Transcript Lecture - 4 - musteconomics

Lecture - 4
Эрэлт нийлүүлэлтийн
мэдрэмж
Микро эдийн засаг
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж
1
Мэдрэмж гэж юу вэ?
2
Төгс мэдрэмжтэй эрэлт
3
Төгс мэдрэмжгүй эрэлт
4
Татварын нөлөө
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж




Ýðýëò áà íèéë¿¿ëýëòèéí ìýäðýìæ
Ìýäðýìæ ãýäýã íü – íýã õ¿÷èí ç¿éëèéí ººð÷ëºëò, íºãºº õ¿÷èí ç¿éëèéí
ººð÷ëºëòºíä õýðõýí íºëººëæ áàéãààã èëýðõèéëäýã ¿ç¿¿ëýëò þì. ªºðººð
õýëáýë, ÿìàð íýã õóâüñàã÷èéí íýã õóâèéí ººð÷ëºëòºíä íºãºº õóâüñàã÷ ÿìàð
õýìæýýãýý𠺺ð÷ëºãäºõèéã õóâèàð èëýðõèéëñýí ¿ç¿¿ëýëò þì.
Ýðýëòèéí ¿íèéí ìýäðýìæèéí Åð(D) æèøýýí äýýð ¿íèéí ººð÷ëºëòººñ
ýðýëòèéí òîî õýìæýý õýðõýí ººð÷ëºãäºõèéã ¿çýæ áîëíî. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý
ºñºõºä, ýðýëòèéí òîî õýìæýý áóóðäàã. Èéìýýñ Åð ñºðºã óòãàòàé áàéíà.
Åð(D) – Price elasticity of demand (Ýðýëòèéí ¿íèéí ìýäðýìæ). ¯íèéí ìýäðýìæ
ãýñýí îéëãîëòîí äîð ýðýëòèéí ¿íèéí ìýäðýìæèéã àâ÷ ¿çýõ òóë äýýðõ
òýìäýãëýãýýã Åð ãýæ ýíãèéíýýð òýìäýãëýäýã.
E P D  
P
Q

Q
P
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж



Ýðýëòèéí ìóðóéí äàãóó ¿íý áà òîî õýìæýý áàéíãà ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. Èéì
ó÷ðààñ ýðýëòèéí ¿íèéí ìýäðýìæèéã ýðýëòèéí ìóðóéí öýã áîëãîí äýýð
òîîöîõîîñ ãàäíà, ìóðóéí äàãóó áàéðëàë á¿ð äýýð ìýäðýìæ ººð÷ëºãäºæ
áàéäàã. ¯¿íèéã ýðýëòèéí øóãàìàí òýãøèòãýë Q = a – bP - èéí æèøýýí äýýð
àâ÷ ¿çüå. ¯íèéí ºñºëò íü òîî õýìæýýíèé áóóðàëòûã äàãóóëàõ òóë  Q /  Ð
<0 áîëíî.
Ýíý ìóðóéí õóâüä  Q /  Ð õàðüöàà íü øóãàìàí òýãøèòãýëèéí òîãòìîë òîî
áîëîõ (- b) þì. Çóðàã äýýð õàðàõàä ìóðóéí äàãóó äîîø øèëæèõ ¿åä Ð/Q
õýìæýý áóóðàõ áºãººä, ¿¿íòýé õàìòààð ìýäðýìæèéí õýìæýý ìºí àäèë áóóð÷
áàéíà.
Ìóðóé ¿íèéí òýíõëýãòýé îãòëîëöîõ ìóæèä Q - èéí õýìæýý ìàø áàãà áàéõ
áóþó ýíý òîõèîëäîëä Åð = - b(P/Q) óòãà îãöîì ºñäºã. Õàðèí Ð = a/ 2b áà Q=
a/ 2 áàéõàä:
EP  ba / 2b  2 / a  b / b  1
áîëíî.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Ìóðóé òîî õýìæýýíèé òýíõëýãòýé îãòëîëöîõ öýã äýýð P = 0 áà Åð = 0 áîëíî.
p
Ep = - 
Q = a – bP
à/b
a/ 2b
Ep = - 1
Çóðàã 4.1.
Ýðýëòèéí ìóðóé.
Ep = 0
a/ 2
a
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж



Ìóðóéí íàëàëòûí ºíöºã èõ áóþó ººðººð õýëáýë ìóðóé õýäèé÷èíýý áîñîî áàéõ
òóòàì ýðýëòèéí ìýäðýìæ òºäèé÷èíýý áàãà áàéíà.
Äàðààõè îíöãîé òîõèîëäëóóäûã àâ÷ ¿çüå.
Çàõ çýýë äýýð õýðýãëýã÷ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çºâõºí ãàíö ¿íýýð
ë õóäàëäàí àâàõ áºãººä ¿íèéí áàãà çýðãèéí ºñºëòºíä ýðýëòèéí õýìæýý
òýãòýé òýíö¿¿ áîëæ, ¿íèéí º÷¿¿õýí áóóðàëòàíä ýðýëòèéí õýìæýý
õÿçãààðã¿é ºñäºã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òºãñ ìýäðýìæòýé áàðàà ãýíý. Çóðàã
4.2 – ä õýðýãëýã÷èä çºâõºí Ð* ãýñýí ¿íýýð ë õóäàëäàí àâàõ áàðààíû
ýðýëòèéí ìóðóéã ä¿ðñýëæýý.
Ð
P*
0
D
Çóðàã 4.2. Òºãñ ìýäðýìæòýé ýðýëò
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж


¯íèéí ÿìàð÷ ººð÷ëºëòººñ ýðýëòèéí õýìæýý íü ¿ë øàëòãààëàõ
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òºãñ ìýäðýìæã¿é ãýæ íýðëýíý. Çóðàã 4.3 – ä
õýðýãëýã÷èä Q* ãýñýí òîî õýìæýýíèé áàðààã ¿íý ÿàæ ÷ ººð÷ëºãäñºí
õóäàëäàæ àâíà.
Ð


D

0
Q*
Q
Çóðàã 4.3 Òºãñ ìýäðýìæã¿é ýðýëò
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж



Óðò áà áîãèíî õóãàöààíû
ýðýëòèéí ìýäðýìæèéí êîýôôèöèåíò
Ýðýëò áà íèéë¿¿ëýëòèéí øèíæèëãýýíä öàã õóãàöààíû õ¿÷èí ç¿éëèéã àâ÷
¿çýõ íü ÷óõàë. Áîãèíî õóãàöààíû ýðýëò áà íèéë¿¿ëýëòèéí ìóðóéí õýëáýð íü
óðò õóãàöààíû ìóðóéíààñ ººð õýëáýðòýé.


Ýðýëò
Èõýíõè áàðààíû õóâüä áîãèíî õóãàöààíû ýðýëòýýñ óðò õóãàöààíû ýðýëò íü
èë¿¿ ìýäðýìæòýé áàéäàã. ¯¿íèé øàëòãààí íü õýðýãëýã÷ ººðèéí äàäàë
çóðøëàà ººð÷ëºõºä õóãàöàà íèëýýä øààðäëàãàòàé áàéäàãò îðøèíî.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Ð
Dáõ
Dóõ
Áåíçèí : óðò áà áîãèíî
õóãàöààíû ýðýëòèéí ìóðóé
0
Q
Çóðàã 4.4.
Ð
Dóõ
Àâòîìàøèí : óðò áà áîãèíî õóãàöààíû
ýðýëòèéí ìóðóé
Dáõ
Çóðàã 4.5.
0
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж


Æèøýý íü: Óðò õóãàöààíû õóâüä àâ÷ ¿çýõýä áåíçèíèé ýðýëò íü èë¿¿
ìýäðýìæòýé áàéäàã. Áåíçèíèé ¿íý îãöîì ºññºíººð õýðýãëýã÷èä óíààãààð ÿâàõ
íü áàãàñàõ áóþó ¿¿íýýñ øàëòãààëàí àâòîìàøèíû ýðýëòýíä ººð÷ëºëò îðíî.
Õýðýãëýã÷äýä øàòàõóóí áàãà çàðöóóëäàã àâòîìàøèí õýðýãòýé áîëîõ
áîëîâ÷ õóó÷èí àâòîìàøèíûã øèíýýð ñîëèõîä èõýýõýí õóãàöàà øààðäàãäàõ
òóë áåíçèíèé ýðýëòèéí õýìæýý ìºí ààæèì áóóðíà. (Çóðàã 4.4)
Çàðèì áàðààíû õóâüä áîãèíî õóãàöààíû ýðýëò íü óðò õóãàöààíû ýðýëòýýñ
èë¿¿ ìýäðýìæòýé áàéäàã. ¯¿íèéã àâòîìàøèíû æèøýýí äýýð àâ÷ ¿çüå. Õýðýâ
àâòîìàøèíû ¿íý îãöîì ºñâºë õýðýãëýã÷äèéí ç¿ãýýñ ò¿¿íèéã õóäàëäàí àâàõàà
áîëüæ ýðýëò îãöîì áóóðíà. Ãýâ÷ õýñýã õóãàöààíû äàðàà ýäýëãýýíä áàéãàà
àâòîìàøèíóóä õóó÷èð÷, äàõèí ýðýëò íýìýãäýíý. Ýíý òîõèîëäîëä áîãèíî
õóãàöààíû ýðýëòèéí ìýäðýìæýýñ óðò õóãàöààíû ýðýëòèéí ìýäðýìæ íü áàãà
áàéíà. (Çóðàã 4.5)
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж
Æèøýý




