Transcript éëäâýðëýëийн зардал

lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Микро эдийн засаг
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Ýäèéí çàñãèéí øèíæëýõ óõààíä çàðäàë õýìýýõ îéëãîëò íü ÿìàð íýãýí ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëñàíààð ýåðýã ¿ð ä¿í ãàðãàí àâàõûí òóëä çàðöóóëæ áóé áèåò
áîëîí áèåò áóñ ç¿éë ìýòýýð îéëãîãääîã. Ãýõäýý ýíýõ¿¿ ýåðýã ¿ð ä¿í ÷, ò¿¿íèéã
áèé áîëãîõîä çàðöóóëàãäñàí çàðäàë ÷ òýð ýäèéí çàñãèéí ñóáüåêòóóäûí õîîðîíä
ÿíç á¿ðýýð õóâààðèëàãäàæ áàéäàã. Ýäèéí çàñãèéí ñóáüåêòóóä á¿ãä ë ÿìàð
íýãýí õýìæýýãýýð çàðäàë ãàðãàñàí õýäèé ÷ ¿ð àøèã íü ãàíöõàí ýäèéí çàñãèéí
ñóáüåêòûí ãàðò ÷ îðæ áîëîõ þì. Èéìýýñ çàðäàë õýìýýõ îéëãîëòûã àâ÷ ¿çýõ áîëîí
ò¿¿íèéã òîîöîõîä íýí ò¿âýãòýé áàéäàã.

 Çàðäëûã ÿìàð íýãýí ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõàä àøèãëàãäàõ Ê êàïèòàë áà L
õºäºëìºð, òýäãýýðèéí ¿íý áîëîõ r áà w – èéí òóñëàìæòàé ýíãèéí çàãâàðààð
èëýðõèéëäýã. ¯¿íä:
•õºäºëìºðèéí îðö – L,
 TC = w L + r K ;
•õºäºëìºðèéí ¿íý – w,
•êàïèòàëûí îðö – Ê,
•êàïèòàëûí ¿íý - r.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Äýýðõ òýãøèòãýëýýñ çàðäàë íü ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí õºäºëìºð, êàïèòàëûí
àøèãëàãäàæ áóé òîî õýìæýý, òýäãýýðèéí ¿íý çýðãýýñ õàìààðñàí ôóíêöýýð
èëýðõèéëýãäýæ áàéíà.
 C(Q) = f [ Q(K, L),r, w ]
 Çàðäëûã ýäèéí çàñàãò óðò (LTC – long run total cost) áà áîãèíî (STC- short run
total cost) öàã õóãàöààíû ãýæ àíãèëíà. Óðò öàã õóãàöààíä á¿õèé ë íººöèéã
õóâüñàõ , áîãèíî õóãàöààíä çàðèì íýãýí íººö íü òîäîðõîé ºãºãäñºí öàã õóãàöààíû
òóðøèä ¿ë ººð÷ëºãäºíº ãýæ àâ÷ ¿çäýã.
 Óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ôóíêöèéí ãðàôèê ä¿ðñëýëèéã êàïèòàë áà
õºäºëìºðèéí òºðºë á¿ðèéí îðö á¿õèé èçîêâàíò øóëóóíóóä áîëîí òýäãýýðèéí ¿íèéí
õàðüöààã èëýðõèéëýõ èçîêîñò øóëóóíû òóñëàìæòàéãààð èëýðõèéëæ ¿çüå. Óðò
öàã õóãàöààíû çàðäëûí (LTC) ìóðóéí õýëáýð ä¿ðñ íü öàð õýìæýýíèé ¿ð ºãººæººñ
õàìààðäàã. Áèä ºìíº íü óðò öàã õóãàöààíä òîãòìîë çàðäàë áàéäàãã¿é ãýæ
¿çñýíýýñ äóðûí öàð õýìæýýíèé ¿ð ºãººæèéí ¿åä LTC ìóðóé êîîðäèíàòûí ýõýýñ
ä¿ðñëýãääýã. Öàð õýìæýýíèé òîãòìîë ºãººæòýé ¿åä LTC ìóðóé êîîðäèíàòûí
ýõèéã äàéðñàí øóëóóí øóãàì áàéíà. Çóðàã 8.1á
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
a/
á/
K
LTC
LTC(Q)
K2
2Q*
K1
C1
LTC2
LTC1
Q*
0
L1
L2
L
0
Q1
Q2
Q
Çóðàã 8.1
Öàð õýìæýýíèé òîãòìîë ºãººæòýé áàéõ òîõèîëäîë äàõ
èçîêâàíòûí áîëîí óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóé
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Çóðàã 8.1.à – ä öàð õýìæýýíèé òîãòìîë ¿ð ºãººæèéã áóþó ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí
ç¿éëñ áîëîõ Ê, L – íü èæèë õýìæýýãýý𠺺ðººð õýëáýë :
 K2 = 2 K1
 L2 = 2 L1
 áîëîí ºñºõºä ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý Q* - ýýñ 2Q* áîëæ íýìýãäýæ áàéíà.
