Transcript T.C. GAZ* ÜN*VERS*TES* SOSYAL B*L*MLER ENST*T*ÜSÜ

T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTİÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
FİNANSMAN BİLİM DALI
TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERİ
YATIRMLARININ FİNANSMANI, SORUNLAR VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan
M. Aykut KELECİOĞLU
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Hasan Kaval
08.12.2011
SUNUM İÇERİĞİ
• TEZİN KONUSU, AMAÇ VE ÖNEMİ
• YENİLEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
– Kavramlar
– Dünya’da ve Türkiye’de Yenilebilir Enerji
– Enerji Yatırımları ve Bu Yatırımların Ülke Ekonomisi İçindeki
Yeri
– Diğer Yatırımlarla Farklıkları
• TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
– Enerji, Teşvik,Vergi, Karbon, KKDF, Asgari İşçilik
SUNUM İÇERİĞİ
• YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMAN SÜRECİ
– Proje Fikrinin Doğuşu ve Ön Fizibilite
– Fizibilite Etüdü
» Pazar Analizi
» Teknik Yapılabilirlik Analizi
» Finansal Analiz
» Projenin Değerlendirilmesi
– Kaynak İhtiyacının Belirlenmesi
» Özkaynak, Yabancı Kaynak, Özkaynak ve Yabancı Kaynak
– Finans Kuruluşlarından Kredi Temini
SUNUM İÇERİĞİ
• YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAN SORUNLAR
– Mevzuat Sorunları
» Elektrik Satış Fiyatının Belirlenmesi, Yatırım İndirimi, Faiz
Desteği, Asgari İşçilik, Vergisel Sorunlar
– Yabancı Kaynak Sorunu
» Özkaynak ve Teminat Sorunu
– Devralma ve Birleşme ile İlgili Sorunlar
» Firma Değerinin Tespiti Sorunu
– Faiz ve Kur Değişimi Sorunu
– Yatırım Finansmanının Sağlanması Durumunda Sözleşme
Bağlamında Yaşanan Sorunlar
SUNUM İÇERİĞİ
• YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA YAŞANAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
–
–
–
–
–
–
• SONUÇ
Mevzuat Sorunlarına Çözüm Önerileri
Kamulaştırma Sorunlarına Çözüm Önerileri
Yabancı Kaynak Sorununa Çözüm Önerileri
Devralma ve Birleşme ile İlgili Sorunlara Çözüm Önerileri
Faiz ve Kur Değişimi Sorunu Çözüm Önerileri
Yatırım Finansmanının Sağlanması Durumunda Sözleşme
Bağlamında Yaşanan Sorunlara Çözüm Önerileri
TEZİN KONUSU ve AMACI
• Tezimizin konusu;Türkiye’de Yenilenebilir Enerji
Yatırımlarının Finansmanı, Sorunlar ve Çözüm
Önerileridir.
• Tezin amacı; ülke ekonomisine katkısı
azımsanamayacak olan ve yatırımcılar açısından yüksek
getiri beklentisi olan yenilenebilir enerji yatırımlarının
finansman sürecini aktarmak ve bu süreçte yaşanan
sorunlara vurgu yapılarak yatırımcılara kaynak
oluşturmaktır. Bu çalışma ile ortaya konulan çözüm
önerileri ile yatırımcıların yenilebilir enerji yatırımlarına
hız vermelerinin sağlanması ve dolayısıyla enerjide dışa
bağımlılıktan kurtulmanın yanı sıra ekonomik kalkınma
sürecine katkı yaratmak da hedeflenmektedir.
ÖNEMİ
• Ekonomik gelişmişliğin önemli göstergelerinden biri enerjinin
tüketim ve üretim miktarlarındaki artıştır. Bugün yaşamın her
alanında kullandığımız enerji ve bu enerjiyi yaratabilmek için
kullandığımız kaynakların büyüklüğü ve sınırı, gelecek için
hemen herkesin endişe duyduğu konuların başında
gelmektedir.
• Petrol, kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıt olarak nitelendirilen
kaynakların her geçen gün azalması, enerji üreticilerini,
yatırımcıları, devletleri alternatif enerji kaynaklarına
yönlendirmiştir. Doğal olarak bulunan bu kaynakların bir sınırı
vardır ve her geçen gün bu kaynakların miktarı azalmaktadır.
