Transcript BİLİŞSEL GELİŞİM

BİLİŞSEL GELİŞİM
Piaget
Bruner
Vygotsky
BİLİŞSEL GELİŞİM
BİLİŞ; düşünme, öğrenme ve hatırlama
süreçlerine denir.
“BİLİŞSEL” sözcüğü, akıl ve bilgi, bellek, akıl yürütme,
anımsama, unutma, sorun çözme, kavramlar arası
ilişkileri kurma ve düşünce gibi zihinsel işlevleri
tanımlar.
BİLİŞSEL GELİŞİM, yaşla birlikte bu süreçlerde olan
değişimlerdir
BİLİŞSEL GELİŞİM
Bireyin çevresindeki dünyayı anlamasını ve
öğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki
gelişimdir.
Bebeklikten yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi anlama
yollarının daha kompleks ve etkili hale gelmesi
sürecidir.
Bireydeki akıl yürütme, düşünme, bellek, ve dildeki
değişmeleri kapsar.
JEAN PIAGET ve BİLİŞSEL
GELİŞİM
JEAN PIAGET ve BİLİŞSEL GELİŞİM
Çocuk, dünyanın pasif alıcısı
değildir.
Değişik yaşlardaki çocuk ve
yetişkinlerin dünyaları birbirinden
farklıdır.
Piaget’e Göre Bilişsel Gelişimi
Etkileyen İlkeler
OLGUNLAŞMA: Bilişsel gelişimde ilerleme olabilmesi için
organizmanın biyolojik olgunluğa erişmesi gerekir. Bazı
bilişsel gelişimler olgunlaşma ile ortaya çıkar. Piaget’e göre
genel insan zekası, dil öğrenme yeteneği gibi olgunlaşmanın
sonucudur.
YAŞANTI: Birey, çevresi ile etkileşimleri sonucu yaşantı
kazanarak bilişsel gelişim sağlar.
UYUM: Bilişsel gelişim bir denge kurma sürecidir. Bu
dengeleme sürecinin kesintisiz ilerleyebilmesi için karşılaşılan
yeni durum, olay, nesne ve varlıklara uyum sağlamak gerekir.
Piaget’in Kuramının Temel
Kavramları
ZEKA: Bireyin çevreye uyum sağlayabilme yeteneğidir.
ŞEMA: Yeni gelen bilginin yerleştirildiği çerçevedir.
Şemalar yoluyla birey çevreye uyum sağlar ve çevreyi
organize eder.
Piaget’e Göre Bilişsel Gelişimi
Etkileyen İlkeler
ÖRGÜTLEME: Organizma, çevreye uyumu bir
örgütleme içinde gösterir. Örneğin; önceleri bir
nesneyi koordinesiz yakalama ve emme etkinliği
gösteren bebek, sonraları daha sistematik
davranışlarla nesneyi yakalayabilir.
Piaget’in Kuramının
Temel Kavramları
Uyum yaşam boyu devam eder ve iki yönü vardır
1. ÖZÜMLEME: Çocuğun karşılaştığı yeni durumu kendisinde
önceden varolan bilişsel yapı içine alması sürecidir.
2. UYUMSAMA (DÜZENLEME): Çocuğun mevcut şemasını
yeni duruma göre yeniden biçimlendirme sürecidir.
İlk yaşantılar daha çok
düzenleme içerir. Yetişkinler
daha çok özümleme, daha az
düzenleme yapar.
Piaget’in Kuramının Temel Kavramları
DENGELEME: Bireyin özümleme ve düzenleme
yoluyla çevresine uyum sağlayarak dinamik bir
dengeye ulaşması sürecidir. Öğrenme, dengenin
bozulmasına ve yeniden daha üst düzeyde
kurulmasına bağlıdır.
“En üst düzey gelişim, özümleme ve düzenleme
dengede olduğu zaman gerçekleşir; orta düzeyde
dengesizlik veya belirsizlik yaratmak gerekir.”
Bilişsel Gelişimin Öğeleri
DENEYİM: Çocuklar yaşantılar ve çevreyle
etkileşimleri sonucunda gelişirler. Örneğin; çocuğun
kelebeklere ilişkin bir şema geliştirebilmesi için
kelebekleri görmesi gerekir.
“Çocuklar kavrama olgusuna ancak kendileri
keşfettikleri zaman ulaşabilirler ve onlara bir
şeyleri çabucak öğretmeye kalkıştığımızda onları,
kendilerinin bulma şansından yoksun bırakırız.”
DENGESİZLİK, öğrencinin karşılaştığı
ile bildiği arasındaki uyuşmazlıktır.
