Transcript طبقه بندی سبزیها

‫روش هاي طبقه‌بندي سبزي‌ها‪:‬‬
‫‪ -1‬بر اساس طبقه‌بندي گياهشناس ي (جنس و گونه و قرابت ژنتيكي)‪ .‬مشخصات و صفات ‌برخي از‬
‫گياهان را به عنوان نماينده خانواده سبزي‌ها بررس ي مي‌كند و با كمك آن مشخصات ‪ ،‬صفات و ‌روابط‬
‫گياهان هم‌خانواده را بررس ي مي‌كند‪.‬‬
‫در طبقه بندي علمي به ترتيب‪:‬‬
‫‪ -1‬نام جنس‪:‬‬
‫‪Brassica‬‬
‫‪ -2‬نام گونه‪:‬‬
‫‪oleracea‬‬
‫‪ -3‬نام واريته‪:‬‬
‫‪var. capitata‬‬
‫‪ -4‬نام رقم ‪:‬‬
‫كلم پيچ سفيد‬
‫‪f. Alba‬‬
‫‪Brassica oleracea var.capitata f.Alba‬‬
Monocotyledoneae
Poaceae (Gramineae)
Zea mays var. rugosa (saccharata)
Zea mays var. praecox
Liliaceae
Asparagus officinalis
Allium porrum
Allium cepa
Allium fistulosum
Allium sativum
Allium ascalonicum
‫تك لپه‌ايها‬
‫خانواده گندميان‬
‫ذرت شيرين‬
‫ذرت‌شيرين‌براي‌بودادن‬
)‫(پاپ‌كورن‬
‫خانواده سوسنیها‬
‫مارچوبه‬
‫تره فرنگي‬
‫پياز‬
‫پيازچه‬
‫سير‬
‫موسير‬
Dicotylodoneae
Polygonaceae
‫دو لپهايها‬
‫خانواده علف هفت بند‬
Rheum rhabarbarum
‫ريواس‬
Rumex acetosa
‫ترشك‬
Rumex patientia
‫آميفر‬
Chenopodiaceae
‫خانواده چغندر‬
Beta vulgaris var. conditiva
‫چغندر لبويي‬
Beta vulgaris var. cicla
‫چغندر برگي‬
Spinacia oleracea var. oleracea
)‫اسفناج (بذر خاردار‬
Spinacia oleracea var. inermis
)‫اسفناج (بذر صاف‬
Tetragoniaceae (Aizoaceae)
Tetragonia expansa (Tetragonia
tetragoniodes)
‫خانواده آزوآسه‬
‫اسفناج زالند نو‬
Crucifereae (Brassicaceae)
Brassica oleraceae var. acephala
Brassica oleraceae var. gemmifera
Brassica oleraceae var. capitata
‫خانواده چليپاييان‬
‫كلم سبز‬
‫كلم تكمه‬
‫كلم پيچ‬
Brassica oleraceae var. gongolydes
‫كلم قمري‬
Brassica oleraceae var. chinensis
‫كلم چيني‬
Brassica oleraceae var. pekinensis
Brassica oleraceae var. napobrassica
)‫كلم چيني (برگها فشرده‬
‫كلم سنگي‬
Brassica oleraceae var. botrytis
‫كلم گل معمولی‬
Brassica oleraceae var. italica
‫كلم گل بروكلي‬
Brassica campestris var. rapa
‫شلغم‬
Nasturtuim officinalis
Lepidium sativum
Raphanus sativus var. sativum
