Transcript ENDEKSLER sunusu

ENDEKSLER
Endeks belirli bir değişkenin veya
değişkenlerin değerlerinde zaman
içinde veya mekanlar arasında
ortaya çıkan değişimlerin oransal
ölçüsüdür.
I=
kıyaslanan değer
Temel değer
ENDEKSLERİN
SINIFLANDIRILMASI
1 MEKAN VE ZAMAN ENDEKSLERİ
MEKAN ENDEKSLERİ:Mekan serilerine dayanan
endekslere denir.mekan endekslerinde, üretim
miktarı,fiyat ve bunun gibi ifadelere ilişkin değerlerin
mekandan mekana gösterdikleri oransal değişim
ölçülür.
Mekan endeksin yorumu
Ne?
 Nerede?
 Neye göre?
 Ne kadar?
 Ne yönde gerçekleşti?
Sorularına uygun olarak yapılır.
Mekan endeksi,I= xt
veya I= xt_ x 100
xarit.ort.bilir.
X
Mekan endeksindeki
Xt=kıyaslana değerdir.örn bir bölgeye ait değer(şehir.

X=temel değerdir.(mekan ortalamasıdır)
Örnek:1991 yılında 10 şehrimizde ortalama koyun
eti fiyatlarının(tl/kg)aşağıdaki şekilde
gerçekleştiğini varsayarsak bu şehirlerimize ait
mekan mekan endeksini hesaplayınız.
Şehir
İstanbul
Ankara
İzmir
Adana
Konya
Samsun
Sivas
Erzurum
Diyarbakır
Antalya
fiyat
21.210
I
21.120 x100 =106.60
19895
18.560
18.560 x100=93,3
19.895
22.270
‘’
=11.9
18.580
‘’
=93,4
19.830
‘’
=99,7
20.830
‘‘
=104,7
19.250
‘’
=96,8
18.670
‘’
=93,8
19.330
‘’
=97,2
20.420
20.420 x100=102,6
+
19.895
198.920/10=x19.895
Yorum

I İstanbul=21.120 x 100=106,6
19.895
Ne? Koyun eti fiyatı
Nereye göre? Ortalamaya göre
Nerede? İstanbul da
Ne kadar? %6,6 100 aşan değeri yazarız
Ne yönde? Pozitif artış yönünde
Yorum

I Ankara
18.560 x100=93,3
19.895
Ne?
Neye göre?
Nerede?
Ne kadar?%6,7 100’e tamamlıyorsa
Ne yönde?negatif yönde artış yada
azalış göstermiştir.
ZAMAN ENDEKSİ
Zaman endekslerine dayanan
endekslere denir.
It 10=xt x100 şeklinde ifade edilir
x0
Xt=ilgilenen değere ait
X0=temel devreye ait değerlerdir.

ZAMAN ENDEKSİNİN
KULLANILDIĞI
FORMÜLLER
xt x100 =sabit esaslı endeks
x0
I t/t-1= tx x100= değişkenli esaslı endeks

I
t/0=
xt-1
Xt=ilgilenilen devrenin değeri
Xt-1=ilgilenen devreden bir önceki
devrenin değeridir.
SABİT VE DEĞİŞKEN ESASLI
ENDEKSLER

SABİT ESASLI ENDEKS: zaman
serisindeki belirli bir devreye sabit
tutup serinin geri kalan tüm
değerlerine bu devre değerinin
yüzdesi olarak göstermek suretiyle
elde edilen endekse denir.



Sabit esaslı endekste esas yada
temel devrenin
enflasyon,deflasyon,devalüasyon gibi
iktisadi hareketlerin aşırılık kazandığı
yıl istikrarlı bir yıl olması şarttır.
Esas devrenin hesaba katılan
yıllardan çok uzakta bir yıl
olmamasına özen gösterilmelidir.
Esas devre olarak seçilecek istikrarlı
bir yıl bulmak çoğu zaman zor olduğu
için;uygulamada genellikle zaman
serisindeki iki yıl esas devre olarak
kabul edilir.
Hem s.e.e’te hem de
D.e.e ’te yorum
Ne? Hangi devreye göre? Ne zaman?
Ne kadar? Ne oldu?
Sorularına uygun olarak yapılır.
S.E.E aşağıdaki gibi hesaplanır.
It/o= xt x100
=S.E.E
x0

ÖRNEK

Bir ülkenin 1994-2002 yılları arasında
gerçekleşen ihracatı aşağıda
kaydedilmiştir.1994 yılını esas devre
yada temel devre kabul ederek sabit
endeksi hesaplayınız.
Yıllar
1994
1995
ihracat
2.158
2.055
devre
0
1
I
100
2.055 x100 =95,2
2.158
1996
2.318
2
2.318
x100 =107,4
2.158
1997
2.131
3
2.131 x100=98,7
2.158
1998
2.620
4
1999
2.661
5
2.620 x 100=1244
2.158
2,661 x 100=123,30
2.158
Yıllar
ihracat
2.564
2000
devre
6
I
2.564 x 100= 123,30
2.158
2.023
2001
7
2.564 x 100=93.74
2.158
2.182
2002
8
2.182 x100=101,11
2.158
It/0= xt
x0
x100
I1/0= I1995/1994= x1 =x1995 x100= 95,2
x0
I2/0=I
1996/1994=
x1994
x2 =x1996 x100=107,4
x0
I 8/0=I 2002/1994=x8
x0
1994
=x2002 x100 =101,11
x1994
(I1996) İÇİN YORUM
Ne? İhracat miktarı.
Hangi devreye göre? 1994 yılına göre.
Ne zaman?1996 olan.
Ne kadar? %7,4 oranında olan.
Ne oldu?artmıştır.
(I2001) İÇİN YORUM
Ne? İhracat miktarı.
Hangi devreye göre? 1994 yılına göre.
Ne zaman?2001 de.
Ne kadar? %6,3 oranında.
Ne oldu?azalmıştır.
DEĞİŞKEN ESASLI ENDEKS
(D.E.E)

Endeks hesaplanırken paydadaki
devre (temel devre) belirli bir kurala
göre değiştiğinde değişken esaslı
endeks ortaya çıkar.
It/t-1= xt
xt-1
x100
D.E.E FORMÜLÜ
ÖRNEK

Bir önceki örneğimiz için değişken esaslı endeksi
hesaplayalım.,
x1/0
=I 1995/1994 =x1 . 100 =
x1995
x0
x1994
X2/1 =I 1996/1995 =x2 .100 =x1996 .100
.
.
.
x1
X8/7 =I 2002/2001 =x8
x7
x1995
.
.
.
.100 =x2002 . 100
x2001
.100
Yıllar
1994
1995
ihracat miktar
2.158
2.055
devre
I
0
__
1
2.055 x100=95,2
2.158
1996
2.318
2
2.318 x 100=112,8
2,055
1997
2.131
3
2.131
x100=91.9
2.318
1998
1999
2000
2001
2002
2.620
2.661
2.564
2.023
2.182
4
5
6
7
8
‘’
‘’
‘’
‘’
‘’
=123.0
=101.6
=96,4
=78,9
=107.9
(I1995) için yorum





Ne? İhracat miktarında
Hangi devreye göre?1994 yılına göre
Ne zaman?1995 te
Ne kadar?4.8 oranında
Ne oldu?bir azalış göstermiştir.
(I 1996)için yorum

İhracat miktarı 1995’e göre (bir
önceki yıla göre) 1996’da %12.8
oranında artmıştır.
BASİT VE BİLEŞİK
ENDEKSLERİ

Basit endeks:tek bir değişkene ait
hesaplanan endekslerdir.basit
endeksler;basit(miktar)endeksi ve
basit fiyat endeksi olarak 2ye ayrılır.

FİYAT ENDEKSİ
P I t/0 = pt .100
=S.E.F.E
P0
P It/t-1 =pt
PT-1
MİKTAR ENDEKSİ
qıt/0 =qt .100=s.e.m.e
q0
.100
=D.E.F.E
qIt/t-1=
gt
.100= d.e.m.e
qt-1
Po=temel yada esas devre fiyatı
q0=temel yada esas devre miktarı
Pt=ilgilenilen (t dersinin )fiyatı
qt=ilgilenilen (t dersinin)miktarı
Basit endeksin yorum: Ne? Neden? Hangi
devreye göre? Ne zaman? Ne kadar? Ne oldu?
Sorularına uygun olarak yapılır.
ÖRNEK

Bir malın 1999-2000 yılları
arasındaki satış fiyat ve miktarı
aşağıda verilmiştir.sabit ve
değişken esaslı fiyat ve miktar
endeksini hesaplayınız?
Yıllar fiyat miktar devre s.e.f.e d.e.f.e
1999
200p0 50q0
0
100
---2000
250p1 40q1
1
125
125
2001
280p2 48q2
2
140
112
2002
420p3 36q3
3
210
150
S.E.F.E


pIt/0
pI1/0=p1
p0


.100=
250 .100=125
200
PI2/0 =p2 .100 =280
p0
pI3/0=p3
P0
.100=
.100=140
200
420 .100=210
200
S.E.F.E YORUMU



1999’a göre 2000 de %25 oranında
artmış.
1999’a göre 2001 de %40 oranında
artmıştır.
1999’a göre 2002 de %110 oranında
artmıştır
D.E.F.E
pI1/0 =250 .100 =125
200
P I 2/1=280 .100=112
250
P I 3/2=420 .100=150
280
D.E.F.E yorumu
2002 de 2001’ e göre %50 oranında artmıştır.
2001 de 2000’e göre %12 artmıştır
2000 de 1999’a göre %25 artmıştır

S.E.M.E
=q1 .100= 40 .100=80
q0
50
q I 2/0 =q2 .100= 48 .100=96
q0
50
qI 3/0 = q3 .100= 36 .100=72
q0
50
S.E.M.E. Yorumu :
A malının miktarı 2001 de 1999’a
göre %4 oranında azalmıştır

qI
1/0
D.E.M.E
qI1/0 =91 .100 =40 .100 = 80
q0
50
qI2/1 = 92 .100 = 48 .100 =120
q1
40
qI3/2 =93 .100 =36 .100 =75
92
48
D.E.M.E yorumu: a malının miktarı 2001’de
bir önceki yıla göre %20 oranında
artmıştır.

BİRLEŞİK ENDEKS


Birleşik endeks iki yada daha fazla
maddenin eş zamanlı olarak fiyatlarındaki
yada miktarlarındaki değişimlerin
belirlenmesinde kollanılan endekslerdir.
Birleşik endekslerin yorumu; ne? Ne de?
Hangi zamana göre? Ne zaman? Ne
kadar? Ne oldu? Sorularına ek olarak
cevabı ‘ortalama olarak’ olan nasıl
sorusuna da uygun olarak yapılmalıdır.
Uygulamada sıklıkla karşılaşılan
endeksler aşağıda ifade edilmiştir.
A:Bileşik endeksler ortalaması =tartısız bileşik endeksi
B:ortalamalar endeksi değişkenler için=tartısız bileşik
C:laspeyres ve paasche endeksleri=tartılı bileşik
endeksi
D:fisher endeksi=tartılı bileşik endeksi
E:edgewarth endeksi=tartılı bileşik endeksi
a

ENDEKS ORTALAMASI
ÖRNEK:Aşağıda 3 maddeye ait sabit
esaslı birleşik fiyat endekslerini
hesaplayınız
Yıllar a mad.fyt
2001
200=p0
2002
2003
240=p1
276=p2
b mad.fyt c mad.fyt devre
80=p0
100=p1
150=p2
160=p0
208=p1
260=p2
0
1
2
Yıllar
2001
IA
IB
100 100
IC
100
S.E.B.F.E
100+100+100 =100
3
2002
240.100=120
200
2003
100.100=125
80
276.100.138 150.100=187.5
200
80
208.100=130
160
260.100=162.5
160
120+125+130=125
3
162,5+187.5+138=162.7
3
2002’yi yorumlayalım
2001’i temel aldığımız için yorumlayamayız.
Söz konusu 3 maddenin fiyatı 2001’e göre 2002’de
ortalama olarak %25 oranında artmıştır.
2003’ü yorumlayalım
Söz konusu 3 maddenin fiyatı2001’e göre 2003’te
ortalama olarak%62,7oranında artmıştır.
b
ORTALAMALAR ENDEKSİ
örnek:aşağıdaki 3 maddeye ait
değişkenlerin esaslı bileşik miktar
endekslerini ortalamalar endeksi
yaklaşımı kullanarak
hesaplayınız.
Yıllar a mad.mtr
1999
2000
2001
2002
b mad.mtr
120q0
170q1
250q2
200q3
130q0
150q1
180q2
190q3
c mad.mtr
170q0
130q1
230q2
210q3
devre ortalama
0
1
2
3
140
150
220
200
ORTALAMALAR
120+130+170 =140
3
250+180+230 =220
3
170+150+130 =150
3
200+190+210 =200
3
D.E.B.M.E
Yıllar
1999
2000
2001
2002
d.e.b.m.e
----150.100 =107,1
140
220.100 =146,7
150
200.100 =90,9
220
Yorum:söz konusu 3 maddenin miktarı bir önceki yıla göre ortalama
olarak 2000’de %7.1 oranında 2001’de %46.7 oranında artarken
2002’de %9.1 azalmıştır
C

LASPEYRES ENDEKSİ
Laspeyres fiyat endeksi:
£
pt.q0
.100(tartılı=miktar
£po.q0
Laspeyres miktar endeksi:qI=£po.qt .100(tartılı=fiyat)
£po.qo
Örnek:üç maddenin bazı bazı yıllardaki satış ve fiyat miktarı
aşağıda kaydedilmiştir.laspeyres fiyat ve miktar endeksini
hesaplayınız?
Yıllar
2001
2002
2003
a mad fyt mik b mad fyt mik
c mad fyt mik
devre
20po 15qo
30po 30qo
15po 20qo
0
16p1
18q1
18p1
20q1
20p1 22q1
1
24p2
16q2
22 p2 18q2
23 p2 16q2
2
Laspeyres fiyat endeksi için hesaplayalım
Pıl/1 =16.15+18.30+20+20 .100 =78.7
Pıl/2
20.15+30.30+15.20
= 24.15+22.30+23.20 .100=98,7
20.15+30.30+15.20
YORUM:söz konusu 3 maddenin konusu esas devre
2001’e göre ortalama olarak 2002’de %21,3 2003’te
1.3 oranında azalmıştır.
Laspeyres miktar endeksi için
hesaplayalım:
qIı/1 =20.18+20.30+22.15 .100 =86
20.15+30.30+15.20
qlI/2 = 20.16+30.18+16.15 .100 = 73,3
20.15+30.30+15.20
Yorum: söz konusu 3 maddenin miktarı 2001’e göre
ortalama olarak 2002’de%14 2003’te % 26,7
oranında azalmıştır.