Transcript lecture-11 - musteconomics

lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
Микро эдийн засаг
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
Ìîíîïîëüò ºðñºë人í ãýñýí îéëãîëò áà ýíý çàãâàð íü 1933 îíä Ý.×åìáåðëèíèé “
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé îíîë “ ãýñýí á¿òýýë áèé áîëñíîîð ¿¿ññýí ãýæ ¿çäýã. Ýíý
á¿òýýëäýý çîõèîã÷ íü îëèãîïîëü áà ìîíîïîëüò ºðñºë人íèéã çàõ çýýëèéí
á¿ðýëäõ¿¿íèé áèå äààñàí õî¸ð çàãâàð áîëîõûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé çàãâàðûí ¿íäýñ íü òºãñ ºðñºë人í áà ìîíîïîëèéí õîëèìîã çàãâàð
þì. Ýíý çàãâàðûã òºãñ ºðñºë人íèé çàãâàðòàé àäèëòãàæ áàéãàà ç¿éë¿¿ä íü:
1-ÐÒ: ÇÀÕ ÇÝÝËÄ ÎÐÎÕ ÁÀ ÃÀÐÀÕÀÄ ÕÀÐÜÖÀÍÃÓÉ ×ªËªªÒÝÉ
Çàõ çýýëä øèíýýð ï¿¿ñ¿¿ä îðîõ áîëîí ãàðàõä ÿìàð íýãýí õ¿íäðýëã¿é.
2-ÐÒ: ÎËÎÍ ÒÎÎÍÛ ÕÓÄÀËÄÀÃ× ÁÀ ÕÓÄÀËÄÀÍ ÀÂÀÃ×ÒÀÉ
Òºãñ ºðñºë人íò çàõ çýýëòýé òºñººòýé òàë íü ýíý çàõ çýýë äýýð ìàø îëîí ï¿¿ñ¿¿ä
¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áºãººä òýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýã÷äèéí òîî
ìàø îëîí áàéíà.
3-ÐÒ: ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÍªÕÖªË ÁÀÉÄËÛÍ ÒÀËÀÀÐ ÒªÃÑ ÌÝÄÝÝËÝËÒÝÉ
Ýäãýýð àäèëòãàõ ç¿éëýýñ ãàäíà òºãñ ºðñºëäººíººñ ÿëãàðàõ ãîë ÿëãàà íü :
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 4-ÐÒ: ÕÓÄÀËÄÀÆ ÁÀ ¯ÉËÄÂÝÐËÝÆ ÁÀÉÃÀÀ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯Í¯¯Ä ÍÜ
ÍÝÃÝÍ ÒªÐËÈÉÍ ÁÓÑ ßËÃÀÂÀÐÒÀÉ
 Õàðèí òºãñ ºðñºë人íò çàõ çýýëýýñ ÿëãàãäàõ ãîë øèíæ íü çàõ çýýëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü ÿëãàâàðòàé áóþó áàðààíû òºðºëæèëòòýé
áàéäãààðàà îíöëîãòîé. Ï¿¿ñ¿¿ä íü ººðèéí ÷àíàð, ºí㺠òºðõ, îíöëîã, òºðºë
á¿õèé áàðàà ¿éëäâýðëýõ áºãººä ººðèéí ¿éëäâýðëýæ áóé áàðààíû õóâüä
ìîíîïîëü ñàëáàð íü áîëäîã.
 Ìîíîïîëèñò ºðñºë人íèé çàõ çýýë (ñàëáàð) íü áèå áèåíèéãýý îðëóóëàõ
÷àäâàð á¿õèé îëîí òºðëèéí áàðààã áîðëóóëæ áàéãàà õýñýã
õóäàëäàã÷äûã (¿éëäâýðëýë¿¿äèéã) õýëíý. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí
ÿëãààã æèíõýíý áà õèéìýë ÿëãàà ãýæ àíãèëíà.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Õýðýãëýã÷èä òóõàéí ï¿¿ñèéí áàðààã ìàðê, òýìäã¿¿äèéí òóñëàìæòàéãààð áóñàä
ôèðì¿¿äèéí áàðààíóóäààñ ÿëãàäàã. Áàðààíóóäûí æèíõýíý ÿëãàà íü òýäãýýðèéí
ôèçèê øèíæ ÷àíàðóóäààð èëýðõèéëýãäýíý.