( ‫ترتيزك آبي‬
)‫ترتيزك باغي (شاهي‬
‫تربچه‬
Raphanus sativus var. longipinnatus
‫ترب سفيد‬
Raphanus sativus var.nigrum
‫ترب سياه‬
Solanaceae
Solanum tuberosum
Solanum melongena
Lycopersicun esculentum
Capsicum annuum
Cucurbitaceae
Cucurbita pepo
Cucurbita moschata
‫خانواده بادمجانيان‬
‫سيب زميني‬
‫بادمجان‬
‫گوجه فرنگي‬
‫فلفل سبز‬
‫خانواده كدوييان‬
)‫كدو مسمايي (خورشتي‬
)‫كدو حلوايي (رشتي‬
Cucurbita maxima
‫كدو تنبل‬
Citrullus lunatus
‫هندوانه‬
Cucumis sativum
‫خيار‬
Cucumis melo
‫طالبي‬
Cucumis melo var. indorus
‫خربزه‬
Cucumis melo var. reticulatus
‫گرمگ‬
Cucumis melo var. chito
‫دستنبو‬
Fabaceae (Leguminosea)
Pissum sativum
Pissum sativum var. macrocarpon
Vicia faba
Phaseolus vulgaris var. humilis
Phaseolus vulgaris
Phaseolus lunatus
Malvaceae
Hibiscus esculentus
Umbellifereae (Apiaceae)
Daucus carota
Petroselinum crispum
Petroselinum crispum var. tuberosum
Apium graveolens var. dulce
Apium graveolens var. graveolens
Apium graveolens var. rapaceum
Corianderum sativum
Anethum graveolens var. hortorum
‫خانواده بقوالت‬
‫نخود فرنگي‬
)‫نخود فرنگي (با غالف خوردني‬
‫باقال سبز‬
)‫لوبيا سبز پاكوتاه (باقال پاچ‬
‫لوبيا سبز پابلند‬
)‫لوبياي آمريكايي (ليما‬
‫خانواده پنيرك‬
‫باميه‬
‫خانواده چتريان‬
‫هويج‬
‫جعفري‬
)‫جعفري ريشهاي (جعفري هامبورگ‬
‫كرفس برگي‬
‫كرفس معمولي‬
‫كرفس قمري‬
‫گشنيز‬
)‫شويد (شبت‬
Asteraceae (Compositeae)
Lactuca sativa
‫خانواده كالپركها‬
‫كاهو پيچ‬
Cichorium intybus
)‫شيكوره (آنديو فرانسوي‬
Cichorium indivia
‫كاسني فري يا آنديو‬
Heliantus tuberosus
)‫سيب زميني ترش ي (ياراملاس ي‬
Convolvulaceae
‫خانواده نيلوفريان‬
Ipomea batatas
‫سيب زميني شيرين‬
‫‪ -2‬بر اساس اندام قابل استفاده‪:‬‬
‫فلفل و خيار‪ :‬ميوه اي‪،‬‬
‫ريحان و كلم سبز‪ :‬برگي‬
‫ترب‪ ،‬هويج‪ :‬ريشه‌اي‬
‫پياز و سير ‪ :‬پيازي‬
‫نخود فرنگي و لوبيا و باقال‪ :‬حبوبات‬
‫مارچوبه‪ ،‬ريواس و آرتيشو (‪ :)Cynara scolymus‬سبزي چندساله‬
‫سبزي‌هاي ريشه‌اي‪ :‬هويج‪ ،‬شلغم‪ ،‬تربچه‪ ،‬چغندر لبويي‬
‫سبزي‌هاي پيازي‌‪:‬‬
