเงินส่ วนที่เหลือไว้ ชัดเจน
การที่จาเลยที่ 2 อ้ างว่ าที่ดนิ พิพาทราคาเพียงไร่ ละ 200,000 บาท
เท่ านั้น ราคาทีด่ นิ ทีร่ ะบุไว้ ในสั ญญาจะซื้อจะขายไร่ ละ
900,000 บาท ไม่ ใช่ ราคาทีแ่ ท้ จริง โจทก์ ท้งั สองไม่ มีสิทธิ
เรียกร้ องให้ จาเลยที่ 2 ชาระราคาที่ดนิ ที่เหลือเป็ นจานวนเงิน
ถึง 13,492,500 บาท เป็ นการอ้ างเปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความ
ในเอกสาร ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 วรรคแรก (ข) จึง
รับฟังไม่ ได้ .
ฎีกา 2154/2552 สัญญาจะซื้อจะขายทีด่ นิ มีข้อความว่ าโจทก์
รับราคาไปจากจาเลยเสร็จแล้ ว การรับฟังพยานหลักฐานของ
ศาลต้ องเป็ นไปตาม ป.วิ.พ มาตรา 94 (ข) โจทก์ จะนาพยาน
บุคคลมาสื บว่ า ความจริงแล้ วโจทก์ ได้ รับเงินค่ าทีด่ นิ เพียง
90,000 บาท เงินค่ าที่ดนิ ส่ วนที่เหลือให้ จาเลยไปชาระต่ อ
ธนาคาร เพือ่ ชาระหนีท้ ี่โจทก์ จานองที่ดนิ ดังกล่ าวไว้ แก่ ธนาคาร
ไม่ ได้ เพราะเป็ นการสื บพยานบุคคลเปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความ
ในเอกสารนั้น.
ฎีกา 8215/2550 สัญญาจะซื้อจะขายทีด่ นิ พร้ อมอาคาร มีเพียง
แผนผังแสดงที่ต้งั อาคารพาณิชย์ ที่โจทก์ ซื้อแนบท้ ายสั ญญา
ขณะทาสั ญญาไม่ มีแผ่ นพับโฆษณาหรือการโฆษณาเกีย่ วกับ
ร้ านเจ๊ เล้ ง โจทก์ นาสื บว่ า การขายที่ดนิ พร้ อมอาคารพิพาท
ระหว่ างจาเลยกับโจทก์ เป็ นการขายตามคาพรรณนา เมื่อใน
โครงการของจาเลยยังไม่ มีการก่ อสร้ างร้ านเจ๊ เล้ ง จาเลยจึงผิด
สั ญญา โจทก์ บอกเลิกสั ญญาได้ เป็ นการนาสื บพยานบุคคล
เพิม่ เติมข้ อความในเอกสาร ซึ่งต้ องห้ ามมิให้ ศาลรับฟังพยาน
บุคคลในกรณีดงั กล่าว ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
ฎีกา 2086/2536 สั ญญาซื้อขายทีด่ นิ ระบุว่าจาเลยที่ 1 กระทา
ในฐานะกรรมการผ้ จู ดั การของจาเลยที่ 2 โจทก์ จะนาสื บ
พยานบุคคลว่ าจาเลยที่ 1 กระทาในฐานะส่ วนตัวไม่ ได้ .
ฎีกา 7846/2543 สั ญญาจะซื้อจะขายไม่ ได้ ระบุว่า มีเงือ่ นไขให้
โจทก์ จาเลยบอกเลิกสัญญาแก่ กนั ได้ เมื่อฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งไม่
ยอมสมรส การที่จาเลยนาสื บเงื่อนไขระหว่ างโจทก์ จาเลย
เช่ นนั้น จึงเป็ นการนาสื บเพือ่ เพิม่ เติมตัดทอนหรือเปลีย่ น
แปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสาร ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา
94(ข).