Áðàçèëèéí öàã àãààð,
Íüþ – Éîðêèéí êîôåíèé ¿íý
Áðàçèëä ¿å ¿å õ¿éòýð÷, áàéãàëèéí ýíý ¿çýãäýë íü êîôåíèé ìîäûã
èõýýõýí õýìæýýãýýð ñ¿éð¿¿ëäýã. ¯¿íèé íýã æèøýý íü 1975 îíû 6 - ð ñàðä
Áðàçèëä öàã àãààð õ¿éòýðñíèé óëìààñ 1976 – 1977 îíû êîôåíèé
òàðèàëàíãèéí èõýíõ íü ñ¿éðñýí þì.
¯¿íýýñ øàëòãààëàí Íüþ – Éîðê õîòîä áýëýí ìºí㺺ð õóäàëäàãäàõ ôóíò êîôåíèé
¿íý 1975 îíä 0.68 öåíò áàéñíàà 1976 îíä 1.23 äîëë. 1977 îíä 2.70 äîëë áîëæ
ºññºí áàéíà. Ãýâ÷ õ¿éòýðñíèé äàðààõ êîôåíèé ¿íèéí ºñºëò íü áîãèíî
õóãàöààíû áàéäàã. Òóõàéëáàë: õî¸ð áà ãóðâàí æèë ºíãºðñíèé äàðàà
êîôåíèé ¿íý õ¿éòðýëèéí ºìíºõ ¿åèéí ¿íèéí ò¿âøèíä õ¿ðñýí áàéíà. 1978 îíä
êîôåíèé ¿íý 1.48 áîëæ, 1983 îí ãýõýä áîäèò èëýðõèéëëýýðýý 1975 îíû
ò¿âøèíä ýðãýæ õ¿ð÷ýý
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Ýíý æèøýý íü êîôåíèé ¿íèéí óðò õóãààöààíû ýðýëò áà íèéë¿¿ëýëò íü èë¿¿ ìýäðýìæòýé ãýäãèéã
õàðóóëæ áàéíà.( Çóðàã 4.6.)
à/
á/
S1
S
Ð
Ð
S1
S
P1
P2
P0
P0
D
D
0
Q0 Q1
Q
0
Q2 Q0
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж


P

P0
S
D
0
Q0
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж



Çóðàã 4.6. Êîôåíèé ýðýëò áà íèéë¿¿ëýëòèéí ìóðóé.
à/ Ìàø áîãèíî õóãàöààíû ¿åä (1- ýýñ 2 - ñàðä) íèéë¿¿ëýëò îãò
ìýäðýìæã¿é áàéíà. Ýðýëò ìºí ë õàðüöàíãóé ìýäðýìæã¿é áàéíà. Èéì
òîõèîëäîëä íèéë¿¿ëýëòèéí ìóðóé ç¿¿í ãàð òèéø (S – ýýñ S1 – ð¿¿) øèëæèõ
áºãººä ¿íý îãöîì ºñºæ Ðî – îîñ Ð1 – ð¿¿ øèëæèíý.
á/ Õýñýã õóãàöààíû äàðàà, æèøýý íü õ¿éòýðñíýýñ íýã æèëèéí äàðàà
êîôåíèé íèéë¿¿ëýëò áà ýðýëòèéí àëü àëü íü àðàé èë¿¿ ìýäðýìæòýé áîëíî.
Íèéë¿¿ëýëò èë¿¿ ìýäðýìæòýé áîëîõ ó÷èð íü êîôåíèé òàëáàéä ¿ëäñýí ìîäíîîñ
àëü èõ óðãàö àâàõûã ( ÷àíàðûí õóâüä áàãà çýðýã ìóóäàõ ÷ òîõèîëäîë
áàéæ áîëîõ þì) ÷àðìàéõ áà ýðýëò èë¿¿ ìýäðýìæòýé áàéõ íü õýðýãëýã÷äýä
ººðñäèéí äàäàë çóðøëàà ººð÷ëºõ õóãàöàà áàéñàíòàé õîëáîîòîé. Ýíý
õóãàöààíä íèéë¿¿ëýëòèéí ìóðóé ìºí ë ç¿¿í òèéø øèëæñýí áàéõ áºãººä õàðèí
¿íý Ð1 – ýýñ Ð2 – ëóó øèëæèæ áóóðíà. Íèéë¿¿ëýõ òîî õýìæýý Q1 – ýýñ Q2
– ëóó øèëæèæ èõñýíý. ¯¿íèéã çóðàã 7 - äýýðýýñ õàðæ áîëíî.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Óðò õóãàöààíû òóðøèä òàðèàëàíãèéí òàëáàéã ýçýìøèã÷èä íü øèíý ìîä
ñóóëãàæ àìæèõ òóë ¿íý õýâèéí õýìæýýíä ýðãýæ î÷íî. Èéìýýñ óðò
õóãàöààíû ìóðóé íü ãàçàð, àð÷èëãàà, øèíý ñóóëãàöûí çàðäëóóäûã
àãóóëñàí êîôåíèé ºðòãèéã õàðóóëäàã.
Ð
S1
S
S1
S
Ð0
Ð2
Ð1
Çóðàã 4.7
Óðò õóãàöààíû òóðøèä êîôåíèé ¿íý õýâèéí
õýìæýýíäýý ýðãýæ î÷íî.
D
0
Q1
Q2 Q0
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж




Òàòâàðûí íºëºº
Ýðýëò íü ìýäðýìæòýé áà ìýäðýìæã¿é áàéõ á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí òîî õýìæýý,
¿íýä òàòâàð õýðõýí íºëººëºõ òàëààð àâ÷ ¿çüå.
Äàðààõ çóðàãò ýðýëòèéí ìóðóé D – íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìýäðýìæ èõ
áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.
S0 – òàòâàðûí ºìíºõ íèéë¿¿ëýëòèéí õýìæýý þì. ¯¿íýýñ òàòâàðûí ºìíºõ
òýíöâýðò ¿íý áà òîî õýìæýý íü – Ð0; Q0 áàéíà ãýäãèéã õàðæ áîëíî. Òºðººñ
òàòâàð íîîãäóóëñíû äàðàà ¿éëäâýðëýã÷ íü á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý ¿íèéã
íýìýãä¿¿ëæ øèíý ¿íý P1 – ãýñýí ¿íý òîãòîíî. ¯íèéí ºñºëò õýäèé õýìæýýãýýð
íýìýãäýõ âý?
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж
Çóðàã 4.8
Ýðýëòèéí ìýäðýìæ èõ áàéõ á¿òýýãäýõ¿¿íä
íîãäîõ òàòâàðûí õýìæýý.


S1
P
òàòâàð
P1
S0
D
P0
0
Q0
Q1
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