 Çóðàã 8.1á – ä ¿éëäâýðëýëèéí íèéò çàðäàë LTC1 - ýýñ LTC2 áîëæ ºñºõºä
¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý Q1 – ýýñ Q2 áîëîí èæèë õýìæýýãýýð ºñ÷ áàéíà.
 Öàð õýìæýýíèé ºñºõ ºãººæèéí ¿åä àøèãëàãäàæ áóé íººöèéí ºñºëòèéí õóðäöààñ
¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí ºñºëèéí õóðäàö èõ áàéäàã ãýäãýýñ LTC –èéí ìóðóé äýýø
ã¿äãýð õýëáýðòýé áàéíà. Çóðàã 8.2
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
a/
á/
K
LTC
LTC(Q)
K2
2Q*
LTC2
LTC1
K1
C1 Q*
0
L1
L2
C2
L
0
Q1
Q2
Çóðàã 8.2
Öàð õýìæýýíèé ºñºõ ºãººæòýé áàéõ òîõèîëäîë äàõ
èçîêâàíòûí áîëîí óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóé
Микро эдийн засаг lecture-7
Q
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Çóðàã 8.2.à – ààñ 2Q* õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä K2 < 2 K1 áóþó
L2 <2 L1 õýìæýýíèé íººöèéã çàðöóóëæýý. ªºðººð õýëáýë íººöèéí ºñºëòèéí
õóðäàöààñ ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí ºñºëòèéí õóðäàö íü èë¿¿ áàéíà. ¯¿íèéã
(çóðàã 8.2.á) óðò öàã õóãàöààíû íèéò çàðäëûí õýìæýý LTC1 - ýýñ LTC2 áîëæ
ºñºõºä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýý Q ò¿¿íýýñ èë¿¿ õóðäàöòàéãààð ºññºí
áàéãàà íü èëýðõèéëíý. Èéìýýñ LTC – èéí õýìæýý íü ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí
õýìæýý ºñºõºä äàãàæ ºñºõ áîëîâ÷ ò¿¿íèé ºñºëòèéí õóðäàö íü óäààí áàéãàà
ó÷ðààñ ìóðóé íü ã¿äãýð õýëáýðòýé áîëíî.
 Öàð õýìæýýíèé áóóðàõ ºãººæòýé áàéõ òîõèîëäîëä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí
ºñºëòèéí õóðäàöààñ íººöèéí ºñºëòèéí õóðäàö èë¿¿ áàéõ áºãººä LTC – èéí ìóðóé
õîòãîð áàéíà. Çóðàã 8.3
 Çóðàã 8.3.à äýýð 2Q* ãýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä K2; L2 òîî õýìæýýíèé
íººö¿¿äèéã àøèãëàíà. Ãýâ÷ ýäãýýð íººö¿¿äèéí àøèãëàãäàõ õýìæýý íü Q*
á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàãäàæ áàéñàí õýìæýýíýýñ èõ áàéíà.
 K2 > 2 K1
 L2 > 2 L1
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
a/
á/
K
LTC
LTC(Q)
LTC2
K2
2Q*
K1
Q*
LTC1
C2
C1
0
L1
L2
L
0
Q1
Q2
Q
Çóðàã 8.3
Öàð õýìæýýíèé áóóðàõ ºãººæòýé áàéõ òîõèîëäîë äàõ
èçîêâàíòûí áîëîí óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóé
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 ¯¿íèéã (çóðàã 8.3.á) óðò öàã õóãàöààíû íèéò çàðäëûí õýìæýý LTC1 - ýýñ LTC2
áîëæ ºñºõºä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýý Q ò¿¿íýýñ áàãà õóðäàöòàéãààð
ºññºí áàéãàà íü õàðàãäàæ áàéíà. Èéìýýñ ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýý ºñºõºä
LTC – èéí õýìæýý íü äàãàæ ºñºõ áîëîâ÷ ò¿¿íèé ºñºëòèéí õóðäàö íü èõ áàéãàà
ó÷ðààñ ìóðóé íü õîòãîð õýëáýðòýé áîëíî.
 Óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóéí øèíæèëãýýã õèéõèéí òóëä äàðààõ íýìýëò
îéëãîëòóóäûã àâ÷ ¿çüå. ¯¿íä:
 LRÌC – óðò öàã õóãàöààíû àõèóö çàðäëûí ìóðóé
 LÀTC - óðò öàã õóãàöààíû äóíäàæ íèéò çàðäëûí ìóðóé
 Àõèóö çàðäàë ãýäýã îéãîëò íü ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí òîî õýìæýýíèé ººð÷ëºëòèéí
õóðäàöààñ øàëòãààëàí áèé áîëîõ çàðäëûí ººð÷ëºëòèéí õóðäàöûã èëýðõèéëíý.