Oysa sudan, rüzgardan, güneşten, biokütleden, jeotermalden
elde edilen enerji kaynaklarında miktar sorunu yoktur. Sınırsız,
kendisini sürekli yenileyen bu kaynaklardan elde edilecek
enerji, dünya nüfusunun hızla arttığı, artışla beraber enerji
tüketiminin de yükseldiği dünyamızda, enerji arz sorununa
çözüm bulabilecek niteliktedir.
ÖNEMİ
• Her geçen gün çevre bilincinin arttığı dünyamızda, çevresel etkilerinin
diğer enerji kaynaklarına nazaran çok daha az olduğu yenilenebilir enerji
yatırımları, bu nedenle de yatırımcıların ilgisini çekmekte ve/veya artan
çevresel baskılar yatırımları bu alanlara kanalize etmeye zorlamaktadır.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretebilmek için, büyük tutarlı
yatırımlara ihtiyaç vardır. Ekonomik kalkınma süreci ile beraber, ülkemizde
bu yatırımların büyük çoğunluğu özel sektör tarafından yapılmakta, devlet
tarafından bu yatırımlar kısmen de olsa teşvik edilmektedir.
• Yenilenebilir enerji yatırımlarına artan ilgi, bu alanda ülkemizde geniş bir
kaynak potansiyeli bulunmasından ve proje maliyeti yüksek olmasına
rağmen karlılıklarının da yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.
• Bu bağlamda yenilebilir enerji kaynaklarının önemi karşısında, yenilenebilir
enerji yatırımlarının finansmanı gerek yatırımcılar gerekse ülke ekonomisi
açısından ayrı bir öneme sahip olmaktadır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ
YERİ
-KAVRAMLAR• Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK); sürekli olarak
yenilenen enerji kaynaklarıdır. Doğada çok farklı şekillerde
bulunabilir. Doğrudan veya dolaylı bir şekilde güneşten veya
yer kabuğunun derinliklerinden çıkarılan ısıdan elde edilir.
Güneş, rüzgar, biyokütle, bio yakıtlar, jeotermal, hidrolik
güç, okyanus kaynakları (dalga ve med-cezir) ve
yenilenebilir kaynaklardan elde edilen hidrojen enerjisi bu
tanım içerisinde yer alır.
• Yenilenebilir Enerji Kanunu’na göre YEK;rüzgâr, güneş,
jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı
dâhil), dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir
tipi veya rezervuar alanı onbeş kilometrekarenin altında
olan hidroelektrik üretim tesisi kurulmasına uygun elektrik
enerjisi üretim kaynaklarını ifade etmektedir.
•
•
•
•
•
•
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE
EKONOMİDEKİ YERİ
-KAVRAMLAR-
Hidro elektrik enerji
Rüzgar Enerjisi
Güneş Enerjisi
Jeotermal Enerji
Biyokütle Enerjisi
Watt, Kilowatt,Megawatt, Megawatt Elektrik,
Kilowatt Saat
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-DÜNYA’DA YENİLENEBİLİR ENERJİ• Günümüzde dünya nüfusunun %20’sinden fazlasını teşkil
eden 1.4 milyar insan halen elektriğe kavuşmuş değildir.
Yapılan projeksiyon çalışmaları mevcut enerji politikalarının
devamı halinde, 2035 yılında dünya enerji talebinde
ortalama yıllık %1.4’lük artışlar meydana geleceğini
göstermektedir.
• Günümüzde tüm YEK, enerji talebinin %2,5’lik bölümünü
karşılarken, IEA 2015 yılında YEK’in toplam talebin %3,3’ünü
karşılamasını öngörmektedir. IEA’ın projeksiyonuna göre,
2001-2030 yıları arasındaki dönemde YEK’ na 10,5 trilyon
dolarlık yatırım gerçekleşecektir.
2008 Yılı Dünya Elektrik Üretiminin Kaynaklara
Göre Dağılımı
PETROL
6%
DİĞER
3%
NÜKLEER
13%
HİDROLİK
16%
DOĞALGAZ
21%
KÖMÜR
41%
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ-
• 2008 yılı Türkiye elektrik üretiminin kaynaklara
göre dağılımı aşağıdaki gibidir. Dünyadaki
dağılım ile karşılaştırıldığında elektrik
üretiminde ülkemizin doğal gaza çok daha
bağımlı olduğu görülmektedir. Türkiye’de
doğal gazın elektrik üretimindeki payı dünya
elektrik üretimindeki payının iki katından fazla
olup, kömürün payı dünya ortalamasının
altındadır. Hidrolik kaynaklar üretimde payı ise
hemen hemen aynı seviyededir.
