Transcript 1-1-1 - musteconomics

D.BA12D043 Л.Соронзонболд
Болорчимэг
D.PM13D172 Б.Долгорсүрэн
1.Ýäèéí çàñãèéí øèíæëýõ óõààíû ñóäëàõ ç¿éëñ
 Ýäèéí çàñãûí øèíæëýõ óõààí íü õ¿ì¿¿ñèéí ýäèéí çàñãèéí ¿éë õºäëºëèéã ñóäàëäàã.
 Àíõ íýëýýä óðò óäààí õóãàöààíû òóðøèä ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ñóäëàõ ç¿éë áîë õ¿í
òºðºëõòºíèé ìàòåðèàëëàã ýä áàÿëãèéí ºñºëòèéí øàëòãààí õýìýýí ¿çñýýð áàéâ. ¯¿íýýñ
íýëýýä õîæèì ¿åä ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ñóäëàõ ç¿éëèéã õ¿í òºðºëõòºíèé ìýäýëä áàéãàà
ýëäýâ òºðëèéí íººö¿¿ä õîâîð õîìñ áàéãàà áóþó á¿ð áàéõã¿é áîëæ áàéãààòàé õîëáîí àâч
¿çýõ áîëñîí.
 Ýäèéí çàñàã áóþó ýäèéí çàñãèéí îíîë íü õîâîð õîìñ, ýñâýë õÿçãààðëàãäìàë áàéãàà
íººöèéã ººðñäèéí àøèã ñîíèðõîëä, ýðýëò õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëýí ç¿é çîõèñòîé õóâààðèëæ
àøèãëàõ òóõàé õ¿íèé ººðèéíõ íü õèéõ ñîíãîëòûí óõààí þì.
 Ýäèéí çàñãèéí îíîë íü ¿éëäâýðëýë, õóâààðèëàëò, ñîëèëöîî áà õýðýãëýýíèé ¿éë ÿâöàä
áàéãàà ýäèéí çàñãèéí áàÿëãóóäûí òàëààð õÿçãààðëàãäìàë íººö¿¿äèéã àøèãëàõ çîðèëãóóä
áîëîí áîëîìæóóäûí àëòåðíàòèâ íºõöºëä õèéõ õ¿ì¿¿ñèéí ñîíãîëòûí ¿éë àæèëëàãààã ñóäàëäàã.
Ýäèéí çàñãèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýý õèéæ áàéãàà îáúåêòûí öàð
õýìæýýãýýð íü ýäèéí çàñãèéí îíîëûí àñóóäëóóäûã ìèêðîýäèéí
çàñãèéí áîëîí ìàêðîýäèéí çàñãèéí ãýñýí õî¸ð ò¿âøèíä àâ÷ ¿çäýã.
 Ìèêðî ýäèéí çàñàã áîë õóâü õ¿í, ºðõ ãýðèéí àæ àõóé, ¿éëäâýð
àæ àõóéí íýãæ¿¿ä, ñàëáàðóóäûí ò¿âøèíä ýäèéí çàñãèéí ¿éë
àæèëëàãààã øèíæèëýí ñóäàëäàã ýäèéí çàñãèéí ñàëáàð áîëíî.
 Ìàêðî ýäèéí çàñàã íü “ìàêðî” áóþó “òîì, èõ” ãýñýí óòãààðàà óëñ
¿íäýñòíèé ýäèéí çàñãèéã á¿õýëä íü, ìºí ò¿¿íèé ñàëàà íýãæ ñàëáàð
áîëîõ ºðõ ãýðèéí àæ àõóé, õóâèéí áà òºðèéí õýâøëèéí
ñåêòîðóóäàä ýäèéí çàñãèéí õóóëèóä õýðõýí ¿éë÷èëäýã áîëîõûã