TC
MC 
Q
Микро эдийн засаг lecture-7
áóþó
TC
MC 
Q
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Ýíýõ¿¿ òîäîðõîéëîëò íü óðò áîëîí áîãèíî öàã õóãàöààíû àëü àëèíûõ íü çàðäëûí
ìóðóéí øèíæèëãýýíä àøèãëàãääàã.
Óðò öàã õóãàöààíû àõèóö çàðäàë (LRMC) ãýäýã íü àøèãëàãäàæ áóé á¿õ ë
¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éëñ íü õóâüñàõ áàéõ òîõèîëäîëä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí
õýìæýýíèéí ººð÷ëºëòººñ õàìààðàõ çàðäëûí ººð÷ëºëòèéã èëýðõèéëíý. Áîãèíî öàã
õóãàöààíû àõèóö çàðäàë (SRMC – short - run marginal cost) ãýäýã íü
àøèãëàãäàæ áóé ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éëñèéí çàðèì íýã õýñýã íü õóâüñàõ,
õàðèí íºãºº õýñýã íü òîãòìîë áàéõ ¿åä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíèéí
ººð÷ëºëòººñ õàìààðàõ çàðäëûí ººð÷ëºëòèéã èëýðõèéëíý.
 Õàðèí äóíäàæ çàðäàë ãýäýã îéëãîëò íü íèéò çàðäëûí õýìæýýã íèéò ãàðöûí
õýìæýýíä õàðüöóóëñàí õàðüöààãààð èëýðõèéëýãäýíý.
 Äàðààõ íèéò çàðäëûí áîëîí àõèóö äóíäàæ çàðäëóóäûí ìóðóéí íýãòãýæ õàðóóëñàí
ãðàôèê ä¿ðñëýë äýýð øèíæèëãýý õèéæ ¿çüå. Çóðàã 8.4
.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Óðò öàã õóãàöààíû íèéò çàðäëûí ìóðóé LTC – èéí íóãàðàëòûí öýã áîëîõ À öýãèéã
äàéðñàí ø¿ðãýã÷ LL – èéí íàëàëòûí ºíöºã íü LTC – ìóðóéí áóñàä äóðûí öýãò
òàòñàí ø¿ðãýã÷èéí íàëàëòûí ºíö㺺ñ áàãà áàéíà. Çóðàã 8.4.à äýýðõ LTC –
ìóðóéí À öýãèéí àáñöèññ áîëîõ Q1 íü LMC – èéí õàìãèéí áàãà õýìæýý áîëæ
áàéíà. Çóðàã 8.4.á çóðàã äýýðýýñ àõèóö çàðäëûí õýìæýý Q1 õ¿ðòýë áóóð÷
áàéãààä ò¿¿íýýñ öààøèä ãàðöûí õýìæýý ºñºõ òóòàì äàãàæ ºñ÷ áàéãàà íü
õàðàãäàíà. Õàðèí äóíäàæ íèéò çàðäëûí õóâüä LTC – ìóðóéí äóðûí öýã ð¿¿
êîîðäèíàòûí ýõèéã äàéðñàí øóëóóíû íàëàëòûí ºíöºã íü Πøóëóóíû íàëàëòûí ºíö㺺ñ
èõ áàéõ íü îéëãîìæòîé.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
ÒÑ
C
A
L
Q1
0
ATC
MC
B
L
Q2
Q33
Q
á
/
LATC(Q)
LMC(Q)
Çóðàã 8.4
Óðò öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóéíóóä
0
Q1
Микро эдийн засаг lecture-7
Q2
Q3
Q
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 ªºðººð õýëáýë Πøóëóóí íü LTC ìóðóéí äóðûí öýãèéí õóâüä õàìãèéí áàãà íàëàëòûí
ºíöºãòýé áàéõ þì.
 Ýíäýýñ Q2 òîî õýìæýýíèé ãàðöûã ¿éëäâýðëýõýä óðò öàã õóãàöààíû äóíäàæ íèéò
çàðäàë õàìãèéí áàãà áàéíà ãýæ ¿çíý. Ýíäýýñ LATC – èéã äàðààõ àðãóóäààð
òîîöîæ áîëíî. ¯¿íä:
BQ2
LTC
LATC

LATC 

áóþó
0Q2
Q2
 Çóðàã 8.4.á ãðàôèê ä¿ðñëýëä ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýý Q2 áàéõ íºõöºëä
óðò öàã õóãàöààíû äóíäàæ íèéò çàðäàë àõèóö çàðäëûí õýìæýý õîîðîíäîî òýíö¿¿
áàéíà.
