Transcript Bilişsel Gelişim Kuramları - Türkiye Yüzme Federasyonu

Gelişim özelliklerimiz
Gıyasettin Demirhan
Hacettepe Üniversitesi
Spor Bilimleri Fakültesi
TMOK Eğitim Komisyonu - Yüzme Federasyonu
Seminer, 9 Mayıs 2014, İstanbul
1
İnsan; biyo-kültürel ve sosyal bir
varlıktır
2
Temel Kavramlar
Büyüme
•Vücudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artması
- Vücudun değişik organlarında değişik hızlarda
gerçekleşebilir
Gelişme
•Organizmanın, büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin
etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden
değişmesi
- Olgunlaşma ve öğrenme etkileşimlerinin ürünüdür
Gelişim
•Organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel,
zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları
olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
kaydeden değişim
- Süreçtir
- Olgunlaşma ve öğrenme olmadan sağlanamaz
3
Olgunlaşma
•Vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu
yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme
yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle
geçirdiği biyolojik bir değişme
Öğrenme
•Bireyin çevresiyle belli bir düzeydeki etkileşimleri
sonucunda meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış
değişme
Hazırbulunuşluk
•Bireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı
zamanda, bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini,
tutumlarını, güdülenmişlik düzeyini, yeteneklerini,
genel sağlık durumunu kapsar
(Gibson ve Vinegradoff, 1986)
4
Gelişimle İlgili Temel İlkeler
•Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir
ürünüdür
•Gelişim süreklidir ve belli aşamalardan
geçer
•Gelişim nöbetleşe devam eder
•Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur
•Gelişim, genelden özele doğrudur
•Gelişimde kritik dönemler vardır
•Gelişim bir bütündür
•Gelişimde bireysel farklar vardır
5
Gelişimi Etkileyen Faktörler
Kalıtım
•23 çift kromozom
•DNA... Yaşamın özü
•Genler her insanın doğasına ve oluşumuna katkıda
bulunur
•Genotip ve fenotip farklıdır
•Baskınlık ve çekiniklik
Çevre
•Çevresel faktörler gelişimi etkiler
•Doğum sırasındaki durum bebeği etkiler
•Doğum sonrasında çevre bireyi etkiler
•Anne-baba ve çocuk yetiştirme tarzları
•Ailenin parçalanması
•Çocukların doğuş sırası
Hormonlar
•İç salgı bezlerinin salgıları
6
Farklı Dönemlerde Farklı Gelişim

Bebeklik
: Bedensel ve hareket gelişimi

Ergenlik
: Psikolojik ve cinsel gelişim

Yetişkinlik
: Sosyallik ve olgunlaşma
7
Büyüme ve Değişme
İnsan, döllenmiş tek bir yumurta olarak
hayata başlar ve ölünceye kadar sürekli
değişir
Gelişim
• Fiziksel Gelişim
• Devinişsel Gelişim
• Bilişsel Gelişim
• Duygusal Gelişim
• Kişilik Gelişimi
• Sosyal Gelişim
8
Gelişim Dönemleri

Doğum öncesi, bebeklik dönemi :0-2 yaş

Çocukluk dönemi
: 2-6 yaş

Okul dönemi
: 6-12 yaş

Ergenlik dönemi
: 12-18 yaş

Yetişkinlik ve yaşlılık dönemi : …
9
Fiziksel Gelişim-Doğum Öncesi








Zigot: Döllenmiş yumurta, mitosis hücre
bölünmesi
Anne ve babadan gelen 23’er kromozom
İki haftalık dönem dölüttür
Sonra embriyo devri başlar
Dış tabaka; ektoderm; duyu organları, sinir
sistemi, dış deri, saç, tırnak, dişler
Orta tabaka; mezoderm; kas, iskelet sistemi,
salgı, dolaşım sistemi
İç tabaka; endoderm; sindirim sistemi,
solunum sistemi, karaciğer, akciğer
İkinci ayda embriyo insan görünümünü alır
10
Fiziksel Gelişim-Doğum Öncesi






