Transcript نشانگرهای مرگ و میر

1
‫نشانگرهاي‬
‫سالمت (‪)Indicators of health‬‬
‫جامعه ما تا چه اندازه سالم است؟‬
‫موارد كاربرد نشانگر‪:‬‬
‫• اندازه گيري سطح سالمتي جامعه‬
‫• مقايسه سطح سالمتي يك جامعه در مقاطع زماني متوالي‬
‫• مقايسه سطح سالمتي جوامع مختلف با هم در يك مقطع زماني‬
‫• تعيين نيازهاي سالمت يك جامعه‬
‫ً‬
‫• نحوه تخصيص منابع (كه معموال محدودند!)‬
‫• نظارت و ارزشيابي خدمات و برنامه هاي بهداشتي و ميزان دستیابی به اهداف‬
‫‪2‬‬
‫ویژگیهای نشانگر‬
‫‪.1‬‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪3‬‬
‫ه‬
‫‪(Valid‬معتبر )‪ :‬دقیقررا هنرراز چررران اا انرردازه گرر د درره ا ررد انرردازه رفترره‬
‫شود‪.‬‬
‫‪(Reliable‬قا ل اعتناد)‪ :‬ا رچند نفر دا نقاط مختلف ر انردازه رر ن‬
‫انجام دهند‪ ،‬نتا ج کساز اشد‪.‬‬
‫ر ر ررعیت مر ر ررواد را ر ر ر ‪،‬‬
‫‪(Sensitive‬حسر ر ررا )‪ :‬نسر ر رریت ر ر رره بیر ر ر ر ا‬
‫حسا اشد‪.‬‬
‫ررعیت مررواد را ر‬
‫‪ ( Specific‬یر ه)‪ :‬فقررم مررنعکن دننررده بیرر ا‬
‫اشد‪.‬‬
‫‪( Feasible‬امکاز پذ ر)‪ :‬جنع آ ان داده هان مواد نیاز ران محاسرهه‬
‫نشانگر‪ ،‬امکاز پذ ر اشد‪.‬‬
‫‪( Relevant‬مربوط)‪ :‬دا فهم عیت مواد را دن دند‪.‬‬
‫نکات مهم در مورد نشانگر در سالمت‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫‪4‬‬
‫انر رردازهس ر ن سر ررجا سر ررالمس ر ر جامعر رره مشر ررکل اسر ررت لر ررذا ر ر نشر ررانگر ر ررا‬
‫ننیستواز ران ا ن منظوا دا نظر رفت‪.‬‬
‫هن ررانجوا د رره س ررالمت ش ررامل ا‪،‬ع رراد ون ررا وز اس ررت‪ ،‬نش ررانگرهان ون ررا ونی نر ررا ر سرران‬
‫اندازهس ر ن سجا سالمت الزم است‪.‬‬
‫عداد اندکی از نشانگرها اجد تنام ی یهان الزم ران نشانگر هستند‪.‬‬
‫لررذا ررران را ر سررجا سررالمت ر جامعرره ا ررد چنررد ن نشررانگر اا دا نظررر رفررت دا‬
‫مجنوع تصنیمس ر ن ننود‪.‬‬
‫انواع نشانگر سالمت‪:‬‬
‫اا‬
‫نشانگرهان مرگ مر (‪)mortality‬‬
‫نشانگرهان ا تال (‪)morbidity‬‬
‫نشانگرهان ناتوانی (‪)disability‬‬
‫نشانگرهان بذ ه (‪)nutrition‬‬
‫نشانگرهان دیفیت زندگی (‪)quality of life‬‬
‫نشانگرهای مرگ و مير(‪)mortality‬‬
‫• نقجه شر ع اازیابی سجا سالمس جوامع هستند‪.‬‬
‫• ه دلیل دنت ل یناایهان عفونی‪ ،‬مراانهان مرگ دا ادث س دشواها‬
‫کاهش افتهساند‪.‬‬
‫• ل ررذا نش ررانگرهان م رررگ مرر ر ‪ ،‬حساسر ر ت ررود اا ررران نش رراز‬
‫دادز سجا سالمس جوامع از دست دادهساند‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• ميزان خام مرگ و مير(‪ CDR‬يا ‪)Crude Death Rate‬‬