กรณีสัญญาเช่ าอสั งหาริมทรัพย์
ฎีกา 2282/2527 หนังสือสัญญาเช่ ามีข้อความว่ าเช่ ากัน
1 ปี และห้ ามมิให้ เช่ าช่ วง ผู้เช่ าจะนาสื บพยานบุคคลว่ า
เป็ นที่เข้ าใจกันว่ าเช่ ากันไม่ มีกาหนดเวลาและให้ เช่ าช่ วง
ได้ น้ัน นาสื บไม่ ได้
ฎีกา 2402/2525 หนังสือสัญญาเช่ าที่ดนิ ระบุว่าเช่ าเพือ่
ปลูกบ้ านเรือนอาศัยมีกาหนด 1 ปี ผู้เช่ าจะนาสื บพยาน
บุคคลว่ าผู้ให้ เช่ าตกลงจะให้ อยู่ในทีด่ นิ ทีเ่ ช่ าไปจนตลอด
ชีวติ หาได้ ไม่
ฎีกา 6988/2551 สัญญาเช่ าอสังหาริ มทรั พย์ เป็ นกรณี
ที่กฎหมายบังคับว่ าต้ องมีพยานเอกสารมาแสดง เมื่อ
สั ญญาเช่ ามีข้อตกลงไม่ เรียกเงินประกันหรือมัดจาคืน
หากโจทก์ เลิกสั ญญาเช่ าก่ อนครบกาหนด การทีโ่ จทก์
นาสื บพยานบุคคลว่ า มีข้อตกลงว่ า เมื่อเลิกสั ญญาเช่ า
จาเลยต้ องคืนเงินประกันหรือมัดจาให้ โจทก์ เป็ นการ
นาสื บเปลีย่ นแปลงแก้ ไขเอกสาร จึงต้ องห้ ามตาม
ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข).
ฎีกา 5373/2552 สัญญาเช่ าที่ดนิ ระบุไว้ ชัดเจนว่ า ชาระค่ าเช่ า
ล่ วงหน้ าสาหรับการเช่ า 21 ปี เป็ นเงิน 8,000,000 บาท ซึ่ง
เป็ นการเช่ าอสั งหาริมทรัพย์ เกิน 3 ปี ตาม ป.พ.พ. มาตรา 538
ต้ องทาเป็ นหนังสื อและจดทะเบียนต่ อพนักงานเจ้ าหน้ าที่
การทีโ่ จทก์ จะนาสื บว่ า โจทก์ มีเจตนาให้ เงิน 8,000,000 บาท
เป็ นเงินค่ าตอบแทนพิเศษหรือเงินกินเปล่ านั้น เป็ นการสื บ
แก้ ไขเปลีย่ นแปลงเอกสาร ซึ่งต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
วรรคแรก (ข) ดังนั้น จึงต้ องรับฟังตามสั ญญาเช่ าที่ดนิ ว่ าเงิน
จานวน 8,000,000 บาท ทีจ่ าเลยจ่ ายให้ โจทก์ ไปนั้นเป็ นการ
ชาระค่ าเช่ าล่ วงหน้ าสาหรับการเช่ าเป็ นเวลา 21 ปี
กรณีสัญญาเช่ าซื้อ
ฎีกา 336/2518 โจทก์ ฟ้องให้ รับผิดตามสัญญาเช่ าซื้อ
จาเลยที่ 1 จะนาสื บพยานบุคคลว่ า ขณะทาสั ญญาเช่ าซื้อ
มีข้อตกลงพิเศษว่ า หากจาเลยไม่ ได้ ดาเนินกิจการบรรทุก
นา้ มัน โจทก์ รับรถคืนพร้ อมกับริบเงินที่ชาระงวดแรก
โดยไม่ เรียกร้ องค่ าเสี ยหายใด ๆ เป็ นการนาสื บพยาน
บุคคลเพือ่ เปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในสั ญญาเช่ าซื้อ
ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 6121/2545 สัญญาเช่ าซื้อระบุให้ ผู้เช่ าซื้อนาค่ าเช่ าซื้อ
ทีค่ ้ างชาระไปชาระ ณ สถานทีซ่ ึ่งเป็ นภูมิลาเนาของเจ้ าของ
จึงเป็ นหน้ าที่ของจาเลยที่ 1 ผู้เช่ าซื้อทีต่ ้ องนาเงินค่ างวดไป
ชาระ ณ สถานทีซ่ ึ่งเป็ นภูมิลาเนาของโจทก์ ผู้ให้ เช่ าซื้อ การ
ที่จาเลยที่ 1 นาสื บถึงข้ อตกลงว่ าพนักงานของโจทก์ จะเป็ น
ผู้ไปเก็บงวดแก่ จาเลยที่ 1 เอง จึงเป็ นการแตกต่ างไปจากที่
ระบุไว้ ในสั ญญา เป็ นการนาสื บพยานบุคคลเพิม่ เติม
เอกสารสั ญญาเช่ าซื้อ ต้ องห้ ามมิให้ รับฟังตาม ป.วิ.พ.