Üçüncü aydan sonra fetüs dönemi başlar
Beyin 7., 8. aylarda çalışmaya başlar
Doğumda boy ortalama 48-53 cm., ağırlık
2500-4300 gr arasındadır
Fetüsü olumsuz etkileyen etmenlerin
başında yetersiz beslenme gelmektedir
İlaç ve alkol kullanımı gibi etmenlerde
olumsuz etkide bulunur
Olumsuz çevre etmenleri ölüm, kalp
yetmezliği, solunum yetmezliği, alkol
bağımlılığı gibi olumsuzluklara neden
olur
11
Bedensel Gelişim-Bebeklik Dönemi (0-2 yaş)
Bedensel Gelişim

Doğumdan sonraki iki yılda hızlı gelişim olur

Baş , yetişkin ölçüsüne ulaşmak için yaklaşık
iki kat büyür

Bacak ve kollar yaklaşık altı kat büyür

Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur

Kalp atışı bebeklikte, yetişkinlerin yaklaşık
iki katıdır
12
Devinişsel Gelişim-Bebeklik Dönemi (0-2 yaş)








Bebek doğduğunda refleksif ve denetimsiz
vücut hareketleri yapar
İki yapında devimsel gelişimde ilerleme olur
On birinci ayda elinden tutunca yürür
Yeni doğan bebeğin işitme duyusu oldukça
gelişmiştir
İki yaşına doğru ses farklılıklarını ayırt
edebilir
Altı aylıkken tanıdık yüzleri ayırt edebilir
Tat ve koku duyuları gelişmiştir
Az zamanda, dokunma zevk kaynağı haline gelir
13
Çocuğun Hareketlerinin Ana Gelişimi
14
Çocuğun Hareketlerinin Ana Gelişimi
15
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
16
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
17
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
18
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
19
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
20
Çocuğun Hareketlerinin Ana
Gelişimi
21
Çocuğun Hareketlerinin Ana Gelişimi
22
Bedensel Gelişim-İlk Çocukluk Dönemi (2-6 yaş)

Bedensel gelişim 0-2 yaşa göre azalmıştır

İlkokul çağına doğru boy uzaması azalır

Sinir sistemi gelişimi büyük ölçüde
tamamlanır

Beyin ağırlığı %90’a ulaşır

Kalbin büyümesi hızlıdır

Solunum sisteminin gelişimi yavaştır

Sindirim sistemi oldukça gelişir
23
Fiziksel Gelişim-Okul Dönemi (6-12 yaş)

Kızların gelişimi daha hızlıdır

Kemik ve iskelet sistemi gelişimi kas
sisteminden daha hızlıdır

Büyüme ağrıları olur

Küçük kas becerileri gelişir

Görme normale döner
24
Fiziksel Gelişim-Ergenlik Dönemi (12-18 yaş)

Ergenlik dönemi buluğa ermeyle başlar

Cinsiyet hormonu üretimi başlar

Kızlar daha erken bluğa girerler

Ergenlik dönemi ortalama altı yıl sürer


Kızlarda 11, erkeklerde 14-15 yaşlarında boy
artışı gözlenir
Önce eller ve ayaklar büyür

Kuvvet ve hız bakımından erkekler daha iyidir

Vücut koordinasyonunda zorlaşma görülür
25
Bilişsel Gelişim Kuramları

Bireyin çevresindeki dünyayı anlama ve
öğrenmesini sağlayan, aktif zihnsel
faaliyetlerdeki gelişime bilişsel
gelişim denir

Bilişsel gelişim; bebeklikten
yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi,
dünyayı anlama yollarının daha
kompleks ve etkili hale gelmesi
sürecidir
(Senemoğlu, 2009)
26
Bilişsel Gelişim Kuramları
Piage’nin Bilişsel Gelişim Kuramı
Çocuk bilgiyi kazanmada aktif bir role
sahiptir
 Değişik yaşlardaki insanların dünyaları
birbirinden farklıdır
 Gelişim;kalıtım ve çevrenin etkileşiminin
bir sonucudur
 Bilişsel gelişim, olgunlaşma ve yaşantı
kazanma arasındaki sürekli etkileşimin
ürünüdür