ñóäàëäàã.
Ýäèéí çàñãèéí ïðîöåññ áà ¿çýãäë¿¿äèéã ñóäëàõàä, тэдгээр нь микро эдийн засгийн
болон макро эдийн засгийн түвшний шинжилгээний алинд нь хамаарагдахаас
үл шалтгаалан позитивын болон нормативын шинжилгээ гэсэн хоёр хэсэгт
ялган авч үздэг.
 Эдийн засгийн позитивын шинжлэх ухаан “одоо юу байна вэ?” гэсэн
асуултанд хамаарагдах системчлэгдсэн мэдлэгийн нийлбэр цогц ойлголт.
 Эдийн засгийн нормативын шинжлэх ухаан бол “ямар байх ёстой вэ?” гэсэн
асуултанд хамаарагдах системчлэгдсэн мэдлэгийн нийлбэр цогц гэж ойлгодог.
 Эдийн засгийн позитив онол бол бодит тоо баримтыг, тэдгээрийн хоорондийн
хамаарлыг судалдаг эдийн засгийн ухааны нэг салбар.
 Эдийн засгийн норматив онол бол эдийн засгийн бодлого сайн уу муу юу
гэдгийг шүүн тунгаах оюуны дүгнэлт сэтгэлгээг бий болгодог эдийн засгийн
ухааны нэг салбар мөн.
Төрийн эдийн засгийн бодлого түүний хэрэгжилтийн үйл ажиллагаанаас гарах үр
дагаваруудыг:
1. Эдийн засгийн өсөлтийг хангах: техник технологийн шинэ ололт аижилт
нэвтрүүлэх
2. Орлогыг илүү шударга хуваарилах
3. Хөдөлмөр эрхлэлтийг аль болохуйц дээд түвшинд хангах
4. Үр ашигтай байдлыг хангах: нөөцүүдийг аль болох хамгийн бага
зарцуулалттайгаар хамгийн их өгөөжтэй хэрэглэх
5. Үнийн түвшинг тогтвортой барих: инфляцийн болон дефляцийн үзэгдэл
явагдахаас зайлсхийх
6. Эдийн засгийн эрх чөлөөт байдал: аль ч түвшинд өөрсдийнхөө эдийн засгийн
үйл ажилагаанд бүрэн эрх чөлөөтэй байх
7. Эдийн засгийн хувьд хангагдсан байх: тэтгэвэр, тэтгэмж авдаг хүмүүсийн
амьдрах, амь зуух нөхцөлийг хангасан байх
8. Худалдааны тэнцвэрийг хадгалах: улс орныхоо гадаад худалдааны болон
санхүүгын үйл ажиллагаа, зүй зохистой тэнцвэр-балансыг хангах зэрэг
тодортой зорилгуудыг шийдвэрлэхэд тус тус чиглүүлдэг байна.
2.Эдийн засгийн онолын судалгааны аргууд
1.

