Transcript Key Success Factors

ผลกระทบด้ านสุ ขภาพจากหมอกควันและไฟ
ป่ า และแนวทางป้ องกัน
รศ.ดร.นพ.พงศ์ เทพ วิวรรธนะเดช
LL.B., M.D., Ph.D.
ภาควิชาเวชศาสตร์ ชุมชน คณะแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เชียงใหม่ 50200
E-mail: [email protected]
1. แหล่ งกาเนิดตามธรรมชาติ

ภูเขาไฟระเบิด ไฟป่ า ทะเลและมหาสมุทร (ละอองเกลือ)
2. แหล่ งกาเนิดจากการกระทาของมนุษย์
 แหล่งกาเนิ ดที่เคลื่อนที่ได้ เช่น รถยนต์ รถไฟ เครื่ องบิน
่ บั ที่ เช่น โรงงาน โรงไฟฟ้ า อุตสาหกรรมในครัวเรื อน
 แหล่งกาเนิ ดที่อยูก
การเผาในที่โล่งแจ้ง (การเผาขยะ เผาที่เกษตร เผาป่ า)
ภาพถ่ายถนนในกรุ งลอนดอนปี ค.ศ. 1923 ซึ่ งเป็ นที่มาของคาว่า “London Smog”
(Maynard R. 2003. Pollution. In: ABC of Occupational and Environmental Medicine 2nd Ed
(Snashall D). London:BMJ Publishing Group, pp 101-104.)
1. สารมลพิษทางอากาศปฐมภูมิ

สารมลพิษที่ระบายออกจากแหล่งกาเนิดโดยตรง เช่น ฝุ่ น SO2 CO
2. สารมลพิษทางอากาศทุตยิ ภูมิ

สารมลพิษที่เกิดจากปฏิกิริยาเคมีระหว่าง สารมลพิษทางอากาศปฐมภูมิ
ด้วยกันเอง เช่น โอโซน ออกไซด์ของไนโตรเจน สารประกอบ
ไฮโดรคาร์บอน
 ฝุ่ นขนาดเล็ก
 ซัลเฟอร์ ไดออกไซด์
 ออกไซด์ ของไนโตรเจน
 คาร์ บอนมอนอกไซด์ (CO)
 โอโซน (O3)
 ไฮโดรคาร์ บอน





อันตรายขึ้นกับขนาดและองค์ประกอบ
สามารถก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุ ขภาพได้หลายระบบ เช่น ระบบ
ทางเดินหายใจ (ไอ อาการของระบบทางเดินหายใจส่ วนล่าง) ระบบ
หัวใจและหลอดเลือด (กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด หัวใจเต้นไม่สม่าเสมอ
หัวใจวาย) ระบบตา ระบบผิวหนัง
PM10 ยังเพิ่มความเสี่ ยงของอัตราตายจากภาวะเส้ นเลือดอุดตันในสมอง
และทาให้นา้ หนักของทารกในครรภ์ ลดลงอีกด้วย
บางชนิดทาอันตรายต่อปอด เช่น ฝุ่ นทรายทาให้เกิดซิลิโคซิส
กลุ่มที่เสี่ ยงได้แก่ ผูป้ ่ วยหอบหื ดและปอดอุดกั้นเรื้ อรัง
แสดงการเปรียบเทียบฝุ่ นขนาดต่ างๆ
(ที่มา: Brook et al. 2004. Circulation 109: 2655-2671.)
ภาพเอ็กซเรย์ ของผู้ป่วย
โรคถุงลมโป่ งพอง
 ไม่มีสี มีกลิ่นฉุ นแสบจมูก
 จะค่อยๆ ทาปฏิกิริยากับออกซิ เจน เป็ นซัลเฟอร์ ไตรออกไซด์
(SO3) ซึ่งเมื่อรวมกับความชื้นเป็ นกรดซัลฟูริค
 ก่อให้เกิดการระคายเคืองของระบบทางเดินหายใจ ได้แก่
หลอดลมอักเสบเฉี ยบพลันและเรื้ อรัง และเมื่อรวมกับฝุ่ นละออง
จะกระตุน้ ให้หลอดลมหดตัว อาจนาไปสู่ระบบหายใจล้มเหลวได้
 เพิ่มความเสี่ ยงต่อการเกิดภาวะนา้ หนักแรกคลอดของทารกน้ อยลง
และภาวะการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์ น้อยด้วย