(Senemoğlu, 2009)
27
Bilişsel Gelişim Kuramları
Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı

Bilişsel gelişimi etkileyen ilkeler
◦
◦
◦
◦
◦
Olgunlaşma
Yaşantı
Uyum
Örgütleme
Dengeleme
(Senemoğlu, 2009)
28
Bilişsel Gelişim Kuramları




Bilişsel gelişimde ilerleme olabilmesi
için organizmanın biyolojik olgunluğa
erişmesi ve çevresiyle etkileşimleri
sonucu yaşantı kazanması gerektiğidir
Çevreye uyum yeteneği önemlidir
Organizma örgütleme eğilimindedir, her
bir uyum hareketi, organize edilmiş
bir davranışın parçasıdır
Gelişim, alt düzeydeki bir dengeden
üst düzeydeki bir dengeye ilerlemedir,
denge dinamiktir
(Senemoğlu, 2009)
29
Bilişsel Gelişim Kuramları
Temel Kavramlar
Zeka, organizmanın çevreye etkin bir
şekilde uyum sağlamasına yardım eder
 Şema, bireyin çevresindeki problemleri
anlama, çözme dünyayla başetme yollarıyapılarıdır, yeni gelen bilginin
yerleştirildiği çevredir
 Uyum, yaşam boyu devam eder; özümleme ve
düzenleme yönleri vardır
 Dengeleme, bireyin özğmleme ve düzenleme
yoluyla çevremize uyum sağlayarak dinamik
bir dengeye ulaşması sürecidir

(Senemoğlu, 2009)
30
Bilişsel Gelişim Kuramları
Bilişsel Gelişim Dönemleri
Evreler
Tahmini
yaşlar
Erişilen temel özellikler
Duyusal
motor
0-2 yaş
Kendisini
dış dünyadan ayırt etme
Refleksif
davranışlardan amaçlı davranışlara geçme
Nesnenin
İşlem
öncesi
dönem
2-7 yaş
sürekliliğini kazanma
Çevresindeki
ifade etme
Tek
yönlü sınıflandırmalar yapma
Başlangıçtaki
Somut
işlemler
dönemi
7-11
yaş
Mantıksal
Korunum
11 yaş+
ben merkezlilikte giderek azalma
düşünme yeteneğinde gelişme
kazanma
Üst
düzeyde sınıflama yapma
Ben
merkezlikten uzaklaşma
Somut
Soyut
işlemler
dönemi
olay ve nesneleri çeşitli sembollerle
yollarla problem çözme
Soyut düşünme
Bilimsel yöntemle problem çözme
Değer ve inanç sistemini yapılandırma
Fikir dünyasıyla aktif olarak ilgilenme ve düşüncesini
etkinliklerine yansıtma
(Senemoğlu, 2009) 31
Bilişsel Gelişim Kuramları