 Æèøýý íü: óãààëãûí íóíòàãèéí, ø¿äíèé îîíû, ñàõëûí òîñíû ãýõ ìýò
á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí õèìèèéí á¿ðýëäõ¿¿í;
 Õèéìýë ÿëãàà íü ò¿¿íèé ñàâ áàãëàà áîîäîë, õóäàëäààíû òýìäýã, ò¿¿íèé èìèäæ ,
çàð ñóðòàë÷èëãàà ã.ì.
 ¯¿íýýñ ãàäíà íýã òºðëèéí áàðààíóóä íü áîðëîãäîæ áàéãàà áàéðøèë áà íýìýãäýë,
äàãàâàð ¿éë÷èëãýýíèé òóñëàìæòàéãààð ÿëãààòàé áîëæ áîëíî.
 Áèäíèé äýýð ¿çñýíýýð ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé íºõöºëä ýäèéí çàñãèéí ºðñºë人í çºâõºí
çºõ çýýë äýýð áóñ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð, ñóðòàë÷èëãàà, áîðëóóëàëòòàé
õîëáîîòîé íºõöºë çýðýã ¿íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éë äýýð áèé áîëäîã áàéíà.
Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü ÿëãàãäàõ øèíæ ÷àíàðòàé áàéäãààñ ººðèéíõºº
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã èë¿¿ ñàéí ãýäãèéã èòã¿¿ëýõèéí òóëä õóäàëäààíû áîëîí
¿éëäâýðëýëèéí òýìäýãò èë¿¿ àíõààðàë òàâüäàã.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÿëãàãäàõ øèíæ ÷àíàð íü íýãäñýí á¿õýë áàéñàí çàõ çýýë íü
õàðüöàíãóé áèå äààñàí çàõ çýýë¿¿äýä õóâààãääàã. ¯¿íèéã ñåãìåíò ãýíý . Çàõ
çýýëèéí òóõàéí ñåãìåíò á¿ð äýýð áàãàõàí ôèðìèéí îðîëöîî ÷ èõ ìýäðýãääýã.
Ñåãìåíò¿¿äèéí õóâüä ï¿¿ñ íü ººðèéí ¿éëäâýðëýæ áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íòýé
èæèë òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã ºðñºëääºã÷ºº áàéíãà ìýäýð÷ áàéõ íü
÷óõàë. Æèøýý íü: Ñíèêåðñ áà ØÎÊ õýäèéãýý𠺺𠺺ð øîêîëàäóóä áîëîâ÷ òýäãýýð
íü ºðñºë人íä îðæ áîëîõóéö èæèë òºðëèéí áàðàà þì. Èéìýýñ ýäãýýðèéí ýðýëò íü
ìàø ìýäðýìæòýé áàéíà. Õýðýâ àëü íýãíèéõ íü ¿íèéã º÷¿¿õýí òºäèé ë íýìýõýä
õýðýãëýã÷èä íºãºº áàðààã õóäàëäàí àâàõ áîëíî.
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýëèéí îíöëîã íü òóõàéí çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà
ýðõýëæ áóé áàéãóóëëàãà íü õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóéòàé áàéäàãò îðøèíî.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Íýãä¿ãýýðò íü : Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé
áàéãóóëëàãà íü á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý ¿íýý ººð÷ëºõºä ºðñºëäºã÷èä íü ¿íýý õýâýýð
õàäãàëàõ;
 Õî¸ðäóãààðò : ̺í áàéãóóëëàãà ººðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã ººð÷ëºõºä
ºðñºëäºã÷èä íü äàãàí ¿íýý ººð÷ëºõ;
 Äàðààõ çóðàã 11.1 – ààñ ýäãýýð ýðýëòèéí ìóðóéíóóäûí ÿëãààã àâ÷ ¿çüå.
