Transcript Sindirim Sistemi

Temel Medikal Eğitim
Hücre ve Doku
Sitoloji
 Hücreler insan vücudunun temel yapıtaşlarıdır
 Hücreleri inceleyen bilim dalına sitoloji denir
 Yapı ve görevleri birbirine benzeyen hücreler
topluluğuna doku denir
 Belirli bir görevi yerine getirmek üzere
dokuların bir araya gelerek oluşturduğu yapıya
organ denir
 Organların bir araya gelerek oluşturdukları
yapılara sistem denir
Vücut Sistemleri
 Deri
 Kas ve İskelet Sistemi
 Sinir Sistemi
 Endokrin Sistem
 Kardiyovasküler Sistem
 Solunum Sistemi
 Sindirim Sistemi
 Üriner Sistem
 Üreme Sistemi
 Bağışıklık Sistemi
Hücre
Vücudu oluşturan
hücrelerin
çoğunun temel
yapısı birbirine
benzer
 Hücre zarı
 Sitoplazma
 Çekirdek
Hücre Zarı
Glikokaliks
Hücreyi çepeçevre
sarar
Protein ve
fosfolipidlerden oluşur
 3 katlı bir yapıdır
• Orta kat; lipid
• İç ve dış katlar; protein
Sitoplazma
Hücrenin organellerini ve sitoplazmik
cisimciklerini içeren sıvı kısmıdır
Sitoplazmanın şeffaf ve hemen hemen
homojen olan temel iç maddesine
protoplazma denir
Organeller
 Organeller özel fonksiyonlara sahip yapısal hücre
elemanlarıdır
 Başlıca organeller;
 Mitokondri
 Ribozom
 Endoplazmik retikulum
 Golgi kompleksi
 Lizozomlar
 Sentromer
Mitokondri
 Eritrositler hariç tüm hücreler sitoplazmalarında
mitokondri içerirler
 Mitokondriler hücre içi enerji metabolizmasında çok
önemli bir rol oynar
 Yağların yıkımı, sitrik asit döngüsü ve oksidatif
fosforilasyon için kullanılan tüm enzim sistemleri
mitokondride bulunur
 Hücrelerin fonksiyonlarını sürdürmek için ihtiyaç
duyduğu enerjiyi sağlayan ATP burada oluştuğundan bir
nevi hücrenin enerji santralleridir
Mitokondri
Mitakondri
Mitokondri
Ribozom
Hücre membranına yapışmış veya serbest
şekilde bulunan elips şeklinde organellerdir
Demetler şeklinde veya tek bulunabilirler
Protein biyosentezi yaparlar
Endoplazmik Retikulum
 Sitoplazmada bulunan, hücre zarından çekirdeğe kadar
uzanan, zigzaglar yaparak uzanan kanallar sistemidir
 İki tür endoplazmik retikulum vardır:
 Agranüler ER
 Granüler ER; üzerinde ribozomları içerir
 Bazı maddelerin aktif ve pasif taşınımı için membran
yüzeyini genişletirler
 Protein sentezine katılırlar
 Yüzeylerinde bazı reaksiyonlar için gerekli enzimleri
barındırırlar
Endoplazmik Retikulum
Golgi Kompleksi
Temel yapı taşı diktiozomdur
Başlıca fonksiyonları;
 Sekresyonların oluşturulması
 Sekresyonların sitoplazmadan inklüzyon
şeklinde golgi veziküllerine girmesi
 Membran materyali üretimi
 Lizozomların yapımı ve oluşturulması
Golgi Kompleksi
Protein Sentezi
Aminoasitlerin alımı
Enerji (mitokondri)
Protein sentezi (ribozom)
Taşınım (ER)
Değişim, konsantrasyon,
inklüzyon veziküllerinin
oluşumu (golgi kompleksi)
6. Depolama ve taşıma
7. Sekresyon
1.
2.
3.
4.
5.