2008 Yılı Türkiye Elektrik
Üretiminin Kaynaklara Dağılımı
PETROL
4%
DİĞER
0%
HİDROLİK
17%
DOĞALGAZ
50%
KÖMÜR
29%
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ –
POTANSİYEL
• Türkiye’nin brüt teorik hidroelektrik potansiyeli 433 milyar
KWh, teknik yapılabilirliği bulunan potansiyel 216 milyar
KWh, mevcut şartlarda ekonomik olarak kullanılabilir
potansiyel ise 130 milyar KWh civarındadır. Türkiye’nin 140
milyar KWh olan yıllık ekonomik hidrolik enerji
potansiyelinin % 37’lik kısmı işletmede, % 15’lik kısmı inşa
halindedir.
• Rüzgar Enerjisi Potansiyeli atlasına göre; Türkiye’de teorik
rüzgar enerjisi potansiyeli 48.000 Mw’dır.Türkiye’nin 2005
yılında 20,1 Mw olan rüzgar kurulu gücü, Mayıs 2010 tarihi
itibariyle 1.044 Mw’a yükselmiş durumdadır.
• Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası çalışması sonunda
Türkiye’de 56.000 Mw termik santral kapasitesine eşit
güneş enerjisi kapasitesinin bulunan ülkemizde halihazırda
toplam kapasite 1000 KW mertebesindedir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ –
DIŞA BAĞIMLILIK
• Ülkemizin enerji portföyü incelendiğinde, dışa bağımlı,
ithalata yönelik bir enerji yönetimiyle karşılaşıyoruz. Enerji
üretimimizin tüketimimizi karşılama oranı %25’in altına
düşmüş durumdadır. Bir başka bakış açısıyla enerji
tüketimimizin % 75’ini ithalatla karşılanmaktadır.
• Kullandığımız petrolün yüzde 92’sini, kullandığımız
doğalgazın ise % 99’u ithal edilmektedir.Enerji üretiminde
fosil yakıtların kullanımının yüksek olması, enerjide dışa
bağımlılığı artırmanın yanı sıra çevreye geri dönüşü oluşu
mümkün olmayan zararların verilmesine de olanak
vermektedir.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarına ilişkin temel hedef, bu
kaynakların elektrik enerjisi üretimi içerisindeki payının
2023 yılında en az %30 düzeyinde olmasının sağlanmasıdır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ –
PİYASA
• Ekonomik büyümenin olmazsa olmazlarından olan elektrik enerjisi
sektörü, Türkiye ekonomisinin yaklaşık %2,5’ini oluşturmaktadır. 20052009 yılları arasında %4,7 bileşik büyüme oranıyla artan elektrik talebinin,
2009-2018 yılları arasında %6,3 ile %7 bandında artması beklenmektedir.
Bu yüksek talep artışını karşılamak üzere özel sektör tarafından 2009
yılında elektrik üretim sektörüne yaklaşık olarak 3 milyar dolarlık yatırım
yapılmıştır.
• Böyle bir büyüklük karşısında elektrik enerjisi sektörüne ilişkin piyasa
düzenlemeleri yapmak da ülkemiz açısından kaçınılmaz olmuştur. Böyle bir
piyasanın varlığı, YEK’na yatırım yapmayı düşünen yatırımcılar, bunlara
kaynak sağlayacak kredi kuruluşları, üretilecek enerji satın alacak
durumunda olanlar için sağlıklı ve güveli bir ortamın sağlanması
bağlamında önemlidir.
 Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanunu
 Elektrik Piyasalarında Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği (DUY)
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-TÜRKİYE’DE YENİLENEBİLİR ENERJİ –
PİYASA
• (EPDK) tarafından 2005-2010 ilk çeyrek arasında verilen
üretim lisansları incelendiğinde dengeleme piyasasının
uygulamaya açıldığı 01.08.2006 tarihine kadar 5.319
MW olan kümülatif yeni üretim lisansı, Nisan 2010
sonunda yaklaşık 7 kat büyüyerek 36.023 MW’a
ulaşmıştır.
• Türkiye’de tam anlamıyla işleyen bir elektrik borsası
oluşturulduğunda, PMUM’da işlem gören 10 milyar
liralık hacmin birkaç kez artacağı tahmin edilmektedir.
• VOB
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-ENERJİ YATIRIMLARI VE BU YATIRIMLARIN ÜLKE
EKONOMİSİ İÇİNDEKİ YERİ• GSYİH-ENERJİ İLİŞKİSİ: Ekonomik büyüme enerji talebinin
oluşmasında ana parametrelerden bir diğeridir. 1971’den
bu yana küresel GSYİH oranındaki %1’lik her büyüme
birincil enerji talebinde %0,6’lık bir artışa neden olmuştur.
