Transcript uygarlık tarihi bahar 7.hafta

UYGARLIK TARİHİ
7. HAFTA
MUTLAKİYET ÇAĞI
Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Nurşen Gök
Kaynakça: Chris Harman, Halkların Dünya
Tarihi,İstanbul, 2011; Clive Ponting,
Dünya Tarihi, İstanbul, 2011.
• PRENSİN GÜCÜ: RÖNESANS DEVLETİ
• Siyasi organizasyanun ortaçağ geç ve erken modern formları
arasındaki geçişler, feodal güç yapılarının çöküşü başlangıcı ,
merkezi bölgesel devletlerin konsolidasyonuna doğru ilk adımlar
15. yüzyılda Avrupa: İtalya ve Almanya'da kent devletleri; Kutsal
Roma İmparatorluğu; Fransa ve İspanya feodal monarşileri.
İtalya: 15. yüzyılın ortalarında beş şehir devleti ortaçağ komünleri
yerini alır: Floransa, Napoli, Roma ve Vatikan, Milano, Venedik.
Temsili ve anayasal yapıların çeşitli varyasyonları .
Ticaret ekonomisinin Yükselişi, ticari bankacılar yeni ve önemli sınıf.
Yeni elitlerin elinde güç yoğunlaşması.
Floransa: 1430 adlı itibaren iktidara Medici yükselişi
• Soylu nedimler ve İtalya’da soylu ağı,
Prens ve nedimi
Tören, aile ve patronaj ağlar yoluyla yetki
temsili ve tekrarlanan idia
ve sanat.
1494 yılından itibaren İtalya’nın Fransızca
ve İspanyolca istilası.
Niccolo Macchiavelli, Prens, 1513
•
Fransa: 1453 -1530 arasında birleşme
Üç sınıf: din adamları, soylular, taşralılar
Daimi ordu; yeni mali rejim ve vergilendirme sistemi. Ilahi nitelikleri ile nihai
egemen olarak hükümdar kavramı.
İspanya: birleşmesi yönünde bir eğilim, özellikle Aragon Kastilya ve Isabella
Ferdinand 1469, evlilik yoluyla
Hükümdarlar ilahi yaptırımı.
Yahudiler ve Müslümanlar atılması: homojenizasyon ve bölgesel
birleşmelere doğru eğilimin bir parçası.
Genel olarak, geç 15. yüzyıl boyunca: devlet bürokrasisinin büyümesi, yeni
vergilendirme politikaları, ordular oluşumu mutlakiyetçi yönetimlerin
temellerini atacaktır. Bölgesel birleşme, ilahi kural kavramları, merkeziyetçi
eğilimler, çeşitli güç sahiplerinin dengelenmesi.
• Floransa: 1430 adlı
itibaren iktidara
Medici yükselişi
• Soylu nedimler ve
İtalya’da soylu ağı,
Prens ve nedimi
• Niccolo Macchiavelli, Prens,
1513 dileren
• 16.yy devlet düşüncesini
belki en iyi dile getiren ve
ilkelerini ortaya koyan
düşünür İtalyan Makyavel.,
•
Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, ist, 1981, s.75
• 2.Gelibolulu Mustafa Âlî, Nushatü’s–
Selatin (Sultanlara Tavsiyeler)
3.Anonim, Hırzü’l–Mülûk (Hükümdarların
Tılsımı)
4.Anonim, Kitâb-i Müstetâb (Güzel-hoş
Kitab)
• AVRUPA’DA HANEDANLAR
ÇARPIŞMASI
• Osmanlı ve Ming İmparatorluklarındaki
nispeten istikrara karşılık 16.yy Avrupası
dini bölünme ve hanedan çatışmaları
kargaşası içinde.
• Ponting, s.533.
• Siyaset ulusal çıkarları değil, hükümran
aristokrat aile çıkarları tarafından belirleniyordu.
