Transcript Wiedza – od fenomenu XXI w. do systemów zarządzania

Dr Bogumiła M. Powichrowska
Wyższa Szkoła Ekonomiczna
 Wiedza i gospodarka oparta na wiedzy
 Systemy zarządzania wiedzą
 Zarządzanie wiedzą w bibliotece
?????????
??
?????
Nowa Encyklopedia
Powszechna definiuje wiedzę jako:
ogół wiarygodnych informacji
o rzeczywistości wraz
z umiejętnością ich wykorzystywania
Wiedza ludzka
Wiedza racjonalna
Wiedza irracjonalna
Wiedza potoczna
prawna
ekonomiczna
medyczna
Sztuka
techniczna
Wiedza spekulatywna
artystyczno-literacka
Wiedza naukowa
Jutro wilgotność względna powietrza będzie
wynosiła 70%
Mądrość
Wiedza
Informacja
Dane
• Podmiotowość – interpretacja wiedzy zależy w bardzo
•
•
•
•
•
dużym stopniu od indywidualnych doświadczeń i kontekstu w
jakim jest użyta
Transferowość – wiedza może być wydobywana z jednego
miejsca i z zyskiem wprowadzana do drugiego miejsca
Osadzenie – wiedza przeważnie znajduje się w ludzkich
umysłach i trudno jest ją przekazać, czy dzielić się nią
Samo-zasilanie – wiedza nie traci na wartości, kiedy się nią
dzieli, nawet często jest tak, że wartość wiedzy rośnie w
miarę dzielenia się nią
Nietrwałość – wiedza z czasem staje się nieaktualna
Spontaniczność – wiedza rozwija się w procesie, który
często nie jest kontrolowany
• Dominacja – wynika bezpośrednio z faktu, że wiedza
wskazana jest jako najistotniejszy i strategiczny zasób obok
kapitału, ziemi i pracy (Drucker – wyznacza ona
organizacjom ich przyszłą pozycję)
• Niewyczerpywalność – wiedza jako zasób nie zużywa się; im
jest częściej i więcej używana jej wartość wzrasta
• Symultaniczność – nie istnieją bariery, które by umożliwiły
użycie tej samej wiedzy przez kilka osób jednocześnie w
różnych miejscach i tym samym czasie
• Nieliniowość – odrobina wiedzy może powodować
niewyobrażalne konsekwencje i odwrotnie – olbrzymia ilość
wiedzy może okazać się bezużyteczna






Wiedza rozwija się na bazie danych, informacji,
umiejętności i doświadczenia. Może być wyrażona za
pomocą formuły:
W = f(D,I,Dś,U,N)
W – wiedza
D – dane
I – informacja
Dś – doświadczenie
U – umiejętności
N - nastawienie
Wiedza dostępna
nabyta poprzez
kształcenie i doświadczenie
• immanentna podświadomości
• syntetyzowana na podstawie
wszelkiej informacji zgromadzonej w umyśle
• uzewnętrzniana na zapotrzebowanie świadomości
• uwarunkowana wieloma
zależnościami
Wymiar poznawczy
Wymiar techniczny
Wiedza ukryta
 know-what - ten typ wiedzy odnosi się do znajomości
faktów i jest raczej identyfikowany z informacją;
 know-why - odnosi się do zrozumienia reguł
funkcjonujących w naturze, społeczeństwie itd.;
 know-how - wiedza odnosząca się do umiejętności
zrobienia czegoś; jest to wiedza, którą posiadają eksperci
i gromadzona jest w postaci doświadczenia, które oni
posiadają, a także doświadczenia wypracowanego przez
firmy; dostęp publiczny do tego typu wiedzy jest bardzo
ograniczony, a jej transfer - trudny;
 know-who - są to kombinacje informacji i relacji
społecznych na temat tego, kto co wie; pozwalają one na
wykorzystanie wiedzy ekspertów.
Dlaczego wiedza jest wartością ?
Rozwinięte państwa Świata przeżywają
transformację w kierunku gospodarki
„umysłowej”, której podstawą jest wiedza.
Alvin Toffler (2007)
krzywa rozwoju cywilizacji agrarnej
krzywa rozwoju cywilizacji industrialnej
krzywa rozwoju cywilizacji postindustrialnej
czas
Kraj
Bogactwo w
USD per capita
Udział
Udział
Kapitału Nat Kapitału P.