‫– عداد مرگ دا يك سال ه ازاء هزاا نفر جنعيت‬
‫– سادهسترین سیله اندازهس ر ن مر ایی است‬
‫– راي اازيابي فعاليتهاي بهداشسي يك جامعه دا طول زمانهاي متوالي‬
‫مناسب است‬
‫– محد د ت‪:‬‬
‫• عدم امکاز مقایسه دا يك مقجع زماني دا رز جوامع مختلف از نظر تردیب‬
‫سن ‪ ،‬جنس ‪ ،‬ن ادن‬
‫– اال ا پا رز ودز آز دا يك مقجع زماني نشانه‬
‫جامعه ن ست‬
‫– دا ا راز‪6/5 :‬‬
‫‪6‬‬
‫عیت بهداشس‬
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• ميزانهاي اختصاص ي سنی مرگ ومير‬
‫(‪)ASDR=Age Specific Death Rate‬‬
‫سودمند برای بررس ی مشکالت بهداشتی و اولویت‌بندی در برنامه‌ریزیهای‬
‫بهداشتی‬
‫‪7‬‬
8
9
10
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫•‬
‫‪11‬‬
‫مرااز مرگ نوزاداز (‪ NMR‬يا ‪)Neonate Mortality Rate‬‬
‫– عداد مرگ نوزاداز زير يك ماهه ( ا ‪ 28‬ا ز) ه ازاي هر هزاا تولد زنده‬
‫ه‬
‫معنوال يكسال)‬
‫س‬
‫دا يك د اه زماني ا (‬
12
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
13
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
14
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫•‬
‫‪15‬‬
‫مرااز مرگ شر واااز (كودكاز زير يك سال) (‪ IMR‬يا ‪Infant Mortality‬‬
‫‪)Rate‬‬
‫– تعداد مرگ شيرخواران زير يك سال به ازاي هر هزار تولد زنده در سال‬
‫• از هزار تا تولد‪ ،‬چند تا به يك سالگي نمي‌رسند؟‬
‫– از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است‬
‫– نشانگر سطح سالمتي نه تنها شيرخواران‪ ،‬بلكه كل جامعه است‪.‬‬
‫– مناسب‌ترين نشانگر شرايط اقتصادي اجتماعي جامعه است‬
‫ً‬
‫– نشانگري حساس براي دسترس ی‪ ،‬کاربرد و موثر بودن مراقبتهای بهداشتی خصوصا‬
‫مراقبتهاي قبل از تولد هم هست‪.‬‬
‫– باال بودن این ميزان نشاندهنده موارد ذیل است‪:‬‬
‫• نیازهای برآورد نشده بهداشتی‬
‫• عوامل نامساعد محیطی‬
‫پزشکی‬
‫• شرایط نامناسب اقتصادی‪ ،‬تغذیه‪ ،‬آموزش‪ ،‬بهداشت محیط و مراقبتهای ‌‬
16
17
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
18
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH Community
Medicine Specialist
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• ميزان مرگ كودكان يك تا چهار ساله‬
‫– تعداد مرگ در کودکان یک تا چهار ساله نسبت به هزار کودک در این‬
‫سنين در یک سال‬
‫– در محاسبه آن‪ ،‬تعداد مرگ شيرخواران حذف می‌شود‬
‫– نشاندهنده وضعیت خدمات بهداشت مادر و كودك‪ ،‬تغذيه مناسب‪،‬‬
‫پوشش ايمن‌سازي و عوامل محيط زیست و سایر عوامل خارجی‬
‫‪19‬‬
