Transcript ipdet
IPDET Модуль 10: Өгөгдлийн шинжилгээ төлөвлөж, явуулах нь Удиртгал • • • • Өгөгдлийн шинжилгээний стратеги Чанарын өгөгдлийн шинжилгээ Тоон өгөгдлийн шинжилгээ Тоон болон чанарын өгөгдлийг холбох нь IPDET © 2009 2 Туршилт Зарцуусан цаг Өгөгдөл цуглуулах болон шинжлэх Өгөгдлийн шинжилгээ Өгөгдөл цуглуулах Цаг IPDET © 2009 3 Чанарын шинжилгээ • Оролцооны гүнзгий ойлголттой болоход хамгийн их хэрэглэгддэг • Дараах мэт асуултад хариулна: – Ажилтнуудын тулгараад байгаа зарим хүндрэл юу вэ? – Оролцогчид яагаад өөрсдийгээ эрт гаргалаа гэж хэлж байна вэ? – Оролцогч нарт таалагдах ямар туршлага байна вэ? IPDET © 2009 4 Тоон шинжилгээний эрс ялгагдах тал нь • Дараахтай төстэй асуултад хариулдаг: – Оролцогчдын янз бүрийн бүлгийн дундаж оноо хэд вэ? – Хөндлөнгийн оролцооны хамаарлын зэргэмжийг оролцогч нэгээс таван оноо хүртэл хэрхэн дүгнэсэн бэ? – Тухайн зүйлүүдэд өгсөн хариунд хувьсах чанар хэр их байна вэ? – Хоёр бүлгийн хоорондох ялгааг статистикийн хувьд итгэж болох уу? IPDET © 2009 5 Чанарын өгөгдөл цуглуулах, шинжлэх зөвөлгөө • Сэтгэгдэл, санаа • Багтайгаа бодол, ярилцлага, байнга уулзаж эсвэл ажиглалтын тэмдэглэлээ тэмдэглэлийг өдөр зэрэгцүүлэн бүр бичиж бай. үзэж залруулж бай. • Анхаарлаа улам төвлөрүүл • Ишлэлийг хавтсанд хийж хадгал IPDET © 2009 6 Чанарын өгөгдлийн шинжилгээ • Үнэлгээний нэг хэсэг болгож тоон бус өгөгдөл цуглуулдаг: – ө.х. нээлттэй төгсгөлт ярилцлага,бичмэл баримт бичиг, төвлөрлийн бүлгийн бичлэгийн хуулбар • Сэдэв, онцлог байдлыг нь таниж тогтооход агуулгын шинжилгээ хийж болно. • Бас дэвшүүлж төвлөрдөг– сэдвүүд гарч ирдэг явцын шинжилгээ IPDET © 2009 7 Сэдэв болон онцлогийг зураглаж гаргах • Хянаж эхэлмэгц л тэмдэглэж эхэл • Зорилго тань юу харсан, сонссоноо хураангуйлж дүгнэхэд чиглэнэ: – – – – нийтлэг үгс үг хэллэг сэдэв онцлог IPDET © 2009 8 Кодлолын давтагдах үйл явц Хянах, дахин өөрчлөх, дахин тодорхойлох, талбарын тэмдэглэл илүү туршилтаар гаргасан шошго санал болгож байгаа бол нэм, эсвэл заримыг нь хас IPDET © 2009 9 Агуулгын шинжилгээ • Бичвэр юмуу ярианд байгаа тодорхой үг, ойлголтыг таниж тогтоо • Ойлголтын шинжилгээ: – Үгийн давтамжийг хар • Харилцааны шинжилгээ: – Үгийн давтамжийг хар – Ойлголтууд хоорондын хамаарлыг эрж ол IPDET © 2009 10 Чанарын өгөгдлийн шинжилгээн дэх компъютерийн тусламж • Өгөгдөл зохион байгуулахад програм хангамжийн багц туслана • Хайна, зохион байгуулна, ангилна, бичвэрт юмуу дүрст өгөгдлийн зүүлт хийнэ • Өгөгдлийн дундах харилцааг