D”
A
B’
B
D
D”
0
Микро эдийн засаг lecture-11
q0
q’1
q1
q
Çóðàã 11.1
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò ï¿¿ñèéí
ýðýëòèéí ìóðóéí õî¸ð õýëáýð
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò ï¿¿ñ íü q0 òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã Ð0 ¿íýýð áîðëóóëäàã
ãýæ ¿çüå. Ï¿¿ñ áîðëóóëàëòûíõàà õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîéãîîð ¿íýý Ð0 –
Ð1 áîëãîí áóóðóóëàõàä (ýíý òîõèîëäîëä ìàíàé ï¿¿ñèéí ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿ä ¿íýý
äàãàæ áóóðóóëàõã¿é, õýâýýð ¿ëäýýñýí ãýæ ¿çâýë) á¿òýýãäýõ¿¿íèé
áîðëóóëàëòûí õýìæýý DD ýðýëòèéí ìóðóéí äàãóó ºñºí q1 áîëñîí. Çóðàã 11.1
 ªºðººð õýëáýë òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü áóñàä ï¿¿ñ¿¿äèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã îðëîõ ÷àäâàðòàé òóë ººðèéí õýðýãëýã÷èä äýýð íü áóñàä
ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿äèéí õýðýãëýã÷èä íýìýãäýí èðæ áàéíà.
 Õýðýâ òóõàéí ï¿¿ñèéã ¿íýý ººð÷ëºõºä ò¿¿íèé ºðñºëäºã÷ ï¿¿ñ¿¿ä äàãàæ ¿íýý
áóóðóóëñàí ãýæ ¿çâýë ò¿¿íèé áîðëóóëàëò áàãàõàí õýìæýýãýýð ë ºñºí q’1
õýìæýýíä õ¿ð÷ 0Ð1Â’q’1 ãýñýí òýãø ºíöºãòèéí òàëáàéãààð õýìæèãäýõ
áîðëóóëàëòûã õèéíý. Ó÷èð íü òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áóóðñàíààð
ººðèéíõ íü õóäàëäàí àâàã÷èä èë¿¿ èõ õýìæýýãýýð õóäàëäàí àâ÷ áîëîõîîñãàäíà,
òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íü óðüä íü èõ ãýæ òîîöäîã áàéñàí çàðèì íýã
õýðýãëýã÷èä íýìýãäýæ áîëîõ þì..
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Ýíý ¿åä ºìíºõ òîõèîëäîëòîé àäèë DD ýðýëòèéí ìóðóéí äàãóó áóñ, õàðèí D”D”
ýðýëòèéí ìóðóé äýýð áàéðëàõ B’ öýãýýð èëýðõèéëýãäýõ òîî õýìæýýíèé
á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâàõ áîëíî Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýë äýýð îðëóóëäàã
áàðàà îëîí áàéäàã íü ¿éëäâýðëýã÷èéí áóþó õóäàëäàã÷èéí ìîíîïîëü õ¿÷èéã
õÿçãààðëàæ, ýðýëòèéí ìóðóéã ºíäºð ìýäðýìæòýé áîëãîäîã.
 ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍÒ ÇÀÕ ÇÝÝËÈÉÍ ÒÝÍÖÂÝÐ
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñ¿¿ä íü ¿íèéí
áîëîí ¿íèéí áóñ ºðñºë人íèéã àëü àëèíûã íü ìàø õ¿÷òýé ÿâóóëäàã. Ó÷èð íü òóõàéí
çàõ çýýë äýýðõ á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü íýãýí òºðëèéí áà ÿëãààòàé áàéäàã õýäèé ÷
îðëóóëàõ áîëîìæ ñàéòàé áàéäàã òóë òóõàéí çàõ çýýëèéí òýíöâýð òîãòîõîä ¿íýýñ
ãàäíà ¿íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éëñ èõýýõýí íºëººëäºã. ªðñºë人íèé ýíý îëîí õ¿÷èí
ç¿éëñèéã ãðàôèê ä¿ðñëýëýýð èëýðõèéëýõýä èõýýõýí õ¿íäðýëòýé áàéäàã.