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• ميزان مرگ كودكان زير ‪ 5‬سال (‪)U5 Mortality Rate‬‬
‫– محاسبه به دو طریق‪:‬‬
‫• مخرج کسر‪ ،‬موالید زنده یک سال باشد‬
‫• مخرج کسر‪ ،‬کودکان زیر ‪ 5‬سال باشد‬
‫– باال بودن آن نشانه موارد ذیل است‪:‬‬
‫• ميزان باالی تولد‬
‫• ميزان باالی مرگ کودکان‬
‫• کم بودن امید به زندگی‬
‫‪20‬‬
‫ررا توجرره رره ننرروداا مرررااز مرررگ كودكرراز‬
‫زي ر ررر پ ر ررنج س ر ررال دا فا ر ررله س ر ررال‬
‫ه رراي ‪ ١٣٧٢ -١٣٨٦‬ك رراهش چش ررم‬
‫ر ي داشته است‪ ،‬ه طواي كه‬
‫از ( ‪ ) ٤٦ /٣‬دا سررال ‪ ١٣٧٢‬رره( ‪٥‬‬
‫‪ ) ٢٢ /‬دا هزاا تولرد زنرده دا سرال‬
‫‪ ١٣٨٦‬اسيده است‪ .‬اين مررااز از‬
‫سررال ‪ ١٣٧٢‬تررا ‪ ١٣٧٨‬ا نررد نز لرري‬
‫منظن ر ر رري نداش ر ر ررته ر ر ررن از ه ر ر ررر‬
‫ش ررزب نز ل رري‪ ،‬س ررال ‪،‬ع ررد آز ي ررك‬
‫اف ررزا ش (ش ررزب ررعودي) دااد ‪،‬‬
‫ل رري از س ررال ‪ ١٣٧٨‬رره ‪،‬ع ررد ا ن ررد‬
‫ننرروداا نز لرري اسررت‪.‬كرراهش مرررااز‬
‫م ر ر رررگ كودك ر ر رراز زي ر ر ررر پ ر ر ررنج س ر ر ررال‬
‫نسرریت رره مرررگ نرروزاداز از ا نررد‬
‫بهتر ر ر ر ي ر ر ر ررواداا ر ر رروده از ‪٥٠‬‬
‫دا ررد ه ررم زش ررت ك رراهش داش ررته‬
‫اسر ر ر ررت‪ .‬اير ر ر ررن كر ر ر رراهش چشر ر ر ررنگر‬
‫ه‬
‫احتنرراال مرري توانررد دلي رري ررر م روثر‬
‫ر ر ر ررودز رنامر ر ر رره هر ر ر رراي كشر ر ر ررواي‬
‫سر ر ررالمت كودكر ر رراز شر ر ررامل اينر ر ررن‬
‫س ر ر ررازي‪ ،‬بذي ر ر رره ر ر ررا ش ر ر ررر م ر ر ررادا‬
‫سر ررايربرنامه هر ررا كر رره هر ررد آنهر ررا‬
‫پزشر ر ر ررگر ي از مر ر ر رررگ كودكر ر ر رراز دا‬
‫سال هاي ا ليه است‪ ،‬اشد‪.‬‬
‫‪Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH‬‬
‫‪Community Medicine Specialist‬‬
‫‪21‬‬
22
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
23
24
Dr Seyyed Alireza Moravveji - MD MPH
Community Medicine Specialist
25
26
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• مرااز مرگ مادااز ه علل ناش از ااداان‬
‫(‪ MMR‬يا ‪)Maternal Mortality Rate‬‬
‫تعداد مرگ دوران بارداري‌ به ازاي هر ‪ 100000‬تولد زنده در طي يک دوره‬
‫مشخص‬
‫‪27‬‬
‫ي‬
‫عريف ‪ WHO‬از مرگ مادا س‬
‫م رررگ ير ر زز دا طر ررول د ااز رراادااي تر ررا ‪ 42‬ا ز ر ررن از‬
‫زاينرراز‪ ،‬رره هررر علسرري درره رره رراادااي مرررتهم اشررد يررا‬
‫دا اث ررر رراادااي بير ر ا مرب رروط رره آز س ررر ع ش رده‬
‫اشد‬
‫• ن‪:‬‬
‫تصاد ‪ ،‬سقوط‪ ،‬سو تگي ‪ ...‬مرگ ماداي نزست‬