Dengesizlik bireyi yeni karşılaştığı şeyi
zihnindeki şemaya uydurmaya veya
bilişsel dengeyi sağlamak için yeni şema
oluşturmaya zorlar. Piaget’e göre bu
bilişsel aktivite öğrenmeye neden olur.
Öğretmen öğrenmede bu dengesizlik
avantajından yararlanabilir.
Bilişsel Gelişimin Öğeleri
SOSYAL GEÇİŞ: Bazı bilişsel gelişimler sosyal geçişle
oluşur. Birey kültürel yapı içerisinde bilgi paylaşarak
bilişsel gelişimine katkı sağlar. Paylaşım arkadaşlar, annebaba ile çocuk arasındaki şekliyle gayri resmi olabilir.
Sosyal geçiş kişinin şemalarını değiştirebilir.
Piaget’e Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri
1. DUYUSAL MOTOR DÖNEMİ (0-2)
2. İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM (2-7)
Sembolik Dönem (2-4)
Sezgisel Dönem (4-7)
3. SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-11)
4. SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (11 +)
Birini atlayarak diğerine geçemez.
Bireysel farklılıklar vardır.
DUYUSAL MOTOR DÖNEMİ (0-2 Yaş)
Başlangıçta dış dünyayı duyuları ve
motor becerileri ile anlama
Kendisini dış dünyadan ayırt etme
Refleksif
davranıştan
amaçlı
davranışa geçme
Nesnenin devamlılığını kazanma
Deneme yanılma ile öğrenme
Döngüsel tepkiler ortaya koyma
Taklit ve oyunlar yapma
NESNE DEVAMLILIĞI
İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM
SEMBOLİK DÖNEM (2-4 Yaş)
Dil gelişiminde hızlanma
Mevcut olmayan varlıkları temsil eden semboller
geliştirme
sopa-at kaşık-mikrofon
Olay ve nesneleri sembollerle ifade etme
Düşünce ve konuşmalar ben merkezlidir
Tek yönlü sınıflandırmalar yapma (rengine göre veya
biçimlerine göre)
Toplu Monolog / Paralel Oyun / Animizm
Toplu Monolog
Toplu monolog tipi konuşmada herkes
kendine göre bir şeyler konuşuyordur. Arada
bir birbirlerini dinlemiş ve karşılıklı konuşmuş
gibi görünseler bile, çocuklar kendi
kendilerine konuşuyor gibidirler.
Paralel Oyun
Çocukların bu dönemdeki oyunları birlikte
oyun olarak değil, daha çok bir arada oyun
olarak değerlendirilebilir. Piaget bu tür oyuna
paralel oyun demektedir. Başka bir ifadeyle
çocuklar bir arada oynarlar, ama birlikte
oynamazlar. Herkes kendi oyununu oynar.
Animizm
Çocuğun çevresindeki eşyaları canlı saydığı
dönemdir.
Animizm dönemindeki çocuk, etrafındaki
varlıklara; güneşe, suya, evlere hatta çakıl
taşlarına bile hiç fark gözetmeden canlı ve
şuurlu varlıklar gözüyle bakar.
İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM
SEZGİSEL DÖNEM (4-7 Yaş)
Problemleri sezgileriyle çözme
Korunum gelişmemiştir
“Uzun bardaktaki süt çoktur.”
Tersine çevirme işlemini yapamazlar
Küçük sayıları somut nesnelerle toplama ve çıkarma
Ben merkezlilikte azalma
Fikirlerini düzgün ve uzun cümlelerle ifade etme
Tek yönlü düşünme (sıralamada problem yaşarlar)
KORUNUM İLKESİ-HACİM
SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-11 Yaş)
Mantıksal düşünme yeteneğinde gelişme
İşlemleri tersine çevirebilme (Geriye dönebilirlik)
Korunum kazanma
Sayı (6 yaş), kütle (7 yaş) ve ağırlık (9 yaş)
Problemi zihinsel olarak çözme
Nesneleri farklı özelliklerine göre sıralama
Üst düzey sınıflama yapma
Ben merkezlilikten uzaklaşma
Somut yollarla problem çözme
SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (11 Yaş Üstü)
Soyut düşünme
Bilimsel yöntemle problem çözme
Değer ve inanç sistemini yapılandırma
Fikir dünyasıyla ilgilenme ve düşüncesini etkinliklerine
yansıtma
Varsayımsal, geleceğe yönelik ve ideolojik sorunlarla
ilgilenme
Atasözleri ve deyimleri anlama
Yazılı dilini düzgün kullanma
Hipotetik koşullara göre düşünme
Piaget’in Kuramının
Eğitim Açısından Doğurguları
1. Eğitimin görevi bireyin sosyal çevresine
uyumunu sağlamaktır.