Piaget’in bilişsel gelişim kuramının eğitim
açısından doğurguları:
Eğitim, gelişim teorilerine dayalı olmalıdır
Ders konularının dışarıdan çocuğa sunulması, onun
biliş yapılarını geliştirmeyecektir
Okul, yaşama hazırlayıcı değil, yaşamın kendisi
olmalıdır
Okullardaki eğitim programları ve uygulanan
yöntemler, çocukların biliş yapılarına uygun
olmalı; onların varolan biliş yapılarını özümleme
ve yeniden düzenleme yoluyla zenginleştirmelerine
fırsat yaratmalıdır
Eğitimin planlanması, öğretmenin rehberliğinde
çocuklar tarafından yapıldığında onların ilgi ve
ihtiyaçlarına daha çok cevap verir ve çocukların
etkin olması sağlanabilir
Sınavlar zararlıdır
(Senemoğlu, 2009)
32
Bilişsel Gelişim Kuramları
Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı
Bilişsel gelişim: Eylemsel, imgesel, sembolik dönem
Dikkat edilecek noktalar
 Bilişsel gelişim, tepkilerin uyarıcıdan bağımsız
hale gelmesidir
 Gelişim, bilgiyi işleme sürecinin ve depolama
sisteminin gelişimine bağlıdır
 Bilişsel gelişim, bireyin kendisine ve başkalarına
ne yaptığını ve ne yapacağını artan bir
kapasiteyle açıklamasıdır
 Bilişsel gelişim için sistemli bir öğreticiöğrenici etkileşimi gereklidir
 Bilişsel gelişimde dil önemli bir anahtardır
 Bilişsel gelişim, aynı zamanda birçok seçenekle
başetme yeteneğinde artıştır
(Senemoğlu, 2009)
33
Bilişsel Gelişim Kuramları
Vitgotsky’nin Bilişsel Gelişime İlişkin
Görüşleri
 Sosyal çevre bilişsel gelişimde önemli
rol oynar
 Bütün kişisel psikolojik süreçlerimiz
kültürümüz tarafından biçimlendirilmiş
sosyal süreçler olarak başlar
 Bilişsel gelişimde yetişkinin rolü
önemlidir
 Bilişsel gelişim, başkaları tarafından
düzenlenen davranışlardan, bireyin
kendi kendine düzenlediği davranışlara
doğru bir ilerleme gösterir
(Senemoğlu, 2009)
34
Bilişsel Gelişim Kuramları
Bruner ve Vygotsky’nin eğitime ilişkin
görüşleri







Çocuklar yetişkinler gibi düşünemezler, bu nedenle
çocukların bilişsel süreçlerini anlamak gerekir
Okulöncesi ve ilköğretimin ilk yıllarında somutlu
önemlidir, buluş yolu ve doğrudan öğretimden
yararlanılabilir
Öğretim bilişsel süreçlerin aşamalarına uygun
olarak gerçekleştirilmelidir
Öğretimde yakından uzağa ilkesi kullanılmalıdır
Yeni yaşantılar, eski yaşantılara uygun olmalıdır
Çocukların kendi hızlarıyla öğrenmelerine olanak
verilmelidir, öğretim bireyselleştirilmelidir
Öğretmenler, öğrenmenin sosyal yanını gözardı
etmemelidir
(Senemoğlu, 2009)
35
Ahlak Gelişimi Kuramları

Toplumun, kendinden beklenen
fonksiyonları yerine getirebilmesi
için onu oluşturan insanların bazı
kuralları içselleştirmesi
gerekmektedir

Ahlak gelişimi toplumun tüm
değerlerine kayıtsız şartsız edilgin
bir uyma değil, topluma etkin bir uyum
sağlamak için değerler sistemi
oluşturma sürecidir
(Senemoğlu, 2009)
36
Ahlak Gelişimi Kuramları
Piaget’in Ahlak Gelişim Kuramı
• Çocuğun bilişsel gelişimi ile ahlaki
yargıları arasında ilişki vardır
• Altı yaşında altındaki çocukların
kuralları yoktur (2-6 yaş arasında
farkındalık vardır)
• 6-10 yaş arasında tutarsızlık olmasına
karşın kurallar kabul edilir
• 10-12 yaş arasında oyun kurallarla
oynanır
• Ahlak gelişimi altı yaşından sonra başlar
(Senemoğlu, 2009)
37
Ahlak Gelişimi Kuramları
Piaget ahlak gelişimini iki başlıkta inceler:
1. Dışsal Kurallara bağlılık

6-12 yaş

Kurallar değişmez

Otoriteye uyma

Davranışın gerisindeki nedenler dikkate alınmaz
2. Ahlaki özerklik dönemi

Akran grupları

Kurallar gerektiğinde değişir

Ceza, otomatik olarak uygulanabilecek bir şey
değildir

Kuralların ihlal edilme nedenleri de önemlidir
(Senemoğlu, 2009)
38
Ahlak Gelişimi Kuramları
Kohlberg’in Ahlak Gelişim Kuramı