‫‪28‬‬
‫• ميزان مرگ مادران گویای موارد زیر است‪:‬‬
‫ی‬
‫– درجه کفایت مراقبتهای دوره باردار ‌‬
‫– بازتابی از اوضاع اقتصادی و اجتماعی‬
‫– چگونگی مراقبتهای پزشکی در قبل و هنگام زایمان‬
‫– استفاده موثر یا ناموثر از وسایل تنظیم خانواده‬
‫• نشانگری حساس برای عدالت و برابری در سالمت است‬
‫• مرگ در ابتدا و انتهای سنين باروری بیشتر است‪.‬‬
‫• چ ووون ثب ووت موالی وود ب ووه ص ووورت ک وواملتر و ج ووامعتری در مقا س ووه ب ووا ثب ووت‬
‫م وووارد م وورگ جن ووين ان ووام می‌گي وورد ای وون ميو وزان تنه ووا ب وور اس وواس تع ووداد‬
‫موالید زنده (مخرج کسر) صورت می‌گيرد‪.‬‬
‫‪29‬‬
30
31
‫نشانگرهاي مرگ مر (‪)Mortality‬‬
‫• اميد ه زندگي (‪ )Life Expectancy‬دا د تولد‪:‬‬
‫متوس ووط تع ووداد س ووالهاري اس ووت ك ووه در ص ووورت ادام ووه ميزانه وواي‬
‫موورگ اختصاصو ي سووني فع ووي (رونوود فع ووی موورگ وميوور جامعووه)‪ ،‬كودكووان‬
‫به دنيا آمده عمر خواهند كرد‬
‫به شدت تحت تأثير ‪ IMR‬است‪.‬‬
‫محاسبه جداگانه براي هر دو جنس‬
‫بهترين نشانگر رشد اقتصادي اجتماعي است‬
‫‪32‬‬
33
34
‫• ميزان اختصاص ی‪-‬علتی مرگ (‪)Cause Specific Death Rate‬‬
‫– تعداد مرگ ناش ی از یک علت خاص طی یک سال در یک ناحیه‬
‫جغرافیایی خاص در ‪ 1000‬نفر‬
‫– گویای خطرمرگ از شرایط خاص می‌باشد‪.‬‬
‫– کمک به بیان فرضیه‌هایی در زمینه علل بیماری می‌کند‪.‬‬
‫‪35‬‬
‫• مرااز مرگ نسبي (‪)Proportional Mortality Rate‬‬
‫یا نسبت ميرایی‪ :‬تعداد مرگهایی که به علت یک بیماری‌ خاص‬‫رخ داده‌اند‬
‫اهمیت نسبی یک علت اختصاص ی مرگ را در رابطه با کل‬‫مرگها در جامعه بیان می‌کند‪.‬‬
‫نسبتی از زندگیها را که می توان به وسیله ریشه کنی یک علت‬‫اختصاص ی مرگ ن ات داد برآورد می‌کند‪.‬‬
‫آسان‌ترين راه براي برآورد بار يك بيماري در جامعه‬‫ً‬
‫(مثال ميزان مرگ نسبتي بيماریهاي واگير‪ :‬مفيد براي تعيين‬‫وسعت مرگهاي قابل پيشگيري با واكسن)‬
‫‪36‬‬
37
38
39
‫• مرااز كشندگي (‪)Case Fatality Rate‬‬
‫تعداد افراد تلف شده‪ ،‬در بين تمامي افراد مبتال به آن بيماري در‬
‫يك مدت مشخص مي‌باشد‬
‫در بيشتر موارد براي همه‌‌گيریهاي خاص بيماریهاي حادي كه تمام‬
‫بيماران در دوره زماني مشخص ي تحت نظر قرار مي‌گيرند به كار‬
‫مي‌رود تا بتوان مرگهاي ناش ي از آن بيماري را محاسبه كرد‪.‬‬
‫ميزان كشندگي را نبايد با ميزان مرگ نسبی اشتباه كرد‬
‫‪40‬‬
‫نشانگرهاي ا تال (‪)Morbidity‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫تو یف سالمس فقم دا قالب نشانگرهان مرگ مر نراه دننده واهد‬