มาตรา 94(ข) ประกอบ ป.พ.พ. มาตรา 572
กรณีคา้ ประกัน
ฎีกา 2601/2545 การทีจ่ าเลยในฐานะผู้คา้ ประกันนา
สื บพยานบุคคลว่ า โจทก์ มีระเบียบในการเปลีย่ นสั ญญา
คา้ ประกันใหม่ เมื่อมีการเปลีย่ นตาแหน่ งสู งขึน้ หรือมี
ความรับผิดชอบสู งขึน้ เป็ นการอ้ างเพือ่ ให้ ศาลรับฟังว่ า
ยังมีข้อความเพิม่ เติมข้ อความในสั ญญาคา้ ประกันนั้น
อยู่อกี จึงต้ องห้ ามศาลมิให้ รับฟังเช่ นว่ านั้น ตาม ป.วิ.พ.
มาตรา 94(ข)
กรณีสัญญาประนีประนอมยอมความ
ฎีกา 2525/2538 ข้ อความในสัญญาประนีประนอม
ยอมความระบุข้อความว่ าจาเลยที่ 1 เป็ นหนีแ้ ละยอม
ชาระหนีใ้ ห้ โจทก์ มีจาเลยที่ 2 ลงชื่อในฐานะพยาน
การทีโ่ จทก์ นาสื บพยานบุคคลว่ าจาเลยที่ 2 ลงชื่อใน
ฐานะเป็ นคู่สัญญา ซึ่งต้ องรับผิดตามสั ญญา เท่ ากับเป็ น
การนาสื บพยานบุคคลเปลีย่ นแปลง แก้ ไขข้ อความใน
เอกสาร ต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94(ข)
โอนสิ ทธิเรียกร้ อง
ฎีกา 1630/2536 การโอนสิ ทธิตามสั ญญาเช่ าเป็ นการ
โอนสิทธิเรี ยกร้ องซึ่งต้ องทาเป็ นหนังสื อตาม ป.พ.พ.
ม 306 เมื่อหนังสื อสั ญญาโอนสิ ทธิดงั กล่ าวมิได้ กาหนด
ค่ าตอบแทนไว้ การนาสื บพยานบุคคลมาสื บว่ ามี
ค่ าตอบแทนและโจทก์ ค้างชาระค่ าตอบแทนบางส่ วน
ถือว่ าโจทก์ ผดิ สั ญญา เป็ นการต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ
มาตรา 94.
ข้ อยกเว้ น ตามมาตรา 94 วรรคสอง
ก. การนาสื บพยานบุคคลเมื่อไม่ สามารถนาต้ นฉบับ
เอกสารมาแสดง โยงมาตรา 93(2) กรณีต้นฉบับเอกสาร
หาไม่ ได้ เพราะสู ญหาย ถูกทาลายโดยเหตุสุดวิสัยหรือ
ไม่ สามารถนาต้ นฉบับมาได้ โดยประการอืน่ ศาลจะ
อนุญาตให้ นาสาเนาเอกสารหรือพยานบุคคลมาสื บได้
ฎีกา 203/2546 เมื่อหลักฐานแห่ งการกู้ยมื เงินสู ญหาย
ผู้ให้ ก้ ยู ่ อมนาสาเนาหรือพยานบุคคลมาสื บได้ กรณีมิใช่
เรื่องทีก่ ารกู้ยมื ไม่ เคยมีหลักฐานเป็ นหนังสื อเลย อันจะ
เป็ นการฝ่ าฝื นตามมาตรา 653 ประกอบมาตรา94(ก)
ข. การนาสื บพยานบุคคลเพือ่ แสดงว่ าเอกสารปลอม
หรือไม่ ถูกต้ อง สั ญญาหรือหนีไ้ ม่ สมบูรณ์ หรือมีการ
ตีความหมายผิด
นาสื บพยานบุคคลเพือ่ แสดงว่ าเอกสารปลอม หรือ
ไม่ ถูกต้ อง
ฎีกา 549/2534 จาเลยกู้เงินโจทก์ จานวนหนึ่งโดยจาเลย
ลงลายมือชื่อไว้ ในแบบพิมพ์สัญญากู้เงินทีย่ งั ไม่ กรอก
ข้ อความมอบไว้ แก้ โจทก์ โจทก์ ไปกรอกข้ อความว่ ามีการ
กู้เงินสู งกว่ าเป็ นจริง เอกสารสั ญญากู้เป็ นเอกสารปลอม
