Transcript Судлаач О.Мөнхбатын илтгэл [MPP]

НЭЭЛТТЭЙ НИЙГЭМ ФОРУМ
БОДЛОГЫН СУДАЛГААНЫ ТЭТГЭЛЭГТ
ХӨТӨЛБӨР
СУДАЛГААНЫ СЭДЭВ:
ТЄРИЙН ХӨРӨНГӨӨР БАРАА, ÀÆÈË
¯ЙЛЧИЛГЭЭ ХУДАЛДАН АВАХ ТОГТОЛЦООГ
БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ НЬ
БОДЛОГЫН СУДЛААЧ О.МӨНХБАТ
ǪÂ˪Õ: Õ.ÌÀÐÒ, ÌÎÍÃÎË ÓËÑ
CHANGIK CHEONG, Ph.D SOUTH KOREA
1
Ñýäâèéí à÷ õîëáîãäîë
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãàà íü
• Òºðèéí ¿éë÷èëãýýíèé íýã ãîë ñàëáàð
• Òºñâèéí áàãàã¿é õóâü: 222 òýðáóì òºãðºã áóþó
óëñûí òºñâèéí 27 ãàðóé õóâèéã ýçýëäýã
• Àâèëãàëä ºðòºõ ýðñäýë ºíäºð:Àâèëãàë 30
õ¿ðòýë õóâèéã ýçýëäýã. ( ýõ
ñóðâàëæ:Transparency International )
2
ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ
ÇÎÐÈËÃÎ,¯ÍÄÑÝÍ ×ÈÃËÝË
Õóäàëäàí àâàõ ¿éë àæèëëàãààíû ºíººãèéí òºëºâ
áàéäëûã øèíæëýõ çàìààð ò¿¿íèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ
áîäëîãûí çºâëºìæ áîëîâñðóóëíà.
¯íäñýí ÷èãëýë¿¿ä:
1. Õóäàëäàí àâàõ òîãòîëöîîíû ýðõç¿éí îð÷èí
2. Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû èíñòèòóöè÷ëýãäñàí
áàéäàë
3. Ñîíèðõîã÷ òàëóóä, òýäãýýðèéí ÷àäàâõè
3
Ìýäýýëýë àâñàí àðãóóä
Òîîí ñóäàëãàà:
• Íèéò 11 àéìàã õîòûí 980 èðãýäýýñ àíêåòûí ñóäàëãàà
×àíàðûí ñóäàëãàà:
• Æèøýý ñóäëàë /case study10 /
• Áè÷èã áàðèìò ñóäëàõ /content analyze/ 50 ãàðóé
áàðèìò/
• Ýêñïåðòèéí ÿðèëöëàãà / expert interview 8/
• Ãàíöààð÷èëñàí ÿðèëöëàãà / interview 6/
• ÒÁÁ-ûí á¿ëãèéí ÿðèëöëàãà / focus group 2/
4
I.Ýðõ ç¿éí îð÷èíã øèíæëýõ íü
1. Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé Ìîíãîë
óëñûí Õóóëèóä
2. Ýíýõ¿¿ àæèëëàãààã øóóä çîõèöóóëäàã áèå
äààñàí õóóëü
3. Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé îëîí
óëñûí ãýðýý, êîíâåíöèä Ìîíãîë óëñûí íýãäñýí
áàéäàë
5
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààòàé
õîëáîîòîé õóóëèóä
• Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷èéí ñîíãóóëèéí òóõàé õóóëü.
• Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí Ãàçðûí òóõàé õóóëü
• Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òóõàé õóóëü
• Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà ñàíõ¿¿æèëòûí òóõàé
õóóëü
• Èðãýíèé õóóëü
• ¯íýò öààñíû òóõàé õóóëü
• Ãàäààäûí çýýë, òóñëàìæèéã çîõèöóóëàõ òóõàé õóóëü
• Õýðýãëýã÷äèéí ýðõèéã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü
6
II.Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààã
øóóä çîõèöóóëäàã õóóëü
• Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õºðºí㺺ð
õóäàëäàí àâàõ áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé
ã¿éöýòãýã÷ ñîíãîõ æóðìûí òóõàé õóóëü. 2000 îí
• Äýýðõ õóóëèéí øèíý÷ëýí íàéðóóëñàí õóâèëáàð.
2005 îíû 12 ñàðä áàòëàãäàæ, 2006 îíû 2-ð
ñàðûí 1-íýýñ õ¿÷èí òºãºëäºð áîëñîí.
