Transcript บริการที่น่าไว้วางใจ สำหรับหญิงตั้งครรภ์ เพื่อป้องกันทารกน้ำหนักตัวน้อย จิรา

จิราณี ปัญญาปิ น
ี ชานาญการ
พยาบาลวิชาชพ
พย.ม. การผดุงครรภ์
ทารกแรกเกิด นา้ หน ักน้อยกว่า 2,500 กร ัมเป็นปัญหา
สาค ัญด้านงานอนาม ัยแม่และเด็กในหลายประเทศ,
หลายๆจ ังหว ัด ในประเทศไทย
ี งแสน ทีม
อาเภอเชย
่ อ
ี ัตราทารกแรกเกิดนา้ หน ักน้อย
มากกว่าเกณฑ์ชวี้ ัดมาโดยตลอด
ี งแสน-ดอยหลวง จึงมีความตืน
MCH Board เชย
่ ต ัว
ั
ี่ งทีอ
้
ต่อปัญหา ในการสงเกตพบความเส
ย
่ าจเกิดขึน
ี่ งหรือผลกระทบทีจ
และป้องก ันความเสย
่ ะตามมา
ผู ้รับบริการทัง้ ชาวไทยพืน
้ ราบ ชาวเขาและ
ต่างประเทศ
 หญิงตัง้ ครรภ์รายใหม่ ปี 2554 รวม 706 ราย
เฉลีย
่ ผู ้มารับบริการฝากครรภ์ 60-80 ราย/วัน
เฉลีย
่ ผู ้มารับบริการคลอด 2 ราย/วัน,580-600 ราย/ปี
BA=30:1000 เกิดมีชีพ
LBW = 7% นมแม่ : 50%
พัฒนาการสมวัย= 90% เด็ก 3 ปี ฟั นไม่ ผุ=43%
เด็กนา้ หนักตามเกณฑ์ อายุ=85% เด็กส่ วนสูงตามเกณฑ์ อายุ =43%
เด็กรูปร่ างสมส่ วน=85% หญิงตัง้ ครรภ์ ขาดไอโอดีน=50%
เป้าหมาย
แม่ และเด็กมีพฤติกรรมสุขภาพดีขึน้
1.ฝากท้ องเร็ว 2. กินนมแม่
3.เล่ า/อ่ านนิทานให้ ลูกฟั ง 4. เล่ นกับลูก
5. อาหารตามวัย
Axis Title
อัตราการเกิด LBW ปี 51-54
9.6
10
7.47
7.78
7.61
0
อัตรา
ปี 51
ปี 52
ปี 53
ปี 54
ปั จจัยสาเหตุการเกิด LBW
75
80
60
60
40
60
50.94
49.06
40
38.46
25
20
IUGR
0
ปี 51
ปี 52
ปี 53
preterm
ปี 54
การคลอดก่อนกาหนด
ภาวะทารกเจริญเติบโต
ชา้ ในครรภ์
Preterm labor
[IUGR]
ทารกแรกเกิด นา้ หน ักน้อยกว่า 2,500 กร ัม
LBW
(Matin., et al, 2008)
ปัจจัยที่สามารถป้ องกัน
Weight
ภาวะ
โภชนาการ
และน้าหนัก
ของมารดา
ขณะ
ตัง้ ครรภ์
การติดเชื้อ
ขณะ
ตัง้ ครรภ์
Low Birth
Weight
Low Birth
การป้ องกัน
ทารกคลอด
ก่อน
กาหนด
ความเป็นมาและความสาค ัญ
LBW
ึ ษาวิเคราะห์ปจ
ี่ งใน
การศก
ั จ ัยเสย
้ ที่
แต่ละพืน
กาหนดแนวทางลดและแก้ไขปัญหา
พ ัฒนารูปแบบการแก้ไขปัญหา
ทารกแรกเกิดนา้ หน ักต ัวน้อย
อัตราการเกิด
ภาวะทารกแรก
คลอดนา้ หนัก
น้ อยกว่ า
2500 กรัม
ลดลง
ึ ษา
ว ัตถุประสงค์การศก
ึ ษาปัจจ ัยทีม
ศก
่ ผ
ี ลต่อการ
เกิดทารกแรกเกิดนา้ หน ัก
น้อยในมารดาทีม
่ าคลอดที่
ี งแสน
โรงพยาบาลเชย
ึ ษาผลการพ ัฒนา
เพือ
่ ศก
รูปแบบเพือ
่ แก้ไขปัญหา
ทารกแรกเกิดนา้ หน ักต ัว
น้อยกว่า 2,500 กร ัม ใน
ี งแสนเครือข่ายเชย
ดอยหลวง
รูปแบบการวิจ ัย เป็นการวิจ ัยและพ ัฒนา (Research