• Habsburglar, Luxemburglar, Wittelsbachlar
çekişmesi, veya din savaşları Fransız İngiliz taht
üzerindeki kavgaları 14. 15. yy lardan farklı
değil: Diğer endüstri öncesi devletlerde
olduğu gibi Taht verasetinin sağlanması
hanedanın başarısı için hayati öneme sahip.
• Ponting, 533, 534
• .
• Avrupa tarihi 1500’den sonra 150 yıl Habsburgların kıtaya sahip
olma çabaları ve bunun doğurduğu muhalefetiçinde döndü
durdu.
•
•
•
•
•
•
Çatışmanın ilk aşaması Fransız ve Habsburg ididaları nedeniyle İtalyaydı.Fr. Kralı 1. François 1525’te esir.Napoli,
Ceneviz, Milano üzerindeki hak iddialarından vaz geçti.
Habsburglar ayrıca Osmanlıya karşı Hristiyanların korunması görevini üstlenmişti.ve Alman Luthercilere karşı
Katolikleri koruma.V. Karl prenslerin desteğini kaybetti ve 1552 de dini birliği sağlama çabasından vaz geçti. 1555
Augsburg barışı dinin dünyevi kralların emrini izlemesigerektiğini onayladı ve ALMAman prenslerle
karşılaştırıldığında İmpara.torluğun yy.lardır etkin bir güce sahip olmadığını gösterdi.1550’ler Habsburglar iflasın
eşiğine gelmişti (Amerikadaki sahiplikleri hollanda hakimiyetleri ancak farklı toprakları elde tutmak için etkili
politika geliştirilemiyor).
Habsburg ikiye bölündü: Karl çekildi. Kardeşi Ferdinand tahta geçti ve oğlu II. Felibe (1556-1598) İspanya’da
iktidarda.
Bu arada Fransa hükümdarlığı Catherina Medici ve kendi içlerinde de din bakımından bölünmüş aristokrat ve
kraliyet ailelerinin güçlü etkisiyle dağıldı.16. yy sekiz iç savaş ve tamamen yıkılan bir Fransa devleti.
1572 2000 protestan öldürüldü. Aziz Bartolemeus katliamı. 1591 Nantes fermanı hoşgörü. Henri yeterince aktolik
olmadığı gerekçesiyle öldürüldü. Bu durum Habsburglara müdahale imkanı tanıdıysa da Hollanda isyanı engelledi.
Avrupayı etkileyecek sonraki büyk savaşlar dizisi 1618 Bohemya protestan malikanelerinin Habsburglara II.
Ferdinanda isyanı.İsveç , Danimarka, Hollanda kralları Habsburglara karşı işe karıştı.
•
Habsburglar egemenliklerini Avrupa’ya kabul etirmeyi başaramadılar.
•
Ponting, 536-538.
• 1530 Zwingli’nin emri
üzerine inançlarından
dolayı ilk Protestan
öldürüldü.
• Ponting, 532
• ASKERİ DEVRİM
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
15. yy. sonu hala temel ordu:r.
Okçular, kargı askerler, süvariler.Az sayıda top. Burçlarda savunma topçusu. Kasabaların ele
geçirilmesinde zorlaşma.
Temel dönüşüm: 1550ler yivsiz namlulu tüfek. Kılıç, balta mızrak, yayın tamamen tarihe
karışması.
17. yy başı ilk sahra topları. İsveçliler 1630’da 80 tanesini alan sürebiliyor.
Sonuç Avrupa ordularında asker sayısının süratle büyümesi.
145o sonrası 200 yıl içinde gemicilikte de büyük gelişmeler. İlk uzun mesafeli harekat
Hollandalılar tarafından İspanyollara karşı.
17.yy ortası Avrupa donanmaları Karayiplerde, Hint okyanusunda ve pasifikte harekat
yapabiliyordu.
