Transcript olcmedegerlendirmeegitimi-olcmearaclarinitelikler

ÖLÇME ARAÇ ve YÖNTEMLERİNİN
NİTELİKLERİ
Ölçme Araç
Nitelikleri
•
•
ve
Yöntemlerinin
Ölçme araçlarının nitelikleri ölçme hataları ile
doğrudan ilgili olduğundan öncelikle hata ve
hata türleri incelenmelidir.
Okulda öğrenci başarılarının ölçülmesinde farklı
ölçme araç ve yöntemleri belirli oranlarda
kullanılmaktadır. Bu araçlarla yapılan ölçme
uygulamalarında ne kadar dikkatli olunsa da,
ölçme sonuçlarına bir miktar hata karışır. Bu
hataların neler olduğu aşağıda gösterilmektedir.
Ölçmede Hata

Hata:
Ölçme
sonuçlarına
istenmeyen
değişkenlerin karışmasıdır. Hataların bir kısmı
kontrol dışında ölçme sonuçlarına karışabilir. Bu
nedenle çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan
ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.
Hata Kaynakları
Bu hatalar,
 ölçme araçları (terazi, cetvel, metre, test gibi),
 ölçme yöntemi (yazılı, sözlü, kısa cevaplı...),
 ölçme işlemini yapan kişi,
 ölçmenin yapıldığı ortam,
 bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanabilir.
ÖLÇME HATALARI
Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem ya da
ölçme sonucunda elde edilen değer arasındaki farka
“ÖLÇME HATASI” denir.
Eğitimdeki ölçmelerin genellikle dolaylı olması,
eğitimdeki ölçme sonuçlarında daha çok hata
çıkmasına neden olabilmektedir.
Hata Türleri
1) Sabit hata,
2) Sistematik hata,
3) Tesadüfi hata.
Sabit Hata
Bir ölçmeden diğerine miktarı değişmeyen
hatalardır. Ölçüm aracındaki bir hatanın tüm
ölçümleri aynı şekilde etkilemesi durumu söz
konusudur.
Örneğin; bütün öğrencilerin test puanlarına 5
puan eklemek, cetveldeki bir santimlik kısalık
gibi.
Sistematik Hata
Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye ya da ölçme
koşullarına bağlı olarak miktarı değişen
hatalardır.
Örneğin, yapılan sınavda çalışkan olduğu
düşünülen öğrencilere öğretmenlerin
fazladan puan vermesi ya da çalışkan
olmadığı düşünülen öğrencilere düşük puan
vermesi gibi.
Tesadüfi Hata
Yönü, miktarı ve kaynağı belli olmayan hatalardır.
Sabit ve sistematik hataların miktarı ve yönü çeşitli yollarla
belirlenebilmekte ve dolayısı ile ölçme sonuçları bu
hatalardan arındırılabilmektedir.
Ancak tesadüfi hatalar için aynı durum söz konusu
değildir.
Hata Kaynakları
Ölçme sonuçlarına karışan hatalar genel
olarak;
•
• ölçmeyi yapan kişilerden
• ölçmenin yapıldığı araçtan
• ölçme ortamından
• ölçmenin yapıldığı gruptan
kaynaklanabilir.
Ölçmeyi Yapan Kişiden Kaynaklanan Hatalar
•
•
•
•
•
•
•
Ölçmeyi yapan kişinin ölçme yaparken; öznel puanlama eğilimi,
dikkatsizliği, yorgunluğu vb. ölçme sonuçlarına hata karışmasına neden
olabilir.
Puanlama aşamasında, puanlayıcının kendine ait yorumları
puanlamaya etki edebilir.
Her puanlayıcı sınavları kendi bakış açısına ve anlayışına göre
değerlendirecektir.
Eğitimde, özellikle yazılı yoklama ve ödevler puanlanırken; puanlayıcı
kanıları, farklı bakış açıları hataya neden olabilir.
Puanlamanın nesnel olmaması, öznel kanılara dayalı olması hata
kaynağıdır.
Bir testten elde edilen puanların, puanlayıcıya ve puanlama zamanına
göre değişmemesi;
puanlamadaki tesadüfi hataların azlığı, testin puanlama güvenirliğinin
yüksekliğini gösterir.
Ölçmenin Yapıldığı Araçtan Kaynaklanan
Hatalar
Bu konuda hataya neden olan en önemli faktör testte yer
alan maddelerin kapsamı yeterince örnekleyememesidir.