• ENERJİ VE İŞSİZLİK ARASINDA İLİŞKİ:Son yıllarda 2,3 milyon
civarında insan, küresel anlamda birincil enerji alanının
sadece yüzde 2'lik kısmını oluşturan yenilenebilir enerji
sektöründe iş bulmuştur.
• CARİ AÇIK İLE İLİŞKİ: Enerjide dışa bağımlılığın artması
sadece işsizlik oranın azaltılmasına olumsuz yönde etki
yapmamakta, aynı zamanda cari açığın artmasına da
sebebiyet vermektedir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ VE EKONOMİDEKİ YERİ
-YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ DİĞER
YATIRIMLARDAN FARKLILIKLARI-
•
•
•
•
Büyük montanlıdır.
İşletme maliyetleri düşüktür.
Uzun sürelidir.
Yatırım maliyetlerinin planlanması güçtür.
(Enflasyonist baskılar, kur riski)
• Doğal ve çevre koşullarına bağlıdır.
• Öngörülemeyen maliyet artışları olasıdır.
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• ENERJİ MEVZUATI
– ELEKTRİK PİYASASI KANUNU
– ELEKTRİK PİYASASI LİSANS YÖNETMELİĞİ
– YENİLENEBİLİR ENERJİ KANUNU
– SU KULLANIM HAKKI ANLAŞMASINA İLİŞKİN
YÖNETMELİK
– ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME YÖNETMELİĞİ
– BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• TEŞVİK MEVZUATI
– GENEL OLARAK: 2009/15199 SAYILI BKK VE
2009/1 SAYILI TEBLİĞ
– GÜMRÜK VERGİSİ MUAFİYETİ
– KATMA DEĞER VERGİSİ TEŞVİKİ
– FAİZ DESTEĞİ
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• VERGİ MEVZUATI
– KURUMLAR VERGİSİ
– KATMA DEĞER VERGİSİ İSTİSNASI
– KARBON TİCARETİNİN VERGİLENDİRİLMESİ
– DAMGA VERGİSİ İSTİSNASI
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• KARBON MEVZUATI
Birleşmiş Milletler’in 1997 yılında Kyoto’da düzenlediği
İklim Değişikliği Konferansı karbona ekonomik değer
biçilmesi yolunda zemin hazırlanmıştır. 2005 yılından
itibaren de sistem uygulanmaya başlamıştır. Ülkelerin
karbon salınımına belli bir sınır getirilmiş, bunun
aşılması durumunda da karbon kredisi ticaretinin
devreye girmesi kararlaştırılmıştır. Buna göre eğer bir
kurum, kendisine ayrılan karbon kotasını aşıyorsa, ya
kotasının altında kalmış başka bir kurumun
kullanmadığı kısmı satın almakta, ya da karbon
salınımına alternatif bir yenilenebilir enerji projesi
tasarrufu sayesinde elde ettiği kotayı kullanmaktadır.
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• KARBON MEVZUATI
Protokolden bağımsız olarak dünyanın birçok ülkesinde faaliyette
olan çeşitli borsalarda karbon üzerine yaratılan ürünler ile işlemler,
karbon kredisi alım satımı yapılabilmektedir. Karbon ticareti, çevreye
olması gerekenden daha fazla karbon salan şirketlerin, karbon
azaltan çevreci şirketlerden aldıkları karbon kredisi işlemlerini ifade
etmektedir. Bazı şirketler bu tür kredileri gönüllü olarak sosyal
sorumluluk kapsamında satın alma eğilimindedirler.
Türkiye’nin 2012 yılı sonuna kadar protokol kapsamında herhangi
bir emisyon azaltma zorunluluğu bulunmamaktadır. Türkiye’de
karbon ticaretine ilişkin işlemler gönüllü karbon ticareti kapsamında
gerçekleştirilmektedir.
KARBON VERGİSİ: , Atmosfere hakkı olandan daha fazla karbon
salan şirketler, fazladan saldıkları her karbon için vergi
ödemektedirler. (Almanya, Fransa ve İsveç başta olmak üzere pek
çok Avrupa ülkesinde UYGULANIYOR)
TEMEL MEVZUAT HÜKÜMLERİ
• KKDF MEVZUATI
• ASGARİ İŞÇİLİK MEVZUATI
YENİLENEBİLİR ENERJİ
YATIRIMLARININ FİNANSMAN SÜRECİ
PROJE FİKRİNİN DOĞUŞU VE ÖN FİZİBİLİTE
Hangi YEK?