Udział
zasobów Nm
Szwajcaria
766 245
1
15
84
Dania
623 455
2
14
84
Szwecja
611 099
2
11
87
USA
599 877
3
16
81
Niemcy
522 766
4
14
82
Japonia
520 992
1
26
73
Austria
510 881
2
15
83
Norwegia
509 662
12
20
78
Francja
499 340
3
12
85
Belgia
482 250
4
14
82
Kraj
Bogactwo w
USD per
capita
Udział Kapitału
Naturalnego
Udział Kapitału
Produkcyjnego
Udział
zasobów
Niemat.
Madagaskar
5200
98
1
1
Czad
5100
97
2
1
Mozambik
4800
96
1
3
Gwinea Bissau
3980
95
1
4
Nepal
3870
97
1
2
Niger
3200
98
1
1
Kongo
3010
96
2
2
Burundi
2980
98
1
1
Nigeria
2760
96
2
2
Etiopia
2010
97
2
1
Gospodarka oparta na
wiedzy, to jest taka
gospodarka, w której działa
wiele przedsiębiorstw, które o
wiedzę opierają swoją
przewagę konkurencyjną.
Prof. Andrzej Koźmiński
Gospodarka oparta na
wiedzy, to gospodarka, w
której produkcja i
wykorzystanie wiedzy odgrywa
decydującą rolę w tworzeniu
dobrobytu.
Brytyjski Departament
Handlu i Przemysłu
Gospodarka oparta na wiedzy to gospodarka, w której wiedza jest
tworzona, przyswajana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez
przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne i społeczności,
sprzyjające szybszemu rozwojowi gospodarczemu
Bank Światowy/ OECD
Edukacja
Otoczenie
biznesu
Innowacyjność
GOW
System
informacyjny
Zarządzanie
wiedzą
 Wysoki procent PKB przeznaczany na badania
naukowe, usługi informacyjne i intelektualne, co
prowadzi do dobrze wykształconego
społeczeństwa świadomego potrzeby ciągłego
uczenia się.
 Dobrze rozwinięta infrastruktura. Gospodarka
oparta o wysokie technologie. Likwidacja
przemysłów schyłkowych.
 Wysoki poziom bezpieczeństwa transakcyjnego i
zaufania między podmiotami działającymi na
rynku, możliwy dzięki stabilnemu i skutecznemu
systemowi prawnemu.
Polityka państwa jest prowadzona w taki sposób,
aby stworzyć korzystne warunki dla rozwoju
przedsiębiorczości i konkurencyjności.
 Gospodarki oparte na wiedzy bazują na solidnych
podstawach makroekonomicznych, co w praktyce
oznacza niski poziom inflacji i stabilność finansów
publicznych.

DLACZEGO WARTO ZARZĄDZAĆ
WIEDZĄ?
 Do 80% pytań o charakterze merytorycznym zadawanych w




organizacji powtarza się
6-12% czasu pracy pracownika (knowledge worker) to czas
poświęcony na znalezienie właściwej osoby lub źródeł
informacji potrzebnych do rozwiązania problemu
7-20% czasu pracy ekspertów i specjalistów to czas
poświęcony na udzielenie innym odpowiedzi na powtarzające
się pytania
Obecnie mniej niż 20% wiedzy organizacji jest w jakikolwiek
sposób utrwalana.
Do niedawna sądzono, że ogól wiedzy będącej w posiadaniu
człowieka podwaja się co 7 lat. Ostatnie obserwacje Nicka
Bontisa z McMaster University pokazują, że okres ten uległ
skróceniu do zaledwie 11 miesięcy!
 IDC: Wskutek braku zarządzania wiedzą przedsiębiorstwa z listy
FORTUNE 500 tracą przeciętnie ponad 5000 dolarów na 1
pracownika. W 2003 roku przedsiębiorstwa te straciły ogółem
ok. 32 mld dolarów z tego tytułu
 Instytut Gallupa: Tylko 17% Brytyjskich pracowników uważa, że
pracodawca w pełni wykorzystuje ich umiejętności, 63% uważa, że
nic takiego nie ma miejsca, a 20% twierdzi, że są wręcz zniechęcani
do aktywności
Kosztuje to brytyjską gospodarkę 39-48 mld funtów rocznie
 KPMG: Z badań przeprowadzonych wraz z SMG/KRC w lipcu 2004r.
Na reprezentatywnej próbie 121 największych firm działających w
Polsce, wynika, że straty z tytułu nieefektywnego wykorzystania
wiedzy wynoszą ponad 45000 PLN na 1 zatrudnionego rocznie.