ดังนี้ ย่ อมรับฟังพยานบุคคลได้
ฎีกา 241/2537 โจทก์ ฟ้องจาเลยให้ ไปจดทะเบียนโอนขาย
ที่ดนิ ให้ โจทก์ จาเลยให้ การว่ าไม่ เคยทาสั ญญาขายที่ดนิ
ให้ โจทก์ แต่ เคยกู้เงินโจทก์ โดยโจทก์ ให้ พมิ พ์ลายนิว้ มือ
ในแบบพิมพ์ที่ยงั ไม่ กรอกข้ อความอ้ างว่ าเป็ นสั ญญากู้แล้ ว
โจทก์ นาไปกรอกข้ อความเอง โดยจาเลยไม่ รู้ เห็นยินยอม
ด้ วย การนาสื บตามข้ อต่ อสู้ ของจาเลยจึงเป็ นการนาสื บว่ า
สัญญาซื้อขายไม่ สมบูรณ์ ไม่ ต้องห้ ามตามมาตรา 94
นาสื บพยานบุคคลเพือ่ แสดงว่ าสั ญญาหรือหนีไ้ ม่ สมบูรณ์
ฎีกา 1046-1049/2501 จาเลยลงชื่อในเอกสารเจตนาทา
สั ญญานายหน้ าแต่ กลับเป็ นสั ญญาจะขายทีด่ นิ เป็ นการ
แสดงเจตนาสาคัญผิดในสาระสาคัญแห่ งนิติกรรมตก
เป็ นโมฆะ จาเลยนาสืบพยานบุคคลได้ ว่าพยานเอกสาร
ไม่ ถูกต้ อง
ฎีกา 2976/2548 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยรับผิดตามสั ญญา
ซื้อขายทีด่ นิ ตามหนังสื อรับรองการทาประโยชน์ จาเลย
สามารถนาสื บพยานบุคคลได้ ว่า ความจริงเป็ นการทา
สั ญญากู้เงินกัน ไม่ เป็ นการต้ องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
วรรคสอง เพราะเป็ นการนาสื บว่ า สั ญญาซื้อขายนั้นเป็ น
นิติกรรมอาพราง ต้ องบังคับตามสั ญญาที่แท้ จริง คือ
สั ญญากู้เงิน
ฎีกา 1976/2518 โจทก์ ฟ้องให้ จาเลยรับผิดตามสั ญญากู้
จาเลยให้ การว่ าน้ องสาวและน้ องเขยกู้เงินไปจากโจทก์ และ
ได้ นาตราจองโจทก์ ยดึ ถือไว้ เนื่องจากน้ องสาวและน้ องเขย
มีชื่อถือกรรมสิ ทธิ์ร่วมกันในตราจองดังกล่ าว จาเลยลงชื่อ
ในสั ญญากู้เพือ่ คา้ ประกันหนีข้ องน้ องสาวและน้ องเขย โดย
ไม่ ได้ รับเงินตามสัญญาก้ ู เช่ นนีเ้ ป็ นการนาสื บเพือ่ แสดงว่ า
ไม่ มีมูลหนีต้ ามหนังสื อสั ญญากู้ประการหนึ่งและหนีเ้ งินกู้
ตามทีร่ ะบุไว้ ในสั ญญากู้ไม่ สมบูรณ์ เพราะโจทก์ไม่ ได้ ส่ง
มอบเงินทีก่ ้ ใู ห้ แก่ จาเลยอีกประการหนึ่ง จึงนาสื บพยาน
บุคคลได้ ไม่ ต้องห้ ามตามมาตรา 94
ฎีกา 6446/2552 โจทก์ ฟ้องจาเลยทั้งสามให้ ชาระเงินกู้
จาเลยที่ 3 ให้ การและนาสื บว่ า จาเลยที่ 1 กู้ยมื เงินไปเพียง
15,000 บาท แต่ โจทก์ ให้ ทาสั ญญากู้ยมื เงิน โดยระบุจานวน
เงินกู้ไว้ 40,000 บาท เพือ่ เป็ นประกันการกู้ยมื เงินในกรณีที่
จาเลยที่ 1 ผิดนัด การนาสื บของจาเลยที่ 3 ดังกล่ าวเป็ น
การนาสืบถึงความไม่ บริ บูรณ์ ของสั ญญากู้ยมื เงิน สามารถ