Sermaye Var Mı?
FİZİBİLİTE (YAPILABİLİRLİK ÇALIŞMASI)
Yenilenebilir enerji yatırımları yatırımcı açısından parasal anlamda
büyük montanlı ve uzun süreli yatırımlardır. Ülkemiz uygulamasında
devletin verdiği uzun süreli (en az 49 yıl) üretim lisanslarına
istinaden en az iki yıl süren yatırım döneminden sonra, yapılan
yatırımdan gelir elde edilmesi söz konusudur. Yatırımların büyüklüğü
nedeniyle öz kaynakla finansmandan daha çok yabancı kaynak veya
öz kaynak ve yabancı kaynaklar ile yatırımlar finanse edilmekte, bir
çok yatırımcı uzun dönemli finansal yük altına girmektedir. Bu
bağlamda, yenilebilir enerji yatırımlarında fizibilite etütleri her
şeyden önce yatırımcının kendisi için, yatırımına ışık tutacak ve/veya
yatırıma başlama veya başlamama kararını vereceği bir rehber
olmalıdır/ olmak zorundadır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ
YATIRIMLARININ FİNANSMAN SÜRECİ
• FİZİBİLİTE ETÜDÜNÜN BÖLÜMLERİ
– PAZAR ANALİZİ
– TEKNİK YAPILABİLİRLİK ANALİZİ
– FİNANSAL ANALİZ
YENİLENEBİLİR ENERJİ
YATIRIMLARININ FİNANSMAN SÜRECİ
– FİZİBİLİTE ETÜDÜ /FİNANSAL ANALİZ
• Projenin Toplam Maliyetinin Hazırlanması
• Projenin Toplam Gelirinin Hesaplanması
• Proforma Gelir ve Nakit Akım Tablolarının
Düzenlenmesi
• Projenin Değerlendirilmesi
–
–
–
–
–
GÖS
NBD
İKO
Karlılık Oranları
Karlılık Endeksi
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMAN SÜRECİ
• KAYNAK İHTİYACININ BELİRLENMESİ
– Öz kaynaklarla Finansman: Mantıklı mı?
– Yabancı Kaynakla Finansman: Mümkün mü?
– Öz kaynak ve Yabancı Kaynakla Finansman:
Öz kaynak katkı planı/ Öz kaynak oranı
Öz kaynak katkısının sağlanması
PROJE KREDİSİ
SENDİKASYON KREDİSİ
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMAN SÜRECİ
• FİNANSMAN KURULUŞLARINDAN KREDİ TEMİNİ
 Bankacılık sektöründe, enerji sektörüne
verilen kredilerin toplam krediler içerisindeki payı
son on yılda % 1 seviyesinden % 3 seviyesine
yükselirken, Türk Bankalarının son 5 yılda enerji
sektörüne yaklaşık 10 milyar dolar civarında bir
kaynak aktarımında bulunduğu
hesaplanmaktadır.2020 yılında enerji sektörüne
verilen kredilerin toplam krediler içinde %6-8’lik
bir paya sahip olabileceği tahmin edilmektedir.
 Bankacılık sektöründeki öz kaynak kısıtları
 Bankacılığın çevresel faktörlere verdiği önem
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMAN SÜRECİ
• FİNANSMAN KURULUŞLARINDAN KREDİ TEMİNİ
– Kredi Başvurusu (Mali moralite sorgusu, Çevresel
Şartların Sağlanıp Sağlanmadığı, Ölçümler)
– Kredi Koşullarının Teklifi (Term Sheet) (Kredinin
vadesi, faizi, komisyonlar,Cash Sweep,BSKO,teminatlar,
hedging gibi)
– Kredi Sözleşmeleri (Özel ve Genel Kredi Sözleşmeleri)
– Diğer Sözleşmeler (Hisse Rehin, İşletme Rehin ve
Alacak Temlik Sözleşmeleri)
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARMEVZUAT SORUNLARI
• Elektrik Satış Fiyatının Belirlenmesi Sorunu
Öngörülen satış fiyatı değil, alım garanti fiyatı.
• Yatırım İndirimi Sorunu : Şu an yürürlükte
değil, muadili “İndirimli Kurumlar Vergisi”
uygulaması. Ama Yenilenebilir Enerji
Yatırımlarını kapsamıyor.