‫پياز‪ ،‬سير‪ ،‬موسير‪ ،‬تره فرنگي‬
‫سبزي‌هاي غده‌اي‪:‬‬
‫سيب زميني‬
‫سبزي هاي خورشتي‪ :‬اسفناج‪ ،‬جعفري‪ ،‬كرفس‪ ،‬شويد‬
‫گروه‌بندي سبزيها ‌بر اساس‬
‫اندام خوراكي‬
‫سبزي‌هاي برگي‪:‬‬
‫ريحان‪ ،‬نعناع‪ ،‬شاهي‪ ،‬ترخون‪ ،‬تره‬
‫سبزي‌هاي جاليزي‌‪ :‬خيار‪ ،‬خربزه‪ ،‬هندوانه‪ ،‬كدو‬
‫سيزي‌هاي ساالدي‪ :‬كاهو‪ ،‬كاسني‬
‫سبزي‌هاي دانه‌اي‪ :‬لوبيا‪ ،‬نخود فرنگي‪،‬‬
‫صيفي‌جات‪:‬‬
‫بادمجان‪ ،‬گوجه‌فرنگي‪ ،‬فلفل‬
‫متفرقه‪:‬‬
‫قارچ‪ ،‬باميه‪ ،‬مارچوبه‪ ،‬آرتيشو‬
‫‪ -3‬براساس صفات ويژه طعم و مزه (سبزي‌هاي ظريف و غير ظريف ) ‪.‬‬
‫سبزی های ظريف ‪:‬‬
‫داراي توليد در سطح كم و قابليت انباري كم و گرانتر هستند ( ريحان و مارچوبه )‬
‫سبزي‌هاي غير ظريف ‪:‬‬
‫داراي توليد در سطح كالن و قابليت انباري زياد و ارزانتر هستند مثل كلم‌پيج‪ ،‬چغندر لب ‌ويي‬
‫‪ -4‬بر اساس نوع مصرف ‪:‬‬
‫سبزي هاي تازه خوري‪:‬‬
‫سبزي‌هاي صنعتي ‪:‬‬
‫پس از فرآوري و تبديل در كارخانه به صورت كنسروي‪ ،‬يخ‌زده‪ ،‬خشك و ترش ي استفاده مي‌شوند‪.‬‬
‫‪ -5‬بر اساس نياز حرارتي‬
‫براساس فصلي كه یک سبزی بهترين رشد و نمو را در آن خواهد داشت به صورت محصوالت‬
‫فصل خنك و فصل گرم طبقه بندی شوند‪.‬‬
‫خيار‪ ،‬گوجهفرنگي‬
‫سبزي فصل گرم‪:‬‬
‫سبزي فصل خنك‪ :‬اسفناج‪ ،‬جعفري‬
‫جدول سبزیهای فصل خنک و گرم‬
‫سبزیهای فصل خنک‬
‫آرتیشو و سیب زمینی‬
‫ریواس‬
‫کلم گل‬
‫کلم بروکلی‬
‫اسفناج و آندیو‬
‫باقال سبز‬
‫تربچه‬
‫کلم تکمه‬
‫مارچوبه‬
‫تره فرنگی‬
‫کلم قمری‬
‫نخود فرنگی‬
‫شلغم‬
‫کلم پیچ‬
‫چغندر لبویی‬
‫کرفس‬
‫هویج و پیاز‬
‫سبزیهای فصل گرم‬
‫اسفناج زالند نو‬
‫سیب زمینی ترش ی‬
‫گوجه فرنگی‬
‫بادمجان‬
‫بامیه‬
‫طالبی‬
‫ذرت شيرین‬
‫فلفل سبز‬
‫لوبیا‬
‫خربزه‬
‫کدوها‬
‫هندوانه‬
‫مشخصات سبزیهاي فصل خنك را ميتوان به شرح زير خالصه كرد‪:‬‬
‫در برابر يخبندان مقاومت بيشتري دارند‪،‬‬
‫بذر در دماي پايين خاك جوانه مي زند‬
‫ً‬
‫● گياه معموال كوچك است‪،‬‬
‫● كودهاي ازته بر آنها تاثير بيشتر دارد‪،‬‬
‫● ريشه سطحي دارند‪،‬‬
‫● به آبياري بيشتر نياز دارند‪،‬‬
‫● غير از سيب زميني بقيه در دماي صفر درجه سانتيگراد در انبار نگهداري ميشوند ( ذرت‬
‫شيرين تنها گياه فصل گرم است كه پس از برداشت در دماي صفر درجه سانتي گراد نگهداري‬