Èéìýýñ ¿íèéí ºðñºë人íèé òóõàé ýõëýýä àâ÷ ¿çüå.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 ¯íèéí áóñ õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð, çàð ñóðòàë÷èëãàà,
áîðëóóëàõ öýãèéí áàéðøèë, ñàâ áàãëàà áîîäîë, áîðëóóëàëòûí äàðààõ ¿éë÷èëãýý
çýðãýýð ìîíîïîëüò ºðñºë人íò ï¿¿ñ¿¿äèéí õîîðîíä ºðñºë人í èõ õ¿÷òýé ºðíºäºã. ¯¿íèé
òóëä ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñ
òýíöâýðò áàéäàëä áèø áàéíà ãýñýí òààìàã äýâø¿¿ëüå. Çóðàã 11.2
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé ï¿¿ñèéí õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ áîëîí DD ºãºãäæýý. Òóõàéí
ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý Ð0 , ãàðöûí õýìæýý q0 – ãýýð èëýðõèéëýãäýõ À öýã
äýýð õî¸ð ýðýëòèéí ìóðóéí îãòëîëöîíî. Ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ – í àõèóö îðëîãûí ìóðóé
MRD’ – òàé àõèóö çàðäëûí ÌÑ ìóðóé îãòëîëöîõ öýã G íü àøãèéí õàìãèéí èõ
õýìæýýã èëýðõèéëíý ãýâýë Ð0 ¿íý íü àøãèéã õàìãèéí èõ áàéëãàõ ¿íý áîëæ
÷àäàõã¿é. Àõèóö çàðäëûí ìóðóé, àõèóö îðëîãûí ìóðóéí îãòëîëöîëûã èëýðõèéëýõ
D’D’ ýðýëòèéí ìóðóéí öýã Â – èéí êîîðäèíàò Ð1 ¿íý, ãàðöûí õýìæýý q1 – íü ìîíîïîëüò
ºðñºë人íèé ï¿¿ñèéí àøãèéí õýìæýýã õàìãèéí èõ áàéëãàíà. Çóðàã 11.2
 Ãýõäýý òóõàéí çàõ çýýë äýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áóé áóñàä ï¿¿ñ ¿íýý
ººð÷뺺ã¿é òîõèîëäîëä.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
Ð,Ñ
D
D’
MC
A
P0
P1
B
A’
D’
G
D
MRD’
0
q0 q’1
q1
q
Çóðàã 11.2
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò áàéãóóëëàãûí
áîãèíî öàã õóãàöààíû òýíöâýðò áóñ áàéäàë
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Ãýâ÷ áîãèíî öàã õóãàöààíä ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé áóñàä á¿õ ï¿¿ñ¿¿ä ¿íýý äàãàæ
ººð÷èëíº ãýæ ¿çâýë (ãýõäýý ¿íèéí ººð÷ëºëò íü ÿíç á¿ð áàéæ áîëíî) áèäíèé àâ÷
¿çýæ áóé ï¿¿ñèéí áîðëóóëàëòûí õýìæýý òºäèéëýí èõ ºñºõã¿é áóþó áèäíèé
çàãâàðò q’1 õýìæýýíä ë ºñíº. Áîðëóóëàëòûí q’1 õýìæýýã èëýðõèéëýõ ¿íý íü DD
ýðýëòèéí ìóðóéí À’ öýãèéí ¿íèéí êîîðäèíàò Ð1 þì. Ýíý ¿åä áèäíèé æèøýý áîëãîí
àâñàí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òóõàéí ¿íý Ð0 áèø Ð1 áîëæ DD áà D’D’ ýðýëòèéí
ìóðóéíóóäûí îãòëîëöîëûí öýã À áàðóóí òèéø äîîø øèëæýí À’ öýã äýýð èðíý. Çóðàã
11.2
 Ýðýëòèéí ìóðóé D’D’ èéíõ¿¿ áàðóóí ãàð òèéø øèëæèõýä DD ýðýëòèéí ìóðóé
õýâýýð áàéõ íü òóõàéí çàõ çýýë äýýðõ ï¿¿ñ¿¿äèéí òîî øèðõýã õýâýýð áàéãàà
ÿâäàë þì. Çóðàã 11.3
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
Ð,Ñ
D
D”
MC
P1
Ð2
A’
D”
G’
D
MRD”
0
Микро эдийн засаг lecture-11
q’1 q”2 q2
q
Çóðàã 11.3
Áîãèíî öàã õóãàöààíä ìîíîïîëüò
ºðñºë人íò
áàéãóóëëàãûí òýíöâýðò áóñ
áàéäëûí ººð÷ëºëò
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Äýýðõ øèëæèëòýýð áèé áîëñîí øèíý íºõöºë áàéäàë íü DD ýðýëòèéí ìóðóé, ÌÑ
àõèóö çàðäëûí ìóðóé, Ð1 ¿íý, q’1 òîî õýìæýýãýýð èëýðõèéëýãäýõ À’ öýã áîëæ
áàéíà. Õàðèí D’D’ ýðýëòèéí ìóðóé áàðóóí äîîø øèëæèí À’ öýã äýýð DD ìóðóéòàé
îãòëîëöîí D”D” áîëæ áàéíà. ̺í àõèóö îðëîãûí ìóðóé ººð÷ëºãäºæ MRD” áîëæ
ººð÷ëºã人ã¿é àõèóö çàðäëûí ÌÑ ìóðóéã G’ öýãýýð îãòîëñîí. Ýíý øàëòãààíààð
àøãèéí õàìãèéí áàéõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ ¿íý Ð1 – ýýñ àðàé áàãà Ð2 áîëíî.