LATC  LMC
 ÎÂ øóëóóí íü íýãýí çýðýã Â öýã äýýð LTC ìóðóéí ø¿ðãýã÷ öýã áîëæ áàéãààãààñ
ãàäíà äóíäàæ çàðäëûí õàìãèéí áàãà õýìæýýã èëýðõèéëæ áàéíà. Ýíäýýñ äàðààõ
çàð÷èìûã òîäîðõîéëæ áîëíî. ¯¿íä:
 Äóíäàæ çàðäàë àõèóö çàðäàëòàé òýíö¿¿ áàéõ ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí òîî
õýìæýýíä äóíäàæ çàðäàë õàìãèéí áàãà áàéíà. Ýíý ¿åä LMC ìóðóé íü LATC
ìóðóéã äîîðîîñ íü áàðóóí äýýø ÷èãëýëòýéãýýð îãòîëäîã.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Õýðýâ ¿éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýý Q2 – îîñ èõ áàéâàë àõèóö çàðäàë íü äóíäàæ
çàðäëûí õýìæýýíýýñ èõ, ýñðýã òîõèîëäîëä äóíäàæ çàðäàë íü àõèóö õýìæýýíýýñýý
èõ áàéíà.
Q3  Q2  LATC  LMC
Q2  Q1  LATC  LMC
Áîãèíî öàã õóãàöààíä ¿éëäâýðëýëèéí àëü íýã õ¿÷èí ç¿éë íü ººð÷ëºãääºãã¿é
ãýäãýýñ ¿éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýý íü óðò õóãàöààíû íýãýí àäèë êîîðäèíàòûí
òýíõëýãèéí ýõýýñ òàòàãäñàí øóëóóíû äàãóó ººð÷ëºãäºõ áóñ, õàðèí õóâüñàõ
õ¿÷èí ç¿éëèéí òýíõëýãòýé ïàðàëëåëü øóëóóíû äàãóó òîî õýìæýý íü ººð÷ëºãäºí
èëýðõèéëýãäýæ áàéäàã. Èéìýýñ ÷ áîãèíî õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóû óðý
õóãàöààíûõòàé äàâõàöäàãã¿é. STC ìóðóé íü õàðèëöàí ø¿ðãýëöýëèéí öýãýýð
èëýðõèéëýãäýõ ¿éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýýíýýñ áóñàä á¿õ ë ãàðöûí òîî õýìæýýíä
LTC ìóðóéí äýýã¿¿ð ä¿ðñëýãäýíý. Çóðàã 8.5
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
Ê
Q3
à/
A
Q2
H
C1’ Q1
E’
F
H’
Ê*
Ê*
C0
C3
E
C’3
C2
C1
C’0
0
L
STC
ÒÑ
á/
H’
LTC
C3
C2
C1
C0
0
H
E’
E
Q1
Q2
Микро эдийн засаг lecture-7
Q3
Çóðàã 8.5
Óðò áà áîãèíî öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóéíóóä
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Çóðàã 8.5 - ä èçîêâàíòûí êàðò áîëîí óðò áà áîãèíî öàã õóãàöààíû çàðäëûí
ìóðóéíóóäûí ãðàôèê ä¿ðñëýëèéã ¿ç¿¿ëýâ.
 Õýðýâ òóõàéí ¿éëäâýð íü Ê áà L íººöèéã àëü àëèíûã çîõèöóóëæ ÷àäàõ áàéñàí
áîë òýäãýýðèéí îíîâ÷òîé õàðüöàà íü êîîðäèíàòûí ýõýýñ ýõëýëòýé À øóëóóíû äàãóó
áàéðëàõ ¸ñòîé. ¯¿íèéã èëýðõèéëýõ LTC – ìóðóéí ãðàôèêèéã çóðàã 8.5.á – ä
¿ç¿¿ëýâ.
 ¯éëäâýð íü Ñ2 - çàðäëààð Q2 òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýíý
ãýâýë F öýã äýýð õºäºëìºð áà êàïèòàëûí îíîâ÷òîé õîñëîë áèé áîëíî. Çóðàã 8.5.à

Õýðýâ ¿éëäâýðèéí óäèðäëàãààñ ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýã Q1 –
ãýñýí õýìæýý õ¿ðòýë áóóðóóëàõ øèéäâýð ãàðãàâàë îíîâ÷òîé íèéò Ñ1 çàðäàë
á¿õèé Å ¿éëäâýðëýë ÿâóóëæ ÷àäàõã¿é. Áîãèíî öàã õóãàöààíä òîãòìîë íººöèéí
(òóõàéí íºõöºëä Ê - êàïèòàëûí) ìóðóéí äàãóó ë ¿éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýýíèé
øèëæèëò ÿâàãäàíà. Èéìýýñ ýíý ìóðóéí äàãóó Å’ öýã äýýðõ õýìæýýíèé çàðäëûã
áèé áîëãîæ áàéíà. Çóðàã 8.5.à
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Ãýõäýý Å’ öýã íü Q1 èçîêâàíò áîëîí Ñ1 èçîêîñòèéí ø¿ðãýëöýëèéí öýã áèø òóë
ýíýõ¿¿ öýã íü Å öýã äýýðõ çàðäëûí õýìæýýíýýñ èë¿¿ èõ õýìæýýíèé çàðäëûã
èëýðõèéëæ áàéíà. Çóðàã 8.5.á
 Ýíäýýñ áîãèíî öàã õóãàöààíä Q2 õýìæýýíýýñ áàãà ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí òîî
õýìæýýíä STC  LTC áàéíà. ¯éëäâýðëýëèéíõýý ãàðöûí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ Q3
áîëãîñîí ãýæ ¿çâýë ¿éëäâýðëýë Í’ öýã äýýð áàéðëàõ áîëíî. Çóðàã 8.5.à
 Ýíý öýã äýýð ìºí Å’ öýãèéí íýãýí àäèë äàðààõ òýíöýòãýë áèø áèåëýõ áîëíî. ¯¿íä :
STC  LTC
 Çóðàã 8.5.á äýýðýýñ çºâõºí ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýý Q2 áàéõ òîõèîëäîëä ë
äàðààõ òýíöýòãýë áèåëýæ áàéíà. ¯¿íä :
STCQ   LTCQ 
2
2
 Ýíäýýñ ºñºëòèéí õýâèéí ò¿âøèíã èëýðõèéëýõ À øóëóóí òîãòìîë íººöèéí øóëóóíòàé
îãòëîëöîõ F öýã äýýð Ê íººöèéí õýìæýý õàìãèéí îíîâ÷òîé áàéíà.
