Transcript piyasalara ve aracılık sektörüne yönelik alt düzenlemeler

YENİ SPKN KAPSAMINDA
PİYASALARA VE ARACILIK SEKTÖRÜNE
YÖNELİK ALT DÜZENLEMELER
Mustafa GÜMÜŞ
Aracılık Faaliyetleri Dairesi Başkanı
[email protected]
22 Ekim 2013
İSTANBUL
1
Sunum İçeriği
I
• İlgili Kanun Hükümleri
II
• Yatırım Hizmetleri
III
• Yatırım Kuruluşları
IV
• Diğer Hususlar
2
Sermaye Piyasası Kurumları
SPKn md. 35
Kanun’un «Tanımlar» başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) alt bendinde
yatırım kuruluşu; aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere
kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları ve
bankalar olarak belirlenmiştir.
Aracı kurumlar
Yatırım Kuruluşları
Bankalar
Diğer sermaye piyasası
kurumları
3
Yatırım hizmet ve faaliyetleri
SPKn. m 37
• Emirlerin alınması ve iletilmesi (Emir İletimine Aracılık)
• Emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi (İşlem Aracılığı)
• Kendi hesabından alım ve satım (Portföy Aracılığı)
• Portföy yöneticiliği
• Yatırım danışmanlığı
• Halka arzda yüklenim aracılığı
• Halka arzda yüklenimde bulunmaksızın aracılık (En iyi gayret aracılığı)
• Çok taraflı alım satım sistemlerinin işletilmesi
• Saklama Hizmeti
 Yatırım hizmet ve faaliyetinin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilmesi durumunda Kurul’dan
izin alınması gerekmektedir.
4
Yan hizmetler
SPKn. m 38
• Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması
• Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması
• Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel
tavsiyede bulunulması
• Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması
• Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması
• Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması
5
Alım Satıma Aracılık Faaliyeti
(Yeniden Sınıflandırma)
2499 sayılı Mülga Kanun –
Araç Bazlı
Daha önce ihraç edilmiş olan
sermaye
piyasası
araçlarının
aracılık amacıyla alım satımı
(Menkul Kıymet)
Ekonomik
ve
finansal
göstergelere, sermaye piyasası
araçlarına,
mala,
kıymetli
madenlere ve dövize dayalı vadeli
işlem ve opsiyon sözleşmeleri
dahil her türlü türev araçların alım
satımının yapılmasına aracılık
(Türev Araç)
Döviz, mal, kıymetli maden veya
Kurulca
belirlenecek
diğer
varlıkların kaldıraçlı alım satımı,
alım satımına aracılık ve bu
işlemlere
yönelik
hizmetlerin
yerine getirilmesi. (KAS İşlemleri)
Sermaye Piyasası Kanunu
- Genel Hususlar
6362 sayılı Yeni Kanun –
Faaliyet Bazlı
Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili
emirlerin alınması ve iletilmesi
(Emir iletimine aracılık)
Sermaye piyasası araçlarıyla
ilgili emirlerin müşteri nam ve
hesabına
gerçekleştirilmesi
(İşlem Aracılığı)
Sermaye piyasası araçlarının
kendi adına ve hesabına alım ve
satımı (Portföy aracılığı)
6
Aracı Kurum Gruplandırması
Emir iletimine aracılık ve yatırım danışmanlığı
faaliyetlerinden herhangi birini veya tamamını yürütecek
olanlar
DAR YETKİLİ
İşlem aracılığı, en iyi gayret aracılığı faaliyeti, sınırlı
saklama hizmeti ve portföy yöneticiliği faaliyetinden
herhangi birini veya tamamını yürütecek olanlar
KISMİ YETKİLİ
Portföy aracılığı faaliyeti, genel saklama hizmeti ve
aracılık yüklenimi faaliyetinden herhangi birini veya
tamamını yürütecek olanlar
GENİŞ YETKİLİ
İkincil düzenlemeler
Kuruluşlar Tebliği:
 Aracı kurumların kuruluşu




Temel faaliyet esasları
Blokaj
Tedbirler
Dış kaynak kullanımı
Seri:V No:46 / Aracılık Faaliyetleri
ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar
Tebliği
Seri:V No:55 / Yatırım Dan. Tebliği
Faaliyetler Tebliği:




Faaliyetlerin tanımları
Faaliyet izni verilmesi
Özel faaliyet ilkeleri
Yan hizmetler
Yatırım Kuruluşlarının
Kuruluş ve Faaliyet Esasları
Hakkında Tebliğ
Seri:V No:125 / Kaldıraçlı Alım
Satım İşlemleri
Seri:V No:59 / Portföy Yöneticiliği
Seri:V No:7 / Repo Tebliği
Seri:V No:101 / Blokaj Tebliği
Yatırım Hizmetleri ve
Faaliyetleri ile Yan
Hizmetlere İlişkin Esaslar
Hakkında Tebliğ
Emir İletimine
Aracılık
İşlem Aracılığı
Portföy Aracılığı
Emirlerin başka bir yatırım
kuruluşuna müşteri adına ve
hesabına iletilmesi
Emirlerin başka Borsaya yada
başka bir yatırım kuruluşuna
müşteri hesabına iletilmesi ve
gerçekleştirilmesi
Aracı Kurumlar
Aracı Kurumlar
Aracı Kurumlar
Pay dahil menkul kıymetler
KAS işlemleri ve tezgahüstü
dahil tüm türev araçlar
Pay hariç menkul kıymetler
KAS işlemleri ve tezgahüstü
dahil tüm türev araçlar
Tüm sermaye piyasası
araçları için
Bankalar
Acentelik tesisinin yerine
Kas işlemleri hariç tüm
sermaye piyasası araçları
için
Bankalar
Pay hariç menkul
kıymetler
KAS işlemleri ile pay
endekslerine ya da paya
dayalı olanlar hariç türev
araçlar
Emirlerin Şirket portföyünden satış
şeklinde gerçekleştirilmesi
Bankalar
Pay hariç menkul kıymetler
KAS işlemleri ile paya dayalı
olanlar hariç türev araçlar
(Pay endekslerine dayalı türev
araçlar dahil)
9
Türev araç işlemleri
 Kaldıraçlı işlemler dışında kalan türev araçlara ilişkin emir iletimi, işlem ya da portföy aracılığı
faaliyetleri, işlemlerin niteliğine göre borsalar ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde ya da
tezgahüstü piyasalarda yapılabilir.
 Türev araç işlemi kapsamına girmeyen haller
-Döviz, kıymetli maden, kıymetli taş, mal veya diğer varlıkların fiziki olarak alım satımı
-Gerçek ve/veya tüzel kişilerin kendi aralarında bir yatırım kuruluşu aracılığı olmaksızın
gerçekleştirdiği, ticarî veya meslekî faaliyet sayılamayacak nitelikteki türev araç alım satım işlemleri
Yatırım Hizmetleri Tebliği
- Alım Satıma Aracılık
10
Bireysel portföy yöneticiliği faaliyeti
 Bireysel portföy yöneticiliği; kolektif yatırım kuruluşlarının portföyleri hariç
olmak üzere, finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına,
doğrudan veya dolaylı bir menfaat sağlamak üzere vekil sıfatıyla yönetilmesidir.
 Yetkili kuruluşlar ; Kuruldan izin almak kaydıyla aracı kurumlar, yatırım ve
kalkınma bankaları ile portföy yönetim şirketleri tarafından yapılabilir.
 Yetkili kuruluşun bir müşteriye bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım
danışmanlığı hizmeti sunmak üzere çerçeve sözleşmesi imzalamasından önce
“yerindelik testi” uygulaması zorunludur.
 Yerindelik testi; bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı
kapsamında müşteriye sunulacak hizmet ile müşterinin yatırım amaçları, mali
durumu ile bilgi ve tecrübesinin uyumlu olup olmadığının yetkili kuruluşlar
tarafından değerlendirilmesidir.
Yatırım Hizmetleri Tebliği
- Bireysel Portföy Yöneticiliği
11
Yatırım danışmanlığı faaliyeti
 Yatırım danışmanlığı, yetkili yatırım kuruluşunun, yatırımcı talebi
doğrultusunda veya yatırımcı talebi olmaksızın sermaye piyasası araçları
ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında, belli bir kişiye veya
mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik
olarak yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunması faaliyetidir.
 Genel yatırım tavsiyeleri ile finansal bilgi sunulması bu kapsamda
değildir.
 Kuruldan izin almak kaydıyla aracı kurumlar, yatırım ve kalkınma
bankaları ile portföy yönetim şirketleri tarafından yapılabilir.
12
Halka Arza Aracılık Faaliyeti
 Halka arza aracılık faaliyeti
2499 sayılı Mülga Kanun
Kurul
kaydına
alınacak
sermaye piyasası araçlarının
ihraç veya halka arz yoluyla
satışına aracılık
aracı kurumlar + kalkınma ve yatırım bankaları
6362 sayılı Yeni Kanun
Sermaye piyasası araçlarının
halka arzında yüklenimde
bulunularak satışa aracılık
edilmesi
Sermaye piyasası araçlarının
halka arzında yüklenimde
bulunmaksızın satışa aracılık
edilmesi
Yatırım Hizmetleri Tebliği
- Halka Arza Aracılık
Saklama Hizmeti
 Bugüne kadar yetki belgesine bağlı olmaksızın yapılan saklama hizmeti için ilk defa faaliyet izni verilecek.
 Bireysel portföy yöneticiliği faaliyeti kapsamında yönetilen varlıkların saklanması da saklama hizmeti kapsamında
değerlendirilir.
 Müşterilerin sermaye piyasası faaliyetlerinden kaynaklanan nakitlerinin saklanması da sermaye piyasası araçlarının
saklanmasına ilişkin esaslara tabidir.
 Saklama hizmeti sınırlı ve genel saklama hizmeti olmak üzere yürütülür.
SINIRLI SAKLAMA; işlem aracılığı ve portföy aracılığı ile ilgili olarak
yetkili olunan ve aracılık hizmetine konu olan sermaye piyasası araçlarının,
bireysel portföy yöneticiliğine ilişkin yönetilen portföylerin, aracılık
yüklenimi ve en iyi gayret aracılığına ilişkin olarak ise halka arzına aracılık
edilen sermaye piyasası araçlarının saklanması ile sınırlıdır.
GENEL SAKLAMA; Genel saklama hizmeti; yetkili olunan ve işlemi
yapılan yatırım hizmet ve faaliyetlerinden bağımsız olarak sunulan saklama
hizmeti sunulmasıdır.
14
Saklama hizmeti
Yetkili kuruluşlar
 Sınırlı saklama hizmeti, Kuruldan izin almak kaydıyla Kanunun 37 nci maddesinin birinci fıkrasının (b),
(c), (ç), (e) veya (f) bentlerinde sayılan hizmet ve faaliyetlerinden herhangi birini yapmaya yetkili yatırım
kuruluşları tarafından yapılabilir.
 Genel saklama hizmeti, Kuruldan izin almak kaydıyla bankalar ile Kanunun 37 nci maddesinin birinci
fıkrasının (b), (c), (ç), (e) veya (f) bentlerinde sayılan hizmet ve faaliyetlerinden herhangi birini yapmaya
yetkili aracı kurumlar tarafından yapılabilir.
 Bankalar, Tebliğin 11 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi kapsamında olanlar hariç olmak üzere,
emir iletimine aracılık ettikleri müşterilerine ilgili sermaye piyasası araçları için genel saklama hizmeti
veremezler.
 Genel saklama hizmeti sunmak üzere faaliyet izni bulunan yatırım kuruluşlarının portföy saklama
hizmetinde bulunabilmesi için Kurulun portföy saklama hizmetine ve bu hizmette bulunabilecek
kuruluşlar ile ilgili düzenlemeleri uyarınca Kurula başvuruda bulunmaları gerekir.
Yatırım Hizmetleri Tebliği
- Saklama Hizmeti
15
YATIRIM KURULUŞLARININ KURULUŞ VE FAALİYET
ESASLARI HAKKINDA TEBLİĞ TASLAĞI
 Kuruluş ve Faaliyete Geçme Esasları
 Aracı kurum kuruluşu, organizasyon yapısı, çıkar çatışması, personele ilişkin ilkeler
 Yatırım Kuruluşlarının Faaliyet Esasları
 Müşteriye risklerin bildirilmesi yükümlülüğü, çerçeve sözleşmesi, müşteri numarası
ve hesapları, müşteri sınıflandırması ve uygunluk testi, aracı kurum bildirim
yükümlülükleri, merkez dışı örgütler, dışarıdan hizmet alımı
 Faaliyetlerin Durdurulması ve Tedbirler
 Teminatlar
16
Müşteri Sınıflandırması
 Müşteri, yatırım hizmet ve faaliyetleri ile yan hizmetler kapsamında yatırım kuruluşları tarafından hizmet
sunulan tüm gerçek ve tüzel kişilerdir.
 Yatırım kuruluşları tüm müşterilerini profesyonel ya da genel müşteri olarak sınıflandırmak, bu sınıflandırmaya
uygun olarak hizmet ve faaliyet sunmak ve müşteri sınıflarına uygun yükümlülüklerini yerine getirmek
zorundadır.
 Yatırım kuruluşları, sınıflandırma yaparken müşterilerine bu Tebliğ uyarınca yer aldıkları sınıf ve ilgili mevzuat
hükümleri ile yer aldıkları sınıfı değiştirmek hakları hakkında bilgi vermek zorundadır.
 Müşteri, tabi olduğu sınıflandırmayı etkileyebilecek bir durum ortaya çıktığında söz konusu hususu yatırım
kuruluşuna bildirmekle, yatırım kuruluşu ise müşterinin sınıfını etkileyecek bir durum ortaya çıktığında gerekli
önlemleri almakla yükümlüdür. Yukarıda yer alan esaslar çerçevesinde verilen bilgilerin doğruluğundan ve
gerektiğinde güncellenmesinden müşteri sorumludur.
 Yatırım kuruluşları müşterilerin, profesyonel müşteri olup olmadığına ilişkin tevsik edici belgeleri Kurul’un
belge kayıt düzenlemeleri uyarınca belirlenen süre ile saklamakla yükümlüdür.
Yatırım Kuruluşları Tebliği
-Müşteri Sınıflandırması
17
Müşteri Sınıflandırması
Profesyonel Müşteri;
 Kendi yatırım kararlarını verebilecek ve üstlendiği riskleri değerlendirebilecek tecrübe, bilgi ve uzmanlığa
sahip
 Finansal Kuruluşlar
 Kamu kurumları
 Büyük şirketler, (Aktif toplamının 50.000.000 Türk Lirası, yıllık net hâsılatının 90.000.000 Türk Lirası,
özsermayesinin 5.000.000 Türk Lirasının üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kuruluşlar)
 Talebe dayalı olarak profesyonel müşteri kabul edilenler (aşağıdakilerden en az ikisini taşıyanlar)
 Üç aylık dönemde en az 500.000 TL hacminde ve en az 10 adet işlem
 Finansal varlıkları toplamının 750.000 TL tutarını aşması
 Finans alanında üst düzey bir pozisyon, 5 yıl ihtisas personeli olarak çalışma veya ileri düzey lisans
belgesi
Genel Müşteri;
 Profesyonel olmayan tüm müşteriler
18
Uygunluk Testi
 Alım satıma aracılık ve halka arza aracılık faaliyetleri sırasında uygulanması zorunludur.
 Genel müşteriler için
 Amaç:
 yatırım kuruluşu tarafından pazarlanan ya da müşteri tarafından talep edilen ürün ya da hizmetin
müşteriye uygun olup olmadığının değerlendirilmesi
 Müşterilerin ürün veya hizmetin taşıdığı riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olup
olmadıklarının tespit edilmesi
 Müşterinin risk ve getiri tercihleri ile bilgi düzeyinin öğrenilmesi gerekir.
 Herhangi bir ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olmadığı kanaatine ulaşırsa söz konusu ürün ya da
hizmete yönelik olarak genel yatırım tavsiyesinde bulunamaz.
 Buna rağmen, müşterinin söz konusu hizmet ya da ürünü almak istemesi durumunda yatırım
kuruluşu müşteriye talep yönünde hizmet verip vermemek hususunda serbesttir.
19/30
19
Yerindelik testi-1
 Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti sırasında uygulaması zorunludur.
 Genel ve profesyonel müşteriler için
Amaç;
 Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı kapsamında müşteriye sunulacak hizmet ile müşterinin yatırım
amaçları, mali durumu ile bilgi ve tecrübesinin uyumlu olup olmadığının yetkili kuruluşlar tarafından değerlendirilmesidir.
 Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti yerindelik testinin sonucuna uygun olarak sunulur.
 Yerindelik testinin yapılabilmesi için yetkili kuruluş müşteriden aşağıda yer alan hususlar hakkında yazılı bilgi alır ve buna
uygun standart formları geliştirir:
a) Müşterinin yatırım amaçlarına ilişkin olarak; yatırım süresi ile risk ve getiri tercihleri
b) Müşterinin mali durumunun yatırımın risklerini karşılayacak yeterlilikte olup olmadığına ilişkin olarak; gelir düzeyi ve
yatırım amaçlı varlığı hakkında bilgi
c) Müşterinin portföyünde veya hesabında gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin riskleri anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip
olup olmadığına ilişkin olarak; müşterinin yaşı ve mesleği, eğitim durumu, genel ya da profesyonel müşteri olduğu, geçmişte
gerçekleştirdiği işlemlere konu olan sermaye piyasası araçları, söz konusu işlemlerin türü, niteliği, hacmi ve sıklığı
Yatırım Hizmetleri Tebliği
-Bireysel Portföy Yöneticiliği
20
Yerindelik testi-2
 Yetkili kuruluşun müşterinin mali durumunun yatırım risklerini karşılayacak yeterlilikte olup olmadığına ilişkin
yapacağı değerlendirme, müşterinin gelir düzeyi ve yatırım amaçlı varlığı hakkında sunduğu bilgilerle sınırlıdır.
 Talebe dayalı olarak kabul edilenler hariç olmak üzere profesyonel müşteriler ile ilgili olarak (b) ve (c)
bendinde yer alan bilgilerin alınması zorunlu değildir. (Mali durum ve tecrübe)
 Müşterinin yerindelik testi için verdiği bilgilerin incelenmesi sonucunda, müşteriye yerindelik testinin
sonuçlarına uygun olmayan bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti sunulamaz.
 Müşterinin yerindelik testi için istenen bilgileri vermemesi veya eksik ya da güncel olmadığı açıkça anlaşılabilen
bilgi vermesi durumunda bu müşteriye bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti sunulamaz.
Bu durumda yetkili kuruluş müşteriye, söz konusu hizmetlerin kendisine verilemeyeceği konusunda yazılı
bildirim yapmak zorundadır.
 Yetkili kuruluş hizmetin sunulması sırasında müşterinin eksik, güncel olmayan ya da gerçeğe aykırı bilgi
verdiğini öğrenmesi veya tespit etmesi durumunda sunulan hizmeti sonlandırır.
Yatırım Hizmetleri Tebliği
- Bireysel Portföy Yöneticiliği
21
Dışarıdan Hizmet Alımı
 Belirli koşullar çerçevesinde başka bir hizmet sağlayıcı kuruluştan hizmet almalarına ilişkin
esaslar belirlenmiştir.
 Dışarıdan hizmet alımına konu olamayacak faaliyetler
 Münhasıran aracı kurum yönetim kurulunca icra edilmesi gereken faaliyetler
 Kuruldan izin alınmasını gerektiren yatırım hizmet ve faaliyetleri ile bunların pazarlanmasına yönelik
faaliyetler
 Aracı kurumların işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ile finansal raporlarının düzenlenmesi
 İç denetim sistemi kapsamındaki faaliyetler
 Danışmanlık, eğitim, reklam, güvenlik, yemek, ulaşım, temizlik, avukatlık, hukuk danışmanlığı,
piyasa veri hizmetleri, posta ve kargo hizmetleri ve bu gibi hizmetler Tebliğ kapsamı dışında
sayılmıştır.
 Aracı kurumların dışarıdan hizmet alımına başlamadan önce Kurula bildirim yapmaları zorunlu
tutulmuştur.
22/30
22
Çıkar Çatışması Politikası
 Özellikle birden çok yatırım hizmet ve faaliyetini aynı anda gerçekleştiren yatırım kuruluşları için
 ortaya çıkacak çıkar çatışmalarının önlenmesine ilişkin tedbir alınması ve
 makul nedenlerden dolayı çıkar çatışmasının önlenememesi durumunda ortaya çıkabilecek çıkar
çatışmalarına ilişkin olarak müşterilerin bilgilendirilmesine
 yönelik düzenleme yapılmıştır.
 Çıkar çatışması politikasının belirlenmesi zorunlu tutulmuştur.
 Çıkar çatışması politikası oluştururken asgari kıstas olarak dikkate alınacak durumlar ve çıkar
çatışmalarının önlenmesi için kabul edilecek tedbirler detaylandırılmıştır.
23/30
23
Blokaj Uygulamasının Değiştirilmesi
 Kurul tarafından faaliyette olan aracı kurumlardan sürekli olarak blokaj talep etme uygulamasına son verilmiştir.
 Kurul, mali durumları açısından gerekli görülmesi halinde aracı kurumlardan blokaj talep edebilecektir.
 Faaliyette olan aracı kurumların blokajları, blokaja ilişkin Kurul kararında belirtilen nedenin ortadan kalkması veya
Kurulca belirlenen sürenin sona ermesini müteakip herhangi bir koşul öngörülmeksizin iade edilecektir.
 Faaliyetleri geçici olarak durdurulan aracı kurumların blokajları, yeniden faaliyete geçinceye veya faaliyet izinlerinin tamamı
iptal edilinceye kadar serbest bırakılmayacak; yeniden faaliyete geçmeleri durumunda faaliyetlerine kesintisiz olarak en az 1
yıl süreyle devam etmiş olmaları şartıyla serbest bırakılacaktır.
 Bu çerçevede, Tebliğin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla faaliyette olan aracı kurumların, Seri: V, No: 101 sayılı Tebliğ
uyarınca Kurul lehine yatırdıkları teminatlar, faaliyetlere ilişkin asgari özsermaye yükümlülüğünün yerine getirilmesini
takiben 1 (bir) ay içinde serbest bırakılacaktır.
24
Önümüzdeki Dönemde
 Sermaye Yeterliliği Düzenlemeleri
 Belge-Kayıt Düzenlemeleri
 Tezgahüstü Türev Ürünlere Yönelik Düzenlemeler
…
yapılması öngörülmektedir.
25