‫ميشود)‪.‬‬
‫‪ -6‬بر اساس مقاومت در برابر سرما‬
‫‪ -1‬سبزي‌هاي حساس به سرما‪:‬‬
‫سبزی هایی که بر اثر سرما و يخبندان از بين ميروند‪ .‬بادمجان‪ ،‬ذرت شيرين‪ ،‬سيب زميني شيرين‪،‬‬
‫فلفل‪ ،‬كدوها‪ ،‬گوجهفرنگي‪ ،‬لوبيا‪ ،‬هنوانه‪ ،‬طالبي‪ ،‬خربزه‪ ،‬باميه‬
‫‪ -2‬سبزي‌هاي مقاوم به سرما‪:‬‬
‫سبزی هایی که در برابر سرما و يخبندان بدون خسارتي به رشد خود ادامه ميدهند‪ :‬اسفناج‪،‬‬
‫باقال‪ ،‬تربچه‪ ،‬كلم ها‪ ،‬هويج‪ ،‬پياز‪ ،‬نخودفرنگي‪ ،‬كرفس‪ ،‬ترهفرنگي‪ ،‬سيب زميني‪ ،‬مارچوبه ‪.‬‬
‫مقاومت به سرما و یخبندان نسبی است و اختالفات فاحش ی بين سبزی ها وجود دارد‪ .‬برخی از‬
‫سبزی های مقاوم در برابر هوای گرم و خشک رشد خوبی ندارند و برخی نيز در آب و هوای گرم نيز‬
‫رشد و نمو خوبی دارند‪( .‬طبقه بندی دقیقی نیست)‬
‫‪ -7‬بر اساس دمايي كه در برابر آن تاب مي‌آورند (از نظر مقاومت به یخبندان های جزئی بهاره)‬
‫‪ -1‬مقاوم‪ :‬اگر قبل از سرماي ديررس بهاره كشت شوند‪ ،‬سالم باقي ميمانند‪.‬‬
‫‪ -2‬نيمه مقاوم‪ :‬يخبندان سخت را تحمل نميكنند ولي در آب و هواي سرد‪ ،‬رشد و نمو خوبي دارند و در‬
‫مجاورت يخبندانهاي جزئي نيز صدمهاي نميبينند‪.‬‬
‫‪ -3‬حساس‪ :‬حتي در برابر يخبندانهاي جزئي هم صدمه ديده ولي ميتوانند هواي سرد و خاك سرد را‬
‫تحمل كنند‪.‬‬
‫‪ -4‬خيلي حساس‪ :‬حتي در مجاورت هواي سرد نيز صدمه ميبينند‪.‬‬
‫اين روش طبقه بندی تا حدودي راهنماي انتخاب نوع محصول متناسب با آب و هواي محل وتاريخ‬
‫كاشت است‪ .‬مرز مشخص و دقيقي بين اين گروه ها به چشم نميخورد‬
‫از سبزیهای فصل خنك مانند پياز‪ ،‬هويچ و يا چغندرلبويي قادر به تحمل هواي گرم نيز هستند‬
‫ولي كيفيت محصول تحت اين شرایط خوب نخواهد بود‪.‬‬
‫بعض ي از سبزیهای فصل خنك مانند سيب زميني قادر به تحمل يخبندان نيستند‪ .‬به همين ترتيب‬
‫در گروه سبزیهای فصل گرم بعض ي از سبزيها مانند فلفل كمتر از ساير سبزیهای فصل گرم‬
‫احتياج به گرما دارند‪.‬‬
‫ً‬
‫و‬
‫قسمت قابل استفاده سبزیهاي فصل خنك معموال قسمتهاي ر يش ي گياه مانند برگ‪ ،‬ساقه‪،‬‬
‫جوانه و يا قسمتهاي زيرزميني گياه است‪ .‬تنها موارد استثنايي در اين گروه سبزیهاي گروه‬
‫بقوالت هستند‪.‬‬