STC  LTC Çóðàã 8.5.à ªºðèéí íººöèéí õýìæýýíä õàìãèéí èõ á¿òýýãäýõ¿¿í
¿ôëäâýðëýõ áóþó èçîêâàíò áà èçîêîñò øóëóóí ø¿ðãýëöýõ öýã äýýð
¿éëäâýðëýëèéí õàìãèéí îíîâ÷òîé õýìæýý áàéäàã.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Áîãèíî öàã õóãàöààíä ¿éëäâýðëýëèéí íèéò çàðäëûí õýìæýýã òîãòìîë
(¿éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýýíýýñ ¿ë õàìààðàõ) áà õóâüñàõ (¿éëäâýðëýëèéí òîî
õýìæýýíýýñ õàìààð÷ ººð÷ëºãäºõ) ãýæ àíãèëæ àâ÷ ¿çäýã. Íèéò çàðäëûã èéìýýñ
òîãòìîë áîëîí õóâüñàõ çàðäëóóäûí íèéëáýð ãýæ ýâ÷ ¿çýæ äàðààõ òîìú¸îãîîð
èëýðõèéëäýã. ¯¿íä:
STCQ  FC  VC Q
 ¯éëäâýð¿¿äèéí õóâüä çàðäëûí øèíæèëãýý õèéõýä íèéò çàðäàëóóäààñ ãàäíà
íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íä íîãäîõ òîãòìîë, õóâüñàõ áà íèéò çàðäëóóäûí õýìæýý èõýýõýí
÷óõàë ¿¿ðýãòýé áàéíà. Äóíäàæ çàðàë íü íèéò çàðäëûã òîî õýìæýýíä íü
õàðüöóóëñàí õàðüöàà ãýäãýýñ äàðààõ çàäàðãààã õèéæ áîëíî. ¯¿íä:
SATC 
STC FC VC


 AFC  AVC
Q
Q
Q
 Çóðàã 8.6 – ä õóâüñàõ íººöèéí ºãººæ íü òîãòìîë áóñ áàéäàã ¿éëäâýðëýëèéí íèéò,
òîãòìîë áà õóâüñàõ çàðäëóóäûí ãðàôèê ä¿ðñëýëèéã àâ÷ ¿çüå.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Òîãòìîë çàðäàëûí õýìæýý ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíýýñ ¿ë õàìààðíà ãýñíýýñ
ò¿¿íèé ãàðôèê ä¿ðñëýë íü àáñöèññ òýíõëýãòýé ïàðàëëåëü øóëóóí áàéõ íü
îéëãîìæòîé. Õàðèí òîãòìîë çàðäëûí õýìæýýã òîîöîõäîî FC øóëóóí àáñöèññ
òýíõëýãýýð õÿçãààðëàãäñàí òàëáàéí õýìæýýãýýð òîîöîæ áîëîõ þì. Õàðèí õóâüñàõ
çàðäëûí õýìæýý íü òîãòìîë çàðäëûí FC øóëóóí áîëîí STC ìóðóéãààð
õÿçãààðëàãäñàí òàëáàéí õýìæýý þì.
 Ýíäýýñ íèéò çàðäàë íü ýäãýýðèéí íèéëáýð áóþó àáñöèññ òýíõëýã áîëîí STC
ìóðóéãààð õÿçãààðëàãäñàí òàëáàéí õýìæýýãýýð òîîöîãäîíî
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
A
C
B
C
FC
FC
0
Q1
Q 2 Q3
Q
MC
A’
SATC
B’
SAVC
AVC
C’
0
Q1
Микро эдийн засаг lecture-7
Q2 Q3
Q
Çóðàã 8.6
¯éëäâýðëýëèéí áîãèíî öàã õóãàöààí äàõ íèéò,
òîãòìîë, õóâüñàõ,
äóíäàæ áîëîí àõèóö çàðäëóóäûí õàðèëöàí
õàìààðàë
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Äóíäàæ çàðäëûí óòãà íü ºìíº áèäíèé ¿çñýíýýð êîîðäèíàòûí ýõýýñ STC, VC
çàðäëóóäûí ìóðóéí ÿìàð íýãýí òîî óòãûã äàéðóóëàí òàòñàí øóëóóíû íàëàëòûí
òàíãåíñààð èëýðõèéëýãäýíý. Çóðàã 8.6 – ààñ Q2; Q3 – çýðýã ãàðöûí òîî õýìæýýã
¿éëäâýðëýõýä äóíäàæ íèéò áîëîí õóâüñàõ çàðäëûí õýìæýý õàìãèéí áàãà áàéíà.