Kuram, Piaget’in kuramının yeniden
incelenmesi ve anlamlandırılmasıdır
I. Gelenek öncesi düzey
 Ceza ve itaat eğitimi
 Araçsal ilişkiler eğilimi
II. Geleneksel düzey
 Kişiler arası uyum eğilimi
 Kanun ve düzen eğilimi
III. Gelenek sonrası düzey
 Sosyal sözleşme eğilimi
 Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi
(Senemoğlu, 2009)
39
Ahlak Gelişimi Kuramları
Gilligan’ın Ahlak Gelişimine İlişkin
Görüşleri
Kohlberg’in ahlak gelişimi aşamaları
kesin ve evrensel değildir
Ahlak gelişiminde önemli olan şey,
ahlak sevgisi kazanmaktır
(Senemoğlu, 2009)
40
Ahlak Gelişimi Kuramları
Ahlak Gelişim Kuramlarının Eğitim Açısından
Doğurguları



Küçük çocukların bilişsel yapıları, kuralları
ve ahlak ilkelerini anlamaya yeterli değildir
Çocukların, bilişsel yapılarına uygun
yollarla kuralları öğrenmelerini sağlayacak
ortamlar düzenlenmelidir
Öğretmenler, gerek ilköğretimin ilk
yıllarında, gerekse ergenlik döneminde
çocukların hazırbulunuşluk düzeylerine uygun
bazı gazete, televizyon haberlerini, gerçek
ya da yapay durumları ele alarak
tartışmalarını sağlamalıdırlar
(Senemoğlu, 2009)
41
Kişilik Gelişim Kuramları



Kişilik bireyi başkalarından ayıran;
bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan
kazandığı özelliklerin bütünüdür
Kişilik gelişimi bireysel bir hızla
ilerler, gelişimin tüm yönleriyle
etkileşim içindedir
Neler? Duygular, güdüler, mizaç,
inançlar, karakter ve değerlerimiz,
görüşlerimiz vb.
(Senemoğlu, 2009)
42
Kişilik Gelişim Kuramları
Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı
1.
2.
3.
4.
5.
Oral dönem: 0-1 yaş, temel haz
kaynağı emmedir
2. Anal dönem: 1-3 yaş, idrar ve
dışkı çıkarma
Faillik dönem: 3-6 yaş, genital
organlardan zevk almayı farketme
Gizli dönem: 6-12 yaş, oyun
Genital dönem: 12+, bluğ dönemi
(Senemoğlu, 2009)
43
Kişilik Gelişim Kuramları
Erikson’ın Psiko-sosyal Gelişim Kuramı
1.
2.
3.
4.
Güvene karşı güvensizlik: Doğumdan
bir yaşına
Bağımsızlığa karşı utanma ve
şüphecilik: Onikinci ay-üç yaş:
esneklik ve özgürlük
Girişkenliğe karşı suçluluk: Üç-altı
yaş, girişkenlik, atılganlık
Başarıya karşı aşağılık duygusu:
Altı-oniki yaş, çabaların
desteklenmesi
(Senemoğlu, 2009)
44
Kişilik Gelişim Kuramları
Erikson’ın Psiko-sosyal Gelişim Kuramı




Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası: 12-18
yaş, rol karmaşası
Dostluk kazanmaya karşı yalnız kalma: 18-26
yaş, dostluk, arkadaşlık, sevgi
Üretkenliğe karşı duraklama: Orta
yetişkinlik, üretkenlik, verimlilik,
yaratıcılık, ödüllendirme
Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk: İleri
yetişkinlik yaşları, güvenli, mutlu, topluma
uyum sağlayan, aranan, sevilen, sayılan birey
(Senemoğlu, 2009)
45
Kişilik Gelişim Kuramları
Freud ve Erikson’ın Kuramlarının Eğitim
Açısından Doğurguları






