Transcript Yuklab olish.

Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va
ularning rivojlanishi. Shaxsiy
kompyuterlarning funksionaltuzilmaviy tashkil etilishi
Reja:
1. Shaxsiy kompyuterlarning
rivojlanish tarixi.
2. Shaxsiy kompyuterning asosiy
qurilmalari.
3. Shaxsiy kompyuterning
qo`shimcha qurilmalari.
4. Kompyuterga ulanadigan
qurilmalar.

Hozirgi vaqtda inson hayotiga kompyuter
jadal kirib kelmoqda. Kompyuter ish
yuritishni osonlashtiradi, yangi xujjatlar va
har xil matnlarni tez va sifatli tayyorlash
va tahlil qilish, telefon aloqa orqali
axborotlar bilan almashish, murakkab
hisob kitoblarni tez bajarish va ishlab
chiqarish jarayonini osonlashtiradi. Yaqin
kelajakda
kompyutersiz
xayotimizni
tasavvur qilib bo`lmaydi. Shuning uchun
har bir kishiga tushunarli bo`lgan kichik
xajmdagi bilimlar juda kerak bo`ladi.
Mexanik mashinalargacha
bo`lgan davr.

Hisoblash ishlarining tarixi odamzod paydo
bo`lishidan boshlanadi. Yer yuzidagi eng birinchi
hisoblash asbobi ibtidoiy odamlarning barmoqlari
edi.
 Qo`l va oyoq barmoqlari ibtidoiy “hisoblash
vositasi” vazifasini o`tagan. Binobarin, o`sha
qadim zamonlardayoq hisoblashning eng birinchi
va eng oddiy usuli – barmoq hisobi paydo bo`lgan.
U qadimiy qabilalarda hisobni 20 gacha olib
borishni ta’minlagan. Hisoblashning bu usulida bir
qo`l barmoqlari “besh”ni, ikki qo`l barmoqlari
“o`nni”, qo`l va oyoq barmoqlari birgalikda
“yigirmani” bildirgan.
Mexanik davr.

Hisoblash texnikasida mexanik moslamalar
davrini boshlab bergan mashinalardan biri Nemis
olimi Vilgelm Shikkard tomonidan 1623 yilda
ixtiro qilindi. Biroq bu hisoblash mashinasi juda
tor doiradagi kishilargagina ma’lum bo`lganligi
sababli uzoq vaqtlargacha bu boradagi birinchi
ixtirochi 1645 yili arifmometr yasagan Fransuz
matematigi Blez Paskal deb hisoblanib kelingan.
Lekin 1958 yili Shtutgart shahri kutubxonasidan I.
Keplerning Qo`lyozma va hujjatlari orasidan
topilgan hisoblash mashinasi chizmasi bu
boradagi birinchi ixtirochi Shikkard ekanligi uzilkesil tasdiqladi.
Elektromexanik mashinalar davri.

Mexanik hisoblash mashinalarida mos qurilmalar qo`l
kuchi bilan harakatga keltirilar edi. Endi mana shu vazifani
elektr energiyasi yordamida amalga oshiruvchi hisoblash
mashinalari paydo bo`la boshladi. Shuning uchun ham
bunday mashinalar elelktromexanik hisoblash mashinalari
deyiladi. Elektromexanik hisoblash mashinalarining deyarli
hammasida sonlar mashinaga maxsus tugma (klavish)
yordamida kiritiladi. Bunday mashinalardan Rossiyada
Odner arifmometri kabi ishlaydigan o`nta tugmali “VK-1”
mashinasi, keyinroq esa, barcha arifmetik amallarni
bajarish uchun yetarli sonda tugmalari bo`lgan hisoblash
mashinalari yaratildi. Shuni aytish kerakki bunday
mashinalar
mexanik
mashinalarga
nisbatan
takomillashtirilganligiga qaramay, unda mutaxassis
laborant 8 soatlik ish kunida hammasi bo`lib, 2000 amal
bajara olar edi.
Elektron hisoblash mashinalar
davri.

Elektromexanik mashinalar ham o`z navbatida, XX asr
fan va texnikasi taraqqiyoti ehtiyojlarini qoniqtira
olmay qoldi. Bu mashinalarda hisoblash jarayoni ko`p
vaqt talab qilishi, ya’ni ishlash tezligi va amal
aniqligining kichikligi sababli yanada tezroq
hisoblaydigan yangi xil mashinalar yaratish zaruriyati
tug`ildi. Shu boisdan ham hisoblash mashinalarida
yuqoridagi talablarni amalga oshirishga zamin
yaratuvchi electron lampalardan foydalanish ustida
jadallik bilan tadqiqot olib borila boshlandi.

Shu maqsad yo`lida 1942-45 yillarda birinchi bo`lib
AQShdagi Pensilvaniya universitetida axborotlarni saqlash
imkoniyatiga ega bo`lgan electron lampalar yordamida
raqamli hisoblash mashinasi yaratildi. 30 tonna( ba’zi
manbalarda 70 tonna) o`girlikdagi, 150 kvadrat metrli
xonani egallagan va 18 mingta elektron lampaga ega
bo`lgan ulkan hisoblash mashinasi “ENIAK” deb nom oldi.

1946 yili amerika olimi Djon Fon Neyman
(1903-1957) shunday elektron hisoblash
mashinalarini qurishni matematik jihatdan
asoslab berdi. Bu hil mashinalar hisoblash
texnikasi tarixida keskin burilish yasadi, fantexnikaning turli sohalari jadal rivojlanishiga
turtki bo`ldi. Keyinroq, AQShda va Buyuk
Britaniyada
“ADVAK”,
“EDSAK”,
“SEAK”, “BINAK”, “UNIVAK” va boshqa
mashinalar yaratildi. Umuman, 1950 yil
elektron
hisoblash
mashinalarining
taraqqiyotining boshlanishi bo`ldi.
Elektron hisoblash
mashinalarining avlodlari.

Tarixan qisqa vaqt mobaynida (35-40 yil
orasida) EHMning to`rt avlodi yaratilib,
beshinchi
avlod
mashinlari
loyihalashtirilmoqda.
EHMlarning
avlodlarga
ajratish
ularni
yaratishda
nimalarga
asoslanganligi,
qanday
tuzilganligi,
texnik
xarakteristikalari,
foydalanuvchilar uchun qulayligi va boshqa
tomonlari bilan farqlanadi.
EHMlarning birinchi avlodi.
(50-yillar boshlarigacha)

MESM, BESM-1, BESM-2, Strela, M-3,
Minsk-1, Ural-1, Ural-2 ba boshqalar kiradi.
Bu mashinalarning hammasi elektron
lampalar
asosida
qurilgan.
Ularning
o`lchamlari katta, elektr quvvatini ko`p
iste’mol qiladi, amallarning bajarilishi tezligi
past, katta miqdorda axborotlarni saqlay
olmaydi va ishonchsizligi bilan ajralib turadi.
Bu toifa mashinalar sekundiga o`rtacha
10000 amal bajaradi. Xotirasiga faqat 2047
tagacha son sig`adi.
EHMlarning ikkinchi avlodi.
(1960 yillarning boshlari)

tranzistorlar (yarimo`tkazgich va magnit
elementlar)dan tuzilgan. Bu avlodga
mansub mshinalarning o`ziga hos
xususiyatlaridan biri, ular qo`llanish
sohasi bo`yicha ixtisoslashtirilgandir.
Ikkinchi avlod EHMlarida oldingilariga
qaraganda tezroq va ishonchliligi
ko`proq ma’lumotlarni qayta ishlash
imkoniyati yaratildi.

EHMning ikkinchi avlodiga quyidagi
mashinalar kiradi: Minsk-2, Minsk-22,
Razdan-3, M-220, BESm-6, MIR, Nairi,
Minsk-32, Ural-14 va boshqalar. Bu
mashinalarda qo`yilgan masalani tez yechish
imkoniyatini
yaratadigan
dasturdan,
masalani yechishda EHM bajarishi lozim
bo`lgan
amallar
ketma-ketligidan
foydalanish mumkin.

Bunday EHMlarning o`rtacha tezligi 100000
amal/sekund, xotirasiga 10000 tagacha so`z
sig`adi.
EHMlarning uchinchi avlodi.

EHMlarning
uchinchi
avlodi.(60yillarning oxiri) ko`pchilik tranzistorlar va
turli xil ehtiyot qismlar o`rniga integral
sxemalardan keng ko`lamda foydalanish
bilan harakterlanadi.