SATCQ3   min
Q2  áîëîí
SAVC
minäóíäàæ õóâüñàõ çàðäëûí õàìãèéí áàãà
 Ãðàôèêààñ íèéò äóíäàæ
çàðäëûí
õýìæýý, òýäãýýð íü äóíäàæ àõèóö çàðäàëòàéãàà òýíö¿¿ áàéõ A’ áà Â’
öýã¿¿äýýð èëýðõèéëýãäýæ áàéíà. Çóðàã 8.6 – ä SMC - ìóðóé íü SATC áà
SAVC – ìóðóéíóóäûã îãòëîõ öýã¿¿ä íü çàðäëûí õàìãèéí áàãà õýìæýýã
èëýðõèéëäýã.

Òîãòìîë çàðäàë íü ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíýýñ ¿ë õàìààðàõ òóë
áîãèíî öàã õóãàöààíû õóâüä ÌÑ àõèóö çàðäëûã òîîöäîã òîìú¸îã äàðààõ õýëáýðò
îðóóëæ áîëíî. ¯¿íä:
TC VC
MC 

Q
Q
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
болон
;
 ªºðººð õýëáýë áîãèíî öàã õóãàöààíä àõèóö çàðäëûí õýìæýý íü õóâüñàõ çàðäëûí
ººð÷ëºëòèéí õýìæýýã ìºí èëýðõèéëíý ãýæ ¿çíý.

Çóðàã 8.6 – ä ººð ººð öàã õóãàöààíû äóíäàæ áà àõèóö çàðäëûí ¿íäñýí
õàðüöààã øèíæèëæ ¿çüå. ¯¿íä:
 Хэрэв SATC ба SAVС зэрэг буурах буюу

dSAVC
dSATC
болон
;
0
0
dQ
dQ
 тохиолдолд ахиуц зардлын хэмжээ нь дундаж зардлын хэмжээнээс бага
байна. Энэ нь дараах байдлаар илэрхийлэгдэнэ:

SMC  SATC болон ; SMC  SAVC
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Зураг 8.6 дээр SATC ба SAVС муруйнууд А’ ба В’ – ийн зүүн талд )
 Хэрэв SATC ба SAVС өсөх буюу
 dSATC  0 болон ; dSAVC
0
dQ
dQ
 тохиолдолд ахиуц зардлын хэмжээ нь дундаж зардлын хэмжээнээс их байна.
Энэ нь дараах байдлаар илэрхийлэгдэнэ:

SMC  SATC
болон
SMC  SAVC
 (Зураг 8.6 дээр SATC ба SAVС муруйнууд А’ ба В’ – ийн баруун талд )
 Хэрэв SATC ба SAVС хамгийн доод хэмжээнд (min) байхадбуюу


dSATC
0
dQ
болон
Микро эдийн засаг lecture-7
dSAVC
0
dQ
;
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
тохиолдолд ахиуц зардлын хэмжээ нь дундаж зардлын хэмжээтэйгээ тэнцүү
байна. Энэ нь дараах байдлаар илэрхийлэгдэнэ:
SMC  SATC болон SMC  SAVC
(Зураг 8.6 дээр А’ ба В’ – цэгүүдийн байрлал)
 SAVС – нь SATC – аас өмнө хамгийн доод хэмжээндээ хүрнэ.
 (А’ цэгийн зүүн талд B’ цэг оршиж байна.)