2. Eğitim, gelişim teorilerine dayalı olmalıdır.
3. Konular dışardan sunulmamalı, çocuğun
bilişsel yapılarını zenginleştirmesine fırsat
verecek çevreler düzenlenerek rehberlik
edilmelidir.
4. Okul yaşamın kendisi olmalıdır.
Piaget’in Kuramının
Eğitim Açısından Doğurguları
5. Çocukların, özümleme ve uyumsamayı
(düzenlemeyi)
dengeli
olarak
yapabilecekleri ortamlar oluşturulmalı,
hazırbulunuşluk önemsenmelidir.
6. Eğitimin planlanmasına çocuklar da
katılmalıdır.
7. Sınavlar belleğe dayalı olmamalıdır.
8. Eğitim bireyselleştirilmelidir.
BRUNER
BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
İLKELERİ
Bilişsel gelişim, tepkilerin uyarıcıdan bağımsız
hale gelmesidir.
Gelişim, bilgiyi işleme ve depolama sisteminin
gelişimine bağlıdır.
Bilişsel gelişim, kendinin farkında olmadır.
Öğretici-öğrenici etkileşimi gereklidir.
Bilişsel gelişimde dil önemli bir anahtardır.
BRUNER
BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ
EYLEMSEL DÖNEM (0-3)
İMGESEL DÖNEM
SEMBOLİK DÖNEM
BRUNER
BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ
Eylemsel Dönem (0-3 yaş):
Çocuk çevreyi eylemlerle
(dokunarak,ısırarak vb.) anlar.
İmgesel Dönem :
Bilgi, imgelerle taşınır. Bir
durumu nasıl algılarlarsa
zihinlerinde o şekilde
canlandırırlar.
Sembolik dönem :
Etkinlik yada algının anlamını
açıklayan sembolleri kullanır.
BRUNER
BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ
Artan yaşlarda sembolik sistem daha çok kullanılsa da
bazı meslek alanlarındaki kişilerde diğer dönemlerin
özellikleri ağır basabilir. Örneğin;
Eylemsel kodlama sistemi daha gelişmiş olanlar
 Cerrahlar
 Sporcular
 Piyanistler
İmgesel temsil süreçleri daha baskın olanlar
 Görsel sanatlar alanındaki kişiler
VYGOTSKY
BİLİŞSEL GELİŞİM
Sosyal çevrenin bilişsel
gelişimde önemli bir rolü
vardır.
İçinde bulunulan
kültür,uyarıcıların türünü ve
niteliğini belirler.
Tüm kişisel psikolojik süreçler,
insanlar arasında paylaşılan
sosyal süreçlerle başlar(dil gibi).
VYGOTSKY
BİLİŞSEL GELİŞİM
Öğretmenlerin ve yetişkinlerin işgörüsü, dışsal
denetimi giderek azaltıp çocuğun içsel
denetimini beslemek ve kendi kendini
düzenlemesini desteklemektir.
Aşırı bağımsızlık bilişsel gelişimi yavaşlatır.
Çocuk, sistematik olarak daha karmaşık
durumlara yönlendirilmelidir.
VYGOTSKY
BİLİŞSEL GELİŞİM
Çocuğun bir
yetişkinin
rehberliğinde
çalıştığında
gösterebileceği
potansiyel
gelişim düzeyi
Çocuğun bir
yetişkin
yardımı
olmaksızın
kendi kendine
sağlayabileceği
gelişim düzeyi
Gelişmeye
Açık Alan
Bruner ve Vygotsky’nin
Eğitime İlişkin Görüşleri
Eğitimciler, bilişsel gelişim düzeylerini
tanımalıdır.
2. Özellikle okulöncesi ve ilköğretimin ilk
yıllarında somut nesnelerle çalıştırılmalıdırlar.
3. Hem buluş yoluyla öğretim hem de doğrudan
öğretim dengeli kullanılmalıdır.
4. Öğretimde; önce eylemsel, sonra imgesel, sonra
sembolik süreçler işe koşulmalıdır.
1.
5. Yakından uzağa ilkesi kullanılmalıdır.
6. Bireylerin kendi hızlarında öğrenmelerine
olanak tanınmalıdır.
7. Öğrenmenin sosyal yönü göz ardı
edilmemelidir.
8. Sınıfta oturuş düzenleri gibi fiziksel
özellikler ve etkinlikler bu ilkelere göre
düzenlenmelidir.