Integral
sxemalarni
ishlatish
tufayli
mashinalarning
texnik
va
ishlatish
xarakteristikalarini ancha yaxshilashga,
jumladan, ixchamlashishi va ishlash
tezligining oshishini ta’minlashga erishildi.
Bunday mashinalarning samarali va
ishonchli ishlashi ta’minlandi. Xotira sig`imi

2048 Kbaytgacha bordi. Bu avlod mashinalarini
birgalikda ishlab chiqargan yagona sistema
turidagi mashinalar tashkil qiladi. Shuning
uchun ham bu turdagi mashinalarning nomi ES
dan boshlanadi.

Bu mashinalar turiga qarab, sekundiga 2
milliongacha turli arifmetik amal bajarishi
mumkin bo`ldi.

Fan va texnikaning rivojlanishi odam bilan EHM
o`rtasida muloqot qilish mumkin bo`lgan
hisoblash mashinalari yaratish zaruratini
tug`dirdi. Ba vazifa yangi paydo bo`layotgan
to`rtinchi avlod mashinalarida amalga oshirildi.

EHMlarning to`rtinchi avlodi. 1970 yillardan etiboran paydo bo`la
boshladi. Ularda element bazasi sifatida katta integral sxemalar. Ya’ni 1sm
kub hajmda 100 minggacha elementni birlashtirgan mikrosxema
qo`llanildi. Bunday EHMlardan jamoa ravishda foydalanish EHMlar
tarmog`ini va shaxsiy kompyuterlar yaratish imkonini tug`dirdi. Hozirhi
kunda ko`pgina o`rta maktablarga o`rnatilgan IBM, Yamaxa, Pravets-8A,
AGAT, Osiyo, Toshkent, Yoshlik kompyuterlari shu turdagilardir.

Hozirgi kunda beshincha avlod mashinalarini ishlab
chiqish ustida katta ishlar qiliniyapti. Ayniqsa, bu sohada
yaponiya olimlari yaratgan beshinchi avlod
mashinalarining loyihalari diqqatga sazovordir. Bu loyiha
keyingi davr mashinalarini yaratishni ko`zda
tutgan.Yaponiya olimlarining tabiricha, ushbu avlod
mashinalari mantiqiy masalalarni hal qila oladigan,
og`zaki gaplarni “eshitadigan” va “tushunadigan”,
matnlarni o`qiyotgan tezlikda tarjima qila oladigan, rasm
va chizmalarni “ko`ra” oladigan hamda “tushunadigan”
bo`lishi kerak. Bunday komputerlar galley arsendi, katta
va o`ta katta integral sxemalar asosida qurilishi nazarda
tutilgan. Oxirgi paytlarda yer yuzida laboratoriyalarda
oqsil molekulalari bilan tajriba o`tkazilmoqda. Ular
komputerlarning arifmetik asosini tashkil qiluvchi asosiy
element ikkilik sanoq sistemasida xotirlovchi
katakchalarning vazifalarini o`tayapti.
Shaxsiy kompyuterning
umumiy
ko`rinishi.
Tashqi
Kompyuter o’zi nima? Kompyuter bu insoniyatning eng ajoyb
kashfiyotlaridan biridir. Hozirgi kunda kompyuter xayotimizning barcha
qurilmalar
sohalariga shiddat bilan kirib bormoqda. Agar boshida personal kompyuter

asosan ma’lumotlarni saqlash va ularni qayta ishlash uchun foydalangan
bo`lsa, hozirgi kunda esa kompyuterlar audio, видeo va chizmachilik
ma’lumotlar bilan ishlash uchun keng foydalanadi. Kelajakni uningsiz
tassavvur qilish mumkin emas.
Kompyuterning asosiy
qismlari:

Sistema bloki. Kompyuterning asosiy qismi bo`lib, uning
ichida ona platasi, mikroprotsessor, qattiq disk
(vinchester), tezkor va kesh xotira mikrosxemalari, har
xil tashqi qurilmalar ishini boshqaradigan elektron
sxemalar (kontrollerlar yoki adabterlar), elektr
ta’minlovchi blok va disk yurituvchilar bor. Bu qism bilan
biz keyingi mavzularda yaqinrok tanishamiz.

Monitor - displey yoki экран. Ma’lumotlarni экран orqali foydalanuvchiga
chiqarish qismi. Monitorlar diogonal o’zunligi 14 - 27 dyuymgacha) va
nuqtalar orasidagi masofa (0,25 - 0,39 milimetgacha) bilan farqlanadi.
Bundan tashqari monitorlar rangli va monoxrom (2 rangli) bo`ladi. Qancha
monitorda diogonal uzunligi katta bo`lsa, shuncha shu monitor ko`proq
ma’lumotlarni kuzata oladi. Qancha nuqtalar o`rtasidagi masofa kichkina
bo`lsa, shuncha экранdagi ma’lumotlar aniq holda ko`rinadi
Klaviatura. Ma’lumotlarni kiritish qismi.
Klaviaturalar tugmalar soni (101-109 tugmali)
bo`yicha farqlanadi.Klaviatura bilan biz keyingi
mavzularda yaqinroq tanishamiz.