 Zarządzanie wiedzą to ogół procesów umożliwiających
tworzenie, upowszechnianie i wykorzystanie wiedzy do
realizacji celów organizacji (Cranfield School of
Management, 1997)
 Zarządzanie wiedzą to inteligentne wykorzystanie nowej
technologii zrównoważone docenieniem wartości twórców i
powierników wiedzy – ludzi (Charles Handy)
 Zarządzanie wiedzą to ciągły proces zarządzania wszelkimi
rodzajami wiedzy w celu zaspokojenia obecnych i przyszłych
potrzeb, identyfikacji istniejących bądź nabytych aktywów
wiedzy i wykorzystania nowych możliwości (Quintas, Lefrere,
Jones, 1997)
 Zbiór wytycznych, procedur i systemów odnoszących się do
tworzenia, gromadzenia, ochrony i wykorzystania kapitału
intelektualnego firmy (KPMG)
 Sztuka przetwarzania informacji i innych aktywów
intelektualnych w trwałą wartość dla klientów i pracowników
organizacji (PwC)
 Takie wykorzystanie wiedzy, aby rzeczy, które robimu
dobrze robić jeszcze lepiej (Cambridge Technology Partners)
 System efektywnego gromadzenia, transferu i wykorzystania
wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i
lepszych decyzji, pozwalających poprawić pozycję
konkurencyjną organizacji
Artykułowanie
wiedzy ukrytej
poprzez dialog
i refleksję
Wiedza ukryta
Socjalizacja
I
Eksternalizacja
I
I
I
Wiedza ukryta
I
G
I
I
I
O
G
G
G
O
G
Wiedza dostępna
Dzielenie się i
tworzenie wiedzy
ukrytej poprzez
doświadczenie
bezpośrednie
I
G
Uczenie się
pozyskiwanie
nowej wiedzy
ukrytej poprzez
wykorzystanie
w praktyce
Internalizacja
I - wiedza indywidualna
Kombinacja
Wiedza dostępna
G - wiedza grupowa
Przetwarzanie,
gromadzenie i
udostępnianie
wiedzy dostępnej
O - wiedza organizacyjna
liderzy wiedzy
kon
a
l
e
ni
e
ciągłe doskonalenie
od os
,sam
ciągłe doskonalenie
ia
en
opty
l
ko
ia k om petenc ji wza jemn
n
a
t
s
y
e za
korz
ufa
ą
n
tr
z
o
w
r
g
e
a
wy
w
niza cj
nie
zą
d
m
e
i
i
w
oraz
io
ę
i
z
s
sz
na
po
n ie
ze
e
l
y
wn
ie
dz
rz
ęt
ma
ln
cele rozwojowe
zachowanie wiedzy
upowszechnianie
wykorzystanie
gromadzenia
pozyskiwanie
czas
BIBLIOTEKA
W GOSPODARCE OPARTEJ
NA WIEDZY
Biblioteka to instytucja społeczna, który składa się z szeregu
elementów wzajemnie ze sobą powiązanych.
Biblioteka to także system komunikacji społecznej zbudowany z
elementów stanowiących spójną strukturę. Jako część całego
systemu wiedzy i komunikacji reaguje na wszystkie zmiany, jakie
w nim zachodzą.
Do podstawowych elementów systemu należą:
 Zasób.
 Zespół.
 Użytkownicy.
 Środowisko społeczne.
 Przestrzeń biblioteczna i wirtualna.
Zarządzanie wiedzą w bibliotece określono jako
systematyczny, skoordynowany proces
gromadzenia, weryfikacji, przetwarzania,
przechowywania i udostępniania wiedzy oraz
kierowania procesami z nią związanymi w celu
podniesienia skuteczności realizacji celów
biblioteki (M. Wojciechowska)
… powinno umożliwić takie zaprojektowanie
jej organizacji, które zapewniłoby maksymalne
wykorzystanie zasobów wiedzy
 Wspierać stałe uczenie się i tworzy możliwości do





jej realizacji.
Wypracować sposoby wspólnego uczenia się.
Popierać współpracę i zespołowe uczenie się oraz
wspólny dialog stron i negocjacje.
Promować nowe idee, pomysły, nowatorskie
rozwiązania oraz nowe formy pracy.
Tworzyć więzi z otoczeniem i reagować na jego
potrzeby.
Wypracować wspólną wizję organizacji.