‫ود‪.‬‬
‫چرادرره رراا سررنگرز رارره یناایهررا درره مرررگ زیررادن ننرری دهنررد (ا انرری‪-‬مر سرزمن‬
‫‪ )...‬مشخص نخواهد شد‪.‬‬
‫لذا نشانگرهان ا تال ه عنواز مکنل نشانگرهان مرگ ران عیرز س عیت‬
‫سالمت جامعه ه کاا می ا ند‪.‬‬
‫انواع ‪:‬‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫–‬
‫‪41‬‬
‫مرااز ر ز (‪)Incidence Rate‬‬
‫شيوع (‪)Prevalence‬‬
‫ن‬
‫مرااز غییت از کاا ا مداسه ه اطر یناا س‬
‫مد ‪،‬ست ن دا ینااستاز‬
‫نشانگرهان ناتواني (‪)Disability‬‬
‫• شا ص سولیواز (‪:)Sullivan‬‬
‫– امید به زندگی بدون ناتوانی‬
‫– با کم کردن زمانهای ناتوانی و بستری و عدم امکان فعالیتهای مهم برای فرد از‬
‫امید به زندگی به دست می آید‪.‬‬
‫• امید ه زندگی تجهیق داده شده ا سالمت‪:‬‬
‫(‪ HALE‬يا ‪)Health- Adjusted Life Expectancy‬‬
‫امید به زندگی همراه با سالمتی را می سن د‬
‫تعداد سالهایی که امید می رود هر نوزاد تا پایان عمر بر اساس ميزانهای جاری سالمت‬
‫و بیماری و مرگ و مير‪ ،‬در سالمت کامل به سر برد‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫نشانگرهان ناتواني (‪)Disability‬‬
‫•‬
‫سالهاي زندگي تجهيق داده شده ا ناتواني‬
‫(‪ DALY‬يا ‪)Disability Adjusted Life Year‬‬
‫تعداد سالهای سپری شده با ناتوانی یا از دست رفته بر اثر مرگ زودرس را نشان می‬
‫دهد‪.‬‬
‫يك ‪ DALY‬برابر با يك سال از دست رفته از زندگي سالم است‬
‫بهترین نشانگر براي تعيين بار بيماري (‪ )Burden of Disease‬به حساب می آید‪.‬‬
‫ی= فاصله بين وضعیت سالمت جامعه و وضعیت سالمت مرجع‬
‫بار بیمار ‌‬
‫تأثير مداخالت سالمتی در یک منطقه را نشان می دهد‪.‬‬
‫‪43‬‬
What are DALYs?
• DALYs = Disability Adjusted Life
Years
• A common measurement unit for
morbidity and mortality
• Facilitates comparisons of all types
of health outcomes
‫ی‪:‬‬
‫بار بیمار ‌‬
‫• م موع عمر از دست رفته در نتی ه مرگ زودرس‪YLL :‬‬
‫ی‪YLD :‬‬
‫• زمان سپری شده توام با ناتوانی و معلولیت در اثر بیمار ‌‬
‫•‬
‫‪DALY= YLL+YLD‬‬
‫‪46‬‬
DALYs ‫مفهوم‬
DALYs
=
YLL
+
YLD
Disability
Years of
Year
Adjusted
Life
Lived
Life
Lost
Disability
Years
Mortality
Morbidity
No disability
82,5 years
DALYs due to living with disability
(Red area measures DALYs.
Red + white is a “normal” life)
NO
DISABILITY
82,5 YEARS
DALYs due to early death
(Red area measures DALYs.
Red + white is a standard life)
NO
DISABILITY
82,5 YEARS
DALYs due to disability and
premature death combined.
NO
DISABILITY
82,5 YEARS
Relation between QALYs and DALYs
DALYs = healthy years lost
QALYs = healthy years gained
53
54
‫ده بیماری که بیشترین بار را به جامعه تحمیل می کند‬
‫‪-1‬حوادث ترافيكي‬
‫‪ -2‬ينااي هاي عضله قلب‬
‫‪-3‬افسردگي‬
‫‪-4‬استئوآاتريت‬
‫‪-5‬ديا ت‬
‫‪-6‬حوادث عر قي سكته مبزيس‬
‫‪-7‬سقوط‬
‫‪-8‬تولد ز دا كنهود زز‬
‫‪-9‬اعتياد‬
‫‪-10‬ا تالال ا انی شد د‬
‫‪59‬‬
‫نشانگرهان بذ ه‬
‫‪.1‬‬
‫اندازه گيریهای تن سنجی (‪ )Anthropometric‬کودکان قبل از مدرسه مثل‬
‫وزن و قد‪ ،‬دور قسمت میانی باز ‌و‬
‫قد و گاهی وزن کودکان هنگام ورود به مدرسه‬
‫شیوع وزن کم هنگام تولد (زیر ‪2/5‬کیلوگرم)‬
‫وزن برای سن کودکان‬
‫قد برای سن کودکان‬
‫وزن برای قد کودکان‬
‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫‪.4‬‬
‫‪.5‬‬
‫‪.6‬‬
‫‪ .7‬نمایه توده بدنی(‪ )BMI‬برای سن کودکان‬
‫‪60‬‬
61
‫شاخص بهداشتی (‪)Health Index‬‬
‫• تردیب از چند نشانگر بهداشس می اشد‬
‫• شا ص دیفیت جسنی زندگی‬
‫(‪)Physical Quality of Life Index‬‬
‫• شا ص توسعه انسانی‬
‫(‪)Human Development Index‬‬
‫‪62‬‬
‫شا ص دیفیت جسنی زندگی‬
‫‪Physical Quality of Life Index‬‬
‫•‬
‫نشانگر است‪:‬‬
‫س‬
‫شامل سه‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مقیا رز فر تا د‬
‫مناسب ران مقایسه هان رز املل ه‬
‫عدم دا نظر رفته شدز پول (سرانه تولید نا الص م ه)‬
‫مقایسه ا الت دراالن هند (دااان عدد اال دا ا ن شا ص) راه‬
‫دشواهان نفس (عدد پا رز)‬
‫اازیابی سیاستهان اجتناعه‪ ،‬اقتصادن سیا‬
‫(عدم اازیابی اشد اقتصادن)‬
‫•‬
‫‪63‬‬
‫– مرااز مرگ نوزاداز (‪)NMR‬‬
‫– امید ه زندگی دا پا از سالگی‬
‫– مرااز سوادآموزن‬
HDI
Human Development Index
1. Life expectancy at birth
2. Adult literacy rate
3. GDP per capita
64
‫شا ص توسعه انسانی‬
‫(‪)Human Development Index‬‬
‫داآمد اا میسسنجد‪.‬‬
‫• سه جنهه طول عنر‪ ،‬تحصیال‬
‫ق‪:‬‬
‫• دستیابی ه شت ن توانا یهان پا ه زندگی انسانی (سه جنهه فو س‬
‫عنر طوالنی‪ ،‬دانش داشتز لذ ردز از زندگی استاندا ساد) اا‬
‫اازیابی میس دند‪.‬‬
‫• مقیا‬
‫‪65‬‬
‫رز فر‬
67
68
72
73
74
‫اتهه جنهوان اسالمی ا راز دا ‪HDI‬‬
‫سال ‪2004‬‬
‫سال ‪2005‬‬
‫سال‪2006‬‬
‫سال‪2007‬‬
‫سال‪2008‬‬
‫سال ‪2011‬‬
‫‪101‬‬
‫‪99‬‬
‫‪96‬‬
‫‪94‬‬
‫‪84‬‬
‫‪88‬‬