นาสืบได้ ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 วรรคท้ าย
ฎีกา 6154/2553 โจทก์ ฟ้องเรียกเงินกู้จากจาเลย จาเลย
ให้ การว่ าทาสั ญญากู้ให้ โจทก์ เพือ่ เป็ นประกันค่ าใช้ จ่ายใน
การจัดส่ งบุตรของจาเลยไปทางานต่ างประเทศโดยไม่ ได้
รั บเงินตามสัญญาก้ เู งิน จาเลยมีสิทธินาสื บว่ าการทา
สั ญญากู้ไม่ มีการมอบเงินกัน เป็ นการนาสื บว่ าการกู้เงินไ
ม่ สมบูรณ์ ไม่ ต้องห้ ามตาม ป.วิ.พ.มาตรา 94 วรรคท้ าย
นาสื บพยานบุคคลเพือ่ แสดงว่ าคู่ความอีกฝ่ ายตีความ
หมายผิด
ฎีกา 5869/2537 สั ญญาจะซื้อขายไม่ ได้ ระบุเลขโฉนดทีด่ นิ
ทีซ่ ื้อขายไว้ โดยระบุเฉพาะเนือ้ ทีแ่ ละทีต่ ้งั ของที่ดนิ เป็ น
กรณีข้อความในเอกสารไม่ ชัดเจน โจทก์ ย่อมนาสื บได้ ว่า
เจตนาทีแ่ ท้ จริงของการซื้อขายนั้น คือโฉนดทีด่ นิ เลขที่
เท่ าใด การนาสื บเช่ นนี้ ไม่ ใช่ นาสื บว่ ายังมีข้อความเพิม่ เติม
ตัดทอนหรือเปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในเอกสารตาม
มาตรา 94(ข) แต่ เป็ นการนาสืบอธิบายข้ อความในสั ญญา
ซึ่งยังไม่ ชัดเจนพอ
ฎีกา 1601/2520 สั ญญากู้ระบุว่า จาเลยตกลงให้ ดอกเบีย้
ร้ อยละห้ าแก่ โจทก์ ทุกเดือน ไม่ ชัดเจนว่ าร้ อยละห้ าสลึง
หรือห้ าบาท โจทก์ ย่อมมีสิทธินาสื บพยานบุคคลได้ ว่า
ดอกเบีย้ ทีร่ ะบุไว้ ในสั ญญากู้น้ัน หมายถึงร้ อยละห้ าสลึง
เพราะเป็ นการนาสื บอธิบายความหมายของสั ญญากู้
ไม่ ใช่ แก้ ไข เพิม่ เติมข้ อความในสั ญญากู้
ฎีกา 2033/2514 สั ญญาซื้อขายมีข้อความว่ าผู้ซื้อได้ ชาระ
เงินในวันทาสั ญญา 40,000 บาท ไม่ ชัดแจ้ งว่ าเป็ นเงิน
มัดจาหรื อเงินที่ชาระราคาของล่ วงหน้ า ศาลฟังพยาน
บุคคลประกอบการแปลสั ญญาได้
ฎีกา 3375/2549 หนังสื อสั ญญากู้ยมื เงินมีข้อความเป็ น
ตัวพิมพ์ ระบุว่า ผู้ก้ ยู อมให้ ดอกเบีย้ แก่ ผู้ให้ ก้ ชู ั่งละ 1 บาท
ต่ อเดือน แต่ ข้อความถัดไปที่เว้ นช่ องว่ างไว้ สาหรับกรอก
กาหนดเวลาชาระดอกเบีย้ นั้นกลับมีข้อความเขียนว่ าไม่
ต้ องเสี ยดอกเบีย้ ข้ อความทั้งสองแห่ งดังกล่ าวจึงขัดแย้ ง
กันและเป็ นที่สงสั ย โจทก์ ย่อมมีสิทธินาพยานประกอบการ
แปลความหมายตามเจตนาแท้ จริ งของการทาข้ อตกลงเรื่อง
ดอกเบีย้ ได้ เพราะเท่ ากับเป็ นการนาสื บว่ าคู่ความอีกฝ่ าย
หนึ่งตีความหมายผิด ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 วรรคสอง
ถ้ าข้ อความในเอกสารไม่ ขดั แย้ งกัน เพียงไม่ ชัดเจน หรือ