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR- MEVZUAT
SORUNLARI
• FAİZ DESTEĞİ SORUNU
• Şu an sadece 2006/3 sayılı teşvik belgesi için
geçerli.
• 2009/1 sayılı tebliğde yenilenebilir enerji
yatırımları bölgesel ve büyük yatırımlar
arasında sayılmadığı için faiz desteği imkanı
yok.
• Refinansmandaki durum belirsiz.
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARMEVZUAT SORUNLARI
• KKDF SORUNU
KKDF özelinde yaşanan sorun, refinansman yada farklı
gerekçelerle kredinin kapatılması durumunda doğmaktadır.
Yurtdışından kullandırılan kredilerde ortalama vadenin bir
yılın altına düşmesi durumunda istisna şartları ihlal edilmiş
sayılmakta ve KKDF kesintisinin cezai faizi ile birlikte
ödenmesi söz konusu olmaktadır.
Burada erken kapama nedeniyle oluşan sorunu büyüten
etmen ise bunun mali yaptırımıdır. Normal koşullarda
KKDF’ye tabi yurtiçi kredide KKDF, kullandırılan kredi faizi *
KKDF oranı iken, burada KKDF matrahı kullanılan kredi
miktarı * %3 olarak karşımıza çıkmaktadır.
• ASGARİ İŞÇİLİK SORUNU
Oran Nedir?
Matrah Nedir?
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR- VERGİSEL
SORUNLAR
• YATIRIMLARIN FİNANSMANINDA
KULLANILAN KREDİLERE İLİŞKİN FAİZLERİN
GİDERLEŞTİRİLECEĞİ DÖNEM SORUNU
• Kuruluş dönemine ait olanların (iktisadi
kıymetin aktifleştirildiği tarihten hesap dönemi
sonuna kadar) iktisadi kıymetle birlikte
amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım
maliyetine eklenmesi – Bakanlık Görüşü
• YÜKLENİLEN KDV
Devir KDV’nin durumu
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARVERGİSEL SORUNLAR
• BÖLÜNME VE DEVİR İŞLEMLERİNDE SORUN
• Yenilenebilir enerji yatırımları ile uğraşan şirketlerin
uhdesinde birden fazla YEK’na ait lisansa bağlanmış proje
bulunabilir. Bir biriyle bağlantısı olmayan projelerin
hesaplarının ayrı ayrı izlenmesi, yatırımı düşünülmeyen
projenin elden çıkarılmasında hareket sebestisi kazanma
düşünceleri ile, bu kapsamda olan projelerin başka bir
elektrik üretim şirketine devri veya bu projelerin bölünmesi
düşünülebilir.
–
–
–
–
–
–
Lisans Yönetmeliğinin 5. maddesi
TTK Hükümleri
KVK hükümleri – Tam Bölünme mi kısmi bölünme mi?
Kısmi bölünmede “maddi varlık” yoksa ?
Aynı ortaklık yapısı ile kurulan şirkete lisansın devri (LY)
Transfer Fiyatlaması
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARYABANCI KAYNAK SORUNU
• Tezimizde bahsi geçen yabancı kaynak nedir?
• Genel olarak bankalarla ilgili sorunlar (Banka
kaynakları, kredi kısıtlamaları, proje finansman
ilgi ve bilgisi)
• Öz kaynak sorunu (Öz kaynak katkı payı, bu
payın yatırılma zamanı, proje maliyetlerinde
meydana gelen artışlar)
• Teminat sorunu (Kredi kuruluşunun
olabildiğince en geniş teminatı isteme arzusu)
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR- BİRLEŞME
VE DEVRALMAYLA İLGİLİ SORUNLAR
• PriceWaterhouseCoopers tarafından hazırlanan rapora
göre, Türkiye enerji sektöründe birleşme ve satın
almalarının değeri önceki üç yılı geride bırakarak 17.2
milyar dolara ulaşmıştır. Bu rakam henüz tüm onay süreci
tamamlanmamış işlemleri de içermektedir. Sayısı 53’ü
bulan satın alma ve birleşmelerin değerinin yüksek
çıkmasında, dağıtım özelleştirmeleri büyük rol oynamıştır.
• Birleşme ve satın almaların yoğun yaşandığı sektörde,
lisanslama aşamasında olan veya lisansı olan bir YEK proje
şirketinin ve/veya üretime geçmiş veya yatırım döneminde
olan bir YEK proje şirketinin birleşme ve satın alma
görüşmelerinde satış ve/veya ortaklık değerinin nasıl tespit
edileceği, bu görüşmelerde bulunan her iki taraf için büyük
önem arz etmektedir.