Lizozom
1 µm büyüklüğünde, membranla çevrili, golgi
kompleksi tarafından oluşturulan organellerdir
Endojen ve eksojen maddelerin parçalanması,
hücre içi sindirimden sorumludurlar
Sentrozom
Nükleus yakınlarında bulunurlar
Hücre bölünmesi sırasında oluşan
kromozomların ayrılmasında rol oynar
Nükleus
Eritrositler hariç tüm hücreler nükleus içerirler
Sitoplazmadan çift katlı zar ile ayrılır
Nükleus, kromozomlarda bulunan DNA ile
genetik materyalin bulunduğu hücrenin ana
organelidir
Hücre Bölünmesi
İki tip hücre bölünmesi vardır;
 En sık görülen tip mitoz bölünmedir
• Hem sitoplazma hem de çekirdek iki eşit hücre oluşturacak
şekilde ikiye bölünür, kromozom sayısı azalmaz
 Üreme hücrelerinde gözlenen özel bölünme tipi
mayoz bölünmedir
• Kromozom sayısı yarı yarıya azalır
Hücre Bölünmesi
Histoloji
 Dokuları inceleyen bilim dalına histoloji denir
 Aynı yapı ve fonksiyona sahip hücrelerin meydana
getirdiği yapıya doku denir
 4 tip doku vardır;
 Epitel dokusu
 Bağ ve destek dokusu
 Kas dokusu
 Sinir dokusu
 Dokular bir araya gelerek organları oluşturur
 Bulunduğu organ ile aynı fonksiyonu gösteren dokuya
parankim denir
Epitel Dokusu
Vücudun iç ve dış yüzeylerini kaplayan dokudur
Temel olarak üçe ayrılır;
 Örtücü epitel/yüzey epiteli
• Koruma
• Madde değişimi
 Salgı epiteli
• Salgı
 Duyu epiteli
• Dış ve iç uyaranların alınması
Yüzey Epiteli
İç ve dış yüzeyleri örter
Kan damarı içermez
Bazal membran ile diğer dokulardan ayrılır
Yüzey epiteli diziliş ve tabakalanma
durumuna göre sınıflandırılır
Yüzey Epiteli
YÜZEY EPİTELİ
Tek Katlı-Basit
Skuamaz Epitel
Kübik Epitel
Silindirik Epitel
Yalancı Çok Katlı Epitel
Transizyonel Epitel
Skuamoz Epitel
Çok Katlı
Silindirik Epitel
Yüzey Epiteli
 Basit skuamöz epitel; Hücreler büyük, yassı ve
birbirine sıkıca tutunmuştur.
 Gazlara (akciğerin alveolar epiteli)
 Kolay çözünebilen maddelere (kan damarı endoteli)
karşı çok geçirgendir.
 Kübik epitel; Hücreler küp şeklindedir ve
hücrelerin tüm kenarları eşit uzunluktadır.
 Böbrek tübülüs hücreleri
 Salgı bezi epiteli
Yüzey Epiteli
Basit silindirik epitel; Hücrelerin boyları
enlerine göre uzundur.
 İnce barsak epiteli
Yalancı çok katlı (pseudostratifiye) epitel;
Tek katlıdır, ancak bazı hücreler bazal
membrana tutunmalarına rağmen yüzeye
ulaşamazlar.
 Siliyalı solunum yolu epiteli
Yüzey Epiteli
Tranzisyonel epitel; Silindirik epitelin özel bir
formudur. Daha çok değişken dolum kapasitesi
olan organlarda bulunur.
 Mesane epiteli
Çok katlı (stratifiye) epitel; en alt tabakada yer
alan hücreler bazal membrana tutunur.
 Vücudun dış etkenlere maruz kaldığı yerlerde
bulunur (deri vb.)
Bez Epiteli
Genel olarak iki tiptir;
 Endokrin bezler
• Kanalları yoktur
• Salgılar direk olarak kana verilir
• Tiroid, hipofiz, testis, ovaryum
 Ekzokrin bezler
• Kanalları vardır
• Salgılarını hücre içine ya da dışına verirler
• Tükrük bezleri, gözyaşı bezleri
Ekzokrin Bezler
 İkiye ayrılırlar;
 Endoepitelial bezler
• Yüzey epitelinde yer alan tek ya da birkaç hücreden oluşan
bezlerdir
• Goblet hücreleri
 Ekzoepitelial bezler
• Merokrin bezler; salgılarını ekzositoz yolu ile yaparlar
– Seröz
– Müköz
– Karışık
• Apokrin bezler; salgılama sırasında sitoplazma kaybı olur
• Holokrin bezler; hücre parçalanması ile salgılama yaparlar
Ekzoepitelial Bezler
Bağ ve Destek Doku
Vücut içerisinde bulunan hücreleri bir arada
tutan onları destekleyen, organları saran dokuya
bağ dokusu denir.
