Transcript “Õàëäâàðò ºâ÷íèé ãàðàëò óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí õàìààðëûí

“Õàëäâàðò ºâ÷íèé ãàðàëò óóð
àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí õàìààðëûí
ñóäàëãààíû
ä¿íãýýñ”
Р. Оюунгэрэл1, Н. Дондог1, Ä. Íàðàíçóë1, Ë. Îþóíöýöýã1, Á. Ãàíöîîæ1, À.
Áóðìàà1
Ж. Мягмар2, Г. Болормаа2, Ö. Ãàíõóÿã2, Д. Оргил3,
П. Нямдаваа4, Б. Бурмаа 5 Хае Кван Чеонг6
Хàëäâàðò ºâ÷èí ñóäëàëûí ¿íäýñíèé òºâ,
2 Áàéãàëèéí ãîëîìòîò õàëäâàðò ºâ÷èí ñóäëàëûí ¿íäýñíèé òºâ, 3 Ìàë ýìíýëãèéí
ãàçàð, 4Ìîíãîëûí Àíàãààõ Óõààíû Àêàäåìè, 5 Эрүүл Мэндийн Яам 6Äýëõèéí
ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà
1
Àãóóëãà
 Уóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò õàëäâàðò ºâ÷èí
 Ìîíãîë îðíû óóð àìüñãàëûí
ººð÷ëºëò - õàëäâàðò ºâ÷èн
Ä¿ãíýëò
Ǻâëºìæ
Äýëõèéí óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò - õàëäâàðò ºâ÷èí
Õ¿÷òýé õàìààðàë
Äóíä çýðãèéí
õàìààðàë
õîëåð,
ìåíèíãîêîêêò
õàëäâàð,
õóìõàà,
ëåéøìàíèîç,
Äåíãèéí
õàëóóðàëò,
ßïîíû ýíöåôàëèò,
Ëóèñûí ýíöåôàëèò,
Ðèôò õºíäèéí
õàëóóðàëò,
Ðîññ ãîëûí
âèð¿ñèéí õàëäâàð,
Ìóððåé õºíäèéí
õàëóóðàëò,
ñóóëãàëò
õàëäâàð,
òîìóó,
øàð ÷è÷ðýã,
Áàðóóí Íèëèéí
âèð¿ñèéí
õàëäâàð,
Àôðèêèéí
òðèïàíîñîìèàç,
тунгалагийн
булчирхайн
филириаз,
Ñóë õàìààðàë
Ëàéìûí ºâ÷èí,
ãýäýñíèé
øèìýã÷èä,
øèñòîñîìèàç,
×àãèéí ºâ÷èí,
Õàìààðàëã¿é
ÁÇÄÕ/ÕÄÕÂ,
õ¿¿õäèéí ºâ÷èí,
ñ¿ðüåý,
òðàõîìà,
îíêîöåðêèàç
Судалгааны үр дүн
Амьсгалын замын халдварт өвчин
(ТТӨ, менингококкт халдвар, сүрьеэ)
Хоол хүнс, усаар дамжих халдварт өвчин
(А вирүст хепатит, цусан суулга, балнад)
Дамжуулагчаар зөөвөрлөгдөх халдварт өвчин
(Тарваган тахал, хачигт энцефалит)
 Зоонозын халдварт өвчин
(Боом)
ÇÎÐÈËÃÎ
Монгол орны уур амьсгалын өөрчлөлт,
зарим халдварт өвчний хоорондын
хамаарлыг судлаõ, õ¿í àìûã хамгаалах,
дасан зохицохîä ÷èãëýñýí эрүүл мэндийн
сàëáàðûí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ
Çîðèëò
- Ìîíãîë óëñàä á¿ðòãýãäñýí çàðèì
õàëäâàðò ºâ÷íèé ºâ÷ëºëèéã õóð òóíàäàñ,
àãààðûí температурòàé õîëáîí ñóäëàæ,
õîîðîíäûí õàìààðëûã òîäîòãîõ
- Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòèéí äàðàìòààñ
õ¿í àìûã õàìãààëàõ, äàñàí çîõèöîõ
¿íäýñíèé ñòðàòåãè, çºâëºìæèéã
боловсруулах
Õýðýãëýãäýõ¿¿í, àðãà ç¿é
-ХӨСҮТ, ÁÃժѯÒ-èéí àðõèâûí 1996-2008 îíû ТТӨ,
менингококкт халдвар, сүрьеэ, балнад, вирүст хепатит
А, цусан суулга, тарваган тахал, хачигт энцефалит,
боом зэрэг халдварын õ¿íèé ºâ÷лөлèéí òàéëàí
- Ус цаг уурын хүрээлэнãèéí 1996-2008 îíû ñàð á¿ðèéí
àãààðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð, õóð òóíàäàñíû ¿ç¿¿ëýëòèéã
21 àéìàã, Óëààíáààòàð õîò òóñ á¿ðýýð
- Ñòàòèñòèêèéí ðåãðåññ, êîððåëÿöèéí øèíæèëãýý,
- Excel, Statgraphics ïðîãðàìì
Томуу, томуу төст өвчин
100
120
90
100
80
80
70
60
60
50
40
40
20
30
0
20
-20
10
Central
Eastern
Govi
Per 10000 population
Western
Precipitation
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2000
2001
1999
1998
1997
1996
2008
2007
2006
2008
2007
2006
2008
2007
2006
2008
2007
-40
2006
0
City
Temp_average
Зураг 1. ТТӨ-ний 7 хоног тутмын өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын
дундаж температур, хур тунадас.
8
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Менингококкт халдвар
2
160
2
140
1
120
1
100
80
1
60
1
40
1
20
0
0
0
-20
0
-40
Central
Eastern
Per 10000 population
Govi
Precipitation
Western
City
Temp_average
Зураг 2. Менингококкт халдварын өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын
дундаж температур, хур тунадас.
9
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Сүрьеэ
5.0
160
4.5
140
4.0
120
3.5
100
3.0
80
2.5
60
2.0
40
1.5
20
1.0
0
0.5
-20
0.0
-40
Central
Eastern
Per 10000 population
Govi
Precipitation
Western
City
Temp_average
Зураг 3. Сүрьеэгийн өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын дундаж
температур, хур тунадас.
10
Амьсгалын замын
халдварт өвчин
45
25
40
35
30
25
0
20
1. Томуу, томуу
төст өвчин
15
10
5
0
-25
1
2
3
4
5
6
Morbidity
7
8
9
10
11
12
Temperature
0.25
25
0.2
2. Менингококкт
халдвар
0.15
0
0.1
0.05
0
-25
1
2
3
4
5
6
7
Morbidity
8
9
10
11
12
Temperature
120
3. Сүрьеэ
25
100
80
60
0
40
20
0
-25
1
2
3
4
5
6
Morbidity
7
8
Temperature
9
10
11
12
Амьсгалын замын
халдварт өвчин
r = -0.61, p<0.0001
y=-0.704x+21.145
R2=0.3222
Temp(-1)
100
90
80
70
1. Томуу, томуу
төст өвчин
60
y = -0.7042x + 21.145
R2 = 0.3222
50
40
30
20
10
0
-30
-20
-10
0
10
Temp(-2)
0.35
30
r = -0.65, p<0.0001
y = -0.0021x + 0.0105
y=-0.0021x+0.0105
R = 0.1167
2
R =0.1167
0.3
2. Менингококкт
халдвар
20
0.25
2
0.2
0.15
0.1
0.05
0
-0.05-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
-0.1
-0.15
3. Сүрьеэ
Temp(-4)
r = -0.44, p<0.001
y=-0.0209+1.1783
y = -0.0209x + 1.1783
R2=0.188
R = 0.188
5
4.5
4
3.5
3
2
2.5
2
1.5
1
0.5
0
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
Сүрьеэ
-0.49
-0.54
-0.64
-0.83
-0.49
-0.68
-0.30
-0.73
-0.31
-0.49
Temp(-2)
Temp(-4)
Зураг 4. Агаарын хамгийн бага температур, сүрьеэгийн өвчлөлийн
корреляцийн хамаарал, бүсчилсэн нутгаар.
