Transcript KİŞİLİK GELİŞİMİ - Muhammed TURHAN

KİŞİLİK GELİŞİMİ
1
PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM EVRELERİ VE
PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI
NELER ÖĞRENECEĞİZ?
2

Freud’un psikoseksüel gelişim dönemleri nelerdir?

Kişilik gelişimine ilişkin farklı görüşler var mıdır?

Ericson’un psikososyal gelişim kuramı nedir?

Ericson’un kişilik gelişim dönemleri nelerdir?

Freud ve Ericson’un görüşleri arasındaki benzerlik ve
farklılıklar nelerdir?

Kişilik gelişiminin eğitimsel doğurguları nelerdir?
KİŞİLİK GELİŞİMİ
PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM EVRELERİ

Freud kişilik gelişimini birbirini izleyen beş dönemde
incelemişir.
1.
ORAL DÖNEM (0-1 Yaş)

Dünyayı algılama, kendini ifade etme ve
gereksinimlerini karşılaması ağız ve çevresiyle ilgilidir.

Zevk merkezi ağız bölgesi olduğu için oral dönem
denmiştir.

Anne çok önemlidir. Çünkü çocuğun temel
gereksinimlerinin karşılanması gerekir.

Çocuğun gereksinimleri karşılanırsa temel güven
oluşur. Yoksa güvensizlik başlar.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
2. ANAL DÖNEM (1-3 Yaş)

Bu dönemde ise çocuk anüs ve çevresi ile doyum
sağlamaktadır.

Freud’a göre bu dönemde çocuk dışkı çıkarmaktan ve
onu kontrol altına almaktan zevk duyar. Çünkü
edilgenlikten bağımsızlığı ilk eylemidir.

Bu dönemde tuvalet eğitimi önem kazanır. Barışçı bir
yol izlenmelidir.

Dönemin olumsuz geçirilmesi katı görüşlülük, aşırı
düzenlilik, inatçılık vs. neden olurken, iyi geçirilmesi
kararlılık, girişimcilik ve işbirliği ile sonuçlanır.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
3. FALLİK DÖNEM (3-5 Yaş)

Cinsiyet rolünü yavaş yavaş kazanmaya başlar.

Çocuğun zevk kaynağı cinsel organlarıdır.

Freud’a göre bu dönemde erkekler Oedipus, kız
çocuklar ise Elektra karmaşası yaşarlar.

Bu karmaşaların giderilmesi için çocuğun aynı cinsten
ebeveyninin rolünü içselleştirmesi gerekir.

Çocuk ahlaki standartları kazanmaya başlamaktadır.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
4. GİZİL (LATENT) DÖNEM (6-Ergenlik)

Cinsiyetine ilişkin toplumsal rolünü pekiştirir.

Anne ve babası dışında öğretmenleri ve diğer
yetişkinlerle de özdeşim kurar.

İlgisi sosyal ve entelektüel beceriler edinmeye kayar.

Bu dönemi başarı ile geçiren çocuklar özerklik duygusu
geliştirir.

Başarısız geçirilirse kimlik karmaşası ve aşağılık
duygusu yaşanır.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
5. GENİTAL DÖNEM (Ergenlik-Yetişkinlik)

Daha önceki evreler başarı ile atlatılmışsa bireyin
kişiliğinin yetişkin kişiliğine doğru gelişmesi kolaylaşır.

Bireyin cinsel ilgi odağı ailesi dışındaki diğer bir
kişidir.

Gencin başarılı bir kimlik geliştirebilmesi için çok
önemli bir dönemdir.

Ergenlik yılları yaşamın fırtınalı dönemleridir.

Bu dönem iyi atlatılırsa tutarlı bir yetişkin kimliği
kazanılır, kötü geçirilirse kimlik karmaşası ortaya
çıkar.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
PSİKOSEKSÜEL KURAMIN EĞİTİMSEL
DOĞURGULARI

Erken çocukluk yıllarında ana-baba-çocuk ilişkileri
oldukça önemlidir.

Çocuğun ilk iki yılında fiziksel ve sevgi ihtiyaçlarının
karşılanması önemlidir.

Özellikle beş yaşına kadar okul öncesi öğretmenleri ve
ana babalar tarafından, hoş görülü, izin verici ve
baskıcı olmayan bir eğitim yaklaşımı benimsenmelidir.

Çocuğun cinsellikle ilgili soruları doğal karşılanmalı ve
uygun şekilde cevaplanmalıdır.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
PSİKOSEKSÜEL KURAMIN ELEŞTİRİLEN
YANLARI

Sadece orta sınıf aileyi dikkate alması

Gözlemlerini sadece bir kültür bölgesinde yapması

İnsan doğasını genelde kötü olarak kabul etmesi

Davranışların oluşumunda sosyal ve kültürel olguları
dikkate almaması
KİŞİLİK GELİŞİMİ
ERIKSON’UN PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI

Freud’un öğrencisidir.

Bazı yönlerden Freud’u eleştirmiştir.

