Transcript İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar

Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi
Dersi 12. Sınıf 4. Ünite
İslam Düşüncesinde
Tasavvufi Yorumlar
pedagojiformasyon.com
1
12.4. Ünite: İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar / Konular
1. Tasavvufî Düşüncenin
Oluşumu
2. Tasavvufî Düşüncede AllahVarlık İlişkisi
3. Tasavvufî Düşüncenin Ahlaki
Boyutu
4. Kültürümüzde Etkin Olan
Tasavvufî Yorumlar
4.1.Yesevîlik
4.2. Kâdirilik
4.3. Nakşibendilik
4.4. Mevlevîlik
4.5. Alevîlik-Bektaşîlik
4.5. 1. Cem ve Cemevi
4.5. 2. Cemin Yapılışı
4.5. 3. Semah
4.5. 4. Musahiplik
4.5. 5. Dua ve Gülbenkler
4.5. 6. Muharrem Ayı ve
Aşure
5. Nusayrilik
6. Birlikte Yaşama ve Hoşgörü
Kültürü
Okuma Metni: Dört Kapı
Kırk Makam
2
12.4. Ünite: İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar / Kazanımlar
1. İslam düşüncesinde çeşitli tasavvufî yorumların ortaya çıkış
nedenlerini açıklar.
2. Allah varlık ilişkisini Yaradan-yaratılan ilişkisi çerçevesinde açıklar.
3. Tasavvufi düşüncede ahlakın yerini ve önemini kavrar.
4. Yesevîlik, Mevlevîlik, Nakşibendilik, Kadirilik ve Alevilik-Bektaşiliğin
tasavvufî bir oluşum olduğunu fark eder.
5. Cem’in yapılışını ve çeşitlerini tanır.
6. Semah, musahiplik ve gülbenk kavramlarını açıklar.
7. Muharrem ayı ve aşurenin toplumumuzdaki önemini fark eder.
8. Nusayriliği tanır.
9. Birlikte yaşama ve hoşgörü bilincini kazanır ve bununla ilgili tasavvuf
anlayışından örnekler verir.
10. İslam düşüncesindeki farklı yorumların dinde zenginlik ve çoğulculuk
olduğunu kavrar.
3
Üniteye Hazırlık
1. Dinin farklı yorumları hakkında en
sağlıklı yaklaşım nasıl olmalıdır? Geçen
sene öğrendikleriniz ışığında
yorumlayınız.
2. Tasavvuf edebiyatı, tasavvufi şiir,
tasavvuf müziği ifadeleri size ne
hatırlatıyor? Bu konularda ana tema
nedir?
3. İçtenliğe önem verilmeden, şeklen
doğru kılınan bir namaz ile samimiyetle
kılınan bir namaz arasında bir fark var
mıdır? Açıklayınız.
4
1. Tasavvufî Düşüncenin Oluşumu
İslam tarihinde tasavvuf anlayışının Hz.
Muhammed döneminde ve onun ashabı
arasında başladığı anlaşılmaktadır.
5
Medine’deki Mescid-i Nebi içinde okul olarak kullanılan bir
bölüm vardı. Bu bölüme “suffa” denirdi. Daha çok çocuk ve
gençlerden oluşan ve burada eğitim görenlere de “ashab-ı
6
suffa” denirdi.
Sade bir
hayat
yaşamıştır
Hz. Muhammed
Maddi servete
değer
vermemiştir
Kazancını
Allah yolunda
harcamıştır
1. Tasavvufî Düşüncenin Oluşumu
Tasavvufi düşüncenin en önemli özelliği arınmayı ve
ibadetleri samimiyetle yapmayı hedeflemesidir.
Fıkhi Yorum:
Namaz, tekbirle
başlayan selamla
biten fiiller ve
sözlerden oluşan
bir ibadettir.
İki yorum
arasındaki
farkı
açıklayınız.
Tasavvufi Yorum:
Namaz, kul ile Allah
arasında gerçekleşen
manevi bir iletişimdir.