1590 Koreliler ilk zırhlı türü gemiyi üretti.
Bu ordular için silah depoları(barut vs. için), tersaneler inşa gerekliliği, ayrıca orduya asker alımı
ve paralarının ödenmesi gerekiyordu. Askeri masraflar devlet gelirinin neredeyse tamamını
götürüyor. Zengin Osmanlıda gelirin 2/3’ü . Savaşlara katılmaktan kaçan İng gibi ülkeler de iflas
edebiliyordu. VII. Hanry manastır arazilerine el koydu.vergi ve zorla borç aldı. İ,spanya II.Felibe de
aynı durumda.
Pek çok devlet büyük ordular oluştracak bürokratik alt yapıya sahip değildi.Asker bulmak zorluğu
var.Yağma umutlu kişilerden oluşuyor.Hükümdar adına ordu besleyen taşeronlar başarırsa zengin
oluyor. Ulaşım beslenme sorunlu.köylerden temin. 1579 Osmanlı ordusu Safevilere savaşta farklı
yol kullanmak zorunda kaldı çünkü normal yol üzerinde köyle yok olmuştu.
Ponting. S.543, 534
• AVRUPAYA ÖZGÜ DEVLETİN
YÜKSELİŞİ
• Askeri devrimin yarattığı baskılar, büyük
orduları finanse etme zorluğu Avrupa’da
devletin gelişmesine temel oluşturdu.
• (M.Ö. 200’de 300 yıl Çin savaşan
devletleri gibi.Ancak Avrupa’da 1500-1945
arası hiçbir devlet diğerini mağlup ederek
birleşik bir alanda birliği sağlayamadı)
• Ponting, 546.
• .
Avrupada devlet gelişimine dair
iddia:? Tartışalım….
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1300’evrensel imparatorluk ve evrensel kilise de gerileme başlayınca, devletler bir ilerleme
sürecinin parçası olarak ortaya çıktı. Bu devletlerin temsili yada yarı demokratik bir yönetim, sınırlı
kontrollü devlet gücü, hukukun üstünlüğü, yerel özgürlüklerin ardından zamanla politik hakların
tüm yurttaşları kapsaması ve yaygınlaşmasıyla karakterize edilerek ortaya çıktığı
düşünülüyordu.Bu düşünceler Avrupada devletin ortaya çıkış süreciyle çok az ilişkili oysa…dört
etken bu süreçle ilintili kılınmıştır.
1-iyi tanımlanmış süreklilik taşıyan bir toprak parçası halinde bir araya getirilen siyasi birimler.
2-kaldırılan yerel ayrıcalıklar ve artırılan vergilerle gücün giderek daha fazla merkezileşmesi
3-Dışarıda savaş yapılması, içeride zorlayıcı güç tekeli
4.Bir devlet yapısının, bürokrasinin yaratılması ve toplumdaki diğer kurumların üzerinde olan
kanunların yaratılması.
Oysa Avrupada merkezi imparatorluk hiçbir zaman var olmadı..Charlemenj küçük bir
parça..farkedilmeden gelip geçti..papalık da iddiasına rağmen İtalyada küçük devlet..Avrupada
ulusal devletler de olmadı..siyasi birimler belli bazı hanedanların çevresinde kurulan
devletler..birimler ayrı..16.yy. başlarında kolllektif kimlik bilinci elitler arasında çok sınırlı, Kastilya,
Fransa İngiltere gibi az sayıda güçlü idareleri olan siyasi birimde…
16.17. yyda yerel meclisler büyüyen merkezi devlet karşısında güç kaybetti..
Hükümdarın güvenine sahip olan bir grup adama belirli yönetim işlavlerinin verilmesiyle ilkel bir
bakanlık sisteminin ortaya çıkması 17. yy sonlarına kadar gerçekleşmedi..
