Transcript 3. hafta tutumlar ve iş tatmini

TUTUMLAR VE İŞ TATMİNİ
3. hafta
TUTUM NEDİR?
• Nesne, insanlar ya
da olaylara dair
değerlendirici ifade
veya yargılardır.
Tutum
• Bir bireyin bir nesne ya da kişiye karşı zihinsel
duruşudur. Örneğin birinin işimi seviyorum
dediğinde işine karşı olumlu tutumunu ifade
etmektedir. Yani tutum insanın bir şey
hakkında ne hissettiğini ifade etmektedir.
• Tutumlarımız bizi diğer insanlardan ayıran
özelliklerimiz arasında yer alırlar.
• Kişilikte olduğu gibi aile, arkadaşlar,
yetiştirilme tarzımız , yaşam boyu edindiğimiz
tecrübeler tutumların oluşumunda etkilidir.
Tutumu oluşturan bileşenler (Unsurlar)
• Duygusal bileşen: Bir tutumun hislerle veya duygularla ilgili kısmıdır.
Bireyin çevresindeki kişi ya da nesneye karşı duygu ve
değerlendirmeleri toplamıdır. Örneğin öğrencinin aldığı dersi
sevmemesi o derse karşı olumsuz tutum sergilemesine neden olur.
Tutumun kişiden kişiye değişen yönleridir sevme-sevmeme gibi.
• Bilişsel bileşen: bir tutumun fikir veya inanç kısmıdır. Bireyin kişi ya
da nesneyle ilgili bilgi, düşünce ve inançlarından oluşmaktadır.
Örneğin öğrencinin derse karşı olumlu tutumu, dersin hocasını
sevmesinden olabilir. İyi –kötü, yeterli-yetersiz gibi.
• Davranışsal bileşen: Birine ya da bir şeye yönelik belirli bir şekilde
davranma niyetidir. Birey tutuma konu olan nesne ya da kişiye
yönelik davranışlarda bulunma eğilimi göstermektedir. Tutumun
sözlü ya da eylemsel ifadesini oluşturur.
Örnek 1
hocanın zaman zaman sıkıcı ders
anlattığı konusunda seninle aynı
fikirdeyim (bilişsel)
Ama ders çok ilgi
çekici ve faydalı
(duygusal).
Derse
yönelik
olumlu
tutum
ben bu derse
devam edeceğim
(Davranışsal)
Örnek 2
Duygusal:
Bilişsel:
Amirimi
sevmiyorum
Amirim benden
daha az hak eden
arkadaşıma terfi
verdi. Amirim adil
değil.
Davranışsal:
Başka bir iş
arıyorum
Amire
yönelik
olumsuz
tutum
• Araştırmalar genel olarak insanların tutumları
arasında ve tutumları ile davranışları arasında
tutarlılık aradıkları sonucuna varmışlardır.
• Bilişsel uyumsuzluk: 2 ya da daha fazla tutum
veya davranış ile tutum arasındaki bir
uyuşmazlıktır.
• Örnek: bir arkadaşınız sürekli yerli üretim
arabaların kalitesinin ithal arabalar kadar iyi
olmadığını söylemektedir. Babası ona yerli araba
alınca yerli arabaların aslında o kadar da kötü
olmadığını söylemeye başlar.
BİÇİMLENDİRİCİ DEĞİŞKENLER
• Bilim adamları tutumların davranışları takip
ettiğini öne sürmektedir. Biçimlendirici
değişkenler (moderating) tutum ve davranış
arasındaki bağı güçlendirmektedir. Tutum ve
davranış arasındaki en güçlü biçimlendiriciler
şunlardır:
• Tutumun önemi
• Tutumun davranışla bağı, ulaşılabilirliği, sosyal
baskıların varlığı
• Kişinin tutumla doğrudan deneyiminin olup
olmaması.
BAŞLICA İŞ TUTUMLARI
•
•
•
•
•
1- İŞ TATMİNİ
2- İŞE SARILMA
3- ÖRGÜTE BAĞLILIK
4- ÖRGÜTSEL DESTEK ALGISI
5- ÇALIŞANLARIN İŞE TUTULMASI
• Çalışanların örgüte olan tutumlarının
anlaşılması ve buna göre ortaya çıkabilecek
olumlu ve olumsuz faktörlerin tahmin
edilmesini oldukça önemlidir.
İŞ TATMİNİ
• Bireyin işine karşı geliştirdiği tutumdur. Bu
tutum olumluysa iş tatmini yüksektir.
• İşin özelliklerinin değerlendirilmesi sonucu
oluşan iş hakkındaki olumlu his iş tatmini
olarak adlandırılır.
• iş tatminini, “Bir kişinin yaptığı işi
değerlendirmesi sonucunda hissettiği olumlu
duygusal durum” olarak tanımlamaktadır.
İş tatmini nasıl ölçülür?
• 2 yaklaşım vardır.
• 1. genel olarak tek soruyla iş tatmininin
ölçümü « her şeyi dikkate aldığınızda
işinizden ne kadar tatmin oluyorsunuz?»
• 2. işin çeşitli yönlerinin toplamı olan daha
karmaşık bir yöntemdir.
İş tatmininin alt boyutları
• Terfi tatmini: Terfi; çalışanın statü, yetki ve sorumluluk açısından
• daha üst bir seviyeye yükseltilmesidir. Bu nedenle, çalışanların
motivasyonlarını ve örgüte olan bağlılıklarını arttırıcı bir etkiye
sahiptir.
• Ücret tatmini: İşgörenin fikrî ve bedenî emeğinin karşılığını ifade
eden ücret, bireyi güdüler ve yönlendirir.
• Ödül tatmini: Çalışanın işini yapmasıyla birlikte, başta ücret olmak
üzere beklenti içine girdiği diğer bir husus da ödüldür.
• İş arkadaşlarından duyulan tatmin: Çalışma arkadaşlarının çalışana
verdikleri destek ve iş birliğinin algılanan derecesi, iş tatminini
önemli ölçüde etkilemektedir.
• İşin kendisinden duyulan tatmin: Çalışanın kendi yaptığı işe karşı
olan duygu ve düşünceleri onun iş tatminini etkileyen önemli bir
faktördür. Çalışanın yaptığı işten hoşnut olması, işini anlamlı bulması
ve yaparken zevk alması bu tatmini arttıran hususlardır.
Tatmin olan ve olmayan çalışanların iş
yerine etkisi
• Tatminsizliğe yönelik çalışan 4 farklı tepki verebilir.
• 1) İşten ayrılma (çıkış): İşten istifa ederek yeni iş arama
biçimindedir.
• 2) Sesini yükseltme (söz Hakkı) : İş deki durumu
iyileştirmeye yönelik tavsiyeler, amirlerle sorunu tartışma,
sendikal faaliyetlere katılım başlıca örneklerdir.
• 3) Bağlılık (Sadakat): Kurumu dışarıdan gelen eleştirilere
karşı savunma ve yönetime güvenme şeklindedir. Kuruma
güven duyarak koşulların düzelmesini bekleme anlamına
gelir. Tepki pasiftir.
• 4) Kayıtsızlık (İhmal) : İşe geç kalma, devamsızlık, düşük
verim, yüksek hata oranları görülür. Sık hastalanma, baş
ağrıları ve kalp rahatsızlıkları ortaya çıkmaktadır.
İş tatmin ya da tatminsizliğinin özel
sonuçları
•
•
•
•
•
•
İş tatmini ve iş performansı
İş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı
İş tatmini ve müşteri tatmini
İş tatmini ve devamsızlık
İş tatmini ve iş gücü devri
İş tatmini ve iş yerinde sapkın davranışlar
• Örgütsel vatandaşlık davranışı: çalışanın resmi iş
tanımına dahil olmayan ancak örgütün işlevlerini
etkin biçimde yerine getirmesine yardımcı olma
isteğine bağlı davranıştır.
• Örneğin bir çalışanın, kendisinden istenmemesine
rağmen, işini bitirmek maksadıyla mesaisi
bitmesine rağmen çalışmaya devam etmesi veya
işinin bir parçası olmamasına rağmen, zorlanan
bir çalışma arkadaşına yardım etmesi ÖVD’ye
örnek olarak gösterilebilir.
• İş gücü devri: gönüllü veya gönülsüz olarak o
işyerinden kalıcı olarak ayrılmaktır.
• İş yerinde sapkın davranış: örgütün ve
üyelerinin refahını tehdit eden anlamlı
örgütsel normları bozan her türlü davranıştır.
• Örgüte ve örgütte çalışan bireylere zarar
verme potansiyeli taşıyan ve bilinçli olarak
sergilenen her türlü davranıştır. 4 şekilde
kendini gösterir : sapkınlık, saldırganlık,
antisosyal davranış ve şiddet. (Örnek: iş
yerinde hırsızlık, işe geç gelme)
Çalışan tatminini arttırma yolları
• 1. işi ilgi çekici yapmak için işin içsel yönlerine
odaklanmak
• 2. yüksek ücret vermek tek başına iş tatmini
sağlamaz.
• 3. Pozitif iş uyumu yaratan şeyler yapmak
İŞE SARILMA
• İşe Sarılma: Kişinin işiyle özdeşleşmesi, aktif
olarak
işine
katılma
ve
kendilerinin
değerlemesinde
önemli
olan
algılanan
performans
seviyelerini
göz
önünde
bulundurmasıdır.
• Yakın ilişkili bir diğer kavram psikolojik
güçlendirmedir.
• Psikolojik güçlendirme: çalışanların kendi iş
çevrelerini
ne
derece
etkilediklerine,
yeterliliklerine,
işlerinin
anlamlılığına
ve
algıladıkları otonomiye (özerklik) dair inançlarıdır.
ÖRGÜTE BAĞLILIK
• Örgüte Bağlılık: Bir çalışanın kendini belirli bir
örgütle ve onun amaçlarıyla özdeşleştirme ve
onun üyesi olarak kalma isteğinin derecesidir.
• 3 farklı boyutu vardır:
• 1.Duygusal Bağlılık: örgüte duygusal bir bağlılık
ve onun değerine inanç.
• 2. Zorunlu Bağlılık: Bir örgütte kalma ve ayrılma
davranışlarının kıyaslanması sonucu algılanan
ekonomik değer.
• 3. Minnet bağlılığı: Ahlaki ya da etik nedenlerden
dolayı bir örgütte kalma zorunluluğu
ÖRGÜTSEL DESTEK ALGISI
• ÖDA: Çalışanların örgütlerinin onların
katkılarına değer verdiğine ve onların iyiliğini
düşündüğüne inanma dereceleridir.
• Örneğin : bir çalışan eğer çocuk bakımıyla ilgili
bir problemi olursa örgütün ona gerekli imkanı
sağlayacağına inanması. Ya da yanlışlıkla
yaptığı bir hatada amirinin onu affedeceğine
inanmasıdır.
ÇALIŞANIN İŞE TUTULMASI (angaje
olması)
• Çalışanların İşe Tutulması: Bireyin yaptığı işe
bağlılığı, ondan memnuniyeti, ve onun için
duyduğu coşkudur.