13
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
А вирүст хепатит
12.0
160
140
10.0
120
8.0
100
80
6.0
60
40
4.0
20
2.0
0
-20
0.0
-40
Central
Eastern
Per 10000 population
Govi
Precipitation
Western
City
Temp_average
Зураг 5. А вирүст хепатитын өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын дундаж
температур, хур тунадас.
14
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Балнад
0.9
160
0.8
140
0.7
120
0.6
100
80
0.5
0.4
60
40
0.3
20
0.2
0
0.1
-20
0.0
-40
Central
Eastern
Per 10000 population
Govi
Precipitation
Western
Зураг 6. Балнадын өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын дундаж
температур, хур тунадас.
.
City
Temp_average
15
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Цусан суулга
4.5
160
4.0
140
3.5
120
3.0
100
2.5
80
60
2.0
40
1.5
20
1.0
0
0.5
-20
0.0
-40
Central
Eastern
Per 10000 population
Govi
Precipitation
Western
City
Temp_average
Зураг 7. Цусан суулгын өвчлөл, тухайн хугацааны агаарын дундаж
температур, хур тунадас.
16
350
Хоол хүнс, усаар
дамжих халдварт өвчин
25
300
250
200
1. A вирүст хепатит
0
150
100
50
0
-25
1
2
3
4
5
6
7
Morbidity
8
9
10
11
12
Temperature
0.045
25
0.04
2. Балнад
0.035
0.03
0.025
0
0.02
0.015
0.01
0.005
0
-25
1
2
3
4
5
6
Morbidity
7
8
9
10
11
12
Temperature
70
25
60
3. Цусан суулга
50
40
0
30
20
10
0
-25
1
2
3
4
5
6
Morbidity
7
8
Temperature
9
10
11
12
Temp(0)
12
10
8
r = -0.46, p<0.001
y=-0.0561+2.573
R2=0.2184
10
y = 0.0445x + 2.4278
R2 = 0.1356
8
y = -0.0561x + 2.5734
R2 = 0.2184
6
Temp(-3)
12
6
4
4
2
2
0
0
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
-40
-30
-20
Temp(-1)
-10
0
10
20
30
Temp(-4)
12
12
10
10
y = -0.0255x + 2.5256
R2 = 0.0452
8
y = 0.0667x + 2.4058
R2 = 0.3022
8
6
6
4
4
2
2
0
0
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
Temp(-2)
-40
12
12
10
10
y = 0.0115x + 2.4709
R2 = 0.0091
8
6
4
4
2
2
0
-20
-10
0
10
20
30
Temp(-5)
y = 0.0729x + 2.4092
R2 = 0.3577
r = 0.58, p<0.001
y=0.073x+2.409
R2=0.358
8
6
-30
0
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
Цусан суулга
9
r = 0.31, p<0.001
y=-0.0147x+0.5266
R2=0.095
8
7
6
y = 0.0147x + 0.5266
R2 = 0.095
5
4
3
2
1
0
-40
-30
-20
-10
0
10
20
Зураг 8. Улсын хэмжээнд 10.000 хүн амд цусан суулгын өвчлөл,
агаарын дундаж температурын хамаарал
30
19
Тарваган
тахал
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
0.2
160
0.1
140
0.1
120
100
0.1
80
0.1
60
0.1
40
0.0
20
0
0.0
-20
0.0
-40
Central
1
Eastern
2
3
4
Govi
Per 10000 population
5
6
Morbidity
Western
Precipitation
7
8
Temperature
9
City
Temp_average
0.7
25
0.6
0.5
0.4
0.3
0
0.2
0.1
0
10
11
12
-25
Боом
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