Õýðýâ ºðñºëäºã÷èä ìºí ¿íýý ººð÷ëºõã¿é áîë òóõàéí ¿éëäâýðëýã÷ íü q2 òîî
õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõ áîëíî. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä ìºí ë ºðñºëäºã÷èä
¿íýý áóóðóóëñàíààð Ð2 ¿íýýð áîðëóóëàõ áîäèò òîî õýìæýý íü q2 áèø q”2 áàéíà.
Ýíý ¿éë ÿâö íü öààøèä ¿ðãýëæèëñýýð òóõàéí ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé ï¿¿ñ ¿íýä
ººð÷ëºëò îðóóëàõã¿é áîëñîí öàãò çîãñîíî. Áîãèíî öàã õóãàöààíä ýíý çîãñîëò áîëîõ
íºõöºë áàéäëûã çóðàã 11.4– ä ¿ç¿¿ëýâ.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
P,C
D
D’
P*
MC
A’
D’
G’
MRD’
0
Микро эдийн засаг lecture-11
q*
D
q
Çóðàã 11.4
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé
ï¿¿ñèéí
áîãèíî öàã õóãàöààíû
òýíöâýð
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé áîãèíî öàã õóãàöààíû òýíöâýðèéã ¿ç¿¿ëñýí 11.4 – ð çóðàãò
DD áà D’D’ ýðýëòèéí ìóðóéíóóä îãòëîëöñîí À’ ìºí ÌÑ áà MRD’ îãòëîëöîëûí G’
öýã¿¿ä íü òóõàéí ï¿¿ñèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý Ð*, ãàðöûí òîî õýìæýý q* - íü
àøãèéí õýìæýý õàìãèéí èõ áàéõ íºõöºëèéã èëýðõèéëíý. Ýíý ¿åä òóõàéí ï¿¿ñ íü
ººðèéí ¿íý Ð* - ã ººð÷ëºõ ñîíèðõîëã¿é áàéíà.
 Ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé ï¿¿ñ áîãèíî öàã õóãàöààíä ýäèéí çàñãèéí àøèãòàé áàéäàã
áîë óðò öàã õóãàöààíä òóõàéí ñàëáàðò øèíýýð ï¿¿ñ¿¿ä îðîõ áîëîìæòîé áàéäãààñ
ï¿¿ñ á¿ðèéí ýðýëòèéí ìóðóé àøãèéí õýìæýý 0 áîëòîë áóóðäàã. Èéìýýñ óðò öàã
õóãàöààíû ìîíîïîëüò ºðñºë人íèé õî¸ð íºõöºë áàéäëûã àâ÷ ¿çüå.
 Íýãä¿ãýýðò: Çàõ çýýë äýýð íýìæ ï¿¿ñ îðæ èðýõã¿é ï¿¿ñ¿¿äèéí õ¿÷èí ÷àäàë
ººð÷ëºãäºõã¿é ãýæ ¿çâýë òóõàéí áàéãóóëëàãà íü àøèãàà õàìãèéí èõ áîëãîõ òîî
õýìæýý íü q* áàéõ áºãººä ýíý íºõöºëä LMC = MRD òýíö¿¿ áîëîõ áà òýíöâýðò ¿íý Ð*
áàéíà. Çóðàã 11.5 – ä àøãèéí õýìæýý õàðëóóëñàí òýãø ºíöºãòèéí òàëáàéãààð
(LAC(q*)Ð*À’G’) õýìæèãäýíý.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
P,C
Çóðàã 11.5
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýë ð¿¿ øèíýýð ï¿¿ñ
îðîõ
áîëîìæã¿é áàéõ òîõèîëäîë äàõ óðò öàã
õóãàöààíû òýíöâýð
D
D’
LMC
LATC
A’
P*
LAC(q*)
D’
G’
D
MRD’
0
Микро эдийн засаг lecture-11
q*
q
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Õî¸ðäóãààðò : Òóõàéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé ï¿¿ñèéí ýäèéí
çàñãèéí àøèã ýåðýã áàéõ ¿åä áóñàä ñàëáàðààñ ï¿¿ñ¿¿ä òóõàéí ñàëáàðò
øèëæèí îðæ èðíý
D
LMC
D’
LATC
A1’
P1*
D’
MRD’
0
q1*
Микро эдийн засаг lecture-11
D
q
Çóðàã 11.6
Ìîíîïîëüò ºðñºë人íò çàõ çýýë ð¿¿
øèíýýð ï¿¿ñ îðîõ
òîõèîëäîë äàõ óðò öàã
õóãàöààíû òýíöâýð
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 Èéíõ¿¿ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ çýýëèéí õýìæýý õýâýýð áàéõàä
¿éëäâýðëýã÷äèéí òîî íýìýãäýõ íü ¿éëäâýðëýã÷ á¿ðä íîãäîõ á¿òýýãäýõ¿¿í
ãàðãàëòûí õýìæýý áóóðíà ãýæ ¿çýæ áîëíî.
 Ýíý íü ãðàôèêò äàðààõ áàéäëààð èëýðõèéëýãäýíý. D’D’ ýðýëòèéí ìóðóé áîëîí
ò¿¿íèé õàìòààð àõèóö îðëîãûí MRD’ ìóðóé ç¿¿í òèéø øèëæñýíýýð óðò öàã
õóãàöààíû òýíöâýðò õ¿ðíý. Çóðàã 11.6
 Çóðàãò 11.7 – ä ¿ç¿¿ëñýíýýð ìîíîïîëüò ºðñºë人íò áàéãóóëëàãà ººðèéí ãàðöûí q*1
ãýñýí òîî õýìæýýíä àøãèéã õàìãèéí èõ õýìæýýíä õ¿ðãýæ áàéíà.
 Ýíý íºõöºë íü ¿éëäâýðëýã÷ ¿íèéã äàðààõ áàéäëààð òîãòîîõîä ¿¿ñíý. ¯¿íä:
 Èéìýýñ óðò öàã õóãàöààíû òýíöâýðò áàéäàëä ýíãèéí ìîíîïîëüò ºðñºë人íò ï¿¿ñ òýã
ýäèéí çàñãèéí àøãèéã áèé áîëãîíî. Çóðàã 11.6
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 “ÒªÃÑ ÁÓÑ ªÐѪËĪªÍÒ ÇÀÕ ÇÝÝË”
 ÑÝÄÂÈÉÍ ÕÀÂÑÐÀËÒ
 ϯ¯ÑÈÉÍ ÌÎÍÎÏÎËÜ Õ¯×ÍÈÉ ÈÍÄÅÊÑ
 Ìîíîïîëü õ¿÷èéã òîäîðõîéëîõ äàðààõ àðãûã 1934 îíä ýäèéí çàñàã÷ Àááà Ëåðíåð
áîëîâñðóóëæýý. Ëåðíåðèéí èíäåêñ íü äàðààõ áàéäëààð èëýðõèéëýãäýíý. ¯¿íä:
 Ëåðíåðèéí òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéí óòãà íü 0 - 1 õîîðîíä õýëáýëçýíý. L –íü õýäèé èõ
áàéíà òºäèé÷èíýý ìîíîïîëü ýðõ íü èõ áàéíà.
 ªºðººð õýëáýë ìîíîïîëèéí õóâüä 1, òºãñ ºðñºë人íèé õóâüä 0 – òýé òýíö¿¿ áàéíà.