Psikososyal gelişim kuramını ortaya atmıştır.

Kişiliğin oluşumunda biyolojik etmenler yanında
toplumsal etmenlerin de önemli olduğunu
vurgulamıştır.

Davranışların şekillenmesinde içinde yaşanılan
kültürde önemlidir.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
ERIKSON’UN PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI

Genel olarak psikanalitik kuramı benimsemiş, ancak
bazı noktalardan eleştirmiştir.

Freud’dan farklı olarak yetişkinlik ve yaşlılık
dönemlerini de ele almıştır.

İnsan gelişiminde kültürel, sosyal ve çevresel
etkenlerin önemini vurgulamış.

Freud’un kişilik gelişimi konusundaki determinist
yaklaşımına karşı çıkmış.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
ERIKSON’UN TEMEL DÜŞÜNCELERİ:

Her insanın temel ihtiyaçları aynıdır.

Benlik ya da egonun gelişimi temel ihtiyaçların
karşılanmasıyla olur.

Psikososyal gelişim dönemler halinde gerçekleşir.

Her dönem gelişim için bir kriz veya psikososyal
problemle nitelenir.

Farklı dönemler bireyin güdülenmesinde farklılıklar
oluşturur.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
ERIKSON’UN TEMEL DÜŞÜNCELERİ:

İnsan gelişimini 8 döneme ayırır.

Her dönemde aşılması gereken psikososyal krizler
vardır.

Bir dönem kendinden sonrakileri etkiler.

Aşılamayan krizler gelişimi geriletebilir.

Çok yaygın kabul görmüştür, ancak bir o kadar da
eleştirilmiştir.

En önemli eleştiri kişisel ve öznel yorumlara dayalı
olmasıdır.
KİŞİLİK GELİŞİMİ
ERIKSON’UN DÜŞÜNCELERİNE ELEŞTRİLER:

Bazı kadın araştırmacılar erkeklere göre
geliştirildiğini söylemişlerdir.

Bir dönemden diğer döneme nasıl geçildiği açık
değildir.

Kimlik bunalımı bütün bireylere genellenemez.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
1. TEMEL GÜVENE KARŞI GÜVENSİZLİK

0-16 aylar arasını kapsar.

Bebekler etraflarındaki dünyanın güvenilirliğini
değerlendirirler.

Güven, başkalarının güvenilir ve tutarlı olduğunu
bilme duygusudur.

Temel ihtiyaçların karşılanması önem kazanır.

Annenin ve babanın çocukta oluşturduğu intiba
önemlidir.

Güven oluşmazsa, ileride çekingen, kendine güvensiz
kişiler olabilirler.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
2. ÖZERKLİĞE KARŞI KUŞKU VE UTANÇ

18 ay-3 yaş arası dönemi kapsar.

Kendine güven duygusu ve kendi işini yapma önemli

İşleri kendi başına yapma isteği belirir.

Amaç yönelimli davranışlar ve sözel iletişim

Kendi başına başarma güdüsü gelişir.

Tuvalet eğitimi önem kazanır. Barışçı olunmalıdır.

Cezalandırıcı ve utandırıcı tutumlar kuşku ve utanç
duygularını geliştirir.

Aşırı koruyuculuk ve cezalandırıcılık iyi değildir.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
3. GİRİŞKENLİĞE KARŞI SUÇLULUK

3-6 yaş arası dönemi kapsar.

Kendisinin ve çevresindekilerin rollerini kavrar.

Yakın ilişkiler kurmaya çalışır.

Cinsellikle ilgili merakını gidermeye çalışır.

Motor beceriler geliştiği için sosyal ilişkiler gelişir.

Merakı tatmin etmek için faaliyetlerde bulunurlar.

Başarısız olurlarsa suçluluk duygusu geliştirirler.

Engelleyici bir tutum içinde olmamak gerekir.

Cesaretlendirme, başarı güdüsünü güçlendirme ve hatalara
karşı anlayış gösterme önemlidir.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
4. ÇALIŞKANLIĞA KARŞI AŞAĞILIK DUYGUSU

6-12 yaş arası dönemi kapsar.

İlköğretim çağı olduğundan öğretmen tutumları da önemli.

Başarılı olmak için çalışır ve takdir ve kabul edilmeyi bekler.

Kabul edilmezse değersiz olduğuna inanır ve aşağılık
duygusu geliştirir.

Aşağılık duygusu çevreyle iletişimini olumsuz yönde etkiler.

İlkokul öğretmenleri çok önemlidir.

Çocukların yeteneklerinin ortaya çıkarılması ve
desteklenmesi gerekir.

Çalışkanlığı destekleyici bir tutum izlemek gerekir.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
5. KİMLİK KAZANMAYA KARŞI ROL KARMAŞASI

12-18 yaş arası dönemi kapsar.

Hormonlara bağlı olarak vücutta önemli değişikler olur.

Ergenlik dönemini kapsar.

Çocuk rollerinin yetişkin rollerine dönüşmesi beklenir.