มีความชัดเจนอยู่แล้ ว คู่ความจะนาพยานบุคคลมาสื บ
ตีความเอกสารอีกไม่ ได้
ฎีกา 2762/2549 สั ญญากู้เงินมีข้อตกลงคิดดอกเบี้ยอัตรา
ร้ อยละ 5 ต่ อเดือน และระบุว่า ผู้ให้ ก้ มู ีสิทธิคดิ ดอกเบี้ยได้
ตามกฎหมาย เมื่อสั ญญาไม่ ได้ กาหนดอัตราดอกเบีย้ ไว้ โดย
ชัดแจ้ ง ย่ อมต้ องตีความไปในทางทีเ่ ป็ นคุณแก่ ผ้ ูต้องเสี ยใน
มูลหนี้ โจทก์ ในฐานะผู้ให้ ก้ มู สี ิ ทธิคดิ ดอกเบีย้ ในอัตราร้ อยละ
7.5 ต่ อปี ตาม ป.พ.พ. มาตรา 7 โจทก์ ต้องห้ ามมิให้ นาพยาน
บุคคลมาสื บเปลีย่ นแปลงข้ อความในสั ญญากู้ยมื เงินดังกล่าว
ตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
ฎีกา 6509/2545 จาเลยทาใบคาเสนอขอสิ นเชื่อจากธนาคาร
โจทก์ โดยตกลงชาระดอกเบีย้ อัตราร้ อยละ 14.5 ต่ อปี ใน
วันเดียวกันทาสั ญญากู้ยมื เงินยอมเสี ยดอกเบีย้ ในอัตราร้ อย
ละ 19 ต่ อปี ซึ่งจาเลยรับเงินกู้ไปเรียบร้ อยแล้ ว ใบคาเสนอ
ขอสิ นเชื่อเป็ นเพียงคาเสนอเท่ านั้น ส่ วนสั ญญากู้ยมื เงินเป็ น
ข้ อตกลงที่จดั ทาขึน้ ภายหลังที่โจทก์ ได้ พจิ ารณาคาเสนอ
ของจาเลยแล้ ว โจทก์ จงึ กาหนดอัตราร้ อยละ 19 ต่ อปี
ดังนั้น ข้ อความเกีย่ วกับดอกเบี้ยเงินก้ชู ัดแจ้ งไม่ เป็ นที่น่า
สงสั ย โจทก์ ไม่ มีสิทธินาพยานบุคคลมาสื บเปลีย่ นแปลงว่ า
อัตราร้ อยละ 19 ต่ อปี เป็ นอัตราดอกเบีย้ กรณีที่ผิดนัดเพราะ
ต้ องห้ ามมิให้ นาสื บตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
ข้ อสั งเกต
1.ข้ อห้ ามตามมาตรา 94 เป็ นข้ อห้ ามเด็ดขาด คู่กรณีจะ
ตกลงกันให้ เป็ นอย่ างอืน่ ไม่ ได้ รวมทั้งห้ ามคู่ความทั้งสอง
ฝ่ าย ไม่ ใช่ ห้ามเฉพาะฝ่ ายที่อ้างเท่ านั้น (ฎีกา 220/2499)
2.ห้ ามเฉพาะในคดีแพ่ง ไม่ อาจนาไปใช้ ในคดีอาญาเพราะ
ตาม ป.วิ.อ ม 226 “พยานวัตถุ พยานเอกสารหรื อพยาน
บุคคลซึ่งน่ าจะพิสูจน์ ว่าจาเลยมีความผิดหรื อบริ สุทธิ์ ให้
อ้ างเป็ นพยานหลักฐานได้ …” (ฎีกา 1210/2515)
3.รวมถึงไม่ ใช้ กบั คดีล้มละลาย
ฎีกา 9237/2539 ศาลฎีกาวินิจฉัยว่ า พ.ร.บ.ล้ มละลาย
พ.ศ. 2483 มาตรา 14 เป็ นกฎหมายพิเศษเกีย่ วด้ วยความ
สงบเรียบร้ อยของประชาชน กาหนดให้ เป็ นหน้ าที่ของ
ศาลที่จะต้ องพิจารณาเอาความจริงให้ ได้ ว่าจาเลยมีหนีส้ ิ น
ล้ นพ้ นตัวจริงหรือไม่ การทีห่ ้ ามนาสื บพยานบุคคลเพือ่
ให้ มีผลเป็ นการเปลีย่ นแปลงแก้ ไขเอกสารอันเป็ นการ
ตัดรอนมิให้ ศาลรับฟังพยานหลักฐาน ย่ อมขัดต่ อ พ.ร.บ.
