Kujtesa, modelet dhe struktura e saj

Armela Xhaho

kujtesa

• Kujtesa eshte funksion psikik I trurit permes te ciles ne skicojme e riprodhojme pervojat tona te se kaluares me qellim qe t’i perdorim ato si burime informacioni per praktikat e perditshme jetesore.

• Kujtesa eshte grumbullimi I te dhenave te fituara gjate jetes

Kujtesa nderthuret

Pervojat perceptive Procesin e te nxenit Proceset e ndergjegjes

Hyrje e informacionit Ruajtje depozitim riprodhim

Karakteristikat e kujteses

1. Kujtesa eshte jo vetem nje proces I nderlikuar psikik por dhe teper

enigmatike

2. Kujtesa eshte nje proces psikik teper

aktiv

dhe

dinamik

3. Kujtesa dhe te kujtuarit synojne te

orientojne

dhe te

adaptojne individin

ne realitete te caktuara 4. Me rritjen e individit kujtesa rrit gradualisht kapacitetin e saj dhe mund te behet teper

produktive

Pavetedija*

Strukturat e kujteses

• Kujtesa u referohet mekanizmave dinamik te saj duke lidhur vazhdimisht informacionet e meparshme te ruajtura me informacionet e reja duke I perpunuar ato.

Elementet perberes te kujteses

Kodimi Depozitimi Riprodhimi

Si e ka zevendesuar kompjuteri ,iPad kujtesen , trurin? EX *

1. Kodimi- futja e informacionit ne sistemin e kujteses

Menyra e perceptimit Vemendja dobia e informacio nit FAKTORET motivimi I subjekteve kuptueshm eria e informacio nit

Depozitimi=Ruajtja ne formen e gjurmeve te kujteses Depozita e kujteses shqisore Depozita e kujteses afatshkurter Depozita e kujteses afatgjate

Riprodhimi= Nxjerrja e informacionit nga sistemi I kujteses dhe perdorimi I tij Kodimi Depozitimi Paaftesi te individeve per te rikujtuar pervoja te caktuara ngjarje e fakte psh. traumatike.

Llojet e kujteses

Kujtesa afatgjate Kujtesa afatshkurter Kujtesa Shqisore

Kujtesa shqisore

Depozita e kujtese ne te cilen futet informacion shqisor ne formen e gjurmeve e te stimujve shqisore te kapur permes sistemit te shqisave Ruan informacion per me pak se 1sek ( 0.5 sek) Perbehet nga 2 forma : Kujtesa ikoike- pamore Kujesa ekoike- zanore

Kujtesa afatshkurter

E afte per te depozituar informacion per nje periudhe me te gjate kohore ( 30 sek) Kontrollon disa procese qe rregullojne fluksion e informacionit Ka rendesi per ( te menduarin , te lexuarin, te folurin , zgjidhjen e problemeve) Ka nje kapacitet per rreth ( 7 +- 2 ) tema informacioni Kjo kujtese perforcohet kur informacioni grupohet sipas nje logjike te caktuar

Kujtesa afatgjate

Eshte e afte per nje kapacitet shume me te madh dhe ruan informacione per nje periudhe me te gjate ne kohe Kujtesa afatgjate eshte e pakufizuar dhe e perhershme Eshte e afte per nje kapacitet shume me te madh dhe ruan informacione per nje periudhe me te gjate ne kohe Kujtesa afatgjate eshte e pakufizuar dhe e perhershme

3 sisteme te KAGJ

Kujtesa proceduriale Kujtesa semantike Kujtesa episodike

1.Kujtesa proceduriale

Ka te bej me krijimin e asosacioneve ndermjet stimujve dhe pergjigjeve te individeve.

== Realizohen veprimtari praktike ne baze te njohurive paraprake proceduriale te caktuara

2.Kujtesa semantike

Ka te bej me aktivitetet konjitive & operon me koncepte Psh. Psikologet perdorin skema per te organizuar dhe pershkruar perpunimet konjitive , duke organizuar konceptet qe sherbejne si baze e pervojave njohese Ka te beje me njohurite ne pergjithesi, idete kuptimet dhe konceptet te cilat jane te lidhura me pervoja personale Psh. Zogjte kane krahe & kanarina eshte zog

3. Kujtesa episodike

Sistemi me I larte I kujteses Jep tipare shtese te ruajtjes se njohurive U referohet dijeve rreth fakteve , ngjarjeve , episodeve apo realiteteve qe kane ndodhur ne nje kohe te caktuar Psh. Nese kujtojme fjalen mjelme kujtohemi ku dhe kur e kemi pare per here te pare – do te

Group Ex.

• Shembuj te kujteses • Semantike • Proceduriale • Deklerative

Organizimi I koncepteve dhe atributeve

1 • Konceptet- hierarki te lidhjeve te brendshme ( kafshe , zog, kanarine ) 2 • Cdo koncept ka nje nr. te caktuara atributesh te shoqeruara me nje nivel te caktuar hierarkie ( 1 zog- ka krahe dhe mund te fluturoje ) 3 • Disa koncepte sherbejne si piknyja dhe jane teper orientuese per konceptet e tjera ( 4 • Disa aspekte te vecanta te konceptit mund te pritet nga atribute percaktuese orientues ( psh. Struci pritet nga atributi orientues – mund te fluturoje ( I perket kategorise se zogjve)

Crregullimet e kujteses?*

• Amnezi anterograde amnezi e shkalles se rende , shprehet me apamundesi per te kujtuar a riprodhuar ngjarjet pas nje aksidenti Amnezia e moshes se femijerise . Paftesi per te rikujtuar ngjarjet qe kane ndodhur para moshes 5 vjec pervec atyre teper te jashtezakonshme • Amnezi infantile/normale • Amnezi retrograde • amnezi e pjesshme humbasin kujtesen per faktet, ngjarjet e ndodhi qe kane ndodhur perpara traumes ose aksidentimit mund te rikthehet Boshatisja shkalle shkalle nga kujtesa e te gjithe onformacioneve nga me te rejat deri te me te vjetrat • Amnezi progresive-

Amnezi afektogjene/ histerike • si pasoje e autosugjestionit.munges te nje ngjarje te caktuar qe I ka shkaktuar traume Hipermnezia/ memoria panaromike • I semuri kujton ngjarje qe I kishte harruar , psh psikoza manjakale,skizofrenise

Detyre*

• Menyra /ushtrime per te perforcuar kujtesen?

Mnemonistet

Kane aftesi te jashtezakonshme kujtese ose riprodhimi Perdorimin e teknikave te vecanta qe as ata sjane koshient

• Nje menemonis I njohur pershkruar nga psikolgu rus Lurie mund te mbante mend vargje te tera te lexuara dhe para 15 vitesh permes imagjinates vizive • Mnemonistet e kane te veshtire te kuptojne konceptet abstrakte ne bisede te thjeshta

METAKUJTESA

Njohja nga vete individi e aftesive te kujteses individuale per te mbajtur mend dhe per te riprodhuar .

Teknikat e studimit ? *

Aspektet qe ndikojne ne pasurimin e aftesive : shenimet teknikat per te mbajtur mend shenjat Mjetet ndihmese te jashtme kodet nenvizimet

organizimet , skemat , monitorimet Mjetet ndihmese te brendshme perpunimet njohese perseritjet mendore imazhet mendore

Harresa *

HARRESA

• Ka te bej me dobesimin , renien ose humbjen e perkohshme ose dhe te perhershme te aftesive riprodhuese te kujteses individuale

Teoria e interferences Teoria tradicionale e dekompozimit Teoria e harreses se motivuar ose represuar

Teorite:

1.Teoria tradicionale- e dekompozimit

• Gjurmet e kujtese zbehen ose dekompozohen nese informacioni nuk perdoret nga individi ( mosperdorimi me kalimin e kohes) • nuk pranohet nga psikologet ( jo I gjithe informacioni harrohet )

2. Teoria e interferences

• Ulja e aftesive riprodhuese ndodh nga nderhyrja ose interferenca e informacioneve.

• Informacioni I ri ngaterrohet me informacionin e vjeter duke penguar te riprodhoje informacionin qe nevojitet • Sa me e madhe ngjashmeria midis 2 informacioneve as me shume interference

Interference retroaktive Interference proaktive Kur nderhyn informacion I mesuar me pare ne riprodhimin e informacionit qe mesohet me pas Kur informacioni I ri ndikon se tepermi tek informacioni I perdorur me pare duke e dobesuar ate

Teoria e harreses se motivuar/represuar

• Ne harrojme dicka sepse na shkakton ankth • Angazhohemi me shume ne disa aktivitete sepse jemi te motivuar per te shmangur ato situata qe na shkaktojne neveri ose na stresojne

1 Shkaqet kryesore qe ndikojne ne riprodhimin e informacioneve te ruajtura • Kur individi nuk ben monitorime njohese ( dmth nuk perpunon informacionin ) • Kur informacioni nuk perdoret praktikisht nga individi 2 • Kur informacioni nuk I pershtatet moshes 3 4 • Kur ka shkaqe te brendshme fiziologjike penguese si demtime , semundje apo aksidente