İhtiyaçlar doyurulmalı, çatışmalar
çözümlenmeli
Sevmek, okşamak, konuşmak; birinci yıl
Kas gelişimi ve bağımsız hareket; ikinci yıl
Motor ve dil gelişimindeki artış; üçüncü yıl
İş planlama, işbirliği yapma, öğrenme ve
başarı; altıncı yıl
Kimlik kazanma; onikinci yıl
(Senemoğlu, 2009)
46
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (7 yaş)
Fiziksel-Devinişsel
Yer
değiştirme, dengeleme ve nesne kontolü gerektiren hareketleri gelişir
Dayanıklılık
zayıftır
Reaksiyon zamanı yavaştır
Algısal motor becerileri tamamlanmamıştır ve el-göz eşuyumu zayıftır
Büyük kas kontrolü hızla gelişir
Ritmik becerilerin ince nitelikleri kademeli olarak gelişir
Kemiklerde gelişim sürmekle birlikte yumuşak ve esnektirler
Durağan ve dinamik denge düzenli bir gelişim gösterir
Etkin
ve enerjik olunur
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001; Stilwell ve Wilgoose,
1997)
47
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (7 yaş)
Bilişsel
Vücudun
Basit
ana bölümlerinin yerini ve isimlerini bilir
hareketleri isimlendirir ve tanımlar
Kişisel
ve genel alan arasındaki farkı anlar
Hareketin
Hızlı
ve yavaş, güçlü ve hafif ve akıcılığın anlamını bilir
Kendisiyle
Yarışma
Bazı
doğrultusu düzeyi ve yönünün anlamını bilir
diğerlerinin ve kendisiyle nesnelerin basit ilişkisinin anlamını anlar
ve oyunların, basit kurallarını anlar
toplumsal davranışların farkındadır
Ritmin
Basit
hareket içindeki önemini farkeder
dans düzeninin nasıl planlanacağını farkeder
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001; Stilwell ve Wilgoose,
1997)
48
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (7 yaş)
Duygusal-Sosyal
Benmerkezcidir
Arzu
ve çoğu hareketleri kendisini tatmin edicidir
ettikleri bir şeyi geliştirirken öğretmenin ve büyüklerin onayı önemlidir
Eleştiriyi
Benlik
kabul etmez
kavramları hızla gelişir
Oyunlara
bireysel yada eşli olarak katılmayı tercih eder
Yaratıcı, hayalci
Utangaç
ve sıkılgandır
Dikkatini
Hareket
ve girişimcidir
kısa süreli sürdürür
etmek için heyecanlanır
Yönergeleri
ve basit açıklamaları dinlemeye istekli olur
Başkalarıyla
oyun ve diğer hareket sıralarını yaratmak için istekli olur
Etkinlik
Farklı
tamamlanıncaya kadar görevde kalmak için istekli olur
özelliklere sahip sınıf arkadaşına karşı anlayışlı olur
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001; Stilwell ve Wilgoose,
1997)
49
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (8-9 yaş)
Fiziksel-Devinişsel
Boy
ve ağırlık artışı düzenli olarak devam eder
Kas
kuvveti düzenli olarak artar
Reaksiyon
zamanı yavaş olmakla birlikte bu dönemin sonunda gelişmiş olur
El-göz
eşuyumu, denge ve diğer devinişsel algı becerileri gelişmektedir
Temel
hareketler iyice olgunlaşır
Özellikle
Ritmik
El
kızlarda olmakla birlikte duruş pozisyonu genel olarak zayıftır
hareketler iyice olgunlaşır
tercihi kesin olarak kurulmuştur
Özellikle
erkeklerde esneklik düşük düzeydedir
Öğrenci
fiziksel olarak etkindir ancak çabuk yorulur
Sekiz
yaşında yer değiştirme, dengeleme ve nesne kontrolü gerektiren hareketler daha
karmaşık şekilde yapılır
Dokuz
yaşında, eşuyumlu hareketlerin daha doğru ve hızlı yapılabilmesi için bilişsel ve algısal
gelişim sağlanır.
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001; Stilwell ve Wilgoose,
1997)
50
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (8-9 yaş)
Bilişsel