ล้ มละลายฯ
4. ห้ ามเฉพาะการนาสื บพยานบุคคลแทนเอกสาร แต่ ไม่ ได้
ห้ ามนาสื บหักล้ างพยานเอกสารด้ วยเอกสาร
ฎีกา 1311/2515 มีการทาสั ญญาซื้อขายทีด่ นิ ฉบับแรก
ระบุว่าผู้ขายได้ รับเงินค่ าทีด่ นิ แล้ ว ต่ อมามีการทาหนังสื อ
สั ญญาขายทีด่ นิ ดังกล่ าวใหม่ มีข้อความว่ า ยังไม่ ได้ ชาระ
ราคาทีด่ นิ กัน โดยผู้ขายยอมโอนทีด่ นิ ให้ ผ้ ูซื้อไปก่ อน ดังนี้
ผู้ขายนาสื บได้ ว่ามีการตกลงทาสัญญาใหม่ แก้ ไขสั ญญาเดิม
ในเรื่องเงินค่ าทีด่ นิ ว่ าผู้ซื้อยังไม่ ได้ ชาระจะชาระกันอย่ างไร
ไม่ เป็ นการนาพยานบุคคลมาสืบเพิม่ เติมตัดทอนหรื อแก้ ไข
เปลี่ยนแปลงข้ อความในเอกสาร
ฎีกา 805/2539 สั ญญาซื้อขายทีด่ นิ เอกสารหมาย จ.11 ระบุ
ราคาซื้อขาย 31 ล้ านบาทและผู้ขายคือโจทก์ ได้ รับเงินค่ า
ที่ดนิ เรียบร้ อยแล้ ว การทีโ่ จทก์ นาสื บถึงข้ อตกลงเกีย่ วกับ
ราคาที่ดนิ ตลอดจนเงือ่ นไขวิธีการชาระราคาที่ดินด้ วยเช็ค
ตามสัญญาจะซื้อจะขายเอกสารหมาย จ. 24 อันเป็ นเอกสาร
อีกส่ วนหนึ่งนอกเหนือจากสั ญญาซื้อขายทีด่ นิ เอกสารหมาย
จ 11 นั้น หาต้ องห้ ามตามบทบัญญัติดงั กล่ าวไม่ โจทก์ จงึ
นาสื บได้
5. นาสื บถึงทีม่ าหรือมูลแห่ งหนี้ ความระงับแห่ งหนีห้ รือ
การเลิกสั ญญาไม่ ต้องห้ าม ตามมาตรา 94
ฎีกา 190/2510 โจทก์ ฟ้องจาเลยเรียกเงินตามสั ญญากู้
จาเลยให้ การว่ าจาเลยรับจ้ างโจทก์ เจาะนา้ บาดาล จาเลย
เบิกเงินล่ วงหน้ าเพือ่ ซื้ออุปกรณ์ และโจทก์ ให้ ทาสั ญญากู้เงิน
ไว้ เมื่อหักค่ าจ้ างแล้ ว จะต้ องรับผิดเพียงบางส่ วน ดังนี้
จาเลยย่ อมนาสื บพยานบุคคลได้ เพราะเป็ นการนาสืบถึง
มูลหนี้ และการหักหนี้ มิใช่ เปลีย่ นแปลงแก้ ไขเอกสาร
6. นาสื บถึงข้ อตกลงหรือความยินยอมต่ างหากจาก
เรื่องเดิมหรือตกลงกันใหม่ ในภายหลัง ไม่ ต้องห้ าม
ตามมาตรา 94
ฎีกา 468/2506 โจทก์ จาเลยให้ ชาระหนีค้ ่ าซื้อสิ นค้ า
จาเลยให้ การต่ อสู้ ว่าจาเลยบอกคืนสิ นค้ าทีซ่ ื้อและยอมให้
โจทก์ ริบมัดจาซึ่งโจทก์ ยนิ ยอมด้ วยแล้ ว ดังนี้ เป็ นการ
ต่ อสู้ ว่าคู่กรณีได้ ตกลงกันใหม่ ยกเลิกข้ อตกลงเดิม จาเลย
นาสื บพยานบุคคลได้ ไม่ ต้องห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94
ฎีกา 5054/2538 จาเลยทาสั ญญาจะซื้อขายทีด่ นิ ให้ โจทก์
กาหนดวันนัดจดทะเบียนโอนกรรมสิ ทธิ์ไว้ ในหนังสื อ