‫در مورد سبزیهاي فصل گرم قسمت قابل استفاده ميوه رسيده و يا نارس آنها است‪ .‬موارد‬
‫استثناي اين گروه اسفناج زالندنو و سيب زميني شيرين است‪.‬‬
‫محدوده دما را میتوان به محدوده رشد و نمو و محدوده اپتیمم تقسیم بندی کرد‪.‬‬
‫محدوده رشد و نمو دربرگيرنده دمای الزم برای حداقل رشد و نمو و محدوده اپتیمم برای حداکثر‬
‫رشد و نمو گیاهان بکار میرود‪.‬‬
‫نام دسته‬
‫خیلی گرم‬
‫گرم‬
‫محدوده دمایی‬
‫‪ 18‬تا ‪35‬‬
‫‪12-35‬‬
‫اپتیمم دما‬
‫‪21-29‬‬
‫‪20-25‬‬
‫نيمه گرم‬
‫‪7-30‬‬
‫‪20‬‬
‫پياز‪ ،‬ترهفرنگي و شيكوره‬
‫يا ‪7-20‬‬
‫‪18‬‬
‫كلمها‪ ،‬نخود فرنگي‪ ،‬باقال‪ ،‬جعفري‪ ،‬مارچوبه ‪،‬‬
‫شاهي‪ ،‬كرفس‪ ،‬هويج‪ ،‬اسفناج‬
‫معتدل‬
‫خنك‬
‫هندوانه‪ ،‬طالبي‪ ،‬فلفل دمله‪ ،‬باميه‬
‫خيار‪ ،‬بادمجان‪ ،‬فلفل سبز‪ ،‬گوجهفرنگي ‪،‬‬
‫لوبيا سبز‪ ،‬ذرت شيرين‬
‫اين سيستم طبقه‌بندي با زمان كشت سبزي‌ها متناسب است‪ .‬بنابراين گياهان هر گروه را مي‌توان از‬
‫لحاظ زمان كشت در يك گروه قرار داد‪.‬‬
‫گروه (خیلی گرم) دمای باالیی نیاز دارند و به همين علت کاشت آنها در مناطق گرم و یا در‬
‫گلخانهها میسر است‪.‬‬
‫انواعی که در گروه گرم قرار دارند به دمای کمتری نیاز دارند‪.‬‬
‫گروه (نیمه گرم) در مقابل دما بسیار مقاومند و میتوانند در محدوده وسیعی کشت شوند‪.‬‬
‫گونههایی که در گروه (معتدل) قرار می گيرند حتی میتوانند در ارتفاعات مناطق گرمسيری و در‬
‫فصول سرد سال مناطق نیمه گرمسيری و فصول گرم مناطق معتدل و خالصه تا نزدیکی قطب‬
‫زراعت شوند و محصول دهند‪.‬‬
‫طبقه‌بندي سبزي‌ها براساس مقاومت به يخبندان بهاره‬
‫ً‬
‫‪ -1‬نسبتا مقاوم به یخبندان جزئی بهاره‬
‫پیاز تره فرنگی شیکوره نخود فرنگی باقال سبز کلم گل کلم گل بروکلی‬
‫کلم پیچ کلم قمری کلم تکمه کلم چینی شلغم هویج چغندر لبویی اسفناج‬
‫جعفری‬
‫‪ -2‬حساس به یخبندان‬
‫کرفس‪ ،‬سیب زمینی مارچوبه ترتيزک کاهو پیچ ترب تربچه لوبیا سبز‬
‫ذرت شيرین گوجه فرنگی‬
‫طبقه‌بندي سبزي‌ها بر اساس روش كشت و كار‪:‬‬
‫كار مشابهي دارند‬
‫در گروه قر ‌ار مي‌گيرند روش كشت ‌و ‌‬
‫مزيت اين روش آن است كه تمام سبزي‌هايي كه ‌‬
‫كار يكي‪ ،‬بقيه را هم مي‌توان به همان صورت كشت نمود‬
‫‌و با دانستن روش كشت ‌و ‌‬
‫در زمين اصلي كشت مي‌شود‪ :‬سبزي‌هاي برگي‪ ،‬حبوبات‪ ،‬سيب زميني‬
‫بذر آن مستقيما‌ ‌‬
‫‪ -1‬سبزي‌هايي كه ‌‬
‫و ‪...‬‬
‫در يك خرانه كشت شده ‌و پس ‌از انكه نشا به اندازه كافي رشد كرد‪ ،‬آنرا‬
‫بذر ابتدا ‌‬
‫‪ -2‬سبزي‌هاي نشايي‪‌ :‬‬
‫در مصرف بذر‬
‫نيز صرفه جويي ‌‬
‫در خزانه ‌و ‌‬
‫ي ‌‬
‫بهتر سبز ‌‬
‫به زمين اصلي منتقل مي‌كنند‪ .‬مزيت‪ :‬كنتر ‌ل ‌‬
‫انواع كلم‪ ،‬بادمجان ‪ ،‬كرفس‪ ،‬آرتيشو‪ ،‬مارچوبه‪ ،‬تره فرنگي و ‪.‬‬
‫هر د ‌و روش كشت مي‌شوند‪ :‬كاهو‪ ،‬انواع كدوئيان ‌و گوجه فرنگي‬
‫‪ -3‬سبزي‌هايي كه به ‌‬
‫‪ 1-1‬گروه‌بندي از نظر چرخه زندگي‪:‬‬
‫الف‪ -‬يكساله‌ها‪:‬‬
‫گياهاني كه دوره كامل زندگي آنها در يك فصل رشد انجام شود و بعد از آن مي‌ميرند‪( .‬كاهو ‪ ،‬اسفناج ‪،‬‬
‫تربچه‪ ،‬شاهي ‪ ،‬ريحان‪ ،‬مرزه)‬
‫ب‪ -‬د ‌و ساله‌ها‪:‬‬
‫در د ‌و فصل رشد‬
‫تكميل چرخه زندگي ‌‬
‫در اندام‌هاي خود‬
‫در سال اول‌ فقط رشد رويش ي (توليد شاخه ‌و برگ ‌و ريشه) مي‌كنند ‌و مواد غذايي را ‌‬
‫‌‬
‫ذخيره مي‌كنند ‪ .‬رشد به صورت رزت(بدون‌ ساقه )‬
‫در سال دوم (بعد از ورناليزه شدن) توليد ساقه گل‌دهنده ( گل ‌و بذر) مي‌كنند ‌و بعد مي‌ميرند‪.‬‬
‫‌‬
‫چغندر ‪ ،‬كلم‪ ،‬هويج‬
‫‌‬
‫كرفس‪ ،‬پياز‪ ،‬جعفري‪،‬‬
‫نياز به يك دوره سرمايي ‪ 7-0‬درجه‪ ،‬براي توليد ساقه گل‌دهنده‪.‬‬
‫ورناليزه شدن‪‌ :‬‬
‫برخي گياهان دوساله‌اند ولي چون‌ ما فقط ‌از اندام‌هاي رويش ي آنها استفاده مي‌كنيم‪ ،‬بنابراين به‬
‫كار مي‌شوند (هويج ‌و كلم پيچ)‪.‬‬
‫صورت يكساله كشت ‌و ‌‬
‫چند ساله‌ها‬
‫بذر چندين سال طول‌ مي‌كشد‬
‫‌از جوانه‌زني تا توليد گل ‌و ‌‬
‫بذر مي‌كنند‪( .‬نعناع‪،‬‬
‫هر ساله توليد گل ‌و ‌‬
‫بذر برخالف د ‌و گروه قبلي ‌از بين نمي روند بلكه ‌‬
‫بعداز توليد ‌‬
‫‌‬
‫كوكب‪ ،‬سيب زميني)‬
‫در زمستان ‌از بين‬
‫در برخي ‌از گلها ‌و سبزي‌هاي علفي چندساله‪ ،‬اندام هوايي يكساله بوده ‌و ‌‬
‫نكته‪‌ :‬‬
‫بهار شاخساره جديدي توليد مي‌كند‬
‫در ‌‬
‫مي‌روند و اندام زيرزميني آنها چند ساله است ‌و گياه هرساله ‌‬
‫(سيب زميني‪ ،‬نعناع )‬
‫در نواحي گرمسيري‌ چندساله‌اند ‌و در نواحي سردس ‌ير به‬
‫برخي گياهان مانند گوجه‌فرنگي ‌و بادمجان ‌‬
‫كار مي‌شوند‪.‬‬
‫صورت يكساله كشت ‌و ‌‬