and Development)
ึ ษาจาก
รูปแบบการวิจ ัย ระยะที่ 1 : cohort study ศก
สาเหตุไปหาผล
ระยะที่ 2 : การวิจ ัยเชงิ ปฏิบ ัติการ two group quasiexperiment study
ึ ษาปัจจ ัยสาเหตุของการ
เพือ
่ ศก
เกิดปัญหาทารกแรกเกิดนา้ หน ัก
ต ัวน้อยกว่า 2,500 กร ัม ตลอดจน
พ ัฒนารูปแบบการแก้ไขปัญหาที่
เหมาะสมในเครือข่าย
กรอบ
แนวคิด
ึ ษาปัจจ ัยเสย
ี่ ง LBW
ระยะที่ 1 การศก
้ บบสอบถามมารดาทีค
เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใชแ
่ ลอดบุตร ทุกรายทีม
่ าคลอดใน
ี งแสนระหว่างเดือนตุลาคม 2553 ถึง เดือนมีนาคม พ.ศ. 2554 กลุม
โรงพยาบาลเชย
่
ึ ษานา้ หน ักต ัวแรกคลอดน้อยกว่า 2,500 กร ัม และกลุม
ศก
่ ควบคุมคือกลุม
่ มารดาที่
คลอดบุตรนา้ หน ักปกติ
ระยะที่ 2 พ ัฒนารูปแบบการดาเนินงานเพือ
่ การแก้ไขปัญหา LBW
ึ ษาปัจจ ัยเสย
ี่ ง นาข้อมูลจ ัดเวที KM คืนข้อมูลพืน
้ ที่
วิเคราะห์ผลการศก
ร่วมก ันพ ัฒนารูปแบบกิจกรรมการฝากครรภ์เพือ
่ เฝ้าระว ังป้องก ันภาวะ
ทารกเจริญเติบโตชา้ ในครรภ์และป้องก ันการคลอดก่อนกาหนด และเก็ บ
รวบรวมผลล ัพธ์ประเมินผล
ี่ งต่อการ
• วิเคราะห์เปรียบเทียบข้อมูลปัจจ ัยทีเ่ พิม
่ ความเสย
้ อ
เกิด LBW สถิตท
ิ ใี่ ชค
ื multiple logistic regression
analysis
ั ัทธ์ Odd Ratio (OR) ทีร่ ะด ับความ
ี่ งสมพ
• แสดงค่าความเสย
ื่ มน
เชอ
่ ั 95 % CI ( 95 % Confidence Interval)
• เปรียบเทียบก่อนและหล ังการพ ัฒนารูปแบบการแก้ไขปัญหา
้ ถิต ิ Chi-square
ด้วยการใชส
ี่ งของมารดาทีม
ตาราง ปัจจ ัยเสย
่ ผ
ี ลต่อการเกิดทารกแรกเกิด
นา้ หน ักน้อยกว่า 2,500 กร ัม เมือ
่ วิเคราะห์ดว้ ยวิธ ี multiple
logistic regression analysis
ปัจจ ัย
OR
95% CI
การคลอดก่อนกาหนด (อายุครรภ์นอ
้ ย
ั
กว่า 37 สปดาห์
)
้ ตลอดการตงครรภ์
นา้ หน ักเพิม
่ ขึน
ั้
นอ
้ ย
กว่า 10 กิโลกร ัม
มีภาวะเครียดขณะตงครรภ์
ั้
22.6
6.5 - 66.9
20.6
6.4 – 64.8
16.5
5.7 – 45.3
การหยุดทางานเพือ
่ พ ักผ่อนก่อนคลอด
15.4
4.8 – 35.1
การไม่ฝากครรภ์ ฝากครรภ์นอ
้ ยกว่า 4
ครงคุ
ั้ ณภาพ
จานวนชว่ ั โมงการทางาน >40 ชม./
ั
สปดาห์
มีภาวะโลหิตจางขณะตงครรภ์
ั้
7.8
4.3 – 23.7
2.3
1.7 – 4.5
2.2
1.1- 4.3
*statistical significant at p < 0.01
• การปร ับเปลีย
่ นเกณฑ์การค ัดกรองหญิงมีครรภ์ท ี่
ี่ ง (High Risk pregnancy screening)
ภาวะเสย
้ นวคิด ANC แบบพอเพียง (WHO) 5 ครงั้ ใน
• ใชแ
ี่ ง
กลุม
่ ทีไ่ ม่มป
ี จ