7
III.Îëîí óëñûí ãýðýý, êîíâåíöè
• ͯÁ. Àâèëãàëûí ýñðýã Êîíâåíöè
• Àçèéí õºãæëèéí Áàíê áîëîí Ýäèéí çàñãèéí Õàìòûí
•
Àæèëëàãàà, Õºãæëèéí Áàéãóóëëàãûí Àçè,Íîìõîí äàëàéí
Àâèëãàëûí ýñðýã ¯éë àæèëëàãààíû Òºëºâëºãºº
Äýëõèéí Õóäàëäààíû Áàéãóóëëàãûí Çàñãèéí Ãàçðûí
Õóäàëäàí àâàõ ¯éë àæèëëàãààíû òóõàé Ãýðýý,
Çàñãèéí ãàçðûí õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû çàð÷ìóóä
Äýýð äóðäñàí ãýðýý, êîíâåíöèä íýãýýñ áóñäàä íü
Ìîíãîë óëñ íýãäýýã¿é áîëíî.
8
Ýðõ ç¿éí îð÷íû áîëîâñðîíãóé
áóñ áàéäàë
1. Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý õÿçãààðëàãäìàë
2. Õóóëü íü èë òîä, íýýëòòýé çàð÷èì áîëîí
øóäàðãà ºðñºë人íèéã äýìæèí òýòãýõ áîëîìæîîð
ñóë
3. Õóóëüä õÿíàëò, øàëãàëò áîëîí õàðèóöëàãûí
òîãòîëöîîã òóéëûí á¿ðõýã
4. Ñàíàë ãîìäîë áàðàãäóóëàõ æóðìûã çààãààã¿é
9
1.Õóóëèéí ¿éë÷ëýõ õ¿ðýý
õÿçãààðëàãäìàë
¯¿íä:
• Õóóëüä Çàõèàëàã÷ ãýæ 50-èàñ äýýø õóâèéí
òºð, îðîí íóòãèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé ãýæ
òîäîðõîéëæýý:Òºìºð çàì çýðýã òîìîîõîí îëîí
õóäàëäàí àâàã÷èä õóóëèéí ãàäíà îðõèãäñîí .
• Àðìè, öàãäàà çýðýã õ¿÷íèé áàéãóóëëàãóóä
çîõèöóóëàãääàãã¿é.
10
2.Èë òîä, íýýëòòýé, øóäàðãà
ºðñºë人íèéã äýìæèõ áîëîìæ ñóë
• Òåíäåð òºëºâëºõ, çàðëàõ çààëò òîäîðõîé áóñ: Ñîíèíä ñàðä
•
•
•
•
äóíäæààð 30 îð÷èì çàð, e procurement õºã溺ã¿é
Òåíäåðèéí áè÷èã áàðèìòûí ¿íèéã õººðãºäñºí: 50.000 –èàñ
1.200.000 òºã áîëîí äýýø
Òåíäåðèéí ìàòåðèàëûã íýýõ, øàëãàðóóëàõ æóðàì á¿ðõýã: 7
õîíîã, ñàðààð ñóíæèðäàã
Òåíäåðèéí õîðîîíä ìýðãýæñýí àæèëòíûã îðóóëàõ çààëò ¿ã¿é:
5000 õ¿í áýëäñýí ÷ àæèëëàäàã íü öººí
ÿéöýòãýã÷èä òàâèõ õÿíàëò, õàðèóöëàãà òîîöîõ æóðàì
îðõèãäñîí: ×àíàðã¿é ã¿éöýòãýëä õàðèóöëàãà òîîöñîí òîõèîëäîë
áàéõã¿é
11
Ñàíàë ãîìäîë áàðàãäóóëàõ
æóðàì òîäîðõîé áóñ
• Ãîìäîë ãàðãàõ, òåíäåðèéã øàëãóóëàõ íºõöºë
•
õÿçãààðòàé: ĺðâºí æèëä åð人105 ãîìäîë ãàðñàí àòàë
øàëãàëòààð íýã æèëä õèéñýí 625 õóäàëäàí àâàõ
àæèëëàãààíä 1460 àëäàà èëýð÷ýý.
Øàò äàðààëàí ãîìäîë ãàðãàäàã íü öàã àëäàæ, óëìààð
øóäàðãà áóñ òåíäåðèéã õ¿÷èí òºãºëäºð áîëãîõ áîëîìæ
îëãîäîã: Òåíäåð õýðýãæýýä äóóññàíààñ 2 æèëèéí
äàðàà ø¿¿õèéí øéèäâýð ãàðàõ ãì.