ตัวสาคัญคือ ไนตริกออกไซด์ (NO) และไนโตรเจนไดออกไซด์
(NO2)
เกิดจากปฏิกริ ิยาเคมีระหว่ างไนโตรเจนและออกซิเจนในระหว่ างเผา
ไหม้ เชื้อเพลิงที่อุณหภูมสิ ู ง
ทาให้ เกิดการระคายเคืองที่ถุงลม ถุงลมโป่ งพอง และหอบหืด
เพิม่ ความเสี่ ยงของภาวะเส้ นเลือดอุดตันในสมอง (Acute ischemic
stroke)
ทาให้ นา้ หนักของทารกในครรภ์ ลดลงและภาวะการเจริญเติบโตของ
ทารกในครรภ์ น้อย
อาจเปลีย่ นเป็ น nitrosamines และทาให้ เกิดมะเร็งที่ปอด
 ไม่ มส
ี ี ไม่ กลิน่ ไม่ มรี ส
 เกิดจากกระบวนการเผาไหม้ เชื้อเพลิงทีไ่ ม่ สมบูรณ์
 เมือ
่ ถูกดูดซึมจะจับกับฮีโมโกลบินได้ ดกี ว่ าออกซิเจน 200
เท่ า
 ก่ อให้ เกิดภาวะเซลล์ ขาดออกซิเจน ทาให้ เป็ นโรคหัวใจ
 เพิม
่ ความเสี่ ยงต่ อการเกิดภาวะนา้ หนักแรกคลอดของ
ทารกน้ อยลง และภาวะการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์
น้ อย
 เกิดจากปฏิกริ ิ ยาทางเคมีระหว่ างสารประกอบไฮโดรคาร์ บอน
และก๊ าซออกไซด์ ของไนโตรเจน โดยมีแสงแดดเป็ นตัวเร่ ง
ปฏิกริ ิยา
 เมื่อรวมตัวกับสารอืน
่ ๆ ที่เกิดจากปฏิกริ ิยาเดียวกัน เช่ น อัลดีไฮด์
คีโตน ทาให้ เกิดหมอกสี ขาวๆ ปกคลุมทัว่ ไปในอากาศ
 ทาให้ ระคายเคืองต่ อตา ระบบทางเดินหายใจ ความสามารถใน
การทางานของปอดลดลง เหนื่อยง่ าย
 เพิม
่ ความเสี่ ยงต่ อภาวะเส้ นเลือดอุดตันในสมอง (Stroke)
 กลุ่มเสี่ ยงคือ เด็ก คนชรา และผู้ทเี่ ป็ นโรคปอด
 เกิดจากเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ของสารอินทรี ยจ์ าก
ยานพาหนะและโรงไฟฟ้ า
 การจราจรและการเผาใบไม้ หญ้าแห้งเป็ นแหล่งกาเนิ ด
หลักของไฮโดรคาร์บอน
 กลุ่มไฮโดรคาร์ บอนที่สาคัญคือ Polycyclic aromatic
hydrocarbon (PAH) ทั้งนี้ International Agency for
Research on Cancer ได้จดั ให้สารเคมีในกลุ่ม PAH เป็ น
สารก่อมะเร็ งกลุ่มต่างๆ
ภาพก้อนมะเร็งปอด
แนวทางการป้ องกัน
ประชาชนต้องร่ วมมือกันงดทากิจกรรมต่างๆ ที่ก่อให้เกิดควันพิษ เช่น
การเผาขยะ เผาหญ้า และควรใช้ยานพาหนะต่างๆ เท่าที่จาเป็ น
 ในกรณี ที่ตอ
้ งออกนอกอาคาร ควรปิ ดปากและจมูกด้วยหน้ากากอนามัย
หน้ากากที่มีประสิ ทธิภาพดีที่สุด ได้แก่ ชนิดครอบทั้งปากและจมูก (ที่ใช้
ป้ องกันไข้หวัดนก) หากไม่มีสามารถใช้หน้ากากผ้าหรื อกระดาษทัว่ ไป
หรื อผ้าชุบน้ าหมาดๆ แทนได้

แนวทางการป้ องกัน
ประชาชนทัว่ ไป ควรงดกิจกรรมนอกบ้านเป็ นเวลานานๆ และควรงด
ออกกาลังกายทุกชนิด เพราะจะทาให้ได้รับสารมลพิษมากกว่าปกติ
 หมัน
่ ทาความสะอาดในบ้านด้วยการใช้ผา้ ชุบน้ าถู แทนการใช้ไม้กวาด
 ผูป
้ ่ วยโรคระบบทางเดินหายใจ หรื อโรคหัวใจ ผูส้ ูงอายุ และเด็ก ควร
หลีกเลี่ยงการออกนอกบ้านเรื อน
 ผูท
้ ี่มีอาการผิดปกติรุนแรงเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ ควรไปพบ
แพทย์หรื อไปรับบริ การที่สถานบริ การสาธารณสุ ข