дүрсжүүлэхэд туслана • Ихээхэн олон тоотой өгөгдөлтэй үед чухал хэрэгцээтэй IPDET © 2009 11 QDA програмын жишээ • QSR-гаас гарсан OSR-ын N6 from (хуучнаар NUD*IST) • Этнограф • Qualpro • Hyperqual • Anthropax • Atlas-ti IPDET © 2009 • • • • • Nvivo 8 AnSWR HyperRESEARCH Qualrus Бусад 12 Чанарын өгөгдлийн гар аргын шинжилгэээ • Хэрэгцээтэй материал: – Хэд хэдэн мөр тодруулагч (янз бүрийн өнгөтэй) – Үнэлгээний асууулт бүрт ажлын хуудас – Тэмдэглэл, хуулбар, ярилцлага болон тусгалын бүлгийн бичлэг зэргийг оролцуулсан өгөгдөл – өөрсдөө бөглөсөн санал асуулга, бүртгэлийн маягт, ажиглалт, хяналтын диаграм зэрэг цуглуулах хэрэгсэл IPDET © 2009 13 Өгөгдлийг гараар кодлох • Бүх өгөгдлийг болгоомжтой унш • Гарчиг, асуудал, эсвэл сэдвийн нэр болон шошготой бол = кодлол • Кодоо ашиглаад бүх өгөгдлөө ангилна – Гараар төрөлжүүлэхийн тулд хайчил (эхлээд хуулж авна) – Дугаарлан кодлогч ашиглаж болох юм. – Индексийн карт хэрэгтэй байж болно. IPDET © 2009 14 Чанарын ажлын хуудасны жишээ Үнэлгээний асуулт: Оролцогчид сургалтын хичээлд сэтгэл хангалуун байв уу? Өнгө, код, эсвэл бэлэг тэмдэг: Шар Сэдэв Ишлэл Олдвор Эцэг, эхчүүд сэдвээ сонгодог Миний бодож буйгаар шийдвэрлэх үйл явц үнэ цэнтэй байна. Эцэг эх нь сэдэв соногоход илүү их оролцох ёстой гэсэн хатуу мэдрэмж байна. //// //// //// //// //// //// //// //// Нэг хичээл дээр хоёр сэдэв хамрагдана //// //// //// /// Сэдэв бүрт хангалттай цаг зараагүй //// //// //// /// IPDET © 2009 Заримдаа бид сэдэвтээ Олон оролцогч (38 юмуу дөнгөж орж байтал 52 ярилцлага хийсэн) түүнийг орхих цаг нь бас хэлэлцүүлэгт илүү их цаг болчихдог буюу бас нэг байх хэрэгтэй гэж бодож өөр юм орох болдог. байв. Бидэнд хэлэлцүүлэгт илүү их цаг хэрэгтэй 15 Source: Porteous, et al 1997 байна. Чанарын өгөгдлийг зохион байгуулах болон тайлбарлах • Ангилал боловсруул • Ангиллаа кодлох • Найдвартай байдлыг нь шалга (нэгээс олон ажиглагч байх) IPDET © 2009 • Өгөгдлөө шинжил • Мэдээллээ хуваалцаж, хянана • Тайлан бич 16 Гурмаслал ба шинжилгээ Хэрэв үнэлгээ мэдээллийн гурав юмуу түүнээс олон эх сурвалжаас өгөгдлөө авсан бол олдвортоо зохицолын шинжилгээ хийнэ Ө.х., хөтөлбөрийн ажилтан, Засгийн газрын албан хаагч, хүртэгч IPDET © 2009 Хэрвээ үнэлгээ гурав болон түүнээс олон өгөгдөл цуглулах хэрэгсэл ашигласан бол олдвортоо зохицолын шинжилгээ Ө.