12
II.Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû
èíñòèòóöè÷ëýãäñэí áàéäàë
Ñàíãèéí ÿàìíû Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áîäëîãî
çîõèöóóëàëòûí ãàçàð
¯éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí ôóíêö áîë
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áîäëîãî, õýðýãæèëò
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû õÿíàëò, øèíæèëãýý
¿íýëãýý áà ñóðãàëò àðãàç¿é
Íèéò 33 òºðëèéí ôóíêöèéã ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé àæ
13
Èíñòèòóöè÷ëýãäñэí áàéäëûí
áîëîâñðîíãóé áóñ áàéäàë
• Áîëîâñîí õ¿÷èí, íººö áîëîìæîîð õîìñ (òàâàí õ¿íèé îðîí
•
•
òîîòîé ãýòýë Ìîíãîë óëñàä æèëä 5000 ãàðóé ñóáüåêò
100.000 õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãàà õèéäýã )
¯íäñýí ôóíêö¿¿ä áèåëýãääýãã¿é: õóóëèéí õýðýãæèëò,
õÿíàëò, ñóðãàëò, ãýðýý õýëöýë ãì ÷èãëýë¿¿ä
îðõèãäñîí
Áèå äààñàí áàéäàë õàíãàëòã¿é òóë õàðààò áóñ õÿíàëò,
ìîíèòîðèíã õèéõ áîëîìæã¿é: ñîíèðõëûí çºð÷èëòýé àëáàí
òóøààëòíû õÿíàëò, óäèðäëàãà
14
III.Ñîíèðõîã÷ òàëóóäûí òºëºâ
áàéäàë, ÷àäàâõè
1. Çàõèàëàã÷ / òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí
2.
3.
ºì÷èò áàéãóóëëàãóóä
Íèéë¿¿ëýã÷ / õóâèéí õýâøèë
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
/ÒÁÁ
15
1. Çàõèàëàã÷ ãýæ õýí áîëîõ
• Òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãûí õóâüä 50
ñàÿààñ äýýø òºã-èéí áàðàà, ¿éë÷èëãýý, 150
ñàÿààñ äýýø òºã-èéí àæèë
• ÇÃ-èéí àãåíòëàã, àéìàã íèéñëýëèéí ÇÄÒÃ íü
25 ñàÿ òºã- áàðàà, ¿éë÷èëãýý 50-150 ñàÿ òºã
àæèë
• Ñóì ä¿¿ðýã íü 5 ñàÿ òºã áàðàà, ¿éë÷èëãýý 15
ñàÿ òºã àæëûí çàõèàëàã÷ áàéíà
16
1.Çàõèàëàã÷ийí òºëºâ áàéäàë
• Õýò îëîí (Ìîíãîë óëñàä 7000 òºñâèéí íýãæ áàéäàã áà
•
•
•
365 õ¿íä íýã òºñâèéí çàõèðàã÷ îíîãääîã)
Òîãòâîðã¿é, äàâõàðäñàí á¿òö¿¿ä îëîí ( Á¿òöèéí
ººð÷ëºëò èõ )
×àäàâõè äîðîé: Ñ¿¿ëèéí 4 æèëä ãàðñàí ãîìäëûí 79.1%
çàõèàëàã÷ûí áóðóóãààñ áîëñîí
Çàõèàëàã÷ íü ýðõ ìýäýëòýí áîëîí æèðèéí õýðýãëýã÷
ãýñýí õî¸ð ýñðýã òýñðýã á¿ëýãò õóâààãäñàí
17
2.Íèéë¿¿ëýã÷ /Õóâèéí õýâøèë
• Àâèëãàë ºãºõ, òàíèë òàëàà àøèãëàõ çýðãýýð òåíäåðò
•
•
îðîëöîõ ñîíèðõîëòîé: àëáàí òóøààëòàíä õàõóóëü ºãäºã
ãýæ 62.8, àâèëãàë ºíäºð ãýæ 77.5 %
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû òóõàé ìýäëýã ñóë,
ìýäýýëëýýð õîìñ: ñóäàëãààíä õàìðàãäñàí áèçíåñìåíèé
13.3% ë ìýäíý
Îðîëöîîíû èäýâõ äîðîé, ÷àäàâõè ñóë: ýçýí íü òîäîðõîé
ãýýä îðîëöîõã¿é áàéõ, áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõàä
áýðõøýýëòýé ãýõ íü ò¿ãýýìýë
18
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
• Õýäèé á¿ðòãýëòýé 5000 ãàðóé ÒÁÁ áèé àâ÷
•
õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààãààð äàãíàñàí åð人 ãàíö