¯éëäâýðëýã÷ íü çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíû íºõöºëä áàðààíû
¿íèéã S0S1 òàòâàðûí ºñºëòòýé ïðîïîðöèîíàëü õýìæýýãýýð íýìýãä¿¿ëæ
÷àääàãã¿é. ªºðººð õýëáýë, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òýíöâýðò Ð1 ¿íýýñ
äýýã¿¿ð òîãòîîõ áîëîìæã¿é. Ó÷èð íü ºðñºë人íò çàõ çýýëèéí íºõöºëä õýò
ºíäºð ¿íýòýé òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü çàõ çýýëýýñ øàõàãäàíà. Èéìýýñ çºâõºí
çàõ çýýëèéí øèíý òýíöâýðò ¿íý Ð1 õ¿ðòëýõ õýìæýýãýýð ë íýìýãä¿¿ëíý.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìýäðýìæ èõ áàéõ íºõöºëä òàòâàðûí äàðàìò ¿íäñýíäýý
¿éëäâýðëýã÷èä íîîãäîíî. Çóðàã äýýð òàòâàð íîîãäóóëñàíààñ áèé áîëîõ
¿éëäâýðëýã÷èéí àëäàãäàëûí õýìæýýã õàðóóëàâ. Òàòâàð íîîãäóóëñíààð
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íýìýãäýæ, ¿¿íýýñ áîëæ ¿éëäâýðëýã÷ íü òîäîðõîé
õýìæýýíèé õýðýãëýã÷ýý (Q0 – Q1) àëäàíà. ¯¿íýýñ øàëòãààëàí Q1 – ãýñýí
òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ áóþó ýñâýë ¿éëäâýðëýëèéíõýý
õýìæýýã áàãàñãàíà.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Õàðèí á¿òýýãäýõ¿¿í ìýäðýìæã¿é áîë òàòâàðûí äàðàìò èõýâ÷ëýí
õýðýãëýã÷èä íîãäîíî.
S1
P
Ð1
òàòâàð
S0
D
P0
0
Çóðàã 4.9.
Ýðýëòèéí ìýäðýìæ áàãà áàéõ á¿òýýãäýõ¿¿íä
íîãäîõ òàòâàðûí õýìæýý.
Q0
Q1
Q
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Ãðàôèê äýýð ºí㺺ð ÿëãàñàí ãóðâàëæèí íü çàõ çýýë äýýðõ á¿òýýãäýõ¿¿íä
òàòâàð íîîãäóóëààã¿é áîë ¿éëäâýðëýãäýýä, áîðëóóëàãäàõ áàéñàí áàðààíû
õýìæýýã õàðóóëíà. ªºðººð õýëáýë, òóõàéí áàðààã àâàõ õýðýãòýé áàéãàà
áîëîâ÷ àâ÷ ÷àäàõã¿é áàéãàà õýðýãëýã÷, ¿éëäâýðëýõ ñîíèðõîëòîé áàéãàà
áîëîâ÷ ¿éëäâýðëýæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ¿éëäâýðëýã÷äèéí òîî õýìæýýã
õàðóóëæ áàéíà.

Òàòâàð íîîãäóóëàõûí øóóä ¿ð äàãàâàð íü õ¿ñýë áà áîëîìæ õî¸ð
äàâõöàõã¿é áàéõ íºõöºë áîëîõîîñ ãàäíà íèéãìèéí àëäàãäàë áîëäîã. Òóõàéí
áàðààíû ýðýëòèéí ìýäðýìæ õýäèé èõ áàéõ òóòàì òºäèé÷èíýý àëäàãäëûí
õýìæýý èõ áîëäîã.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж

Õàðèí îäîî íèéë¿¿ëýëòèéí ìýäðýìæýýñ òàòâàðûí äàðàìòûí õóâààðèëàëò
õýðõýí áèé áîëîõ òîõèîëäëûã àâ÷ ¿çüå.
P
D
S1
Òàòâàð
P1
S0
P
0
Q1
Q0
Q
Çóðàã 4.10.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ìýäðýìæ èõ áàéõ
á¿òýýãäýõ¿¿íä
íîãäîõ òàòâàðûí õýìæýý.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж




Íèéë¿¿ëýëò ìýäðýìæòýé áàéõ íºõöºëä òàòâàðûí õýìæýýíèé èõýíõ õýñýã íü
õýðýãëýã÷èä íîãäîíî.
¯íý Ð0 – Ð1 õýìæýýãýýð ºñºõºä, ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý íü Q0 – Q1 áîëæ,
èõýýõýí õýìæýýãýýð áóóð÷ áàéíà.
Íèéë¿¿ëýëò ìýäðýìæã¿é áàéõ íºõöºëä äýýð ºã¿¿ëñíýýñ ýñðýã ¿çýãäýë
àæèãëàãäàíà.
Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý áàãà õýìæýýãýýð ºñºæ, ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý ìºí
áàãà õýìæýýãýýð áóóðíà. ¯éëäâýðëýã÷äèéí îëîõ àøãèéí õýìæýý áàðàã
õýâýýðýý õàäãàëàãäàæ ¿ëäýíý.

“Ýêîíîìèêà” ïîä ðåä. Äîöåíòà À.Ñ.Áóëàòîâà Ì.1999. 785 x.x.
www.themegallery.com
LOGO
Add your company slogan
Эрэлт нийлүүлэлтийн мэдрэмж
S1
P
S0
Òàòâàð
P1
D
P0
0
Q1
Q0
Q
Çóðàã 4.11.
Íèéë¿¿ëýëòèéí ìýäðýìæ áàãà áàéõ á¿òýýãäýõ¿¿íä
íîãäîõ òàòâàðûí õýìæýý.
www.themegallery.com
LOGO
www.themegallery.com
LOGO