• Bir özelliği ölçmek üzere bir test geliştirilmişse, testin
maddelerinin geliştirilmiş olduğu özelliğin kapsamına giren
tüm konuları yeterince kapsaması, tüm davranışları iyi
örneklemesi gereklidir
• testler yapılandırılırken maddelerin iyi ifade edilememesi,
öğrencilerin soruları yanlış anlamasına ve hataya neden
olacaktır.
• çoktan seçmeli ve doğru yanlış tipi objektif testlerde
karşılaşılan ve şans başarısı olarak adlandırılan,
yanıtlayıcının doğru yanıtı bilmediği halde tahmin yoluyla
bulması yine bir hatadır.
•
Ölçmenin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan
Hatalar
Test uygulanırken ortaya çıkan testin yapıldığı ortamla ilgili
bazı hata kaynaklan, testi alan bireylerin motivasyonunu
ya da dikkatini etkileyebilir. Bu da ölçme sonuçlarına hata
karışmasına neden olabilir.
• Bu faktörlerin etkisiyle, birey alabileceği puanın altında
veya üstünde puan alabilir.
• Testin uygulanışı sırasında, sınavın uygulandığı dersliğin
sıcaklığı, ışık, havalandırma, gürültü düzeyi, sınav
düzeninin kopya çekmeye uygun olması gibi faktörler,
ortamla ilgili hata kaynaklarına örnek olarak verilebilir
• Teste ait uygulama koşulları, testi alan her öğrenci için
aynı olmalıdır. Yani, testi alan tüm bireyler aynı koşul ve
olanaklarda sınavı almalıdır.
•
Ölçmenin Yapıldığı Gruptan Kaynaklanan
Hatalar
Ölçmenin yapıldığı gruba ait bireylerin, ölçme işlemi
yapılırken içinde bulundukları motivasyon, heyecan,
stres, uykusuzluk, dikkat dağınıklığı vb. gibi özel
koşullar ya da ölçme işlemi yapılmadan önce
geçirdikleri, kaza, şok, tartışma vb. gibi olumsuz
yaşantılar, onların ölçülen özelliklerine ilişkin gerçek
performanslarını ortaya koymalarını engelleyecektir.
• Bu durumda bireylerden elde edilen puanlar olması
gerekenden yani onların gerçek performansından farklı
olacaktır. Bu da güvenirliği etkileyen bir hata
kaynağıdır.
• Bu sebeple, test verilmeden önce, testi alan bireylerin
moral ve motivasyonu onları rahatlatıcı ve telkin edici
sözlerle düzeltilmelidir.
•
Güvenirlik
Bir ölçme aracının güvenirliği, aracın, ölçmek
istediği değişkeni ne derece duyarlıkla ölçtüğü,
ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık
derecesidir.
 Güvenirlik,
tesadüfi
hataların
olası
kaynaklarına göre çeşitli anlamlar almaktadır.
Bunlar: duyarlılık, kararlılık ve tutarlılık
anlamındaki güvenirlikler'dir.

Duyarlılık
Ölçme aracının birimi ile ilgilidir. Birimi küçük
olan ölçme aracı ya da ölçme sonucu, birimi
büyük olandan daha duyarlıdır.
Örneğin; gram bölmeli bir terazi ile yapılan
ölçmeler ve elde edilen ölçme sonuçları, sadece
kilogram bölmeli bir kantarla yapılan
ölçmelerden ve elde edilen ölçme sonuçlarından
daha duyarlı, dolayısıyla da daha güvenilirdir.
Kararlılık
Ölçülen özelliğin aynı araçla değişik
zamanlarda birden fazla ölçülmesi durumunda
farklı değerler alıp almadığı ile ilgilidir.
Eğer ölçme sonuçları bir ölçmeden diğerine
değişiyorsa ölçme sonuçlarının kararlı olmadığı
yani güvenilir olmadığı söylenebilir.
Tutarlılık
Testi oluşturan maddelerin testin bütünü
ile olan tutarlılığı ile ilgilidir.
Güvenirlik
Güvenirlik katsayısı adı verilen bir katsayı ile ifade
edilir ve korelasyona dayalı olarak hesaplanır.
Korelasyon katsayısı -1 ile +1 arasında değişen
değerler almakla birlikte güvenirlik katsayısı
hemen her zaman sıfır (0) ile bir (+1) arasında
değişen değerler almaktadır.