Ponting, s.546
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Devletin askeri ihtiyaçları çoğaldıkça idari yapı değişmek zorunda kaldı.
askeri devrim talepleri giderek berraklaşmaya başladı: Bu 16.yy başlarından itibaren orduyu
besleme ve teçhizat sağlamanın yanı sıra gelişen vergilendirme sistemlerinin yürütülebilmesi
için de ilkel bir bürokratik sistemin ve daha karmaşık bir idari yapının gelişmesini
gerektiriyordu.
16.yy ingilteresi 1530-1540 arası Thomas Cromvel’in rolüyle büyük bir yeniden örgütlenme
gerçekleşti.
Memur sayısında artış, vergilerin iltizama verilmesi…
Kral da değişmeliydi: devlet politikasını belirleyen yöneticiye dönüşmek zorunda..Bir çok insan
kralın politikasını belirleyen gözdeye güvenmek zorunda …
Avrupalı hükümdarlar daha merkezi denetimi kabul ettirmek, savaşmak, vergi istemek gibi risk
içeren devletin yapısını değiştiren bu değişimleri “ulusal devlet” yaratmak için değil kendi
güçlerini…gerisi bunun yanında gelişti…ulusal kimlikler daha güçlü devletlere evrildi…sınıflar
herhangi ulusal kimliği yansıtmıyordu…
1500’de Avrupada 500’ün üzerinde bağımsız birim, 1900’e gelindiğinde 25.
Başarı için basit tarif yok..Avrupa dışında yaratılan zenginlik…isp, portekiz güçlü devletler olarak
gelişmediler..ticaret..bazı devletler bu temel olmadan yaratıldı..Brandenburg-Prusya, MoskovaRusya sağlam ticari temel yok, kaba güç devletin yaratılmasında daha büyük rol oynuyor..
İngiltere yine istisna..
Ponting, s.550
• Avrupa'da devletlerin inşası pahallı bir süreçti. Kıtanın
her yerinde beraberinde ölüm ve acı getiren savaşlar bu
sürecin bir parçasıydı..Bir çok insan ve toplum
bağımsızlıklarını ve haklarını kaybetti…Ordular ve
bürokrasiyi ayakta tutmak için ek vergiler ve kaynaklara
el koyulması, içerdiği iç baskıyla birlikte daha da
pahallıydı..Yararı tutarlı bir kanun ve hukuk sistemi bir
ölçüde iç düzen..Bu 19:yy da geliştiği şekliyle Avrupa
devletinin temelini attı..yavaş yavaş gelişen ekonomik ve
sosyal adaletin (imtiyazlı elit itiraz etse de) eşlik ettiği
daha büyük güç, güvenlik güçleri aracılığıyla iç baskı ve
zorunlu askerlik gündeme geldi..
• Ponting, s. 552
Devletin oluşumunda Bir başka
yorum
• Merkantilizm-İngiltere, İspanya, Fransa Ulusal devletler
• 16.,17., yy egemen yönetim biçimi mutlak monarşi.
• İngiltere farklılığı: Normanlar toprağı kendi adamları
soylulara dağıtır. Kara Avrupadaki gibi bağımsız senyör
türemez. 1215 Magna Carta (Kral yurtsuz Jean). 13.yy
danışılan kimseler: şövalyeler, din adamları, kasaba
eşrafı –parlamentonun temeli. 14. yy parlamentoda
bölünme: Avam meclisi, Lordlar Meclisi. 16.yy 8. Henry
kiliseyi papalığın egemenliğinden kurtarır: Anglikan
Kilisesi. Kilise toprakları kralın,sonra satış yoluyla yeni
gelişen sınıfın. 18. yy. burjuvazi iyice güçlenir….
• Server Tanilli, Uygarlık Tarihi, İstanbul, 1981, s.78-79.
BRAUDEL..
• Modern devlete geçerken kentlerin bazı
ayrıcalıklarların muhafa edilmesi için boyun
eğmesi ve diğer ayrıcalıklardan vaz geçmesi
gerekmiştir. Karşılık olarak:
• Daha geniş çaplı ticaret
• Karlı borç vermeler
• Devlet görevlerinin satın alınabilmesi
• Ülkesel ekonomi kentsel ekonominin yerine
geçmektedir.