สั ญญาจะซื้อขาย การทีโ่ จทก์ นาสื บว่ า มีการเลือ่ นกาหนด
วันจดทะเบียนโอนกรรมสิทธิ์จากวันที่กาหนดในสั ญญา
หาใช่ เป็ นการนาสื บวันที่กาหนดโอนไว้ ในสั ญญาไม่ ใช่ วันที่
ระบุไว้ ในสั ญญา จึงไม่ ใช่ เป็ นการนาสื บเปลีย่ นแปลงแก้ ไข
เอกสาร ตามมาตรา 94(ข) โจทก์ นาสืบพยานบุคคลได้
7. การนาสื บถึงถึงการเป็ นตัวการตัวแทน ไม่ ต้องห้ าม
ตามมาตรา 94
ฎีกา 2303/2553 จาเลยทาสั ญญาเช่ าที่ดนิ กับโจทก์ การที่
จาเลยนาสื บว่ า จาเลยทาสั ญญาดังกล่ าวในฐานะเป็ น
ตัวแทนของจาเลยร่ วมซึ่งเป็ นตัวการไม่ เปิ ดเผยชื่อ เป็ น
เพียงนาสื บความจริงว่ า จาเลยร่ วมเป็ นตัวการ เพื่อให้ จาเลย
ร่ วมเข้ ามารับผิดตามสั ญญาแทนจาเลยเท่ านั้น หาใช่ เป็ น
การนาสื บเปลีย่ นแปลงแก้ ไขข้ อความในสั ญญาเช่ าที่ดนิ ไม่
ฎีกา 3497/2551 โจทก์ ให้ จาเลยเป็ นตัวแทนรับจานองที่ดนิ
และโจทก์ ฟ้องบังคับให้ จาเลยคืนเงินค่ าไถ่ ถอนจานองแก่
โจทก์ เป็ นเรื่องตัวการฟ้ องเรี ยกทรั พย์ สินคืนจากจาเลยซึ่ง
เป็ นตัวแทนตาม ป.พ.พ. มาตรา 810 โจทก์ นาสื บพยาน
บุคคลว่ า จาเลยเป็ นเพียงผู้รับจานองแทนโจทก์ เป็ นการ
นาสื บถึงการเป็ นตัวแทน ซึ่งไม่ จาต้ องมีหลักฐานเป็ น
หนังสื อ เพือ่ ให้ เห็นถึงความสั มพันธ์ ระหว่ างโจทก์ กบั
จาเลย มิใช่ เป็ นการนาสื บเพิม่ เติมเปลีย่ นแปลงแก้ ไข
ข้ อความในหนังสื อสั ญญาจานองที่ดนิ กรณีไม่ ต้องด้ วย
ข้ อห้ ามตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 (ข)
94
8. กรณีการนาสื บทีไ่ ม่ ใช่ เป็ นการเพิม่ เติม ตัดตอน หรือ
เปลีย่ นแปลงแก้ ไขเอกสาร ไม่ อยู่ในบังคับมาตรา 94
ฎีกา 465/2549 การทีโ่ จทก์ นาสื บว่ าลายมือชื่อผู้ก้ ใู นสั ญญา
กู้เงินเป็ นลายมือชื่อของจาเลย แม้ ชื่อตามลายมือนั้นจะไม่ ตรง
กับชื่อทีแ่ ท้ จริงของจาเลย เป็ นการนาสื บถึงตัวบุคคลผู้ทา
สั ญญาว่ าจาเลยเป็ นผู้ลงลายมือชื่อผู้ก้ ู ทั้งนี้ เพือ่ แสดงให้ เห็น
ว่ าจาเลยได้ ก้ เู งินและทาสั ญญากู้เงินให้ โจทก์ ไว้ ตามฟ้อง การ
นาสื บของโจทก์ มิได้ มีผลกระทบถึงข้ อความหรื อข้ อตกลงใน
สัญญาก้ เู งิน จึงมิใช่ เป็ นการนาสื บพยานบุคคลเปลีย่ นแปลง
แก้ ไขข้ อความในเอกสาร อันจะต้ องห้ ามตามประมวล
กฎหมายวิธีพจิ ารณาความแพ่ง มาตรา 94 (ข)