0.3
160
140
0.2
120
100
0.2
80
60
0.1
40
20
0.1
0
-20
0.0
-40
Central
1
Eastern
2
3
4
Govi
Per 10000 population
5
6
Morbidity
Western
Precipitation
7
8
Temperature
9
City
Temp_average
1
25
0.9
0.8
0.7
0.6
0.5
0
0.4
0.3
0.2
0.1
0
10
11
12
-25
Эрсдэлт байдлын урьдчилсан үнэлгээ
Уур амьсгалын үзүүлэлт, халдварт өвчний хоорондын хамааралд
үндэслэсэн урьдчилсан дүгнэлт
Шууд нөлөө
•Хүрээлэн орчны өөрчлөлт
•Халдварт өвчин үүсгэгчийн хувьсал өөрчлөлт
•Хүний амьдралын хэв маягийн өөрчлөлт
•Халдварт өвчний тахалт тархалтын давтамж ихсэх
•Шинэ болон сэргэж буй халдваруудын өвчлөл
ихсэх
Дам нөлөө
• Хүн амын шилжилт хөдөлгөөн
• Ядуурал нэмэгдэх
•Эдийн засгийн дарамт ихсэх
• Хүн амын халдварт өвчинд өртөх эрсдэл ихсэх
Өртөх хүн ам
 Өндөр настан
 Хүүхэд
 Эмэгтэйчүүд
 Ядуучууд
 Архаг хуучтай хүмүүс
 Эрсдэлтэй ажил,
мэргэжлийн хүмүүс
Дасан зохицох үйл ажиллагааны чиглэл
Халдварт өвчний менежмент :
 Эрүүл мэндийн салбарын бүх шатанд халдварт өвчний дэгдэлтийг
эрт сэрэмжлүүлэх хариу арга хэмжээ авах тогтолцоог бэхжүүлэх
Олон нийтэд чиглэсэн арга хэмжээ:
 Олон нийтийн сургалт
 Цэцэрлэг, сургуулийн насны хүүхдэд сургалт зохион байгуулах
 Хүн амд зөв зан үйлийг төлөвшүүлэх,
Шийдвэр гаргагчдын түвшинд:
 Уур амьсгалын өөрчлөлтэй уялдуулан төрийн байгууллагын бүтэц,
зохион байгуулалтыг оновчтой болгох
Монгол улсыг хөгжүүлэх үндэсний төлөвлөгөөнд уур амьсгалын
өөрчлөлтийн эрсдэл болон дасан зохицох үйл ажиллагааг үнэлэх
үзүүлэлтийг тусгах
Дүгнэлт
1. Дээрх халдварт өвчнүүдийн дийлэнх нь агаарын хэм,
хур тунадастай хамааралтай байна.
2. Улаанбаатар хотод амьсгалын замын халдварт өвчин,
цусан суулга, А вирүст хепатит, төвийн бүсэд ТТӨ,
сүрьеэ, боом, тарваган тахал, баруун бүсэд тарваган
тахал, зүүн бүсэд сүрьеэ, А вирүст хепатит, балнад,
говийн бүсэд хоол хүнс, усаар дамждаг халдварт өвчин
зонхилон тохиолдож байна.
Дүгнэлт
3. Улсын хэмжээнд халдварт өвчний бүртгэл,
мэдээлэлийн тогтолцоо боловсронгуй бус байгаа нь
энэ чиглэлийн судалгааг нарийвчлан хийхэд
бэрхшээлтэй байна.
4. Салбар хоорондын үйл ажиллагаанд мэдээлэл
солилцох механизм дутагдалтай байна.
Зөвлөмж
1.
Халдварт өвчний бүртгэл мэдээлэл, дүн шинжилгээний тогтолцоог
боловсронгуй болгох
2.
Салбар хоорондын үйл ажиллагаанд халдварт өвчний дэгдэлтийг эрт
сэрэмжүүлэх, хариу арга хэмжээ авах тогтолцоог нэвтрүүлэх
3.
Уур амьсгалын өөрчлөлт, шинэ болон сэргэж буй халдварт өвчний
хамаарлыг судлах урт, богино хугацааны эрдэм шинжилгээний төсөлт
ажлын хэрэгжүүлэх
4.
Бүс нутгийн уур амьсгалын өөрчлөлт, халдварт өвчний онцлогийг
харгалзан хүн амыг хамгаалах арга хэмжээг зохион байгуулах
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа