Transcript (Pzts) 1. ve 2. Ders (Temel Kavramlar)

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
(Temel Kavramlar)



Yrd. Doç Dr. Faik Özgür KARATAŞ
 KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi OFMAE Böl. Kimya
Öğretmenliği ABD
İletişim: [email protected]
İnternet: http://kimyaprogrami.wordpress.com
 Kurs sunusu
 İlave teorik bilgi
 Örnekler
Tanışma-Isınma (ice breaking)
Kazanım:
?.?. Dünya, Güneş ve Ay’ın şekil ve
büyüklüklerini karşılaştırır.
1 tane çoktan seçmeli soru
1 tane boşluk doldurmalı soru
3 tane Doğru-Yanlış sorusu
1 tane performans ödevi
? işaretlerinin anlamı sizce nedir?
Ölçme ve Değerlendirme
2
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Filme oynatmak için bir yaratık çizelim.
Ölçme ve Değerlendirme
3
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
4
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
5
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
6
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
7
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
8
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
9
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
10
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
11
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
12
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
13
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
14
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
15
Ölçme ve Değerlendirme
16
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
17
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
18
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
19
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?
Ölçme ve Değerlendirme
20
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?

İlkokul 3. sınıf soru: Ormanların
faydalarını sayınız.


Soru: İsa kimdir?


Cevap: Ormanların faydaları saymakla
bitmez.
Cevap: Geçen sene bizim sınıftaydı, artık
gelmiyor.
Soru: Siz hoca olsaydınız hangi
soruları sorardınız?

Cevap: Sizin soracaklarınızı sormazdım
hocam.
21
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?

Soru: Elimizde bir barometre var. Barometreyi kullanarak,
bir binanın uzunluğunu nasıl öğreniriz?
Yanıt 1: Barometre bir ipe bağlanıp binanın tepesinden
aşağıya sarkıtılır. Sonra ipin uzunluğu ölçülür.
Yanıt 2: Saat 12.00'de güneş tepedeyken binanın gölgesi
ve yere konulan barometrenin gölgesi ölçülür. gölge
uzunlukları oranlanarak, barometrenin uzunluğundan
sonuç bulunur.
Yanıt 3: Barometre binanın tepesinden atılır. bırakıldığı an
ile yere düştüğü an arasındaki süre bulunur. h=1/2gt2
formülünden binanın yüksekliği bulunur.
Yanıt 4: Barometre satılır, parası binanın müteahhitine
verilir ve binanın yüksekliği öğrenilir.
22
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?




Öğretim ile belirlenen amaçlara ne ölçüde
ulaşıldığını saptamada,
Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel
davranışlardaki değişme ve gelişmeleri
görmede,
Öğretim yöntem ve materyallerinin öğretimin
amacına uygun olmasını sağlamada,
Öğretimin konu gereklerine ve öğrenci
özelliklerine uygun olmasını sağlamada,
Ölçme ve Değerlendirme
23
Ölçme ve Değerlendirme Neden
Önemlidir?





Öğretim kararlarının konuyla ilgili, anlamlı ve güvenilir
bilgiye dayandırılmasında,
Başarısız öğrencilerin öğrenme eksikliklerinin
giderilmesinde,
Başarılı öğrencilerin güdülenmesinde,
Öğretim aksaklıklarının giderilmesinde,
Uygulanan bir eğitimin başarılı olup olmadığı hakkında
yönetici, öğretmen ve velilere bilgi vermesinde,
önemlidir.
Kısaca öğretmen;
öğretme etkinliklerinin istenen sonuçları
verebilmesinde bu etkinliklerin sürekli izlenmesi,
görülecek eksikliklerin, aksaklıkların giderilmesi,
sistemin devamı için ve kendini geliştirmesi için ölçme
değerlendirme faaliyetlerini yürütmelidir.
24
Ölçme ve Değerlendirme


Söz konusu öğretim etkinliklerinin izlenmesi,
başarı veya eksiklikler yönünden incelenmesi
eğitim sistemi içerisinde ölçme ve
değerlendirme hizmeti olarak kabul edilir.
Bu hizmet, sistemin kendini yenilemesi ve
geliştirmesiyle kendi devamılılığını sağlamasında
vazgeçilmez bir işlevi yerine getirir.
Ölçme ve Değerlendirme
25
Ölçüt
Ölçme Türleri
• Doğrudan
• Dolaylı
• Türetilmiş
Ölçek
Değişken
• Nitel-nicel
• Bağımlı-bağımsız
• Sürekli-süreksiz
Ölçmede birim
Ölçme
Ölçmede sıfır
Ölçüm
Değerlendirme
• Mutlak-bağıl
Ölçme ve Değerlendirme
26
Ölçme Nedir?


Ölçmenin genel bir tanımı; insanların, olayların
veya eşyaların belirli bir niteliğini gözleme ve
sonuçları belli ölçekler yoluyla sayı veya sembollerle
ifade etme işlemidir.
Ölçme, bir niteliğin belirlenen bir ölçeğin birimi
cinsinden karşılaştırılarak sayılması işlemine denir.
Varlıkların
Olayların
özellikleri
GÖZLEM
Ölçme ve Değerlendirme
Sayı veya
Sembolle
İfade ediş
ÖLÇME
27
Ölçmeye örnekler







Sınıfta 40 kişi var
Sınıfın en başarılı öğrencisi Tolga’dır.
Suyun sıcaklığı 80 °C dır.
Elif’in boyu 170 cm dir.
Bir çuval soğan 25 kg dır.
Temmuz ayında en yüksek hava sıcaklığı 39
°C dir.
Bilgi yarışmasında Leyla birinci, Hakan
ikinci, Ayça üçüncü oldu
Ölçme ve Değerlendirme
28
Eğitimde Ölçme
 Eğitimde
ölçme,
verilen
bilgi
ve
becerilerin öğrenciler tarafından ne kadar
özümsenip
özümsenmediğini
anlamaya
yarayan bir yöntemdir.
 Özetle
öğretmen,
öğrettiği
konunun
öğrencilerine hangi davranışları kazandırıp
kazandırmadığına bakmak için ölçme yapar.
Ölçme ve Değerlendirme
29
Ölçmeye Örnekler

Bir kumaşın boyunun cetvel ile ölçülmesi

Bir odanın boyunun bir ip ile ölçülmesi


Bir kova suyun sıcaklığının termometre ile
ölçülmesi
Bir çocuğun zekasının renkli küpler ile
ölçülmesi
Ölçme ve Değerlendirme
30
Ölçmenin Unsurları
Ölçme ve Değerlendirme Dersi
31
Ölçme İşlemi Yapılırken;
 Ölçülecek niteliğin belirlenmesi
 Amaca uygun sayı ve sembollerin
belirlenmesi
 Ölçme yönteminin veya aracının belirlenmesi
yoksa geliştirilmesi
 Nitelik ile ölçme aracının etkileştirilmesi
 Ölçme sonucunun amaca uygun sayı ve
sembollerle ifade edilmesi
Ölçme ve Değerlendirme
32
Eğitim Öğretimde Ölçülen Özellikler:







Öğrencilerin bilgileri,
Anlayışları,
Kavrayışları,
Becerileri,
Davranışları,
Tutum,
Değerleri ölçülebilir.
Ölçme ve Değerlendirme
33
Ölçme İşleminde;






İnformal gözlemler,
(Öğrencilerin yaptığı) Çeşitli proje ve
çalışmalar,
Yazılı yoklamalar,
Testler (ya da çeşitli standart testler),
Anketler,
Ölçekler…vb.
kullanılabilir.
Ölçme ve Değerlendirme
34
Ölçme İle İlgili Temel Kavramlar
Nitelik/Özellik:
Genel
anlamda
ölçülecek
değişkenler,
büyüklükler, miktarlar nitelik olarak ifade edilir.



Öğrencilerin boylarının ölçülmesinde nitelik
uzunluktur ve birimi vardır.
Ağırlık da nicel bir değişkendir ve birimi
vardır.
Eğer öğrencilerin ne kadar öğrendiği ile ilgili
bir ölçme işlemi yapılacaksa, değişkenimiz
niteldir ve üniteyle ilgili kazanımlar bu
işlemin niteliğidir.
Ölçme ve Değerlendirme
35
ÖLÇÜM
Ölçme sonucunda elde edilen sembol veya sayıya
ölçüm denir.
Eğitimde
en ideal ölçme tanı koyucu
ölçmelerdir. Belirlenen hedef davranışların
bireysel davranışlara bağlı olarak kazanılıp
kazanılmadığı, ne gibi eksikliklerin ortaya çıktığı,
bu eksikliklerin nasıl giderileceği ancak tanı
koyucu ölçme ile belirlenebilir. Bu tür ölçmeler
değerlendirmelere veri sağlar.
Ölçme ve Değerlendirme
36
Öğretmenin ölçme işlemi şu adımları içerir:






Ölçülecek kazanımların belirlenmesi.
Kazanımları yoklayacak sınav türünün belirlenmesi.
Kazanımları ölçecek soruların belirlenmesi.
Sınavın hazırlanması ve uygulanması.
Sorulara verilecek cevapların nasıl puanlanacağının
belirlenmesi ve sınavın puanlanması.
Ölçme işlemi sırasında yukarıda belirtilen adımların
tamamlanmasıyla bir ölçüm yapılmıştır.
Ölçme ve Değerlendirme
37
Öğrenme arzu edilen düzeyde gerçekleşti
mi?
ÖLÇÜT:
Ölçme sonuçlarının karşılaştırılmasında esas alınan
ve ilgili karar süreci boyunca değiştirilemeyen
niceliklerdir.
Ölçme
sonuçlarının
anlamlandırılmasında
kullanılan ve bireyler hakkında karar vermemizi
sağlayan
önceden belirlenmiş kurallar
veya
standartlardır.
Öğretmen, öğrenmenin yeterli veya yetersiz ya
da başarılı olup olmadığına karar verirken ölçütler
kullanır.
Ölçme ve Değerlendirme
38
Ölçüt, kriter demektir. Ölçüt olmaksızın
değerlendirme yapılamaz. Ölçüt değiştikçe
değerlendirme de değişir.
Örnek:
Sınıfın aritmetik ortalamasına
üstünde alanlar başarılı olacaktır.
eşit
ve
Üç sınav ortalaması 45 puan ve üstünde
olanlar başarılı olacaktır.
Ölçme ve Değerlendirme
39
Değişken
Gözlemden gözleme farklı değerler alabilen
varlıkların özelliklerine değişken denir.



Nitel-Nicel Değişkenler
Bağımlı-Bağımsız Değişkenler
Sürekli-Süreksiz Değişkenler
Ölçme ve Değerlendirme
40
Değişken Çeşitleri (Nitel-Nicel)
Nitel: Sayılarla ifade edilemeyen (cinsiyet,
mezun olunan okul, din, dil, medeni durum vb…)
değişkenlere nitel değişken denir.
Nicel:Varlıkların sayılarla ifade edilebilen
özelliklerine nicel değişken adı verilir. Örneğin;
boy, ağırlık, hacim gibi somut nitelikler; başarı,
zekâ, yıllık gelir …vb. soyut nitelikler.
Ölçme ve Değerlendirme
41
Değişken Çeşitleri (Bağımlı-Bağımsız)
Başka bir değişkene bağımlı olmadan değer
alabilen, sebep-sonuç ilişkisinde sebep durumunda
olan değişkenlere bağımsız değişken, başka bir
değişkene bağlı olarak değerler alabilen sebepsonuç
ilişkisinde
sonuç
durumunda
olan
değişkenlere ise bağımlı değişken denir.
Örneğin; bir çiçeğin büyümesine etki eden su,
toprak, güneş ışığı vb. bağımsız değişken; çiçeğin
büyümesi ise bağımlı değişkendir.
Başarıya etki eden çalışma süresi, yetenek,
motivasyon bağımsız değişken, başarı ise bağımlı
değişkendir.
42
Değişken Çeşitleri (Sürekli-Süreksiz)
Değişkenlerin
aldıkları
değerlerin
bölünüp
bölünmemelerine göre, yani değişkenlerin aldıkları iki
değer
arasında
başka
bir
değerin
bulunup
bulunmamasına göre sürekli değişken ve süreksiz
değişken sınıflaması yapılabilir.


Sürekli değişken; matematiksel olarak değişkenin
aldığı iki değerin arasının sürekli bölünebildiği, başka
bir ifadeyle matematiksel olarak bu iki değerin
arasında daima başka bir değerin bulunabildiği
değişkenlerdir.
Bu tür değişkenler reel sayılarla ifade edilir. Örneğin,
insanın boyu nicel ve sürekli bir değişkendir. Çünkü
insanın boyu santimetre, milimetre gibi çok küçük
birimlere ayrılabilir.
43
Değişken Çeşitleri (Sürekli-Süreksiz)


Değişkenler arasında sürekli bölmenin
yapılamadığı değerlere süreksiz değişken
denilmektedir.
Süreksiz
değişkenlerin
değerleri ölçek üzerinde ayrı ayrı noktalar
olarak yer alır. İki değer arasında sınırlı
sayıda (sonlu) değer bulunur.
Cinsiyet, nüfus, medeni durum, okul türü,
okunulan bölüm, vb..
44
45
Ölçme Teknikleri




İnsanlar veya nesneler ağırlık, boy, renk gibi
doğrudan gözlenebilen bir takım fiziksel
özelliklerin yanında, ölçülmesi zor olan zeka,
başarı, tutum vb. gibi doğrudan gözlenemeyen
bir takım özelliklere de sahiptirler. Bu
özelliklerin bazıları doğrudan gözlenebilir veya
ölçülebilirken bazıları ise doğrudan ölçülemez.
Doğrudan ölçme
Dolaylı ölçme
Türetilmiş ölçme
Ölçme ve Değerlendirme
46
Doğrudan Ölçme


Herhangi bir niteliğin, doğrudan
doğruya uygun bir birimle
kıyaslanarak ölçülmesidir.
Ölçülen nitelik ile ölçmede
kullanılan aracın niteliği aynı ise
Doğrudan Ölçme olur.
Bir bahçenin enini metre ile
ölçmek, bir kütleyi terazi ile
ölçmek, öğrencileri boy sırasına
dizmek gibi…

Bu tür ölçmelerde kullanılan
ölçme
aracında
başlangıç
noktası olarak alınan sıfır (0)
mutlak yokluğu göstermektedir.
Ölçme ve Değerlendirme
47
Örnekler

Öğrencileri yanyana getirerek boy sırasına koyma,

Kefeli terazi ile kütle tartma,

Adım ile odanın boyunu ölçme,

Derse devamsızlık edilen gün sayısını belirleme,

Bir günde içilen çay sayısını belirleme,

Metre ile uzunluk ölçme,

….
Ölçme ve Değerlendirme
48
Dolaylı Ölçme




Doğrudan gözlenemeyen ve gözlense bile yeterli
duyarlıkla ölçülemeyen özelliklerin, bu özellikle
ilgili olduğu bilinen başka bir değişken ya da
özellik yardımıyla ölçülmesidir (Karaca vd., 2008).
Ölçülen özellik ile ölçmede kullanılan aracın
özelliği farklı ise Dolaylı Ölçme’dir.
Bu tür ölçmelerde kullanılan ölçme aracında
başlangıç noktası olarak alınan sıfır (0) izafidir,
yokluk göstermez.
Bu tür ölçmelerde hata ihtimali daha yüksektir.
Ölçme ve Değerlendirme
49
Örnekler

Termometre ile odanın sıcaklığını ölçme

Yaylı kantar/baskül/el kantarı/dinamometre ile peynir
tartma,

Performans ödevi ile öğrencilerin BSB sapma,

Zeka testiyle zeka düzeyini belirleme,

Denizlerin derinliğini radyo dalgaları ile ölçme,

Likert tipi ölçekle tutum düzeyini saptama,

Zamanın ölçülmesi,

…..
Ölçme ve Değerlendirme
50
Doğrudan ölçmede;

Ölçülen özelliğe yönelik bir ölçme aracı vardır.

Geçerliği ve güvenirliği yüksektir.

Dört ölçekten elde edilebilirler ve oranlı karşılaştırmalar
yapılır.

Sadece pozitif değerler alır.

Somut değişkenler ölçülür.

Rasgele hata oranı düşüktür.

Ölçme sonuçlarının yorumlanması daha kolaydır.
Dolaylı ölçmede ise;

İlgili özelliği ölçtüğü düşünülen bir ölçme aracı vardır

Negatif değerler de alır.

Soyut değişkenler ölçülür.

Rasgele hata karışma ihtimali yüksektir.

Yorumlanması zordur .
Türetilmiş Ölçme

Farklı ölçme sonuçlarının oranı veya çarpımı
sonucunda ulaşılan ölçmedir. İki ölçme sonucu
üzerinde yapılan işlemler yardımıyla yeni bir ölçme
sonucuna ulaşmadır.

Örneğin, bir arabanın hızı hesaplanırken; yol ve zaman
ölçülür ve oranlanarak hız hesaplanır.

İki ölçme sonucunun oran veya çarpımının türetilmiş
ölçme olabilmesi için birim değişmelidir.

Örneğin, karenin çevresi cm olurken alanı cm2 olarak
değişir.
Ölçme ve Değerlendirme
52
Örnekler

Yoğunluk = Kütle/hacim,

Alan ölçümü,

Hacim ölçümü,

Kişi başına düşen milli gelir,

Nüfus yoğunluğu,

Hız,

…..
Ölçme ve Değerlendirme
53
EĞİTİMDE ÖLÇME



Eğitimde ölçme konusu olan özelliklerin çok azı
doğrudan ölçülebilir.
Örneğin, elle yapılan işler dışında, yanlışsız ve
güzel okuyabilme, iyi konuşabilme gibi bazı
özellikler de doğrudan gözlenebilir. Bunlarda
ölçme konusu olan davranışla gözlenen
davranış aynıdır, özdeştir.
Fakat eğitimde genellikle, ölçme konusu olan
davranış değil de, onunla ilgili olduğu sanılan
davranışlar gözlenip gözlem sonucu asıl ölçme
konusu olan davranışa atfedilir.
Ölçme ve Değerlendirme
54


Öğrenci başarılarının ölçülmesinde kullanılan testler ile
sıcaklığın ölçülmesinde kullanılan termometre benzer bir
işlev görmektedir.
Her ikisi de ölçmek istedikleri
nitelikleri dolaylı ölçebilmektedir. Ancak başarının
ölçülmesinde kullanılan testlerle termometre kadar
güvenilir sonuçlar elde edemeyiz. Bunun iki temel nedeni
vardır. Birincisi termometre başarı testlerinden çok daha
duyarlıdır. İkincisi, termometredeki cıva bilimsel yasalara
bağlı olarak hareket etmektedir. Farklı termometre
kullansak da sonuç değişmez.
Başarı ölçen sınavlarda ise durum farklıdır. Çünkü ölçmeye
konu olan şey; bir insan davranışıdır ve insan
davranışlarını ölçmek çok daha karmaşık ve zor bir iştir.
Sınav sorularına cevap veren öğrencilerin o andaki
davranışlarını etkileyen pek çok faktör olabilir. Bunlar
zaman ve ortama bağlı olarak da değişiklik gösterebilir.
Bunları kontrol etmek çok zordur. Bu nedenle başarı
testleriyle yapılan ölçümlere bir miktar hata karışabilir.
55




Nicel ölçümler: Sayısal büyüklüklerin
ölçülmesi
Nitel ölçümler: tutum, başarı,
özgüven gibi…
Öznel ölçümler: Kişiden kişiye
değişebilen ölçütlerin kullanıldığı
Nesnel ölçümler: Standart ölçek ve
ölçütlerin kullanıldığı
Ölçme ve Değerlendirme
56
1. Ölçüm: İki çocuğun boyu metre ile ölçüp kâğıt üzerine
yazılabilir. Bu bir ölçme işlemidir, ölçeğiniz ise metredir.
2. Ölçüm: Aynı şekilde üç çocuğu yan yana koyarak boylarını
ölçmek mümkündür. Çocukların boyları karşılaştırıldığında birinin
diğerlerinden uzun olduğu, birinin diğerlerinden kısa olduğu veya
boylarının eşit olduğu söylenebilir. Ölçek ise yapılan
karşılaştırmadır.
• Birinci ölçüm nicel büyüklük, ikinci ölçüm nitel bir değer
verecektir. İkinci ölçümde kullanılan ölçek standart değildir. Çünkü
bu ölçümde öznel değerlendirmeler, kişisel bakışlar ve
karşılaştırmalar kullanılmıştır.
• Benzer bir ölçmeyi kendi gözlemlerimizi kullanarak iki öğrencinin
başarısı için yapmak mümkündür. Daha çalışkan, daha az biliyor,
daha çabuk anlıyor, gibi yorumları bu öğrencilerimizden biri için
yapabiliriz. Burada herhangi bir test veya sınav yapılmadığı için
bu ölçüm özneldir.
Ölçme ve Değerlendirme
57
ÖLÇMEDE BİRİM



Birim, bir ölçme aracını oluşturan en küçük
parçacıktır. Birim duyarlılığın bir göstergesidir.
Örneğin, ölçme sonuçlarının sayılarla ifade
edilmesinde cm, gram, santigrat derece, puan
gibi birimler kullanılır. Bir çoktan seçmeli
testte her bir soru bir birimdir ya da soruların
puan karşılığı olan 1 puan bir birimdir.
Birim ölçme aracını evrenselleştirir, herkes
tarafından aynı anlaşılır.
Ölçme ve Değerlendirme
58
ÖLÇMEDE BİRİM
Ölçmede kullanılacak birimlerde bulunması
istenen üç özellik:
1.
2.
3.
Eşitlik: Birimlerin eşit dilimlere ayrılması.
Örneğin; metrede eşitlik özelliği vardır,
kulaçta ise yoktur.
Genellik: Birimlerin herkes tarafından aynı
anlamda kullanılması. Örneğin kilogram’ın
ağırlık ölçümlerini ifade etmede kullanılması.
Kullanışlılık:
Bir
birimin
ölçülecek
değişkene uygun büyüklükte seçilmesi.
Örneğin; kumaşın santimetre, şehirlerarası
mesafelerin kilometre ile ölçülmesi.
Ölçme ve Değerlendirme Dersi
59
ÖLÇMEDE SIFIR



Matematiksel olarak sıfır, boş kümenin eleman
sayısını gösterir. Bu sıfır yokluğu gösterdiği için
mutlak veya doğal sıfır denir.
Bazı değişkenler için sıfır yokluğu göstermez.
Sıcaklık ölçmede Santigrat, Fahrenhayt
derecelerindeki sıfır gibi…
Başarı, yetenek, zeka gibi değişkelerin
ölçülmesinde kullanılan sıfırda o özelliğin hiç
olmadığını göstermez. Bu sıfıra, bağıl (izafi)
veya göreceli sıfır denir.
Ölçme ve Değerlendirme
60
ÖLÇMEDE KULLANILAN ÖLÇEKLER