 że proces uczenia się przebiega z góry w dół
i z dołu do góry,
 że błędy są wpisane w proces zmian i innowacje,
 że okazją do uczenia się są zarówno błędy, pomyłki
i różnice zdań.
 faza chaosu - biblioteka nie wprowadzają żadnych elementów zarządzania
wiedzą. Charakteryzują się one brakiem dostrzegania wpływu oraz wzajemnych
związków zarządzania wiedzą i celów strategicznych placówki.
 faza świadomości - biblioteki prowadzą wstępne analizy i pilotażowe projekty
z zakresu zarządzania wiedzą.
 faza ukierunkowania - dostrzegają już konkretne korzyści, które mogą im
przynieść narzędzia i procedury stosowane w ramach metody.
 faza zarządzania - wprowadzają opracowany wcześniej projekt zarządzania
wiedzą i próbują niwelować problemy pojawiające się na skutek
implementacji.
 faza systemowego zintegrowania - wiedzą zostaje w pełni zintegrowane z
systemem zarządzania biblioteką, zaś wiedza postrzegana jest jako jeden z jej
podstawowych zasobów. Realizacja tej fazy jest niezwykle trudna i możliwa do
osiągnięcia jedynie przez niektóre biblioteki.
 Biblioteki wykorzystały nowoczesne technologie i narzędzia
informacyjne do automatyzacji procesów bibliotecznych stopniowo
zwiększając zasięg wprowadzanych zmian.
 Rozpoczęły przeobrażenia polegające na komputeryzacji procesów
informacyjnych oraz , zastosowaniu nowoczesnych technik
informacyjnych do zarządzania, adaptacji nowoczesnych rozwiązań
teleinformatycznych do nowych usług.
 Współtworzyły komputerowe programy biblioteczne i wdrożyły je
jako zintegrowane kompleksowe systemy zarządzania biblioteką,
organizujące pracę całej instytucji.
 Podjęły współpracę w tworzeniu elektronicznej przestrzeni
sieciowej, budowaniu jej zasobów i organizowaniu dostępów na
poziomie krajowym i europejskim.
 Narzędzia do wyodrębniania wiedzy – mapy myśli
 Narzędzia ułatwiające dzielenie się wiedzą – sieci
komputerowe (intranet, Internet), poczta
elektroniczna, wewnętrzne książki adresowe,
wideokonferencje
 Narzędzia do porządkowania wiedzy
 Narzędzia do przechowywania wiedzy – bazy danych
(pozwalają na analizę zgromadzonych informacji wg.
różnych kryteriów)
 Narzędzia do wartościowania wiedzy – narzędzia do
eksploracji danych, przetwarzania analitycznego i
wnioskowania na podstawie podanych przypadków
 Systemy zarządzania dokumentami – służą dostarczeniu
odpowiednich informacji lub wiedzy odpowiednim pracownikom we
właściwym czasie
 Systemy wspomagania procesów decyzyjnych – obejmują
generowanie i interpretowanie wiedzy pomocnej w podejmowaniu
decyzji poprzez analizę danych i wykorzystanie skomplikowanych
modeli symulacyjnych
 Systemy wspomagania pracy zespołowej – stworzone z myślą o
usprawnieniu procesów porozumiewania się, wymiany wiedzy,
współpracy i koordynacji działań w ramach grupy, jak również
intensyfikacji kontaktów między jej członkami
 Systemy zarządzania wiedzą o klientach – pomagają w
zdobywaniu wiedzy o indywidualnych preferencjach i potrzebach
klientów
PRZYKŁADY
ZARZĄDZANIA WIEDZĄ
W BIBLIOTEKACH
Biblioteka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej stwarza
możliwie najlepsze warunki do korzystania ze
światowego dorobku nauki jak najszerszym kręgom
użytkowników, korzystając z wiedzy i
innowacyjności swoich pracowników, którym
zapewnia możliwości wszechstronnego rozwoju.
 wspólną naukę i wzajemne wsparcie w tym
zakresie
 budowanie kultury organizacyjnej
zorientowanej na dzielenie się wiedzą
 kodyfikowanie informacji w bazie wiedzy
 M. Wojciechowska, Zarządzanie zmianami w bibliotece,
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2006.
 D. Zalewski, „Zarządzanie wiedzą w bibliotece” – brzmi
dumnie, ale co to znaczy? (www.nowyebib.info)
 E. Adaszyńska, Biblioteka otwarta na zmiany
(www.ekspercibolonscy.org.pl)
 M. Strojny, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie,
prezentacja podczas wykładu w ramach studiów
podyplomowych Zarządzanie wiedzą w organizacji,
WSE, Białystok 2007.
Dziękuje za uwagę
Zapraszam do dyskusji