Birçok sorun ve krizin yaşandığı bir dönemdir.

Bu dönem iyi geçirilmezse kimlik bunalımı ortaya çıkabilir.

Ben kimim? Sorusuna cevap arandığı dönemdir.

Kendini bulabilmek için ana baba etkisinden kurtulmaya
çalışmakta ve onlarla çatışma eğilimindedir.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
5. KİMLİK KAZANMAYA KARŞI ROL KARMAŞASI

Başkalarının kimliğine müracaat eder ve özdeşim kurar.

Sorumluluk almaktan kaçarak çocuk gibi davranabilir veya
taklit yoluyla beklenenin üzerinde davranışlar gösterebilir.

Meslek seçimi, karşı cinse duyulan ilgi gibi konular öne
çıkar.

Bağımsız ve yeterli kişilik geliştirilmezse kimlik karmaşası
ortaya çıkar.

Ergenlik egosantrizmi ortaya çıkabilir.

Kimlik bunalımı oluşunca kimlik aramaya ara verilebilir.
Buna psikososyal moratoryum denir.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
6. YAKINLIĞA KARŞI UZAKLIK

Kimlik kazanılmıştır.

Çevresindekilerle yakın ilişkiler kurmaya ve sorumluluk
almaya başlar.

Duygusal yapıdaki değişiklikler yerini durağanlığa bırakır.

Eş seçimi önem kazanır.

Gerçek sevgiye ve paylaşmaya dayalı bir evlilik yapma isteği
doğar

Kişiliğine uygun mesleği seçme önemlidir.

Yakın arkadaşlık, eş seçimi ve meslek seçimi konusunda
başarısız olanlarda yalnızlık duygusu oluşur.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
7. ÜRETKENLİĞE KARŞI DURGUNLUK

Orta yaşları kapsar.

Yaratıcılık, neslini devam ettirme ve fikir üretme önem
kazanır.

Kişi ailesine karşı olduğu gibi topluma karşıda
sorumluluklarını yerine getirmek ister.

Üreticilikten yoksun kişiler yalnızlaşırlar.

Yalıtılmışlık hissi oluşabilir.

Üretken olmamak durgunluğa ve kişiliğin yoksullaşmasına
yol açar.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ
8. BENLİK BÜTÜNLÜĞÜNE KARŞI UMUTSUZLUK

Yaşlılık dönemini kapsar.

Birey hayatının muhasebesini yapar.

İyi ve üretken olduğu kanısına varırsa benlik bütünlüğüne
ulaşır.

Verimsiz bir hayat geçirenler ölüm korkusu yaşar.
Erickson’un psikososyal gelişim dönemleri
Kriz dönemleri
İlk yaş
İyi geçirilirse
Kötü geçirilirse
Güven-Güvensizlik
Ümit
Gelecek korkusu
İsteklilik
Konrolsuzluk duygusu
Girişimci faaliyet
Cezalandırılmaktan korkma
Beceri ve aletlerle
uğraşma
Yetersizlik ve aşağılık
duygusu
Kimlik karmaşası -rolünü
arama
Sadakat
Kimliğini karıştırma
Erken yetişkinlik
Sevgi
İkinci yaş
Otonomi, Utanç - Şüphe
3-5 yaşları
Girişimcilik - Suçluluk
6 yaş- erinlik
Çalışkanlık-Aşağılık duygu
Ergenlik
Yakınlık -Yalıtılmışlık
Orta yaşlar
Üreticilik - Verimsizlik
Yaşlılık
Benlik bütünlüğü-Umutsuzluk
Özen
Bilgelik
Kaçınma
Düşkünlük, can sıkıntısı
Yaşamaktan iğrenme
GELECEK HAFTA
25

Freud ve Erikson’un karşılaştırılması

Kişilik gelişiminin eğitimsel doğurguları nelerdir?
Freud ve Erikson’un bir arada değerlendirilmesi
Erikson
Freud
Temel Güven – Güvensizlik (anne çok önemli)
Oral
Özerklik – Utanç, kuşku (tuvalet eğitimi,
müsrif-tutucu)
Anal
Girişimcilik – suçluluk (3-7 yaş)
(meraklı, keşif,soru), kompleksler
Fallik
Çalışkanlık – aşağılık duygusu (başarı, rekabet)
örtülür, unutulur)
Latent (cinsellik
Kimlik kazanma- rol karmaşası (ben kimim?
bunalım), (haz almaya yönelik cinsellik)
Genital
Yakınlık – yalıtılmışlık (iş ve eş bulma, toplum adamı)
Üreticilik – Verimsizlik (eve ve işe yerleşir, işte yükselir, çocuk yetiştirir)
Benlik bütünlüğü – umutsuzluk (emeklilik, hayatı değerlendirme)
26
FREUD VE ERİKSON’UN KARŞILAŞTIRILMASI
27
FREUD
ERIKSON
Psikoseksüel
Psikososyal
Kalıtım
Çevre
Ergenlik çağına kadar
Ömürboyu
id
Ego
Determinist
Anti-determinist