Vücudu bütün olarak ayakta tutan,
sağlamlaştıran yapıları destekleyen dokuya ise
destek doku denir.
Bağ Dokusu
Bağ dokusunu oluşturan hücreler ikiye
ayrılır;
 Sabit hücreler
• Fibroblast; rejenerasyondan sorumludurlar
• Fibrosit; özel durumlarda fibrositlere dönüşürler
 Hareketli hücreler
• Lenfatik organlarda (dalak, bademcik, lenf
düğümleri) bulunurlar
• Histiyosit
Bağ Dokusu
Bağ ve destek dokusunda üç değişik tip lif
bulunur;
 Kollejen lifler; yüksek gerilim gücüne sahiptir
 Retiküler lifler; daha zayıftırlar, lenfatik
organlarda bulunurlar
 Elastik lifler; dallı olup, üç boyutlu görev
yaparlar, arter duvarı elastik liflerden zengindir.
Bağ Dokusu
Bağ Dokusu
Mezenkim; embriyonal bağ dokusudur.
 Bebek anne karnında iken oluşur
Retiküler bağ dokusu; lenfatik organların ve
kemik ilğinin temel maddesini oluşturur.
Fibröz bağ dokusu; Bir çok damar ve sinir
bu doku ile kaplıdır. Organları sarar.
Adipoz bağ dokusu; hemen her yerde
bulunur. Yağ dokusudur.
Destek Doku
Kartilaj dokusunu kartilaj hücreleri (kondrosit)
oluşturur.
Üç çeşit kartilaj dokusu vardır;
 Hyalin; saydamdır, eklemlerde, kaburgalarda
bulunur
 Elastik; elastik lif içerir, epiglottiste ve kulak
kepçesinde bulunur.
 Fibröz ; Fibröz doku içerir, omurganın disklerini,
diz ekleminin menisküslerini oluşturur.
Destek Doku
Kemik dokusu kemik hücreleri (osteoblast)
tarafından oluşturulur.
Osteoblastlar kemik matriksini oluştururlar.
Kemik matriksinin 1/3’ü organik, 2/3’ü ise
inorganik maddelerden oluşur.
Vücutta bulunan kalsiyumun % 99’u kemik
dokusunda bulunur.
Kas Dokusu
Kasın kasılan en küçük birimine sarkomer denir.
Sarkomerde kasılmayı meydana getiren iki tiplif
bulunur;
 Aktin
 Miyozin
Aktin ve miyozin birbirlerinin üzerinde kayarak
sarkomeri kısaltır.
 Kasılma sırasında enerji olarak ATP kullanılır.
Kas Dokusu
 İnsan vücudunda üç tip kas bulunur;
 Düz kas
• Hücre çekirdeği ortadadır
• Yavaş, ritmik, istem dışı kasılır
 Çizgili kas
• Çekirdek hücrenin kenarındadır
• İstemli kasılırt, hızlı kasılır, çabuk yorulur
 Kalp (miyokard) kası
• Çizgili kastır, ancak çekirdeği ortada yer alır
• İstem dışı kasılır
Sinir Dokusu
 Sinir dokusu nöron adı verilen sinir hücrelerinden oluşur.
 Nöronlar bir araya gelerek sinirleri oluştururlar.
 Her nöron hücre zarı ile kaplıdır ve çekirdeği vardır.
 Nöronların birbiri ile temas etmesini sağlayan uzantılarına
dentrit denir.
 Nöronların bölünebilme ve kendilerini yenileyebilme
özelliği yoktur.
Sinir Dokusu
 Sinir dokusunu destekleyen bağ dokusu hücrelerine Glia
hücreleri denir.
 Glia hücreleri çoğalabilir.
 Glial hücreler;
 Astrositler; kan-beyin bariyerini oluştururlar
 Oligodendrositler; miyelin oluştururlar
 Epandimal hücreler; beyinde bulunan boşlukların içini döşerler
 Mikroglialar; fagositoz yaparlar
 Schwan hücreleri; aksonların etrafında bulunurlar
Sinir Dokusu
Kahve Molası