Tasavvufi yorum namazın sadece şekline değil aynı
zamanda içtenlikle kılınmasına da önem verir.
Soru:
İnsanın amacı cennete gitmek mi, yoksa
Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak mı olmalıdır?
BANA SENİ GEREK SENİ
Aşkın aldı benden beni bana seni gerek seni
Ben yanarım dün ü günü bana seni gerek seni
Ne varlığa sevinirim ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum bana seni gerek seni
9
Tasavvufi Düşüncenin Ana Konuları
Züht ve
Takva
Allah’a karşı
sorumlulukların bilincinde
olmak, dinin yasak ettiği
şeylerden sakınıp
emirlerini yerine getirmek.
Dünya malına düşkün
olmama
 Gösterişe önem
vermemek
Kanaatkarlık
Fedakarlık
Diğerkamlık
Yüksek ahlaka sahip
olmak(Erdem/Fazilet)
TASAVVUFİ YORUMUN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ
İlk Dönem
Temsilciler
Ebu Zer Gifari
Ebu Musa Eş’ari
Selman Farisi
Abdullah b. Mesut
Huzeyfe b. Yeman
Ebu’d-Derda
Tasavvufi düşünceye
felsefi boyut kazandıran
temsilciler
 Bayezidi Bestami
Cüneydi Bağdadi
Hallac
İbn Arabi
Ahmet Yesevi
Mevlana
Hacı Bektaş Veli
Yunus Emre
Tasavvuf Nedir?
Tasavvuf, ibadete ısrarla
devam etmek, Allah’a
yönelmek, dünyanın süs
ve aldatıcılığından yüz
çevirmek, halkın sevdiği
ve rağbet ettiği zevk,
mal, servet ve şöhrete
rağbet etmemektir.
Tasavvuf Nedir?
Tasavvuf, nefis
savaşında
olgunlaşmak ve
pişmektir.
(Hacı Bektaş Veli)
2. Tasavvufî Düşüncede Allah-Varlık İlişkisi
Allah – Varlık
ilişkisi düşünce
tarihinde en
fazla tartışılan
konulardan
biridir.
Kur’an’da Allah-Varlık İlişkisi
1. Allah tüm
varlıkları
mükemmel bir
düzen içinde
yaratmıştır.
“Göklerin ve yerin yaratıcısı O'dur: bir şeyin olmasını
istediğinde ona sadece “Ol!” der -ve o (şey hemen)
oluverir.” (Bakara 117)
15
Kur’an’da Allah-Varlık İlişkisi
2. Allah bütün
varlığın yegane
sahibi ve
yöneticisidir.
“Bilmez misin ki göklerin ve yerin hükümranlığı Allah'ındır
ve Allah'tan başka sizi koruyacak ve yardım edecek hiç
kimse yoktur?” (Bakara 107)
Kur’an’da Allah-Varlık İlişkisi
3. Tüm varlıklar
hem Allah’ın bilgi
ve gücüne işaret
eder, hem de
insana hizmet eder.
O’nun dışındaki
tüm varlıklar
geçicidir.
“Göklerde ve yerde var olan her şey yok olup gitmeye
mahkumdur. Ama kudret ve ihtişam sahibi olan Rabbinizin
Zâtı sonsuza dek kalıcıdır.” (Rahman 26-27)
Tasavvufun Gayesi
İnsanı kendi varlığı
hakkında
bilinçlendirmek
ardından onu bulunması
gereken makama
yükselterek Allah’ı
daha iyi tanımasını
sağlamak.
Mevlana Ve Ney
Ney vatanı olan
kamışlıktan ayrıldığı
için inler.
İnsanın asıl vatanı
da cennettir.
Dünyada
gurbettedir. Ölünce
vatanına
kavuşacaktır.
3. Tasavvufî Düşüncenin Ahlâkî Boyutu
İslam
İnanç
İbadet
Ahlak
Güzel huy ve davranışlar
20
İslam Ahlakı
- a dayanır
- İn davranışlarına dayanır
Kur’an
Hz. Muhammed
“GERÇEK ŞU Kİ, Allah'ı
ve Ahiret Günü'nü [korku
ve umutla bekleyen] ve
O'nu her daim anan
kimseler için Allah'ın
Elçisi güzel bir örnek
teşkil eder.”
(Ahzab 21)
“İman etmedikce
cennete giremezsiniz.
Birbirinizi sevmedikçe
de iman etmiş
sayılmazsınız.”
(Hadis)
21
Allah’ın koyduğu sınırları aşmayan
İyiyi ve doğruyu yapıp tavsiye eden
Kötülüğün her türlüsünden uzak duran
İslam’a
Göre
Olgun
İnsan
Verdiği sözü yerine getiren
Büyüklük taslamayan
Yoksullara kol kanat geren
Kendisine verilen emaneti koruyan
Tüm canlılara güzel davranan
Özü sözü bir olan
Bu dünyaya kanmayalım, fanidir aldanmayalım
Bir iken ayrılmayalım, gel dosta gidelim gönül,
Biz bu cihandan göçelim, ol dost iline uçalım
Arzu hevadan geçelim gel dosta gidelim gönül
Yunus Emre
Tasavvufi düşünce açısından yorumlayınız.
23
Tasavvufi düşüncenin bazı temel ilkeleri
1. Seyrüsüluk:
2. Riyazet Ve
Mücahede
3. Tövbe
4. Sabır Ve Sebat
5. Cömertlik
6. Doğruluk
4. Kültürümüzde Etkin Olan
Tasavvufî Yorumlar
Müslümanlar İslam tarihi boyunca farklı tasavvufi
anlayışlar geliştirmişlerdir. Bu tasavvufi akımlardan
bazıları Anadolu’daki Müslümanlar arasında daha etkili
olmuştur. Bunlar; Yesevilik, Alevilik-Bektaşilik ve
Mevleviliktir.
Her tasavvuf anlayışının insanlara yol gösteren
aydınlatan bir lideri vardır. Tasavvuf anlayışlarının bu
liderlerine mürşid denir.
4. Kültürümüzde Etkin Olan
Tasavvufî Yorumlar
Kültürümüzde Etkili Olan
Tasavvufi Yorumlar
Yesevilik
Kadirilik
Nakşibendilik
Mevlevilik
AlevilikBekteşilik
4.1. Yesevîlik
Türk tasavvuf geleneğinin
öncüsü olan Hoca Ahmet
Yesevi, bugünkü
Kazakistan’ın Çimkent şehri
yakınlarında doğmuştur.
1167 tarihinde vefat
etmiştir.
Pir-i Türkistan
lakabıyla Orta Asya ve
Anadolu Türkleri arasında
etkili olmuştur.
27
4.1. Yesevîlik
Temel ilkeleri;
alçakgönüllülük,
samimiyet,
sadelik ve
fedakarlıktır.
28
4.1. Yesevîlik
Hoca Ahmet
Yesevi’nin en
belirgin yönü, İslam’ı
tasavvufi bir
yaklaşımla Türk
boylarının
anlayabilecekleri
basit bir dille ifade
etmesidir.
29
4.1. Yesevîlik
Onun ‘Divan-ı Hikmet’i
özellikle Özbekler, Kırgızlar ve
Volga Türkleri arasında elden ele
dolaşmıştır.
"Kafir bile olsa, hiç kimsenin kalbini kırma.
Çünkü kalbi kırmak Allah Teâlayı kırmaktır.
Gönlü kırık zavallı garip birini görsen,
yarasına merhem koy, yoldaşı ve yardımcısı ol."
30
4.1. Yesevîlik
 Yesevilik düşüncesinde erdeme erişmek aşk ve
sevgi ile mümkündür.
Aşk ve sevgi ile erdemli olmak isteyen kişi;
 benlikten vazgeçmeli
 kanaatkar olup diğer insanları düşünmeli
 ümitsizliğe kapılmamalı
 faydasız şeylere zaman harcamamalı
 yalan söylememeli
 insanların kalbini kırmamalıdır.
31
4.2. Kadirilik
Kurucusu
Abdülkâdir Geylânî (Öl.
1160)
İran ve Bağdat’ta
Yaşamıştır.
Anadolu’da Eşrefoğlu Rumî (Öl. 1470)
aracılığıyla yayılmıştır.
4.2. Kadirilik
Haramdan sakınmak
Hizmeti güzelleştirmek
İlkeleri
Nimete saygı
göstermek
İlim öğrenmek
Allah’ı sıkça zikretmek
4.3. Nakşibendilik
Kurucusu
Bahâuddin Nakşibend (öl. 1389)
Buhara ve Semerkant’ta
yaşamıştır.
Türkistan, Anadolu ve Hindistan
çevresine yayılmıştır.
4.3. Nakşibendilik
İlkeleri
Dinin emirlerine bağlı kalmak
Sevgiyle Allah’a yaklaşmak
Bilgi ve marifetle Allah’a ulaşmak
Tasavvuf yoluyla
nefsin kötü isteklerini temizlemek
4.4. Mevlevîlik
Mevlevilik, Mevlana
Celaleddin Rumi’nin
tasavvuf anlayışına
dayanır.
Hayatını, ‘Hamdım,
piştim, yandım!’ sözleri
ile özetleyen Mevlana,
1273 tarihinde vefat
etmiştir.
İnsanlar arasında ırk ve
millet ayırımı
gözetmeksizin herkesi
İslam’ın barışına çağıran
hoşgörüsü, farklı din ve
mezhepten birçok insanın
etkilenmesini sağlamıştır.
37
Mevlana’da görülen
Allah aşkı imrenilecek
boyuttadır ve bugün bile
dünya insanlarını
etkilemektedir.
38
Mevlevilik düşüncesinin yaşatıldığı yerlere
Mevlevihane denir.
Mevlevi dervişlerinin ney, kudüm, rebap gibi çalgılar ve
ilahiler eşliğinde yaptıkları ayine sema denir.
MEVLANA’nın yedi öğüdü
Cömertlik ve yardım
etmede akarsu gibi ol...
Şefkat ve merhamette
güneş gibi ol...
Başkalarının kusurunu örtmede
gece gibi ol...
Hiddet ve asabiyette
ölü gibi ol...
Tevazu ve alçak gönüllülükte
toprak gibi ol...
Hoşgörülükte
deniz gibi ol...
Ya olduğun gibi görün,
ya göründüğün gibi ol.
Mevlana
49
4.5. Alevîlik-Bektaşîlik
Bektaşilik
düşüncesinin
kurucusu Hacı
Bektaş Veli’dir.
4.5. Alevîlik-Bektaşîlik
Anadolu’ya göç eden
Türklerin siyasi
istikrara kavuşmasında,
ekonomik olarak
güçlenmesinde, birlik
ve beraberliği sağlayan
manevi bağların
gelişmesinde Hacı
Bektaş Veli’nin önemli
katkıları olmuştur.
51
Hacı Bektaş Dergahı
52
Alevilik-Bektaşilik
düşüncesinde “Makalat”
isimli eserin çok önemli bir
yeri vardır.
“Dört Kapı Kırk Makam” Prensibi
Kul Allah’a kırk makamla ulaşır ve dost olur.
 Onu şeriat içinde
 Onu marifet içinde
 Onu tarikat içinde
 Onu hakikat içindedir.
Bunlar birbirini tamamlar, biri olmazsa diğeri eksik kalır.