Bir ölçme aracı ya da ölçme sonuçları bu
katsayının +1'e yakınlığı oranında tesadüfi
hatalardan arınık yani güvenilir olarak kabul edilir.
Güvenirlik Artırma Yolları
Güvenirliği artırmada en etkili yol, soru sayısını
artırmaktır. Böylece birimin değeri küçülerek duyarlılık
artar.
2) Öğrencilerin sınava güdülenmesi,
3) Ölçme aracını oluşturan soruların açık ve
anlaşılır yazılması,
4) Soruların uygun büyüklükte puntoyla yazılması,
5) Soruların test formu içerisine düzgün
yerleştirilmesi,
6) Baskı hatalarının olmaması, okunaklı olması vb.
1)
Güvenirlik Artırma Yolları
7) Sınav süresinin yeterli verilmesi,
8) Sınav ortamının temiz, yeterli düzeyde ısı,
aydınlık olması,
9) Gürültülü bir ortamda olmaması
10) Öğrencinin kaygı düzeyinin belli bir düzeyde
olması.
11) Puanlamanın objektifliği
Güvenirlik Kestirme Yöntemleri
1) Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik
2) Paralel formlarla hesaplanan güvenirlik
3) Eşdeğer iki yarıyla hesaplanan güvenirlik
4) Testi oluşturan maddelerin birbiriyle uyumuna
bakılarak güvenirliğin kestirilmesi
Test-Tekrar Test Yöntemi
Bu yöntemde, aynı ölçme aracı, değişik iki
zamanda, aynı gruba uygulanarak bu iki
uygulamadan elde edilen puanlar arasındaki
korelasyon katsayısı bulunur.
 Bu katsayının elde edilmesinde Pearson Çarpım
Momentleri Korelasyon tekniğinden yararlanılır
Elde edilen korelasyon katsayısı kararlılık
anlamındaki güvenirlik katsayısı olarak kullanılır.
 Bu yöntem daha çok ölçülen özelliğin uzun süreli
değişim göstermediği durumlarda işe koşulmalıdır.

Paralel Testler Yöntemi
Paralel testler yöntemi, aynı özelliği ölçmeye yönelik olarak
hazırlanmış olan iki paralel (eşdeğer) testin, aynı gruba aynı
anda ya da ölçülen özellikte bir değişme olamayacak kadar
kısa bir zaman aralığı ile uygulanması ve iki testten elde
edilen puanlar arasındaki Pearson Çarpım Momentleri
Korelasyon katsayısının hesaplanması esasına dayalıdır.
Paralel testler yönteminde testlerin aynı gruba belirli bir
zaman aralığı ile uygulanması durumunda elde edilen katsayı
kararlılık anlamındaki güvenirliğe karşılık gelmektedir.
Testi Yarılama Yöntemi
Testi yarılama (eşdeğer iki yarı) yönteminde, bir gruba bir
kez uygulanmış olan bir testin iki eşit yarıya bölünmesi ve
öğrencilerin birinci ve ikinci yarıdan elde ettikleri puanlar
arasındaki hesaplanması gerekmektedir.
Bu yolla hesaplanan katsayı testin bir yarısına ilişkin
güvenirliği vermektedir.
Testin bütününe ilişkin güvenirliği bulmak için Spearman
Brown düzeltme formülü kullanılır.
Bu yöntemle elde edilen katsayı testin iç tutarlığının bir
ölçüsü olarak yorumlanabilir.
Geçerlilik
Geçerlilik, bir ölçme aracının ölçmek istediği
değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka
değişkenlerden ne derece arınık olarak
ölçtüğüdür.
Daha genel anlamda ölçme aracının amacını
gerçekleştirebilme düzeyidir.
Geçerlilik Türleri
1) Kapsam geçerliliği,
2) Yordama geçerliliği,
3) Yapı geçerliliği olarak sıralanmaktadır.
Kapsam Geçerliliği
Sınav sorularının ölçmek istediği konu alanını
kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğini
gösterir. Soruların konu alanını yeterince
kapsayıp kapsamadığı konu alanı uzmanlarının
görüşü alınarak belirlenebilir.
Yordama Geçerliliği
Öğrencileri
bir
öğretim
programına
yerleştirmeden önce, seçme amacıyla yapılan
sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim
programındaki başarılarını kestirmek sınavın
yordama geçerliliğini verir. Eğer sınavla seçilen
öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha
başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın
yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir.