х., ярилцлага, тусгалын бүлэг, санал асуулга, бэлэн өгөгдөл, шинжээчийн зөвлөл 17 Чанарын өгөгдлийн дүгнэлтийн эрэгцүүлэл • Чанарын өгөгдөл цуглуулах нь хялбар хувилбар биш – Хөдөлмөр эрчимтэй ордог, цаг их авдаг – Кодлогч нарын найдвартай байдал, кодлох бүдүүвч ашиглах нь зайлшгүй чухал • Үнэ цэнтэй мэдээлэл гаргаж авдаг IPDET © 2009 18 Тоон өгөгдөл: Статистик хэрэглэх • Тоон өгөгдлийг тоогоор илэрхийлж статистикаар шинжилдэг – Дүрслэн тодорхойлох статистик: тоон хувьсагчын талаар цуглуулсан өгөгдлийг тодорхойлж, шинжилдэг – Дүгнэлтийн статистик: тоон болон чанарын хуьсагчийн олонлогийн утгын эгнээг таамагладаг санамсаргүй түүвэрлэсэн өгөгдөлд хэрэглэдэг IPDET © 2009 19 Тоон өгөгдлийг кодлох • Кодлох нь өгөгдлийг утга төгөлдөр аргаар боловсруулах боломж олгоно • Өгөгдлийг тоон хариулт болгон хувиргах хэрэгтэй болдог • Жишээ: – Тийм гэдгийг 1 гэж кодлох; үгүй гэдгийг 2 гэж кодлож болно – Өгөгдлийг хүрээгээр цуглуулна; хүрээнүүдэд дугаар өгнө • Кодыг өгөгдлийн толь бичигт оруулж бичнэ. IPDET © 2009 20 Өгөгдлийг цэвэрлэх • Алдаа болон авцалдаагүй зүйлийг арилгах • Нийтлэг эх сурвалж: – Өгөгдөл орхигдох, бөглөөгүй хариулт, бичгийн алдаа, буруу хэлбэржүүлсэн өгөгдөл, багана шилжих, хиймэл өгөгдөл, ярилцлагын алдаа, хуучирсан өгөгдөл Дүрслэн тодорхойлох статистик • Тухайн онцлог шинж тархалтын хичнээн буюу ямар хувийг эзэлж байгааг дүрслэн тодорхойлно: – Хариулагчдын 33% нь эмэгтэй, 67% нь эрэгтэй байна. IPDET © 2009 22 Дүрслэн тодорхойлох статистикийн жишээний хүснэгт Хөтөлбөрт хичнээн эрэгтэй, эмэгтэй байна вэ? Хүснэгт 11.5: Хариулагчийн тархалт жендэрээр Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Тоо Хувь Тоо Хувь Тоо 100 33% 200 67% 300 Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл Бичихдээ: Энэ хөтөлбөрт 300 хүн байгаагийн 67% нь эмэгтэй, 33% хувь нь эрэгтэй байна. IPDET © 2009 23 Тархалт • Төв хандлагыг хэмждэг – Өгөгдөл хэр ойролцоо байна – жишээ: Бүлэгт байгаа хүмүүсийн нас хэр ойролцоо байна вэ? • Тархалтын хэмжүүр – Өгөгдөл хэрхэн ялгаатай байна – жишээ: насанд хэр олон хувьсагч байна вэ? IPDET © 2009 24 Төв хандлагын хэмжүүр • 3-н M – Горим (mode): Хамгийн их давтамжтай хариулт – Медиан (median): дунд цэг буюу тархалтын дундач утга – Дундач (mean): арифметикийн дундач • Эдгээрээс алийг нь ашиглах нь өгөгдлийн төрлөөс хамаарна – Нэрлсэн, дэс тоон, завсарлага/харьцаат IPDET © 2009 25 Нэрэлсэн өгөгдөл • Нэр, ангилалын өгөгдөл • Жишээлбэл: – жендэр (эр, эм) – Шашин (Будда, Христ, Иуд, Муслиман) – Гарал үүслийн орон (Бирм, Хятад, Ефиофи, Перу) • Нэрэлсэн өгөгдөлд төв хандлагын хамгийн сайн хэмжүүр нь mode буюу горим байдаг IPDET © 2009 26 Дэс