Ölçek terimi “belli birimlerle bölümlenmiş
ölçme aracı” olarak kullanılmaktadır.
Varlıkların bazı özellikleri değişkenlik özelliğine
sahipken bazı özellikleri sabit kalmaktadır.
Örneğin insanlarda cinsiyet sabit bir değişken
olarak alınırken, insanın biyolojik ve bilişsel
özellikleri zamana bağlı olarak değişebilmektedir.
Bu nedenle varlıkların sahip oldukları niteliklerin
durumuna göre farklı ölçekler kullanılmaktadır.
Ölçekler sayı ve sembollerden oluşur. Ölçekler
kullanılış amaçlarına göre, sınıflama, sıralama,
eşit aralıklı ve oranlı olmak üzere dört türdür.
Sınıflama (Adlandırma) Ölçeği


Sınıflama; nesneleri veya olguları sahip oldukları
belli bir nitelik yönünden gruplandırmaktır.
İnsanların kadın-erkek, evli-bekâr, sarışın-kumralesmer kategorilerine ayrılması, futbolcuların oyun
yerlerine göre numaralandırılması, bu tür ölçeklere
örnek
verilebilir.
Sınıflandırma
ölçeğindeki
ölçümler,
miktar
belirtmez
ve
“farklılıkbenzerlik” den öteye bir anlam taşımaz. Belli bir
yönden birbirine benzeyenler aynı gruba konur,
“büyüklük-küçüklük” dikkate alınmaz.
Bu ölçeklerde belirlenen gruplar sayı, harf veya
başka bir sembolle belirtilebilir. Örneğin, her ile
ayrı bir plaka numarası verilmesi ve o ile ait taşıtların
aynı numarayı almaları buna örnek verilebilir. Ancak
bu
sayıların
büyüklükleri
dikkate
alınmaz.
Matematiksel olarak bir anlamları yoktur, yapılmak
istenen sadece bir sınıflandırmadır.
Sıralama (Dereceleme) Ölçeği



Nesnelerin belli bir özelliğe sahip oluş derecesine
göre sıraya konulmasıyla elde edilen ölçeklerdir. Bu
ölçekte nesneler bir özelliğe göre en çok sahip
olandan en az sahip olana, ya da en az sahip
olandan en çok sahip olana doğru sıralanırlar.
Bu sıralamada kullanılan sıra sayıları nesneleri sahip
olduğu özelliğe göre sıralar. Ancak bu sıra sayıları
arasındaki farklar nesneler arasındaki farkın
miktarını yansıtmaz.
Bu ölçek sınıflama ölçeğine göre daha fazla bilgi
verir. Örneğin matematik dersinden öğrencileri
başarılı başarısız olarak sınıflandırabiliriz. Ancak,
bilindiği gibi sınıflamada başarılı olan öğrencilerin
başarı sıralamasını bilemeyiz. Sıralama ölçeğinde ise
öğrencilerin başarı sıralaması ve seviyeleri hakkında
bilgi elde edebiliriz.
Eşit Aralıklı Ölçek



Bir başlangıç noktasına sahip (ama izafi) ve
aralıkları eşit olan bir ölçektir. Bu ölçeklerin
kullanıldığı ölçmelerde niteliğin miktarı hakkında da
bilgi edinmiş oluruz.
Eşit aralıklı ölçeklerde başlangıç olan sıfır noktası,
keyfi olarak saptanır ve noktanın kaydırılması
sonucu değiştirmez.
Termometre, takvim, gibi
araçlar
eşit
aralıklı
ölçek
esasına
göre
geliştirilmiştir.
Mutlak bir sıfır noktasının bulunmadığı bu tür
ölçeklerde oranlı karşılaştırmalar yapılamaz. Eğitim,
psikoloji ve diğer sosyal bilim alanlarında yapılan
ölçmelerin pek çoğunda eşit aralıklı ölçekler
kullanılır. Örneğin, zekâ, başarı, tutum vb.
özelliklerin ölçülmesinde bu ölçek kullanılır. Bu
ölçekte toplama ve çıkarma işlemleri yapılabilir.
Eşit Oranlı Ölçek