Yapı Geçerliliği
Yapı, birbiri ile ilgili olduğu düşünülen belli öğelerin ya da
öğeler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu bir sistemdir.
Hazırlanan bir testin yapı geçerliliğine sahip olabilmesi
için, söz konusu testin yalnız ölçmek istediği niteliğe
ilişkin sorulara sahip olması gerekir.
Örneğin; matematik dersine ilişkin bir sınavda
öğrencilerin yalnız matematik bilgileri ölçülmelidir.
Böyle bir sınavda başka bir derse ilişkin nitelikleri ölçen
soruların bulunması yapı geçerliliğini bozar.
Geçerliliği Düşüren Faktörler
1) Güvenirliği düşüren bütün etmenler geçerliliği de
düşürür.
2) Soruların dersin konularını yeterince
kapsamaması
3) Soru sayısının azlığı,
4) Sınavın uygulama koşullarının olumsuzluğu
5) Sınav süresinin yetersizliği
6) Sınav stresi ve güdülenme yetersizliği
7) Puanlama hatası
8) Sınavın çok zor ve çok kolay olması
9) Ölçüt puanların güvenirliği
Kullanışlılık
Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama
süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler,
hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı,
puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme
aracının kullanışlılığını gösterir.
Ölçme aracının kullanışlılığı, diğer iki özelliğini
artırıcı yönde rol oynar.
Ölçme Aracının Kullanışlılığına İlişkin Kriterler
• Ekonomiklik
• Uygulanabilirlik
• Puanlanabilirlik
Ekonomiklik
Ölçme aracının, zaman, para, emek açısından
ekonomik olması demektir
Ölçme aracı, hazırlayan kişiye ve diğer okul
personeline, çok fazla mali yük getirmemelidir.
Ekonomiklik; ne ucuz test ve yöntemleri gelişi
güzel kullanmayla sağlanabilir, ne de pahalı araçları
ya da yöntemleri tercih etmek doğrudur.
Ekonomiklik, ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik
gibi teknik özelliklerinin göz önünde tutularak,
olabildiğince ucuza mal edilebilmesidir.
Uygulanabilirlik
Bir ölçme aracı ya da testin uygulanabilirlik özelliğine sahip olabilmesi için,
1)ölçme aracının ya da testin, yönergesi (talimatları) ve testle ilgili açıklamalar,
açık seçik ve öğrencilerin anlayabileceği biçimde olmalı,
2)ölçme aracının ya da testin biçimsel özellikleri (formatı) uygun ve anlaşılır
olmalı,
3)eğer ölçme aracı ya da test çeşitli materyalleri veya parçaları içeriyorsa, bu
parça veya materyaller kolayca ve anlamlı bir biçimde birleştirilebilir ve
kullanılabilir olmalı,
4)testi uygulayan kişi ya da kişiler gereksiz çaba sarf etmeden testi kullanabilmeli
ya da uygulayabilmelidirler.
5)Teste, test materyallerine ve test durumlarına ilişkin açıklamalar, talimatlar vs.
açık seçik, anlaşılır olmalıdır
6)Gerektiğinde, testin ya da (varsa) testin içindeki materyallerin kullanımına ilişkin
örnekler açık seçik olmalıdır.
7) Testin, sayfa düzeni, yazı düzeni, satır aralıkları, yazı stili ve puntosu gibi genel
biçimsel özelliklerine dikkat edilmeli,
8)öğrencilerin test maddelerini kolayca algılayacağı biçimde düzenlenmelidir.
Puanlanabilirlik
Ölçme aracının puanlanabilirlik özelliğine sahip
olabilmesi için,
1)Ölçme aracı ve/veya yanıt kağıdı (formu) öğrenci
yanıtlarını uygun biçimde almak için, öğrencinin
kolayca anlayabileceği ve algılayabileceği biçimde
düzenlenmeli,
2)Yanıt anahtarı dikkatli, özenle ve doğru hazırlanmalı,
kullanımı kolay, anlaşılır ve pratik olmalı, güvenilir bir
puanlamaya olanak sağlamalı,
3)Puanlayıcı, ölçme aracına ilişkin puanları kolay,
doğru ve hızlı elde edebilmelidir.
TEŞEKKÜR EDERİM…