тоон өгөгдөл • Өгөгдөл өөртөө зохих дэг горимтой боловч дэс дараалсан хариулт хоорондын “зай” заавал адил байдаггүй • Тэг цэг байхгүй • Жишээлбэл: – Санал бодлын хэмжүүр “хамгийн чухал”аас “хамгийн чухал бус”-руу, эсвэл “санал хүчтэй нийлнэ”-ээс “санал эрс нийлэхгүй” хүртэл явдаг • Дэс тоон өгөгдөлд төв хандлагын хамгийн сайн хэмжүүр нь горим-mode , эсвэл медиан-median байна. IPDET © 2009 27 Завсарлага/Харьцаат өгөгдөл • Тэг цэг бүхий тоотой, бусад харьцуулах тоонд хуваагдах буюу зэрэгцүүлж болдог бодит тоон өгөгдөл • Жишээлбэл: – нас, ашиг, жин, өндөр • Завсарлага/харьцаат өгөгдөлд төв хандлагыг тодорхойлох хамгийн сайн хэмжүүр нь горимmode, медиан-median, эсвэл дундач-mean байдаг бөгөөд онголт нь тархалтаасаа хамаарна. – Хэвийн өгөгдөлд дундач-mean илүү сайн – Цөөхөн өндөр оноотой юмуу бага оноотой өгөгдөлд медиан-median хамгийн сайн IPDET © 2009 28 Тооцоолол • Горим-Mode: хамгийн олон давтамжтай өгсөн хариулт • Медиан-Median: өгөгдлийг дэс дарааллаар нь журамлаж, дараа нь тал дунд нь хүртэл тоолно • Дундач-Mean: (ихэнх хүн үүнийг дундач гэж үздэг ) IPDET © 2009 29 Энгийн өгөгдөл Хүснэгт 11.7: Энгийн өгөгдөл Орон Хотын хүн ам % Аргентин 90 Болив 64 Бразил 84 Колумб 73 Парагвай 59 Перу 73 Урагвай 92 Венсуэл 93 Эх сурвалж: Дэлхийн банк: 2008 IPDET © 2009 30 Хотын хүн амын хувийг тооцоолсон жишээ • Горим-Mode: 73, Колумб болон Перу 73 хувьтай, бусад нь бүгд янз бүрийн хувь хэмжээтэй байна • Медиан-Median: нийт бичилт 8, дундачийг нь олох оноо бол 73 болон 84 гэсэн өгөгдөл байна. (73 + 84) ÷ 2 = 78.5 • Дундач-Mean: (59+64+73+73+84+90+92+93):8 = 78.5 IPDET © 2009 31 Тархалтын хэмжүүр • Хамрах хүрээ – Хамгийн их болон хамгийн бага утга хоорондын ялгаа – Тооцоолоход энгийн боловч үнэ цэн багатай • Стандартын хазайлт – Дундач орчмын онооны тархалтын хэмжээ – Дээд зэргийн хэмжээ нь тохиолдол бүрт өөрнийхээ утгад нөлөөлөхийг зөвшөөрдөг IPDET © 2009 32 Хамрах хүрээг тооцоолох жишээ • Хүрээ: их оноо – бага оноо = хүрээ хүрээ = 93 – 59 хүрээ = 34 IPDET © 2009 33 Хэвийн муруй (Хонх) Давтамж y 0 IPDET © 2009 Утга x 34 Стандарт хазайлт y Дундач Дундачаас нэг стандарт хазайлт Дундчаас хоёр стандартхазайлт x 0 68% 95% Дундачаас гурван стандарт хазайлт 98% IPDET © 2009 35 Стандарт хазайлтын тоцоолол • Хэрэв N их бол тооцоолоход цаг их орно • Статистикийн програм ашиглаж болно: – SPSS – Excel болон бусад тархмал хуудас IPDET © 2009 36 Чанарын судалгааны үр дүнг шинжлэх удирдамж 1 Өгөгдөл шинжлэх стандарт аргаа сонгож, түүнийг