áàéãóóëëàãàòàé
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààí äàõü èðãýäèéí îðîëöîîã
õàíãàõ, õÿíàëò òàâèõ, ¿íýëãýý ìîíèòîðèíã õèéõ òàëààð
äîðîé: îðîëöîî áàéäàãã¿é ãýæ 32%, ÒÁÁ –èéí ¿éë
àæèëëàãààíä õàìðàãäàæ áàéãààã¿é ãýæ 72.3%, ÍÍÔ –
ààñ íýã òºñºë õýðýãæñýíýýñ ººð ç¿éë áàéõã¿é
19
Áîäëîãûí çºâëºìæ
• Õóóëèéã øèíý÷ëýí ººð÷ëºõ çàìààð ýðõ ç¿éí
îð÷èíã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ
• Çàñãèéí ãàçðûí Àãåíòëàãûí ñòàòóñòàé
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áèå äààñàí
èíñòèòóò áàéãóóëàõ
• “Ñîíèðõîã÷ òàëóóäûí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ íü”
¯íäýñíèé õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàí
õýðýãæ¿¿ëýõ
20
Ýðõ ç¿éí îð÷èíã øèíý÷ëýõ
Õóóëèíä ººð÷ëºëò îðóóëàõ
• Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîã 25 % áîëãîõ
• Òóñãàé õýðýãñëýýñ áóñàä òîõèîëäîëä õ¿÷íèé áàéãóóëëàãóóäûã
õàìðóóëàõ
• Çàìûí çàñâàð ¿éë÷èëãýýã õàìðóóëàõ
• Òåíäåðèéí á.áàðèìòûã õýâëýí îëøðóóëñàí ¿íýýð îëãîõ
• Òåíäåðèéí óðèëãûã ñîíèí, ðàäèî ÒÂ òóñ á¿ð íýãýýñ äîîøã¿é
óäàà ìºí âåâ õóóäñààð òàðààõ
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí îëîí óëñûí ãýðýý
õýëöýëä íýãäýí îðîõ
(50-51-ð õóóäàñ)
21
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû
èíñòèòóöè÷ëýãäñýí áàéäëûã
øèíý÷ëýõ
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áèå äààñàí Àãåíòëàãûã 1.
•
•
áîäëîãî, õýðýãæèëòûí 2. õÿíàëò, ìîíèòîðèíãûí 3.ñóðãàëò
¿íýëãýýíèé ãýñýí àëáàäûí á¿òýöòýéãýýð áàéãóóëàõ
Òºâëºðñºí áóñ ãýõäýý íèéòëýã áàðàà àæèë,
¿éë÷èëãýýã íýãäñýí áàéäëààð íèéë¿¿ëýõ
Ñóðãàëò õèéõ, õÿíàëò ìîíèòîðèíã ÿâóóëàõ ôóíêöèéã
ÈÍÁ-óóäàä øèëæ¿¿ëýõ
(54-55 õóóäàñ)
22
“Ñîíèðõîã÷ òàëóóäûí ÷àäàâõè
áýõæ¿¿ëýõ íü” ¯íäýñíèé
õºòºëáºðèéã
õýðýãæ¿¿ëýõ
Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû ìýðãýæèëòýé áîëîâñîí
õ¿÷èí áýëäýõ òîãòîëöîîã òºëºâø¿¿ëýõ
• Ñóðãàëòûí òºâ¿¿ä áàéãóóëæ, ñóðãàëòûí
õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ
• Èõ äýýä ñóðãóóëèóäàä õîëáîãäîõ õè÷ýýë
îðóóëàõ, ìàãèñòð áýëäýõ
23
Õóâèéí õýâøëèéí òóõàéä
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû õóóëü, ãîðèì
æóðàì, ãîìäîë ãàðãàõ ìåõàíèçìûã ñóðòàë÷ëàõ
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààíû áèçíåñèéí
áîëîìæèéã òàíèóëàõ
24
Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
• Ñóðãàëò ÿâóóëàõ, õÿíàëò ìîíèòîðèíã õèéõ
ôóíêöèéã ÈÍÁ-óóäàä øèëæ¿¿ëýõ çàìààð
òýäíèé îðîëöîî, ñîíèðõëûã íýìýãä¿¿ëýõ
• Õóäàëäàí àâàõ àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé
áîëãîõîä ÷èãëýñýí òºñºë õºòºëáºðèéã ÈÍÁóóäààð äàìæèí õýðýãæ¿¿ëæ,
÷àäàâõæóóëàõ
25
Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà
26