Alevilik-Bektaşilikle İlgili Bazı Kavramlar
Deyiş
Nefes
Üç sünnet yedi farz
Muharrem orucu
Mürebbi
Musahip
Pir
Dede
Talip
Semah
Düvaz(On iki imamın övüldüğü nefes)
imam
Cem
Rehber
Gözcü
Çerağcı
Saka-ibriktar
Sofracı
Kurbancı
Semahcı
Peyik(Cemi duyuran)
İznikçi(Düzeni sağlayan)
On iki hizmet
Alevilik-Bektaşilikte Üç Sünnet Yedi farz
Üç Sünnet
1. Hakkı zikretmek
2. Kalpte düşmanlığa yer
vermemek
3. Yola teslim olmak
Yedi Farz
1.
2.
3.
4.
Sırrını izhar etmemek
Gördüğünü örtmek
Özür ile niyaz eylemek
Mürebbi hakkını
gözetmek
5. Musahip hakkını
gözetmek
6. Tövbe almak
7. Taç giyip özünü
üstada teslim etmek
“Tanrı’nın
gönderdiği kitabı
bilmeyen, Tanrı’yı
nasıl bilebilir?
İnsanlar doğuştan
bilgi sahibi olsalardı
Tanrı peygamberlere
kitap gndermezdi.
Kitapsız pir
şeytandır.”
(Hacı Bektaş Veli)
4.5.1. Cem ve Cemevi
Cem Ve Semah
4.5.2. Cemin Yapılışı
59
4.5.3. Semah
Semah: Alevilik bektaşilik düşüncesinde müzik
eşliğinde yapılan ayin.
4.5.4. Müsahiplik
Musahiplik,
AlevilikBektaşilik
düşüncesinde
sohbet ve
arkadaşlık
yapmak
anlamındadır.
4.5.5. Dua ve Gülbenkler
Dua = Gülbenk
Allah’a sığınma,
yalvarma ve O’ndan af
dilemektir.
Cemlerde dua bir kişi tarafından okunur ve cemaat
“Allah Allah” diyerek duaya katılır.
4.5.6. Muharrem Ayı ve Aşure
Muharrem ayında Hz.
Hüseyin’in Kerbela’da
şehit edilmesinin matemi
için on iki gün oruç tutulur.
Muharrem orucunun
tamamlandığı on ikinci
akşamı cem ayini yapılır.
5. Nusayrilik
Kurucusu
İbn Nusayr en-Nemirî (Öl. 883)
Suriye, Lübnan, Hatay,
Adana ve Mersin
dolaylarında yayılmıştır.
Anadolu aleviliğinden farklı olduklarını ifade eder ve
kendileri için Alevi-Nusayri ifadesini kullanırlar.
5. Nusayrilik
İlkeleri
Dinin temeli Kur’an ve Sünnettir.
Hz. Ali ve Ehli Beyt sevgisi ön planda olmalıdır.
Hz. Muhammed’den sonra Hz. Ali halife
olmalıydı.
65
5. Nusayrilik
Önemli gün ve
bayramlar
Gadir Hum, Feraş, Mübahale Bayramı
Gadir Hum
Hz. Muhammed, veda haccından dönerken Gadir
Hum denilen yerde kendisinden sonra Hz. Ali’nin
halife olmasını vasiyet etmiştir.
6. Birlikte Yaşama ve Hoşgörü Kültürü
İnsanların farklı din ve
inançlara sahip olması
birlikte, barış içinde
yaşamalarına engel
değildir.
Birlikte barış
içinde yaşamak
hoşgörü ve
karşılıklı saygıyla
mümkündür.
68
İnsanlar arasındaki farklılıklar Allah’ın
insana sunduğu bir özgürlük, ve toplumsal bir
zenginlik olarak değerlendirilmelidir.
Tasavvufi oluşumlar, İslam düşünce
hayatına bir zenginlik katarak
farklılıkların çatışmadan birbiriyle
uyum içinde bir arada yaşamasına
katkı sağlamıştır.
İslam, birlikte yaşamayı kolaylaştırmak ve
toplumsal barışı tesis etmek için;
Ahlaki yozlaşmayı,
Adaletsizliği,
Böbürlenmeyi,
Bozgunculuk yapmayı,
Başkasının arkasından konuşmayı,
Yetim ve yoksulun hakkını yemeyi yasaklar.