зохих ёсоор ашиглана 2 Хуваарьт хэмжүүрийн хажуу бүрийг дунд ангилалтай хольж болохгүй 3 “санал нийлнэ” эсвэл “санал нийлэхгүй” гэсэн ангилалыг “санал хүчтэй нийлнэ” эсвэл “санал огт нийлэхгүй ” гэх ангилалгүйгээр мэдээлж болохгүй 4 Хувь хэмжээ, тоог шинжилж, мэдээлнэ 5 Ишлэлийн цэг дээр хариулагчийн тоог өг 6 Хэрвээ өгөгдөлд багаахан ялгаа байвал жишиг гарга 7 Өгөгдлийн шинжилгээ бол урлаг, ур чадвар шаардана, сургалт, дадлагаар хялбар болдог IPDET © 2009 37 Нэгэн зэрэг хоёр хувьсагчийг тодорхойлох • Нэг удаа хоёр хувьсагч • Жишээлбэл: Гар дээрх болон уламжлалт ангид байгаа охид, хөвгүүдийн хувь хэмжээ ямар байна? IPDET © 2009 38 Нэгэн зэрэг хоёр хувьсагчийн жишээ Техникийн анги Уламжлалт Хөвгүүд 28 (55%) 34 (45%) Охид 22 (45%) 41 (55%) N=125 N=50 N=75 Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл: 2009 оны судалгаа IPDET © 2009 39 Чагтан хүснэгттэй хоёр хувьсагч • Чагтан хүснэгт (чагт-хүснэгт) – Ерөнхийдээ матрикс хэлбэртэй үзүүлсэн байдаг – Хоёр болон түүнээс олон хувьсагчийг нэгэн зэрэг үзүүлдэг – Нүд бүхэн хариулагчийн тоог үзүүлнэ IPDET © 2009 40 Чагтан хүснэгтийн жишээ Хөвгүүд Техникийн Уламжлалт Нийт % 45% 55% 100% 35% 65% 100% (n=45) Охид (n=80) N=125 Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл 2009 IPDET © 2009 41 Хувьсагч • Үл хамаарах – Хамааралтай хувьсагчид гарсан өөрчлөлтийг тайлбарлаж чадна гэж итгэгддэг хувьсагч – Хөтөлбөрийн үнэлгээ: тэр хөтөлбөр • Хамаарагч – Тайлбарлах гэж байгаа хувьсагч – Хөтөлбөрийн үнэлгээ : үр дагавар нь IPDET © 2009 42 Жишээ: Дундчийн харьцууулалт -хамааран хувьсагч : жилийн орлого -үл хамаарах хувьсагч: жендэр Жилийн дундач орлого Эмэгтэй N=854 Эрэгтэй N=824 27,800 32,400 Эх сурвалж: Зохиомол өгөгдөл, 2009 оны судалгаа IPDET © 2009 43 Уялдаа холбооны хэмжүүр • Янз бүрээр мэдээлэгдсэн хувьсагчууд хэрхэн хүчтэй /шууд/ хамааралтай байна • Уялдаа холбооны хэмжүүр (эсвэл харилцаа) – -1 -ээс +1-хүртлэх хүрээ IPDET © 2009 44 Уялдаа холбооны тайлбар • Төгс харилцаа: 1 эсвэл –1 – 1 рүү, эсвэл –1 рүү ойр бол: шууд харилцаатай – .5 аядуухан/шууд (магадгүй ийм байхдаа сайн байж болно) • Тэг рүү ойрхон бол: харилцаа байхгүй – .2 маш бага/сул харилцаа IPDET © 2009 45 Шуууд харилцаа • Нэмэх тэмдэг + – Хоёр хувьсагч нэгэн чигт өөрчлөгдөнө – жишээ: • Жолооч хурд хэтрүүлэх тусам үхлийн тоо үсрэнгүй дээшлэнэ IPDET © 2009 46 Урвуу харилцаа • Хасах тэмдэг - – Хоёр хувьсагч өөрчлөгдөвч эсрэг чигтэй байна – жишээ: • Нас нэмэгдэхийн хэрээр эрүүл мэнд доройтно IPDET © 2009 47 Дүгнэлтийн статистик • Санамсаргүй сонгосон түүврээс гарсан өгөгдлийг шинжлэхэд хэрэглэдэг • Түүвэр бүхий л олонлогоосоо ондоон байж болох учраас алдаа гарах эрсдэлтэй • Дүгнэлт хийхийн тулд эхлээд алдаа гарах магадлалыг тооцох хэрэгтэй IPDET © 2009 48 Статистик магадлалын сорил • Үр дүнд хэр хэмжээний алдаа гарч вэ гэдгийг тооцох хэрэгсэл • Үүнийг статистикийн утгын сорил гэж нэрэлдэг – Өөрийн хийсэн шинжилгээнд санамсаргүй олж авсан үр дүн хэр магадлалтай байгааг тооцно IPDET © 2009 49 Статистик магадлалын сорил • .5%-ийн жиших загвар – .05 Альфа түвшин эсвэл p-утга • Үзүүлж байгаа нь: – Түүврийн үр дүн тохиолдлынх биш гэдэгт бид 95% -ын үнэмшилтэй байна эсвэл – Үр дүн .05 түвшинд статистик утгатай • Ихэнх тайлан .5 –аас цааш явдаггүй. IPDET © 2009 50 Chi квадрат болон t-Сорил Chi квадрат • Хамгийн хүчтэй нь биш ч гэсэн хамгийн нийтлэг статистикийн нэг нь – Тооцох, тайлбарлахад хялбар • Нэрэлсэн өгөгдлийн хоёр багцийг харьцуулдаг (ө.х. Гэр бүлийн байдал ба шишины хамаарал) • Хоёр дэс тоон өгөгдөл эсвэл нэрлэсэн болон дэс тоон өгөгдлийн хослолуудыг хооронд нь харьцуулдаг IPDET © 2009 t-Test • Нэг бүлэг тоон оноо нөгөө бүлгийн онооноос статистикийн хувьд их, эсвэл бага тодорхойлоход хэрэглэгддэг • Бүлгүүдийн дундчыг харьцуулна • Гурваас илүү бүлэгт хэтэрхий нүсэр 51 Хазайлтын шинжилгээ (ANOVA) • Нэрлэсэн үл хамаарах хувьсагч тасралтгүй хамаарагч хувьсагчид нөлөөлж байгааг үнэлдэг • Гурваас илүү бүлэгт t-сорилоос илүү сайн • Олонлог стандартын тэнцүү хазайлттай, түүврийг санамсаргүй сонгосон гэж бодно IPDET © 2009 52 Санамж: • Утга (үнэмшил)-ын сорил нь хэрвээ олонлогт үнэхээр ялгаа байхгүй бол үр дүнг тохиолдлоор олж авах магадлалыг л тооцож байгаагаас өөр илүү юм байхгүй IPDET © 2009 53 Чанарын болон тоон өгөгдлийг холбох • Чанарын болон тоон өгөгдөл, холбогдох аргыг судалгааны төлөвлөлтийн үед холбож болох уу? /болно/ – Яаж? – Яагаад? IPDET © 2009 54 Чанар-тоон холбоос • Нотлох, эсвэл бататгах-гурамслах • Баялаг /дэлгэрэнгүй/ нарийвчлал • Эрэгцүүллийн шинэ шугам санаачилж өгнө. • Хэмжээ хүрээг өргөтгөнө. IPDET © 2009 55 Төлөвлөлтийн матрикс гүйцээх • Бичвэрийн Хавсралт 2-т байгаа жишээг үз IPDET © 2009 56 Төгсгөлийн тэмдэглэл... “Илүү үндсээр нь авч үзвэл, оюутныг “Би ямар арга техник хэрэглэх вэ?” гэж асуухын оронд тэд “энэ өгөгдлийн багцын гол онцлогийг би хэрхэн хураангуйлан дүгнэж, ойлгох вэ?” гэж асуудаг болгон сургах хэрэгтэй -- Крис Чатфиелд Асуулт байна уу? IPDET © 2009 57