Yerçekimi ve kuvvetin basit ilkelerini anlar

Sağlıkla ilişkili fiziksel uygunluk hakkında temel bilgiye sahip
olur

Basit oyunların kurallarını anlar

Paylaşma ve saygı gibi toplumsal özelliklerin anlamlarını bilir
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
51
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (8-9 yaş)
Duygusal-Sosyal
Daha
karmaşık oyun, dans hareketlerinde kendi becerilerini
geliştirmek için istekli olur
Grup etkinliklerine katılmaya istekli olur ve grubun başarısıyla
ilgilenir
Başarı ve başarısızlık duygusunu yaşar
Hareket yaşantılarında heyecan ve sevinci sürdürür
Sınıfın genel güvenliği ve arkadaşlarının güvenliği ile ilgili
sorumluluk almaya istekli olur
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
52
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (10-12 yaş)
Fiziksel
 Düzenli fakat yavaş bir fiziksel gelişim sözkonusudur

Bazı kızlarda ve erkeklerde büyüme patlamasıolur

Kemik ve iskelet sistemindeki gelişme, kas sisteminden daha ilerid
e olduğundan zaman zaman büyüme ağrıları meydana gelebilir

Görme fonksiyonları gelişmiştir
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001; Stilwell ve Wilgoose,
1997)
53
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (10-12 yaş)
Bilişsel








Özel yeteneklerde
ve genel akademik performansta cinsiyet farklılıkları vardır
Neden‐sonuç arasında bağ kurabilirler
Nesneleri özelliklerine göre sınıflayabilirler
Bilgiler somut bir şekilde verilirse, bilgileri sistemli ve mantıklı bir şekilde i
şleyebilirler
Algıları daha doğrudur
Cinsiyet rollerinin değişmezliğini anlarlar
Hayal ve gerçek arasındaki farkı anlayabilirler
Oyun, fiziksel ve sosyal dünyayı anlamaları yönünden önemlidir
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
54
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (10-12 yaş)
Duygusal
Akran
grubukuralları ve yetişkin kuralları arasında çatışma ola
bilir.
Davranış bozuklukları görülme oranı yüksektir
Başarma istekleri yüksektir
Korkuları gerçek ve somuttur
Cinsiyet rolleri kazanırlar
Başarılarının ve çabalarının övülmesini isterler
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
55
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (10-12 yaş)
Sosyal
Akran
grubunun etkisi güçlenmeye başlar
Grup oyunlarında kurallara uyabilirler
Arkadaşlıkları kısa sürebilir
Vicdan anlayışları gelişir
Sosyal becerilerde yeterlilik kazanmaya gayret ederler
Gelişim farklılıklarından dolayı grup/takım dışında kalabilirler
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
56
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri
(Erinlik-Ergenlik)
Fiziksel