ั จ ัยเสย
ี่ งและค้นหามารดาทีม
• เน้นการค ัดกรองความเสย
่ ี
ี่ งเพือ
ิ
ปัจจ ัยเสย
่ ให้การดูแลอย่างใกล้ชด
• screening preterm labor, GDM, Anemia,
PIH
• เพิม
่ การตรวจค ัดกรองภาวะเครียดในหญิงมีครรภ์
 จ ัดทาเวทีแลกเปลีย
่ นเรียนรูน
้ า
ึ ษาปัจจ ัยเสย
ี่ ง รวมวาง
ข้อมูลการศก
แผนพ ัฒนา
 ANC แนวใหม่แบบพอเพียง
ั ันธ์ป้องก ัน
จ ัดบอร์ดประชาสมพ
การคลอดก่อนกาหนด
้ ที่
แผนทีท
่ างเดินยุทธศาสตร์การพ ัฒนาอนาม ัยเจริญพ ันธุว์ ัยรุน
่ และเยาวชนในพืน
ี งแสนจ ังหว ัดเชย
ี งราย ภายในปี พ.ศ. 2554-2556 (SRM)
อาเภอเชย
้ ฐาน
พืน
กระบวนการ
ภาคี
ประชาชน
ั ันธ์
ว ันรุน
่ และเยาวชนมีความสามารถป้องก ันการตงครรภ์
ั้
ไม่พงึ ประสงค์และโรคติดต่อทางเพศสมพ
ว ัยรุน
่ และเยาวชนมีความรู ้
ความเข้าใจอนาม ัยเจริญพ ันธ์
ทีป
่ ลอดภ ัย
•สร ้างค่านิยมพฤติกรรมทางเพศ
ทีป
่ ลอดภัยและเหมาะสมกับวัย
•สง่ เสริมความรู ้ทักษะอนามัย
เจริญพันธ์
ครอบครัวมีความรู ้ความเข ้าใจอนามัย
เจริญพันธ์ในวัยรุน
่ และเยาวชน
ั พันธภาพทีด
• เสริมสร ้างสม
่ ใี น
ครอบครัว
•สร ้างแบบอย่างทีด
่ ใี นครองครัวเกีย
่ วกับ
อนามัยเจริญพันธ์
ชุมชน/ท้องถิน
่ เข้มแข็งพ ัฒนางาน
อนาม ัยเจริญพ ันธ์
•สร ้างกระบวนการเรียนรู ้ร่วมกัน และภาคี
เครือข่าย
•รณรงค์วฒ
ั นธรรมประเพณีไทย รักนวล
สงวนตัว มีแบบอย่างทีด
่ ใี นชุมชน
่ ต
•พ่อแม่ เอาใจใสบ
ุ รหลาน
ึ ษาพ ัฒนาคุณภาพ
สถานศก
ึ ษา
• สร้างหล ักสูตรเพสศก
ในว ัยรุน
่ /เยาวชน
•พ ัฒนาการเรียนการสอนที่
ิ ธิภาพ สอดแทรก
มีประสท
ึ ษา
ความรูเ้ รือ
่ งเพศศก
หน่วยงานภาคร ัฐ,สธ,เอกชนสนับสนุน
และร่วมดาเนินการ
•พัฒนาระบบบริการทีเ่ ป็ นมิตรกับเยาวชน
•สร ้างระบบการประสานงาน สนับสนุน
การทางานร่วมกันกับภาคีเครือข่าย
องค์กรชุมชน ข ับเคลือ
่ นการ
ดาเนินงาน
•สร้างศูนย์เรียนรูใ้ นชุมชน
ั
•สร้างมาตรการทางสงคม(ธรรมนู
ญ
ชุมชน)
ั ันธ์/รณรงค์
ประชาสมพ
อย่างต่อเนือ
่ ง
ื่ สารโดย อส
• เคาะประตูสอ
ม./ผูน
้ าชุมชน
ี งตามสาย, ดีเจน้อย
•เสย
ั ันธ์
•รถ mobile ประชาสมพ
•ปั่นจ ักรยานรณรงค์
บุคลากรมีความรูแ
้ ละท ักษะ
อนาม ัยเจริญพ ันธุ ์
ึ ษาดูงาน
• อบรม/ศก
•จนท.,อสม.,ผดด, ผู ้ปกครอง
,ครู/ผู ้ดูแลเด็ก
้ ผนทีท
มีการใชแ
่ างเดิน
ยุทธศาสตร์
ทีมงานเข้มแข็ง
• สนับสนุนผู ้นาเข ้มแข็ง
,บรรยากาศสง่ เสริมในการ
ทางาน
•อบต.,เทศบาล,ครู,พระ
,อสม.,กรรมการ MCH
กาก ับติดตามประเมินผล
ตามเกณฑ์
อสม., จนท.รพ/รพสต.