– Üretim aşamasında olmayan projeler
– Üretim aşamasındaki projeler
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARBİRLEŞME VE DEVRALMAYLA İLGİLİ SORUNLAR
• Lisanslı veya lisans aşamasında olan bir projenin
veya üretim aşamasında olan bir projenin satış
fiyatının tespitinde daha teknik ve bilimsel
yöntemler kullanılması gerektiği düşüncesindeyiz.
Bu bağlamda sağlıklı bir birleşme veya satın alma
sürecinin yaşanabilmesi için bu nitelikteki
şirketlerin firma değerinin tespiti, sürece katkı
sağlayacaktır.
FİRMA DEĞERİNİN TESPİTİ SORUNU
– İndirgenmiş nakit akımları yöntemi mi?
– Göreceli değerleme yöntemi mi?
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR- FAİZ VE
KUR DEĞİŞİMİ SORUNU
• Yenilebilir enerji yatımlarının finansmanında kullanılan
proje kredileri genelde döviz cinsindendir. Yatırım dönemi
dahil olmak üzere döviz cinsinden borçlanmak, döviz
kurunun göstereceği değişenlik sebebiyle yatırımcı özelinde
kur riski üstlenmesi sonucunu doğurur.
• Bu yatırımların finansmanında verilen kredilerin sabit veya
değişken faizli olması söz konusudur. Ama gelecek
belirsizliklerle doludur ve bu yüzden bugün için sabit faiz
oranı ile anlaşılan bir kredi kontratı, gelecekte değişken
faizlerin düşmesi nedeniyle çok maliyetli olabilir. Veya
bugün için düşük olan değişken faiz ile yapılan kredi
kontratında, gelecekte bu oranın yükselmesi ile finansman
yükünün artması söz konusu olabilir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARFİNANSMANIN SAĞLANMASI DURUMUNDA SÖZLEŞME
BAĞLAMINDA SORUNLAR
İki temel sorun bulunmaktadır.
1. Kredi kuruluşu tarafından verilen ve temelde kredi
sözleşmesinin özeti niteliğinde olan kredi teklifinde yer
almayan detayların, kredi sözleşmesinde bulunması kredi
sözleşmesinin imza aşamasında kredi kuruluşu ile kredi
veren arasında anlaşmazlıkların çıkmasına sebebiyet
vermektedir. (Kredi sözleşmesinde kredi faiz oranına
esneklik getirilmek istenmesi gibi)
2. İmzalanan sözleşmelerin uzun süreli sözleşmeler olduğu,
ortaya çıkabilecek olumsuz durumların sözleşmenin imzası
aşamasında düşünülmediği durumlardan
kaynaklanmaktadır. (Erken kapama komisyonu hükümleri
gibi)
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
MEVZUAT SORUNLARINA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Temelde mevzuat değişikliği
Elektrik Satış Fiyatının belirlenmesinde: Mevzuat değişikliği,
PMUM için senaryo analiz çalışmaları
Yatırım İndiriminde:
KVK 32/A kapsamında BKK düzenlemesi
Faiz Desteğinde:
Mevzuat değişikliği. Refinansmanda mevzuat veya yorum
değişikliği
KKDF’de: Vadesi 1 yılı doldurmayan kredilerin kapatılmaması
Asgari İşçilik: Mevzuat değişikliği
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
• VERGİSEL SORUNLARDA
• Vergisel sorunlara karşı çözüm önerimiz Gelir
İdaresi tarafından kanun ve/veya tebliğ
bazında düzenleme yapılmasıdır.
– Yatırımların finansmanında kullanılan kredilerin
faizleri
– KDV – KDVK m.29/4’deki yetki.
– Kısmi bölünme
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
• YABANCI KAYNAK İLE İLGİLİ SORUNLARDA
– Bankaların yenilenebilir enerji yatırımlarının
finansmanına olan bakış açısının değişmesi
– Kredi kısıtlayıcı tedbirlerin kalkması
– Öz kaynak ve teminat sorununa mali moralite
gücünde direnebileme.
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
• BİRLEŞME VE DEVRALAMLARDA
• Yenilenebilir enerji faaliyeti ile uğraşan bir enerji şirketinin,
bu faaliyetleri üretim aşamasında olan YEK’na dayanıyorsa
indirgenmiş nakit akım yöntemleri ile firma değerinin tespiti
daha sağlıklı sonuç verecektir. Çünkü gelecekte elde
edilecek nakit akımlarına ilişkin belirginlik daha fazladır.