Fiziksel gelişim çok hızlıdır
Erkeklerde ense, göğüs, karın ve bel bölgesinde, kızlarda göğüs ve kalça
bölgesinde yağlanma artar
Organlardaki büyüme orantısızdır
Kızlar erkeklerden daha uzun boylu ve daha kiloludur
Ergen sakarlığı yaşanabilir
Cinsiyet salgı bezleri aktif hâle gelir
Önce eller ve ayaklar, sonra kollar ve bacaklar, daha sonra da gövdeleri
gelişir
Erkeklerin akciğer ve kalpleri kızlara göre daha büyüktür
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
57
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri
(Erinlik-Ergenlik)
Bilişsel
 Soyut düşünme başlar
 Birleştirici düşünme yeteneği kazanılır
 Kişiye, yere, zamana göre değişenkavramlar bu dönemde
edinilir
 Ergen benmerkezciliği vardır
 Tümdengelim vardır
 Kendi düşünme biçimlerinin en doğru olduğuna inanırlar
 Dokunulmaz olduklarına inanırlar ve riskler alabilirler
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
58
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri
(Erinlik-Ergenlik)
Duygusal
Karşı cinsle çatışmalar azalır
Bedenlerine karşı aşırı ilgi görülebilir
Hızlı bedensel değişikliklerden kaynaklanan kaygılar
görülebilir
“Fırtına ve stres” döneminden geçiyor olabilirler
Öfkeli davranışlar görülebilir
Duygularında sık sık iniş çıkışlar yaşarlar
“Ben kimim?” sorusuna cevap ararlar
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
59
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri
(Erinlik-Ergenlik)
Sosyal
Otoriteye karşı çıkma başlayabilir
Akranları ile bir arada olma istekliliği artar
Akranların düşüncesi önemli hâle gelir
Değerler ve ahlak sistemi edinirler
Toplumsal açıdan sorumluluk alma ve sorumluluğu yerine
etirme isteği vardır
Cinsiyetlerine uygun sosyal rollere erişirler
g
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
60
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (13-15 yaş)
Fiziksel-Devinişsel
Kızların
erkeklerden yaklaşık 1.5 yıl erken ergenleşirler.
İkincil cinsiyet özelliklerinin ortaya çıkar.
Önce kızlar daha sonra erkekler daha uzun ve ağırdırlar
Uykuya
daha fazla gereksinim duyma ve birden büyümenin sonucu olarak
iştahın açılması sözkonusudur
Kemik gelişimi henüz tamam lanmamıştır
Yaşıtların baskısıyla duruş etkilenmesi olur
Hızlı ve eşit olmayan gelişim sözkonusudur
Kuvvet, esneklik, denge ve dayanıklılıkta kızlar ve erkekler arasında farklar
vardır
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
61
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (13-15 yaş)
Bilişsel
Karmaşık kavramları ve soyut düşünmeyi yönetmek için dikkat
aralığı ve yetisi geliştirir
Olası
mesleklere ilgi geliştirir
Toplumsal
sorunlara ilişkin ilgi geliştirir
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
62
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (13-15 yaş)
Duygusal-Sosyal
Sıklıkla yetişkinleri eleştirir
Kendi vücutları, görünüşleri ve yeteneklerine olan ilgi ve öz
farkındalık geliştirir
Kapris , kolay sinirlenme veya küskünlük görülür
Yeni şeyler denemeye heveslidir
Yarışmacıdır
Programlarda bağımsız davarnma isteği sergiler
Programın ve yaşıtların değerleri arasında bocalar
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
63
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (16-18 yaş)
Fiziksel-Devinişsel
 Erkekler kızlardan daha gelişkin, hızlı, güçlü hale gelir

Çok iştahlılık devam eder, ama kızlar bunu kısıtlama
eğilimlidir

Eşuyum gelişir

Bireysel gelişim hakkındaki ilgi devam eder
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
64
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (16-18 yaş)
Bilişsel
Tam bir entellektüel potansiyele ulaşır
Bilgi
ve yaşantı temeli gelişmiştir
Toplumsal
Meslek
sorunlara ilgi artar
seçimi ve yaşamla ilgili seçimlerde sınırlanma vardır
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
65
Hareket ve Spora Özel Gelişim Özellikleri (16-18 yaş)
Duygusal-Sosyal
Yaşıt grubu ve kız-erkek ilişkileri toplumsal yaşamda baskındır
Genç ve yetişkinlerin değerleri arasındaki çelişki devam eder
Yetişkinleri ve yaşıtları sürekli eleştirme görülür
Kişisel görünüm ve toplumsal becerilere olan ilgi vardır
Yeni etkinlikler, macera ve heyecana olan ilgi vardır
Duygusal ilişkiler devam eder
Randevulaşma, not ve spor konularında artan rekabet vardır
(Harrison ve diğerleri, 2001; Housner, 2009; Kirschner ve Fishburne, MEB, 2012; 1995; Pangrazi, 2001;
Stilwell ve Wilgoose, 1997)
66
Sabrınız için teşekkür ederim…
Gıyasettin Demirhan
67
Sabrınız için teşekkür ederim…
13.04.2015
Prof.Dr. Mustafa Ergün
68