 Учир нь гарцын тоо хэмжээний өсөлтөөс SAFC – ын хэмжээ багасаж байдаг
юм. Эндээс зардлын хэмжээ өсөх нь SAFC – ын хэмжээний багасалтаас
SAVC – өсөлт илүү байгаагаар илэрхийлэгдэж байна.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 УРТ ЦАГ ХУГАЦААНЫ ЗАРДЛЫН ШИНЖИЛГЭЭ
 Бид өмнө нь STC = LTC буюу богино цаг хугацааны дундаж нийт зардлын
хэмжээ нь урт хугацааныхаа хэмжээтэй тэнцүү байхаас бусад бүхий л үед
STC – ûн муруй LTC – ûн муруйнаас дээгүүр байрлаж байдгийг үзсэн. Эндээс
урт болон богино цаг хугацааны ахиуц ба дундаж зардлуудын муруйнууд нь
тодорхой нэгэн харьцаатайгаар байрлана гэдгийг ойлгож болно. Çóðàã 8.7 –
ä LTC - ûí áîëîí òîãòìîë çàðäàë á¿õèé STC – ûí ìóðóé, òóñ çóðãèéí äîîä òàëûí
ãðàôèê äýýð LATC, SATC, SMC áà LMC – ìóðóéíóóäûí õîîðîíäûí ø¿òýëöýýã àâ÷
¿çüå.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
TC
a/
STC
LTC
X
Z
co
0
Q1
Q2
Q
á/
SMC
C
SATC
LMC
LATC
Z’
X’
Çóðàã 8.7
Óðò áà áîãèíî öàã õóãàöààíû çàðäëûí
ìóðóéíóóä
Z”
0
Q1
Микро эдийн засаг lecture-7
Q2
Q
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Óðò áà áîãèíî öàã õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóéíóóäûí õîîðîíä äàðààõ ¿íäñýí
õàìààðàë áàéäàã. ¯¿íä:
 Q1 – õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä áîãèíî áîëîí óðò öàã õóãàöààíû
çàðäëûí õýìæýýã Z - öýã (êîîðäèíàòûí ýõýýñ Z – öýã ð¿¿ òàòñàí OZ õýð÷èìèéí
íàëàëò) òîäîðõîéëæ áàéíà. Çóðàã 8.7.à
STCQ1   LTCQ1 
 Òóõàéí Q1 - ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíä ìºí SATC áîëîí LATC ìóðóéíóóä
ø¿ðãýëöýíý. (8.7.á - çóðàã äýýð Z’ - öýã)
 Q1 - ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí õýìæýýíýýñ áóñàä á¿õ ë òîõèîëäîëä STC – ìóðóé íü
LTC – ìóðóé äýýã¿¿ð áàéðëàæ áàéíà. Èéìä Q1 - ¿éëäâýðëýëèéí ãàðöûí
õýìæýýíýýñ áóñàä á¿õèé ë ãàðöûí õýìæýýíä äàðààõ òýíöýòãýë áèø áèåëíý.
(Çóðàã 8.7.á ) ¯¿íä:
SATC  LATC
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Z – öýã äýýð LTC áà LTC ìóðóéíóóä ø¿ðãýëöýæ áàéãàà ó÷èð òýäãýýðèéí
íàëàëòûí õýìæýý àäèë ãýäãýýñ äàðààõ ä¿ãíýëòèéã õèéæ áîëíî. ¯éëäâýðëýëèéí
ãàðöûí Q1 – òîî õýìæýýíä:
STCQ1   LTCQ1 
LMCQ1   SMCQ1 
áàéíà. (çóðàã 8.7.á – èéí Z” öýã)
 Z – öýãýýñ ç¿¿í ãàð òèéø STC – ûí ìóðóé íàëàëòûí õýìæýý LTC – èéí ìóðóéí
íàëàëòààñ áàãà áàéíà. (çóðàã 8.7.à)
 Ýíýõ¿¿ õýð÷èìä áóþó Z” – õýìæýýíýýñ ç¿¿í ãàð òèéø
 , õàðèí áàðóóí ãàð òèéø
SMC  LMC
SMC  LMC
áàéíà. (çóðàã 8.7.á )
 Áèä ºìíº íü ¿éëäâýðëýëèéí óðò öàã õóãàöààíä ¿éëäâýðëýëèéí á¿õèé ë õ¿÷èí
ç¿éëñ íü õóâüñàõ øèíæèéã àãóóëäàã òóõàé ¿çñýí. Óðò öàã õóãàöààíä
¿éëäâýðëýëèéí á¿õèé ë õ¿÷èí ç¿éëñ ººð÷ëºãäºõººñ ãàäíà ýíý õóãàöààíä
¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäàë ººð÷ëºãäºæ áîëîõ þì. Óðò öàã õóãàöààíû äóíäàæ
íèéò çàðäàë (LATC) – ûí ìóðóé íü SATC – ûí ìóðóéíóóäûã õ¿ðýýëñýí õýëáýðòýé
áàéíà. ¯¿íèéã äàðààõ ãðàôèê äýýð àâ÷ ¿çüå. (Çóðàã 8.8)
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
SATC
SATC1
SATC2
SATC1
CATC3
SATC2
Q’1
Q1
Q2
Q’2
Q3
Çóðàã 8.8
¯éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäëûí ñîíãîëò
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Çóðàã 8.8 – ä àäèë òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã ãóðâàí ¿éëäâýðèéí
(æèæèã, äóíä, òîì ) áîãèíî öàã õóãàöààíû äóíäàæ íèéò çàðäëûí ìóðóé ºãºãäæýý.
Óðò öàã õóãàöààíä Q1 - õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ õýðýãöýýòýé
ãýâýë íýã äýõ ¿éëäâýðëýë, Q2 – õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ áîë õî¸ð
äàõ ¿éëäâýðëýë ãýõ ìýòýýð ¿éëäâýðëýõýä òîõèðîìæòîé áàéíà. Ó÷èð íü Q1 ãýñýí òîî õýìæýýíèé ¿éëäâýðëýëèéã ÿâóóëàõàä íýã äýõ ¿éëäâýðèéí SATC1 –
ìóðóéãààñ õàìãèéí áàãà çàðäàë ãàðàõ áîëîìæòîé áîëîõ íü õàðàãäàæ áàéíà.
Õàðèí Q’1 ; Q’2 – ãýñýí òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä àëü àëü
¿éëäâýðèéí çàðäëûí õýìæýý èæèë áîëæ áàéãàà ó÷èð àëü íü ÷ ¿éëäâýðëýõ
áîëîìæòîé.
 Ãýõäýý óðò öàã õóãàöààíä ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéâàë
¿éëäâýðèéí õ¿÷èí ÷àäëàà ºñãºæ Q2 - òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã SATC2 –
çàðäëààð ¿éëäâýðëýõ íü àøèãòàé áàéíà. Èéìýýñ óðò öàã õóãàöààíû äóíäàæ
çàðäëûí ìóðóé íü áîãèíî õóãàöààíû äóíäàæ çàðäëûí ìóðóéíóóäûí òîéðñîí õ¿ðýýëýë
õýëáýðòýé áàéäàã. Ýíý ìóðóéí äàãóó óðò öàã õóãàöààíû ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí
÷àäëûí ñîíãîëò ÿâàãäàíà. Äàðààõ ãðàôèê äýýð (çóðàã 8.9) ¿éëäâýðëýëèéí ÿíç
á¿ðèéí õ¿÷èí ÷àäëààð èëýðõèéëýãäýõ SATC áîëîí SMC – ûí ìóðóéíóóäûã àâ÷
¿çüå.
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
C
SMC3
E
SMC1
SATC1
SMC2
LTC
SATC3
LMC
A
SATC2
D
C
B
0
Q1
Q2
Q3
Q
Çóðàã 8.9
Óðò õóãàöààíû àõèóö áîëîí íèéò çàðäëûí ìóðóé,
òýäãýýðèéí áà áóñàä çàðäëûí ìóðóéí õàìààðàë
Микро эдийн засаг lecture-7
¯ÉËÄÂÝÐËÝËИЙН ЗАРДАЛ
 Çóðàãò óðò öàã õóãàöààíû LTC – ìóðóé íü áîãèíî öàã õóãàöààíû SATC
ìóðóéíóóäûã õ¿ðýýëñýí õýëáýðòýé áàéíà. Áîãèíî öàã õóãàöààíû SATC1 ìóðóé
àõèóö çàðäëûí ìóðóé SMC1 – îãòëîëöîõ öýã¿¿ä íü áîãèíî õóãàöààíû õàìãèéí áàãà
çàðäëûã èëýðõèéëíý. Õàðèí óðò öàã õóãàöààíû LTC – ìóðóé íü LMC ìóðóéòàé
îãòëîëöîõ öýã äýýð óðò õóãàöààíû õàìãèéí áàãà çàðäëûã ìºí õàðóóëæ áàéíà.
Ãýõäýý çóðàã 8.9 – ä Ñ öýã äýý𠺺ðººð õýëáýë Q2 òîî õýìæýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í
¿éëäâýðëýõýä ë óðò áîëîí áîãèíî öàã õóãàöààíû çàðäàë õàìãèéí áàãà áàéíà.
 Ñ öýãýýñ ç¿¿í ãàð òàëûí áóóð÷ áóé LATC – ûí ìóðóé íü öàð õýìæýýíèé ýäèéí
çàñãèéí ºãººæ áóóð÷ áàéãààã, õàðèí áàðóóí òàëûí ºñºæ áàéãàà õýñýã íü ýäèéí
çàñãèéí ¿ð ºãººæ áóóð÷ áàéãààã õàðóóëäàã. ̺í Â, Ñ, Å öýã¿¿äýä áîãèíî öàã
õóãàöààíû SMC – ûí ìóðóé óðò öàã õóãàöààíû LMC òýíö¿¿ áàéãàà íü òóõàéí
¿éëäâýðëýëèéí àõèóö çàðäëóóä íü òýíö¿¿ áàéíà. Ãýâ÷ À öýãèéí ¿éëäâýðëýëèéí
õýìæýý Q1 – íü óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíû îíîâ÷òîé ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý áîëæ
÷àäàõã¿é. Ó÷èð íü À öýã íü áîãèíî öàã õóãàöààíû äóíäàæ íèéò çàðäëûí SATC1
ìóðóéí çàðäëûí õàìãèéí áàãà õýìæýýã èëýðõèéëæ ÷àäàõã¿é áàéíà. (Áîãèíî öàã
õóãàöààíû çàðäëûí ìóðóéí õàìãèéí áàãà çàðäëûã èëýðõèéëýõ öýãèéí ç¿¿í ãàð
òàëä íü îãòîëñîí áàéíà.)
Микро эдийн засаг lecture-7
Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà
Ìèêðî ýäèéí çàñàã
End of lecture - 7