• Elektrik üretim lisansı alınmış ancak henüz üretim ve
yatırım döneminde olmayan ve lisanslama aşamasında
bulunan YEK projesine dayalı elektrik üretim şirketlerinin
firma değerinin tespitinde bu yöntemin kullanılması,
kanımızca göreceli değerleme yöntemine göre firma
değerinin tespitine göre daha sağlıklı sonuç vermez. Böyle
bir durumda yapılması gereken göreceli değerleme yöntemi
ile firma değerinin tespitidir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
FAİZ VE KUR DEĞİŞİMLERİNDE
Swap
Para Swapı
Faiz Swapı
YENİLENEBİLİR ENERJİ YATIRIMLARININ
FİNANSMANINDA KARŞILAŞILAN SORUNLARA KARŞI
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
SÖZLEŞME BAĞLAMINDA YAŞANAN SORUNLARDA
Sözleşmenin imzalandığı gün itibariyle ortada olmayan ancak bu vade
boyunca olası her seçeneği göz önünde bulundurarak kredi teklifleri ve
kredi sözleşmeleri en ince detayına kadar değerlendirilmelidir
Fizibilite ve iş bitirme programında tesisin devreye alınacağı tarih belli
bile olsa, bir ihtiyat marjı konularak sözleşmeye derç edilmelidir.
Oluşabilecek ekonomik konjonktür değişikliği nedeniyle kredi
kuruluşlarının faiz oranlarını artırabileceğine ilişkin sözleşmeye hüküm
konulmasına izin verilmemelidir.
Kredi talebinde bulunanın mali gücü ile orantılı olarak, erken kapama
komisyon maddesi ile getirilmek istenen koşulların yumuşatılması
sağlanmalıdır.
Kredi talebinde bulunanın mali gücü ile orantılı olarak, zorunlu erken
ödeme uygulamasına izin verilmemeli veya bu mümkün olmaz ise belli
bir oranda erken kapama şartları zorlanmalıdır.
TEİAŞ’tan alacak temliki için teyit isteneceği durumlarda, asıl
sözleşmenin eki mahiyetinde bulunan alacak temlik sözleşmesinde,
TEİAŞ’ın istemiş olduğu temlik şartlarının bulunması sağlanmalıdır.
SONUÇ
• Fosil yakıt kaynaklarının tükenmeye başlaması, günümüzde
tüm Dünya’yı yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneltmiştir.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının sınırsızlığının yanı sıra,
doğal iklim değişiklikleri dışında insan eliyle tetiklenen iklim
değişikliklerinin varlığı, artan çevre bilinci, yenilenebilir
enerji yatırımlarına hız vermiştir.
• Yapılan çalışmalar ve araştırmalar bize göstermektedir ki,
ekonomik kalkınmanın önemli bir göstergesi olan gayrisafi
yurt içi hasıla ile enerji arasında doğrudan bir ilişki vardır.
Enerji yatırımlarının işsizliği azaltıcı, cari işlemler
dengesinde cari açığı azaltıcı etkisi bulunmaktadır.
• Yenilenebilir enerji yatırımlarının finansman
sürecini irdelemeden önce, bu sektörle ilgili
mevzuat hükümlerinin iyi incelenmesi
gerekmektedir. Çünkü bu hükümler doğrudan
finansman sürecini etkileyebilmektedir.
• Enerjide dışa bağımlılığı azaltıcı etkisi olan yenilenebilir
enerji yatırımlarını teşvik etmek kanımızca bir zorunluluktur.
Dışa bağımlılığı dar kapsamda yorumlamamak gerekir.
Enerji dışa bağımlılık yine kanaatimizce aslında bir “ milli
güvenlik” meselesidir. Diğer ekonomik etkileri de göz
önüne alındığında yenilenebilir enerji yatırımları
sürdürülebilir kalkınma için de bir gereklilik olduğundan
teşvik edilmelidir. Teşvik edilen/edilecek bu sektörde yer
alan tüm piyasa oyuncularının da, konuya gereken önemi ve
hassasiyeti göstermesi gerekmektedir.
• Yenilenebilir enerji yatırımlarının finansmanında karşılaşılan
sorunlar ve bu sorunlara tarafımızca getirilen çözüm
önerilerinin, sektörün gelişimine katkı sağlayacağı inancını
taşıyoruz.
BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM.