Transcript Uzman Doktor Canan Koç Şengül Meslek Hastalıkları

MESLEK HASTALIKLARI
1
TANIMLAR
• Meslek Hastalıkları en genel tanımı ile
meslekle-işle ilgili hastalıklardır. Meslek
hastalıkları, işyeri ortamında bulunan
faktörlerin etkisi ile meydana gelen
hastalıkların ortak adıdır.
TANIMLAR
• Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası
Çalışma Örgütü gibi uluslararası
kaynaklarda meslek hastalıkları;
• zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan
vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir
neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya
konabildiği hastalıklar grubu olarak
tanımlanmaktadır.
TANIMLAR
• : “Meslek hastalıkları, Sigortalının
çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan
bir sebeple veya işin yürütüm şartları
yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, sakatlık ve ruhi arıza halleridir”.
NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR?
• Meslek hastalıkları, etkenle çalışanın ilk
temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya
çıkabilmektedir.
MESLEK HASTALIKLARININ
TANISINDA TEMEL ÖZELLİKLER
• Kendine özgü bir klinik tablo,
• İyi belirlenmiş bir hastalık etkeni,
• Hastalık etkeni veya metabolitinin biyolojik
ortamda bulunuşu,
• Hastalığın deneysel olarak
oluşturulabilmesi,
• Hastalığın o meslekte çalışanlarda
insidansının yüksek olmasıdır.
Herhangi bir etkenin meslek hastalığına neden
olduğunu bilimsel olarak ortaya koymak için
aşağıdaki hususlar dikkatle irdelenmelidir:
• - İlişkinin Gücü; Bir riske maruz kalma ile hastalığın artışı,
• - Uyum; Birçok bilimsel araştırma sonucunda benzer sonuçlar elde
•
•
•
•
•
edilmesi,
- Özgünlük; Risk maruziyeti sonucunda artan morbidite ve
mortalitenin, hastalık zemininin açıkça ortaya konması,
- Uygun zaman ilişkisi; Maruziyet ve hastalığın ortaya çıkması için
belli bir geçiş sürecine ihtiyaç olması,
- Biyolojik yatkınlık; Maruziyet düzeyi ile hastalığın şiddeti arasında
doğru orantı olması,
- Biyolojik duyarlılık; Riskin toksikolojik, kimyasal ve fiziksel
özelliklerinin maruz kalındığında hastalık oluşturacak bir duyarlılığa
yol açması,
- Uygunluk; Hayvan çalışmaları, insan epidemiyolojik çalışmaları vs.
ile toplanan bütün delillerin kesin ve yaygın bir etken-etki ilişkisini
ortaya koyması.
SSK Sağlık İşleri Tüzüğüne Göre Meslek
Hastalıklarının tanımı yapılarak 5 kategoride
toplanmıştır.
• Madde 64 - Meslek hastalıkları "Meslek
Hastalıkları Listesinde";
A. Kimyasal maddelerle olan meslek
hastalıkları,
B. Mesleki cilt hastalıkları,
C. Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum
sistemi hastalıkları,
D. Mesleki bulaşıcı hastalıklar,
E. Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
olmak üzere 5 grupta toplanmıştır
Kimyasal Maddeler-1 Ağır Metaller (Kurşun, Kadmiyum, Cıva, Krom,
Alüminyum, Nikel, Çinko, Bakır, Vanadyum, Arsenik vb..)
Akü, geri dönüşüm, döküm fabrikalarından başvuran işçilerin kan kurşun seviyesinin
toksik ensefalopati sınırında (120µg/dl), olduğu tespit edilmektedir.
Bu hastalarımızın bir çoğu hastanelerimize endoskopi, FMF taraması, anemi sebebi
ile kemik iliği biyopsisi, appendektomi ve en son psikiatri kliniği ile son bulan bir
süreçten geçtikten sonra başvurmaktadırlar.
9
Kimyasal Maddeler-2 Solvent (Yapıştırıcı, boya, benzen, tiner vb..)
Sanayide 330.000 değişik solvent tanımlanmıştır. Alerji, astım, kanser etkeni olabilen bu
maddeler, nörotoksik, ototoksik, nefrotoksik vb.. etkileri de olabilen maddelerdir.
Bu maddelere maruz işçiler hem klinisyen desteği hem de laboratuvar desteği olmadığından;
değişik tanılarla, değişik hastanelerde tedavi edilmeye çalışılmaktadır.
Bu maddeler ve cihazların eğitimi ülkemizde Toksikoloji master ve doktora
programlarında verilmektedir.
10
SOLUNUM SİSTEMİNİN SAVUNMA
MEKANİZMALARI
• Üst solunum yollarında bulunan silya ve mukus
• Alt solunum yollarına geçen parçacıkların bazı
hücrelerce sindirilmesi
• Parçacıkların, kan veya lenf sisteminden emilim veya
dağılım ile akciğerlerden çıkarılması
• Akciğerlerdeki bağışıklık sistemi hücrelerinin
yabancı maddelere karşı antikor üretmesi
• Hava keseciklerinde tahribat olduğunda bazı onarım
mekanizmalarının devreye girmesi
11
SOLUNUM SİSTEMİNDE OLUŞAN
BİYOLOJİK YANITLARI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Kişisel faktörler: Yaş, sağlık durumu, beslenme
durumu, bağışıklık durumu, cins ve diğer genetik
faktörler, psikolojik durumu, kültürel faktörler.
• Çevresel faktörler: Etmenin konsantrasyonu,
kararlılığı, maruziyet ortamında fizikokimyasal
özellikleri, maruziyet süresi, frekansı ve yolu.
12
BİYOLOJİK YANITLAR
•
•
•
•
•
•
İritan Yanıt
Fibrotik Yanıt
Alerjik Yanıt
Enfeksiyöz Yanıt
Karsinojenik Yanıt
Sistemik Yanıt
13
İRİTAN YANIT
• Burun, boğaz ve gözde yanma duygusu
• Akciğer ödemi ve iltihabı
• Kronik iritasyona mikropların eklediği
iltihaplanmalar
• Geri dönüşümsüz degişiklikler
• Solunum sistemi mukozasında kronik iltihaplanma
14
FİBROTİK YANIT
• Akciğerlerin dokusunda fibroz=pnömokonyoz
• Pnömokonyozlar
- Silikoz
- Kömür İşçileri Pnömokonyozu
- Asbestoz
15
ALERJİK YANIT
• Alerjik YANIT = duyarlılaştırma
• Alerjik reaksiyonlar;
- Üst solunum sistemi (allerjik rinit)
- Bronş ağacı (bronşiyal astım)
- Hava kesecikleri
- Akciğer dokusu (çiftçi akciğeri)
16
ENFEKSİYÖZ YANIT
• Bakteriler
• Virüsler
• Mantarlar
• Bazı enfeksiyonlar;
- pulmoner fibrozla sonuçlanır.
- alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
17
KARSİNOJENİK YANIT
• Dokuların kontrolsuz büyümesiyle karakterize bir
•
•
•
grup hastalığa verilen genel bir terimdir.
Maruziyet başlangıcı ile hastalığın ortaya çıkması
arasında tipik olarak 15-40 yıl geçebilir.
Asbest lifleri bronş kanseri ve mezotelyomaya yol
açabilir.
Depolanmış radyoaktif partikülleri, akciğer dokusunu
yüksek dozlarda lokal iyonize radyasyona maruz
bırakabilir ve kanser nedeni olabilir.
18
SİSTEMİK YANIT
• Birçok çevresel kimyasallar, hedef alanlarına göre
etkilerine bağlı olarak genel bir sistemik bozulma
oluşturur.
• Akciğerler, birçok zararlı madde için sadece bir hedef
değil aynı zamanda akciğerlerden kana geçen zehirli
maddelerin giriş yeridir.
19
PNÖMOKONYOZLAR
Tanım
• Çeşitli tozların solunumla alınarak
akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu
oluşması sonucu meydana gelen bir grup
hastalığa verilen addır.
• Akciğerlerde biriken tozlarla oluşan, açık
radyolojik görünüm veren akciğer hastalığıdır.
20
PNÖMOKONYOZLARIN OLUŞUMU
• Tozun kimyasal ve fiziksel yapısı
• Toz partiküllerinin büyüklüğü
• Solunan havadaki toz yoğunluğu
• Maruziyet süresi
• Bireysel duyarlılık, farklılık
21
TOZ PARTİKÜLLERİNİN BÜYÜKLÜĞÜ
• 10 mikron> solunmaz
• 0.5-10 mikron bir kısmı tutulur
• 0.5-5mikron alveollere ulaşır
• 0.5 mikron< ekspirasyonla dışarı verilir
22
KORUNMA
Teknik korunma
• Havalandırma
• Kapalı çalışma
• Sulu çalışma
• Buhar tatbiki
Tıbbi korunma
• İşe giriş muayeneleri
• Periyodik muayeneler
23
•
SİLİKOZ
 Etken; serbest silis tozu (SiO2)
 0.5-5 mikron büyüklüğündeki tozlar
 Maden ocaklarında galeri açılması, karayolu,
demiryolu, baraj yapımında tünel kazılması
işleri
 Galeri ve tünel açılmasında çalışan lağımcılar,
krom, civa, bakır, demir madeni filizi eldesinde
çalışanlar, döküm temizleyicileri, seramik ve
cam sanayiinde hammadde kırma, öğütme
işinde çalışanlar, ateş tuğlası yapımında, fırın
onarımında çalışanlar, kuvars değirmeninde
24
çalışanlar
SİLİKOZ
Klinik: nefes darlığı - geç dönemde
spastik öksürük, balgamsız öksürük
sırt ağrıları
 Silikoz ile Tbc arasında karşılıklı olarak
olumsuz bir etkileşim söz konusu
 Klinik tabloda ağırlaşma: ateş, öksürük, aşırı
zayıflama, hemoptizi
25
SİLİKOZ
•
•
Laboratuvar bulguları: İki önemli gösterge
 Akciğer radyografisi: ILO Sınıflandırması
 SFT
Tanı: Hastalık hikayesi+mesleki geçmiş+FM+
akciğer radyografisi+SFT
Komplikasyonlar: Siliko-Tbc, Cor Pulmonale
Tedavi: Spesifik tedavisi yok.
Semptomatik tedavi(O2)
İleri vakalarda antiTbc tedavisi.
26
SİLİKOZ
•
•
Korunma:
 Teknik: Havalandırma, sulu çalışma, ikame
 Tıbbi: - işe giriş muayeneleri
- periyodik tıbbi kontroller:
Fizik Muayene: Kr. Akciğer hast,
göğüs deformitesi
Standart Akciğer grafisi
ASFT
27
KİP
• Kömür işçilerinde görülür.
• KİP’i oluşturan etken; artık kömür tozudur.
 Basit KİP:
- Prognozu yaşam süresi bakımından iyi
- Kr.Bronşit: sürekli öksürük ve balgam
 Komplike KİP: - Durum ağır.
- Vantilasyon bozukluğu belirgin.
- Obstruktif akciğer bulguları var.
 Korunma:
- Silikozdaki korunma yolları geçerli.
- Sigara kullanımı önemli.
28
ASBESTE BAĞLI HASTALIKLAR
• Asbestoz
• Kanserler
- Mezotelyoma
- Bronş kanserleri
- Akciğer dışı kanserler
• İmmunolojik değişiklikler
• Akciğer zarı reaksiyonları
29
ASBESTOZ
• Asbest tozlarına maruziyet
• İpliksi ve düz asbest; en çok kullanılan ipliksi
•
•
•
gruptaki krizotil (beyaz asbest)
Çapı 3 mikrondan az, uzunluğu çapın en az 3
katı olan toz parçacıkları
Klinik: Öksürük ve sırt ağrıları
Tanı: Radyolojide düzensiz opasiteler,solunum
fonksiyon testlerinde değişiklikler
30
MEZOTELYOMA
• Asbestoz önemli neden
• Akciğer zarında oluşmaya başlar.
• Klinik: Göğüs ağrısı, kısa solunum, solunum güçlüğü,
•
•
genel yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı
Radyolojik ve laboratuvar bulguları
Tanı: Asbest hikayesi+klinik belirtiler+radyolojik
bulgular+tomografik bulgular
31
BİSİNOZ
• Pamuk, keten, kendir tozları
• 5-6 yıl maruziyet
Patogenez
• Bakteri endotoksini
• İmmunolojik etki
• Koza dış yapraklarındaki farmakolojik etken
32
BİSİNOZ
Klinik
• Haftanın ilk iş günü dispne
• Öksürük-balgam
• Raller
• FEV1/FVC değerinde düşme
• X ray(-)
33
BİSİNOZ
Klinik aşamaları
1. Hafta başlarında göğüs sıkışması
2. Her pzt.günü göğüs sıkışması
3. Diğer günlerde göğüs sıkışması
4. Kronik öksürük-balgam
34
BİSİNOZ
Korunma
• İlk aşamada bronkodilatör
• Yerel aspirasyon
• Akc. hst.varsa işe başlamamalı
• İlk 2ay sonundaki kontrolde duyarlılık(+) ise;
iş değişikliği
• 1. ve 2.aşama klinik aşamaları reversible
• İşlenmemiş pamuğu buhara tabi tutmak
35
TÜBERKÜLOZ İNSİDANSI
• Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz
mikrobuyla karşılaşmıştır.
• Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl
yaklaşık 8,4 milyon insan bu hastalığa
yakalanmakta
• 2 milyon insan bu hastalık nedeniyle
ölmektedir.
36
Tüberküloz nasıl bulaşır
• Tüberküloz hastalığı, solunum yoluyla
bulaşır.
• Hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması,
konuşması ile solunum yolu salgıları
damlacık şeklinde havaya atılır.
• İçinde tüberküloz basilinin (mikrobunun)
de bulunduğu bu damlacıkların solunması
ile sağlıklı bireyler infekte olur.
37
Tüberküloz nasıl bulaşır
• İnfekte olan her kişide mutlaka hastalık
gelişmez.
• Alınan basiller kişiyi hastalandırmaksızın
vücutta saklı kalır ve vücut direncinin
düştüğü bir anda hastalık oluşturur.
• Hastalık gelişme riskinin en yüksek olduğu
dönem ilk iki yıldır. İlk iki yılda %5
sonrasında %5 olmak üzere, yaşam boyu
hastalık gelişme riski %10’dur.
38
• Tüberküloz basilinin giriş kapısı akciğerler
olduğu için en çok hastalık görünen organ
akciğerdir.
• Ancak basiller solunum yoluyla alındıktan
sonra kan ve lenfatikler yoluyla vücudun
diğer tüm organ ve dokularına (Örneğin:
lenf bezleri, beyin, böbrek, kemik,..)
yayılabilmekte ve hastalık
oluşturabilmektedir.
39
Tüberküloz hastalığın tanısı nasıl
konur
• Tüberküloz tanısı, balgamda tüberküloz
basilinin gösterilmesi ile konur.
• Hastanın yakınmaları ve akciğer filmi
bulguları şüphelenmeyi sağlar.
40
Tüberkülozda ilaç direnci
• İlaç direncinin nedeni önerilen tedavinin
düzenli kullanılmamasıdır.
• Verilen ilaçlar her gün içilmez veya bir
kısmı içilip kalanı unutulur içilmez ise
direnç gelişir.
• Bu durumda ilaçlar tüberküloz basilini
öldüremez ve hastalık devam eder.
41
42