2.

3.

4.

5.

6.

Шинжилгээний аргууд:
Шинжилгээ (АНАЛИЗ):
Бүхэл буюу цулыг тэдгээрийг бий болгосон бүрдүүлэгч хэсгүүдэд задалж,
хуваан эдгээр хэсэг тус бүрийг судалдаг арга
Синтез ба нэгтгэн дүгнэх арга:
Энэ нь буцааж бүхэл болгох арга юм.
Индукцийн арга:
Тодорхойгоос ерөнхий рүү хийгдэх оюуны дүгнэлтэл суурилсан танин
мэдэхүйн арга.
Дедукцийн арга:
Ерөнхийгөөс тодорхой рүү хийгдэх оюуны дүгнэлтэл суурилсан танин
мэдэхүйн арга.
Аналогийн буюу адилтгах арга:
Энэ бол урьд өмнө нь танин мэдэгдсэн юмс үзэгдлийг “мэдэгдэхгүй” байгаа
юмс үзэгдэлд шилжүүлэх замаар танин мэдэх арга юм.
Шинжлэх ухааны хийсвэрлэлийн арга:
Энэ аргын мөн чанар нь судалгааны объектоос голыг нь ялган авч бусдыг нь
орхих гэх мэтээр хийсвэрлэхэд оршино.
7. Эдийн засгийн загвар:
 Эдийн засгийн загвар нь эдийн засгийн хувьсагчид хоорондын уялдаа
холбооны тухай хялбарчилсан төсөөлөл юм. Загвар буюу онол бол эдийн засаг
дахь төсөөлөл таамаглалуудын нарийвчилсан томъёолол дүрслэл юм
8. Гипотез (таамаглал ба төсөөллийн) арга:
 Загваруудыг судалсан байр суурин дээр тулгуурлаж шинжлэх ухааны
дүгнэлтүүд ба үнэлэлтүүдийг томъёолсныг гипотез арга хэмээн нэрлэдэг буюу
өөрөөр хэлбэл, энэ арга нь тодорхой үйл явцууд ба эдийн засгийн бодит
үзэгдлүүдийн хооронд ямар нэгэн шалтгаан – үр дагаварын холбоос байгаа
эсэхийг тодорхойлох тухай туршилт сорилын батламж юм.
9. Чиг үүргүүдийн шинжилгээний арга:
 Энэ арга нь эдийн засгийн үзэгдлүүдийн өөр хоорондын хамаарлын зарчмыг
илэрхийлдэг. Функц нь өөр бусад хувьсагч хэмжигдэхүүнүүдээс хамаарагч
хувьсагч юм.
10. Эконометрек буюу эдийн засгийн эмперик өгөгдлүүдийн статистик
шинжилгээ:
 Эконометрек буюу эдийн засгийн эмперик өгөгдлүүдийн статистик шинжилгээ
бол эдийн засгийн хэмжүүрүүдийн тухай шинжлэх ухаан юм. Графикийг
ашигласнаар төрөл бүрийн үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлтөөр тодорхойлогдогч
статикт хөдөөлгөөнгүй байдал ч тэдгээрийн хоорондын функциональ холбоог
таньж мэдэх боломжийг олгодог юм.
11. Ахиуц шинжилгээний арга:
 Эдийн засгийн онолд чиг үүргүүдийн олог хамаарлыг “ахиуц шинжилгээний
арга” –ыг хэрэглэх замаар судалдаг. Эдийн засгийн шинжлэх ухаанд “ахиуц
хэмжигдэхүүн” гэдэг бол илүү нэмэгдэл боломж, бүтээгдэхүүн гэсэн ойлголт
юм.
12. Ахиуц ашиг ба ахиуц зардлын арга:
 Энэ арга нь “эдийн засгийн империализм” –ыг тайлбарлагчдын үзэж
байгаагаар зөвхөн эдийн засгийн үйл хөдлөлийг шинжлэх боломж олгодог
төдийгөөр хязгаарлагддаггүй ажээ.
13. Эдийн засаг – Математикийн шинжилгээний арга:
 Эдийн засгийн судалгаанд “Эдийн засаг- математикийн шинжилгээний арга” –
ыг ашиглахад эдийн засгийн агуулгын тусгалыг фирмүүд хүлээн авч чадаж
байгаа тэрхүү үеийг хүртэл, энэ арга хүрэлцэхүйц хэмжээний үр дүнтэй байж
болно.
3.Эдийн засгийн судалгааны график дүрслэлийн аргууд
 График дүрслэлийн аргыг микро эдийн засгийн түвшний
шинжилгээ судалгаанд ашиглахад илүү тохиромжтой.
График дүрслэлийн арга нь эдийн засгийн нөхцөл
байдлуудын хөгжил хөдөлгөөнд үнэлэлт дүгнэлт өгөх,
эдйин засгийн параметрүүдийн өөр хоорондын хамаарал
зүй тогтолуудыг нарийвчлалтай илэрхийлнэ. Эдийн
засгийн онолын судалгаанд график нь тухайн өгөгдсөн
хоёр болон түүнээс олон параметрүүд хоорондын
хамаарлын зүй тогтолыг хоёр тэнхлэгт хавтгай дээрх
дүрслэл юм.
Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй
График дүрслэлийн төрлүүд
1. Шугаман хамааралтай функц y=kx+b
График нь шулуун шугаман байна. k>0 өсөх k<0 буурах
2. Шугаман бус хамааралтай функц y=k/x
График нь гипербол хэлбэртэй байна. k<0 өсөх k>0 буурах
3. Илтгэгч функц y=a
График нь координатын хавтгайн зөвхөн дээд хэсэг дэх хавтгайн талбай дээр
оршино. a>1 өсөх a<1 буурах
4. Зэрэгт функц y=xa
График нь парабол хэлбэртэй a>0 өсөх a<0 буурах
X
Зах зээлийн эдийн засгийн үндэс
 Үйлдвэрлэх боломжийн хязгаар:
Хувь хүмүүс өөрсдийнхөө хэрэгцээ ба ханамжийг, пүүс компаниуд нь ашгаа
хамгийн их байлгахыг байнга эрмэлзэж байдаг. Хэрэгцээг хангах болон ашиг
олох үйл ажиллагааны салшгүй нэг хэсэг нөөц юм.
Эдийн засагчид нөөц хязгаарлагдмал байгаа нөхцөлд юуг, хэрхэн яаж, хэнд
зориулж хийх тухай үндсэн гурван асуудлыг авч үзэхдээ бодит үнэн байдлыг
хялбарчлан нэн энгийн загварын тусламжтайгаар судалж үздэг.
Үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаарын тэлэлт
 Ямар нэг зүйлийг илүү их үйлдвэрлэхийн тулд
нөгөө нэг зүйлийн тодорхой нэг хэсгээс татгалзаж
байна.
 Хөгжил дэвшил нь үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл
үйлдвэрлэх салбарт түлхүү нэвтэрвэл
үйлдвэрлэлийн боломжын хязгаарын муруй баруун
дээш ташуу байдлаар тэлнэ.
 Мөн хуримтлалыг нэмэгдүүлэх, нийгмийн биет
капиталыг нэмэгдүүлэх замаар үйлдвэрлэлийн
боломжын хэмжээг нилээд өндөр түвшинд хүргэж
болно.
Хязгааргүй хэрэгцээ
 Хүний хүсэл мөрөөдөл, хэрэгцээ шаардлага хязгааргүй.
Хооллож, хувцаслах, орон гэртэй байх наад захын
хэрэгцээнээс авахуулаад сурч боловсрох, ажиллаж
хөдөлмөрлөх, аялаж зугаалах гэх мэт олон янзын хэрэгцээ,
шаардлага тулгарна. Энэ бүхнийг эдийн засгийн ухаанд
хэрэгцээ гэж нэрлэдэг. Өөрөөр хэлбэл, хүний хангагдаж
биелээгүй хүсэл мөрөөдлийг хэрэгцээ гэж үздэг байна.
Зах зээлийн эдийн засгийн үндэс
 Зах зээлийн эдийн засаг гэдэг нь ховор хомс нөөц баялгийг
хуваарилах тухай асуудлыг хүмүүс, өөрсдөө төрийн
оролцоогүйгээр хоорондоо тохиролцон шийдвэрлэж буй
эдийн засгийн тогтолцооны нэг хэлбэр юм.
Цэвэр зах зээлийн эдийн засгийн систем
 Асар олон тооны үйлдвэрлэгч, худалдан авагчид
байхын зэрэгцээ хэн нэгэн нь илүү давамгай байдлыг
бий болгож чадахгүй. Олон оролцогч байхын хэрээр
тухайн зах зээлд тэдгээр нь хоорондоо өрсөлдөн үнийн
тогтвортой бөгөөд чөлөөт байдлыг хангаж чадна. Энэ
нь зах зээлийн зохицуулалтын гол механизм болж
өгнө.