Başlangıç noktası gerçek sıfır noktası olarak
alınan
ve
eşit
aralıklarla
bölümlenen
ölçeklere oranlı ölçekler adı verilir.
Bu tür ölçmelerle varılan sonuçlar üzerinde
her türlü matematiksel işlemler yapılabilir.
Uzunluk ve ağırlık ölçerken kullandığımız
ölçek bu esaslara göre geliştirilmiştir. Bu tür
ölçeklerde sıfır noktası ölçülecek özelliğin
yokluğu anlamına gelir.
Ölçeklerin yapı ve elde edilen ölçme sonuçlarının
anlamı açısından karşılaştırılması
Ölçeğin Yapısı
Ölçme Sonuçlarının Anlamı
Başlangıç
Noktası
Birimi
(Aralığı)
Nitelik
Göster
me
Gücü
Sınıflama
Var
Yok
Var
Sıralama
Var fakat
değişir
Var fakat
değişir
Var
Var
Eşit Aralıklı
Var fakat
göreceli
Var ve eşit
Var
Var
Var
Eşit Oranlı
Var ve
mutlaktır
Var ve eşit
Var
Var
Var
Ölçek Türü
Sıra
Fark
Oran
Var
66
Değerlendirme Nedir?



Değerlendirme, bir ölçüt kullanarak yargıya
varma ve karar verme sürecidir.
Ölçme sonuçlarını bir ölçütle kıyaslayarak
ölçülen nitelik hakkında bir karara varma
sürecidir.
Değerlendirme sonucunda; ölçülen özelliğin
ya da niteliğin yeterli ya da yetersiz, az ya
da çok, kabul edilebilir ya da edilemez
düzeyde olduğu gibi bir yargıya varılması söz
konusudur.
Ölçme ve Değerlendirme
67
Değerlendirme Nedir?
Ölçme sonucu
Karşılaştırma
Ölçüt
Karar
(değer yargısı)
Ölçme ve Değerlendirme
68
Örnek: Ahmet’in üç sınav ortalaması 45
puanı geçtiği için başarılı oldu.
Örnek:
Ayşe
sınıfın
aritmetik
ortalamasının altında puan aldığı için
başarısız oldu.
Ölçme
70
Ölçüt
45
Karar
Geçti
Değerlendirme Süreci
Ölçme ve Değerlendirme
69
Ölçme ve Değerlendirme Arasındaki
Farklılıklar
ÖLÇME
DEĞERLENDİRME
1. Ölçme bir gözlem faaliyetidir. 1. Bir yorum, bir hüküm verme işidir.
2. Ölçmede
gözlenecek
nitelik vardır.
3. Sayı ve
edilir.
4. Ölçme
tektir.
sembollerle
sonuçları
bir 2. Değerlendirmede değerlendirilecek
bir ölçüm sonucu vardır.
ifade 3. Sonuç, bir ölçütle kıyaslanarak bir
yargı ve karar olarak ortaya çıkar.
değişmez, 4. Değerlendirme
kişilere
değişkenlik gösterebilir.
göre
5. Ölçme değerlendirmenin ön 5. Değerlendirme
ölçmeyi
koşuludur.
alacak kadar kapsamlıdır.
içine
6. Objektiftir.
6. Sübjektiftir.
7. Betimseldir.
7. Yargısaldır.
Ölçme ve Değerlendirme
70
SONUÇ OLARAK
Ölçme ve Değerlendirme, eğitim sisteminin
ana öğelerinden birini oluşturur.
Sistemin geçerliliğinin, başarısının ve
hedeflere ne denli yaklaşıldığının temel
göstergesidir.
71