ติดตามการรายงานข้อมูล
แลกเปลีย
่ นเรียนรูน
้ ว ัตกรรม
• จ ัดเวทีแลกเปลีย
่ นเรียนรู/
้
คืนข้อมูลให้ชุมชนเกีย
่ วก ับ
การตงครรภ์
ั้
ในว ัยรุน
่
•สร้างครอบคร ัวต ัวอย่าง
•พ ัฒนางานวิจ ัยด้านอนาม ัย
เจริญพ ันธุ ์
ปร ับเปลีย
่ นท ัศนคติ ความ
ื่ และสร้างแรงจูงใจ
เชอ
• ผู ้สูงวัยใสใ่ จแม่และเด็ก
้
•ใชประโยชน์
จากศูนย์สามวัย
ื่ สาร
•เคาะประตูสอ
ั จร
•โรงเรียนพ่อแม่สญ
ื่ มโยง
ระบบข้อมูลทีเ่ ชอ
• คืนข ้อมูลอนามัยแม่และเด็ก
ให ้กับชุมชน(จากการรวบรวม)
•พัฒนาข ้อมูลอนามัยเจริญพันธุ์
้
•ใชระบบ
IT สง่ ต่อข ้อมูล
ระหว่างรพ.กับชุมชน
เผยแพร่ความรู ้ การป้องก ันการตงครรภ์
ั้
ในว ัยรุน
่ การ
ตงครรภ์
ั้
ไม่พงึ ประสงค์ พร้อมแนะนาคลินก
ิ เพือ
่ นใจว ัยทีน
ให้ความรูแ
้ ละการปฏิบ ัติต ัวเพือ
่ การป้องก ันการคลอด
ก่อนกาหนด
พ ัฒนารูปแบบการให้ความรูแ
้ ก่หญิงตงครรภ์
ั้
และสามี ในรูปแบบโรงเรียนพ่อแม่
พ ัฒนารูปแบบการให้บริการ
ี่ ง
ฝากครรภ์สตรีกลุม
่ เสย
เฉพาะ (ANC high risk
clinic)
ั ันธ์การฝากครรภ์ ครงแรกโดยเร็
การประชาสมพ
ั้
ว
ี่ งและค้นหามารดาทีม
ี่ งเพือ
ค ัดกรองความเสย
่ ป
ี จ
ั จ ัยเสย
่ ให้การดูแล
ิ
อย่างใกล้ชด
การให้ความรูด
้ า้ นโภชนาการและติดตามภาวะโภชนาการแก่
มารดาตงครรภ์
ั้
Vallop curve
่ เสริมภาวะโภชนาการตามวิถช
้ บ้าน
สง
ี ุมชนหรืออาหารพืน
่ ต่อภายในเครือข่ายทีม
ิ ธิภาพ ร่วมก ับการฝาก
มีระบบสง
่ ป
ี ระสท
ครรภ์ทเี่ ป็นแนวทางเดียวก ันทงเครื
ั้
อข่าย
• ติดตามการปฏิบ ัติงาน
ปัญหาอุปสรรค
• การนิเทศงาน เพือ
่
เตรียมการเปลีย
่ นแปลง
รูปแบบการพ ัฒนาแนวใหม่
ผลล ัพธ์
การเกิดทารก
แรกคลอด
น้อยกว่า
2,500 กร ัม
กลุม
่ มารดาได้ร ับ
การฝากครรภ์
ตามปกติ
(n = 210)
กลุม
่ มารดาที่
p-value
ได้ร ับการฝากครรภ์
รูปแบบใหม่
(n = 226)
จานวน
ร้อยละ
จานวน
ร้อยละ
26
12.38
10
4.42
.002*
การจ ัดบริการทีน
่ า
่ ไว้วางใจสาหร ับหญิงตงครรภ์
ั้
เพือ
่
ป้องก ันหรือลดภาวะทารกนา้ หน ักต ัวน้อย
้ อ
ี่ งทีส
้ ฐานปัจจ ัยเสย
ควรใชข
้ มูลพืน
่ ามารถป้องก ันแก้ไขในระยะ
้ ที่ นามาวางแผนและและการดาเนินการ
ตงครรภ์
ั้
ตามบริบทพืน
ปร ับปรุงวิธก
ี ารปฏิบ ัติตา่ งๆ ปร ับวิธก
ี ารทางาน รวมถึงมีนโยบาย
ั
ทีช
่ ดเจนเพื
อ
่ ป้องก ันปัญหา
ให้ความใสใ่ จในคุณภาพ การฝากครรภ์ ทงนี
ั้ เ้ พือ
่
้ ที่
สามารถแก้ไขปัญหาให้เหมาะสมก ับบริบทของพืน
่ ผลให้อ ัตราการเกิด LBW ลดลง
ต่อไป สง