• Braudel, Uygarlık Tarihi, Ankara, 2001, s.364
Dünyadan Babür Devleti
• http://www.youtube.com/watch?v=gH5kzC
3zhv0 (DERS TARIH HINDISTAN BABUR
TURK MOGOL IMPARATORU CENGIZ
HAN TIMUR EKBER SAH TAC MAHAL)
• http://www.youtube.com/watch?v=FpBuj3L
t8ls (Kentler gölgeler)
• http://www.youtube.com/watch?v=dasS_D
-dZHk (Dünya tarihi Babür İmp Batıya
akan nehir)
http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://d.grassets.com/books/1320451456l/139673.jpg&imgrefurl=http://www.goodreads.com/review/show/70912
532&h=279&w=180&sz=1&tbnid=bh1_V3jUw3Kr7M:&tbnh=160&tbnw=103&prev=/search%3Fq%3Db
ab%25C3%25BCrname%26tbm%3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=bab%C3%BCrname&usg=__LsN
2o7HKDJGQyQW1mvB3inCjOnw=&docid=ZF83jbRa85cVHM&itg=1&hl=en&sa=X&ei=7VI0UZnPO4n
DhAfzooDICg&sqi=2&ved=0CHgQ_B0wCg
http://www.flickr.com/ph
otos/medmss/40477492
00/in/photostream/
•
•
•
•
•
•
•
Babürname Babür adına yazılmış bir hatırat. Babür kendisi tahta geçtiği andan
itibaren devletin başında bulunduğu resmi hayatı anlatıyor. Ferganada tahta
geçişinden itibaren ölümünden bir yıl öncesine kadar…seyahatname özelliği de var.
Sadece gezdiği yerleri anlatmıyor…kuş meraklarını tüm kuşlarını anlatıyor…botanik
var…felsefi tarafı..ibn-i halduna benziyor bölgenin halkını anlatıyor…yöneticileri
anlatıyor…özel hayatı hak da da yazıyor…içkiyle mücadelesini..vb. nehirlerde
yüzüşlerini dağlarda yürüyüşlerini anlatıyor..otobiyografik eserini sonra kızı devam
ediyor. Aile babalığını vb..başka kitapları divanı mesnevisi var…hattatlığı var…
Doç.Dr. Haluk Dursun kentler gölgeler..AGRAs
Baburname, ilkin Maveraünnehir’den Afganistan ve Pakistan’a, sonra Hindistan’ın
kuzeyinden Godavari nehrine değin uzanan bölgelere yayılmış Türklerin kültür
hayatına ve karşılaştıkları yerleşik kültürlerle kurdukları münasebetlere ışık tutan
yegâne eserdir.
A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 42, ERZURUM 2010, 125-145,
11-32
TÜRK DİLİ VE KÜLTÜRÜ AÇISINDAN BABURNAME’DE AVCILIK
The Hunting in Baburnama From the Point of Turkish Language and Culture
Mehmet Turgut BERBERCAN
Walters Art Museum
Babürname’den Babür Kabül’de
Babür Hindistan seferi esnasında
http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Babur,_during_his_second_Hindustan_campaign,_ridin
Saraya kabul edilen cizvit rahibi ve Ekber
Şah Cihan( 1627-1657/58) holding a durbar in the public audience hall of his palace
miniature painting by an unknown Mughal artist, around 1650
চিত্র:The Defeat of Baz Bahadur of Malwa by the Mughal Troops, 1561,
Akbarnama.jpg
উইকিকিকিয়া, মুক্ত কিশ্বকি়াষ থেকি (bengalce)
http://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%98%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0
%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF
কিত্র:Akbar - Project Gutenberg eText 14134.jpg
Badshahi camii
Agra_Itimad-ud-Daula_1.jpg.
Türbesi
Agra Kalesi