Òºãñ ºðñºë人íèé ¿åä ó÷èð L = 0 .
 Ëåðíåðèéí èíäåêñèéã á¿òýýãäýõ¿¿íèéõ íü ìýäðýìæòýé õàìààðóóëàí òîîöîæ ¿çüå.
Ìîíîïîëü ï¿¿ñ íü óðóóäñàí ÷èãëýë á¿õèé ýðýëòèéí ìóðóéòàé òóëãàðñíààð íýìýëò
íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä ¿íèéí áàãà çýðãèéí áóóðàëò áèé áîëíî. Ýíý
òîõèîëäîëä íèéò îðëîãûí õýìæýý áàãà çýðýã áóóðíà. ¯¿íä:
MR  P  Q 
Микро эдийн засаг lecture-11
P
Q P
 PP 
Q
P Q
;
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 áóþó áàðóóí ãàð òàëûí íýìýãäýõ¿¿íèéã äàðààõ òýíöýòãýëýýð
îðëóóëáàë:  Q   P 
1


 


Ed
 P   Q 
 1
MR  P  P
 Ed



Ýíäýýñ äàðààõ òýíöýòãýë áèåëýãäýõýä ï¿¿ñèéí õóâüä õàìãèéí èõ àøèã áàéõ
òóë:
 1 
MR  MC
MC  P  P
 E 

d 

áîëíî. Äýýðõ òýãøèòãýëèéã õóâèðãàæ òýíö¿¿ãèéí òýìäýãèéí íýã òàëä íü
ìýäðýìæèéã íºãºº òàëä íü àõèóö çàðäàë, ¿íèéã ãýðãàæ ýìõýòãýëáýë:
 1 
P  MC

 
P
 Ed 
Микро эдийн засаг lecture-11
–
;
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 áà òýíö¿¿ãèéí òýìäãèéí ç¿¿í ãàð òàë íü Ëåðíåðèéí èíäåêñòýé òýíö¿¿ ãýâýë:
1
L  
ed
 ÑÀËÁÀÐÛÍ ÌÎÍÎÏÎËÜ Õ¯×ÈÉÍ ¯ÍÝËÃÝÝÍÈÉ ÀÐÃÀ×ËÀË
 ¯éëäâýðëýã÷ áà õóäàëäàã÷ áàéãóóëëàãóóäûí öººíõèéí ¿íýëãýýíä îëîí ÿíçûí
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàäãààñ õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã íü Õåðôèíäàëü –
Õèðøìàíû èíäåêñ (HHI) þì. Àìåðèêèéí ýäèéí çàñàã÷èä Õåðôèíäàëü, Õèðøìàí íàð
íü áèå áèåíýýñýý ¿ë õàìààðàí òóõàéí õýìæèëòèéã òóðøñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ èíäåêñ
íü ñàëáàð äàõ ï¿¿ñ¿¿äèéí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâèéí óòãóóäûí êâàäðàòûí
íèéëáýðýýð òîäîðõîéëîãäîíî.
n
HHI   Si2
i  1,2,...,n
i 1
 ñàëáàðûí íèéò ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíä
ï¿¿ñèéí
ýçëýõ õóâü;
i
S1 - S2  ...  Sn HHI – èéí áàéæ áîëîõ õàìãèéí äýýä óòãà íü çàõ çýýë á¿ðýí
ìîíîïîëü÷ëîãäñîíûã èëýðõèéëíý.
Микро эдийн засаг lecture-11
ÌÎÍÎÏÎËÜÒ ªÐѪËĪªÍ
 ¯¿íä:
HHI  1002  10000
Õýðýâ ñàëáàðûí n áàéãóóëëàãóóäûí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü íü òýíö¿¿ ãýâýë:
1
q1  q2  q3  ...  qn 
n
2
2
1
1
1
HHI      n  
n
n
i 1  n 
n
HHI – íû èíäåêñèéí óòãà íü õýäèé èõ áàéíà, íèéë¿¿ëýã÷ ñóáúåêòèéí òîî
òºäèé÷èíýý áàãà áàéíà.
Микро эдийн засаг lecture-11
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
Микро эдийн засаг
End of lecture – 11