Transcript 7.hafta motivasyon ve uygulamaları

MOTİVASYON TEMELLERİ
7. hafta
MOTİV (GÜDÜ) KAVRAMI
• Güdü veye motiv davranışı belli bir yöne doğru organize ettiği
ve harekete geçirdiği kabul edilen iç şartları ifade etmektedir.
Güdülerin 4 işlevi vardır:
• Davranışları başlatma (açlık gıda aramaya yöneltir)
• Davranışların şiddet ve enerji düzeyini tayin (açlık süresi ne
kadar uzunsa gıda arama o kadar hızlıdır)
• Davranışlara yön verme (acıktığımızda oyun oynamak yerine
gıdaya yöneliriz)
• Devamı sağlama (mevki sahibi olma yıllarca süren davranışa
sebep olur)
MOTİV (GÜDÜ) TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
• İçgüdüler: kişileri doğal nitelik taşıyan
ihtiyaçlara yönelten bilinçsiz ve öğrenilmiş
davranışlardır. Örümceğin ağ, tırtılın koza
yapması gibi. Dürtü ise temelde özel bir
eğitim gerektirmeyen yeme içme, kaçma gibi
hareket serilerini yapma eğilimini ifade eder.
• Fizyolojik motivler: insanın yaşamını devam
ettirebilmesi için gerekli olan temel
ihtiyaçların
elde
edilmesine
yönelik
güdülerdir. Herkes de vardır ama kişiden
kişiye farklılık gösterir.
• Sosyal motivler: Toplumsal yaşantı özlemi.
Toplumun beğendiği davranışlar, kişinin
ulaşmak istediği davranış biçimleri birer güdü
oluşturur. Öğrenme, eğitim ve alışkanlıklar
sonucu meydana gelen güçlerdir.
• Psikolojik motivler: düşünsel ve ruhsal
ihtiyaçlardan kaynaklanabilir. Örneğin bir şeye
ilgi duyma, birini sevme duygusal ihtiyaçtır.
MOTİVASYON NEDİR?
• Bir hedefe ulaşma doğrultusunda gayrete
ilişkin yoğunluk, istikamet ve kararlılıktır.
• Yoğunluk bir kişinin ne kadar çabaladığı ile
ilişkilidir.
• İstikamet gayretlerin belirlenen yönüdür.
• kararlılık ise kişinin gayretini ne kadar süre
koruyabileceğidir.
MOTİVASYON TEORİLERİNİN GELİŞİMİ
MOTİVASYON KAVRAMININ GELİŞİMİ
ESKİ DÖNEMDE
MOTİVASYON
KLASİK DÖNEMDE
MOTİVASYON
NEO-KLASİK DÖNEMDE
MOTİVASYON
MOTİVASYON
TEORİLERİ
KAPSAM
TEORİLERİ
SÜREÇ
TEORİLERİ
KAPSAM TEORİLERİ (İlk Motivasyon
Teorileri)
•
•
•
•
•
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi
Herzberg’in Çift faktör teorisi
Alderfer’in varolma-ilişki-gelişim teorisi
McClelland’ın İhtiyaçlar Teorisi
McGregor’un X ve Y Teorisi
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi
MASLOW’ UN İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ...
1. Fizyolojik İhtiyaçlar : Yeme, içme, barınma, hayatı
devam ettirme
2. Güvenlik İhtiyaçları : Hastalık, yaşlılık vb. gibi
hallerde geleceği garantiye alma
3. Ait Olma ve Sevgi İhtiyaçları: Kendi kendini
anlama, şefkat...vb.
4. Değer İhtiyaçları: Prestij, başarı, saygı görme...vb.
5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyaçları: Yapma
tamamlama arzusu, kişisel tatmin, kişisel başarı,
bilimsel buluşlar.
9
Herzberg’in Çift faktör teorisi
• Herzberg’in 200 muhasebeci ve mühendis
üzerinde yeptığı araştırma sonucunda
geliştirdiği teoridir. Hijyen faktörler işle
doğrudan ilişkili olmayan daha çok çevreyle
ilgili faktörlerdir. Kendi başına motive edici
değildir. Motive edici faktörler ise hijyen
faktörlerin olması koşuluyla çalışanları motive
edecek faktörlerdir.
HERZBERG MODELİ...
Herzberg iş ortamında motive edici ve durum koruyucu
(hijyenik) etmenleri ayırmıştır.
MOTİVATÖRLER
(GÜDÜLEYİCİ ETMENLER)
HİJYEN FAKTÖRLER
(KORUYUCU ETMENLER)
Başarı
Tanınma
Terfi etme
İşin Kendisi
Sorumluluk
Gelişme
İşletme Politikası
 Amirlerle ilişkiler
Denetim
Ücret
iş Güvenliği
Fiziksel Çalışma Koşulları
VARLIĞI BİREYİ GÜDÜLER, YOKLUĞU
DOYUM ÜZERİNDE ETKİ YARATMAZ
VARLIĞI GÜDÜLEME ÜZERİNDE
BİR ETKİ YARATMAZ, YOKLUĞU
DOYUMSUZLUK YARATIR
Alderfer’in varolma-ilişki-gelişim teorisi
Maslow’un teorisi
Alderfer’in teorisi
Kendini
gerçekleştirme
Kendini gösterme
Gelişim
Sosyal ihtiyaçlar
ilişki
Güvenlik ihtiyacı
Varolma
Fiziksel ihtiyaçlar
Herzberg’in teorisi
Motive edici
faktörler
Hijyen
faktörler
McClelland’ın İhtiyaçlar Teorisi
• Bu teoriye ihtiyaçların yönlendirilmesi,
başarma ihtiyacı, kazanılmış ihtiyaçlar ve
öğrenilmiş ihtiyaçlar teorisi de denmektedir.
• Bu teori diğerlerinden farklı olarak ihtiyaçların
doğuştan değil öğrenme sonucunda önem
kazanmaya başladığını savunur.
Maslow’un tersine güdülerin öğrenilmeyle kazanılabileceğini
savunan bir kuramdır. Bu kuramın öncüsü ise McClellanddır.
Savunduğu güdüler ise başarı kazanma, bağlılık (ilişki kurma) ve
güç kazanma ihtiyaçlarıdır.
 Başarı güdüsü (Başarma
standartlara ulaşmadır.
ihtiyacı);
belirlenmiş
bir
takım
 Erk (güç kazanma ihtiyacı) güdüsü diğerlerini etkileyerek
belirli bir yönde davranmalarını sağlamaktır.
 Bağlanma güdüsü (ilişki kurma ihtiyacı) ise başka
insanlarla ilişki kurma, gruba girme ve sosyal ilişkileri geliştirmeyi
ifade eder.
14
X ve Y TEORİSİ
• X ‘ e göre çalışanlar işten kaçarlar. Bu nedenle
yönlendirilmeli hatta gerektiğinde zorlanmalıdır.
• Y’ye göre çalışanlar işi oyun oynamak ve dinlenmek
kadar doğal algılarlar. Bu nedenle kişi sorumluluk
almayı kabul eder.
SÜREÇ TEORİLER
(MODERN MOTİVASYON TEORİLERİ)
•
•
•
•
•
•
Öz kararlılık Teorisi
Hedef Belirleme Teorisi
Özyetkinlik Teorisi
Davranışsal şartlandırma teorisi
Vroom’un Beklenti Teorisi
Porter ve Lawler’in beklenti
teorisi
• Adams’ın Eşitlik Teorisi
• Amaç teorisi
Davranışsal şartlandırma teorisi
ÖDÜL
ORGANİZMA
DAVRANIŞ
KARŞILAŞILAN
SONUÇ
CEZA
DAVRANIŞ ŞARTLANDIRMASI
YAKLAŞIMI...
Davranış Şartlandırması Yaklaşımı (Sonuçsal
Koşullama)
Birey arzulanan sonuçlara yol açan davranışları
yineleme, arzulanmayan sonuçlara yol açan
davranışları
yinelememe
eğilimindedir.
Pavlov’un
Köpekler
üzerinde
yaptığı
araştırmaya dayanır.
18
Olumlu davranışların gösterilmesi ve onları
pekiştirerek alışkanlık haline getirecek yöntemler
 Olumlu - pekiştirme
 Olumsuz Pekiştirme
 Son Verme
 Cezalandırma
19
BEKLENTİ MODELİ...
Vroom tarafından geliştirilen bu modelde ortaya konulan
güdülenme (motivasyon) kişinin aradığı değerlerle, belirli bir
hareketin bu değerlere yol açma olasılığına ilişkin tahminin
çarpımıdır.
Arzulama Derecesi x Bekleyiş= Güdülenme
Arzulama derecesi, bireyin çeşitli sonuçlar arasından belli bir sonucu
seçme nedenini şiddetini yansıtır. Bireyin hedefe ulaşma isteğini ifade eder.
Bekleyiş, bireyin belli bir davranışının belirli sonuçları olacağı
hususundaki inancın gücünü ifade eder.
Vroom'un beklenti kuramına göre bir insanın güdülenmesi, belli bir
davranışın amaca ulaştıracağı beklentisiyle, o bireyin amaca verdiği
20
önemin çarpımına eşittir
BEKLENTİ MODELİ...
Arzulama Derecesi x Bekleyiş
Güdüleme
Eylem
Sonuçlar
Doyum
Porter ve Lawler’in beklenti teorisi
• Modelin ilk kısmı Vroom’un beklenti
modeliyle aynıdır. Porter ve Lawler modele
bilgi ve yetenek, algılanan rol ve eşit ödül
unsurlarını da eklemişlerdir.
• Bu modelde ödülün değerine ve olasılığına
göre motivasyonun ve gayretin derecesi
dikkate alınmıştır.
Adams’ın Eşitlik Teorisi
J. Stray Adams tarafından geliştirilen bu teoriye
göre işgörenlerin iş ilişkilerinde eşit bir şekilde
davranış görme arzusunda oldukları ve bu
arzunun motivasyonu etkilediğidir.
23
AMAÇ TEORİSİ...
Edwin Locke tarafından ortaya konan bu
modelde kişilerin belirlediği amaçların
onların
motivasyon
derecelerini
belirleyeceği savunulmuştur.
24
ÇALIŞANLAR
NASIL MOTİVE
EDİLİR?
MOTİVASYON ARAÇLARI
EKONOMİK ARAÇLAR
• Ücret artışı
• Primli ücret
• Ekonomik ve diğer maddi
ödüller (araba, ikramiye
• Sosyal yardımlar ( ulaşım,
yemek, kira, özel sağlık
sigortası, özel emeklilik
sistemleri)
• Kâra Katılma
PSİKOLOJİK VE SOSYAL ARAÇLAR
• Statü ve değer
• Bağımsız çalışabilme
• Birey – örgüt uyumu
• Psikolojik güvence
• Öneri sistemi
• Yükselme imkanları
• Sosyo- kültürel etkinlikler
• Başka kişilerden yardım alma
• Danışmanlık hizmeti
• Uygun çalışma koşulları
ÖRGÜTSEL VE YÖNETSEL ARAÇLAR
• Kararlara katılım
• Yetki devri
• Amaç birliği sağlama
• Eğitim ve yükselme olanakları
• İletişim
• İş güvencesi
• Katılımcı ve demokratik yönetim
• Etkin liderlik
• Sendikalaşma
• İş tasarımı