Sichqoncha. Amallarni tanlash qismi. Sichqonchalar tugmalar soni (2 va 3
tugmali) va ishlash holatlari (trekbol va sensor panel) bo’yicha farqlanadi.

Modem. Ma’lumotlar bilan telefon aloka orqali almashish qismi. Modemlar
tezligi (2400 bit sekunddan - 33600 bit sekundgacha) bo’yicha farklanadi.
Telefonda Hamma ma’lumotlar tovush xolatida bo’ladi, kompyuterda esa
rakamlar xolatida. SHuning uchun bitta modem rakamlarni tovush xolatiga
utkazadi, ikinchisi esa tovushlarni rakamlarga utkazadi. Bu xolat
modelirovaniye va demodulirovaniye deb nomlanganligi uchun bu
qurilmalar MODEM deb nomlangan
Skanerlar. Tasvir va matn ma’lumotlarni
kompyuterga kiritish qismi. Skanerlar
rangli va rangsiz bo’ladi. Ular
tasvirlarni olish sifati bo’yicha
farklanadi.

Aktiv kolonkalar. Musiqa va xar xil tovushlarni chikarish kurilmasi. Aktiv
kolonkalar dinamiklar soni (1 yoki 2 dinamikli) bo’yicha farklanadi. va
xokazo.
Sistema blokning asosiy
qisimlari:

Mikroprotsessor yoki protsessor- Kompyuterning miyyasi.
Kompyuter ishini boshqarish, barcha xisob-kitoblar va
buyruqlarni bajarilishini ta’minlaydi. U kichkina,
turtburchak elektron sxema sekundiga bir necha yo’z
million amallarni bajaradi. Uning tezligi Megagerslarda
xisoblanadi va protsessor nomidan keyin yoziladi,
masalan Pentium 700.

Kattik disk yoki vinchester - Doimiy xotira. Ma’lumotlarni doimo saklash uchun
foydalanadi. U vinchester deb nomlanadi. Vinchester nomi birinchi kattik disk
nomidan kelib chiqqan (1973 yilda IBM firma tomonidan yaratilgan kattik disk nomi
"30/30" bo’lgan va bu mashxur Winchester miltikning kalibrga uxshar edi). Ular
xajm va ishlash tezligi bilan farklanadi.

Tezkor xotira mikrosxemalari - Kompyuterning vaqtinchalik xotirasi. U dasturlar
ishlash jarayonida zarur bo’lgan ma’lumotlarni saklash uchun foydalanadi.
Kompyuter uchirilgandan keyin shu xotiradagi ma’lumotlar yukotiladi.
Kesh xotira mikrosxemalari - Kompyuter
tomonidan dasturlar ishlash jarayonida ko’p
ishlatilgan ma’lumotlarni saklash uchun
foydalanadi. Bu xotira tezkor va doimiy xotira
o’rtasida joylashadi.
 Kontroller yoki adabterlar - Ular xar xil tashqi
qurilmalar ishini ta’minlaydilar. Ishlash xolatlari
bilan farklanadi (видeo plata, tovush plata,
tarmok platasi va ...).
 Ona platasi Mother board - Asosiy elektrosxema
bo’lib o’nga protsessor, tezkor va kesh xotira
mikrosxemalari, kontroller va adabter
elektrosxemalari urnatiladi, kattik disk va disk
yurituvchilari ulanadi


Disk yurituvchilari - Bu egiluvchan va kompakt disklardagi ma’lumotlarni
ukish va ularga saklash ishlarni bajaradigan qismi.

Elektr ta’minlovchi blok - Xar bir kisimning o’ziga mos elektr-kuvvat
extiyojini ta’minlovchi blok.
ENIAC ЭХМ машинасининг умумий куриниши
1983 йил
IBM
фирмаси,
такомиллашган
IBM
PC
компьютери
биргалигида IBM
PC/XT
туридаги
моделини ишлаб
чиқганлар (1983
йил).
1990 йил
World Wide Web (Бутун жахон
ургимчак тури) 1990 йилда
яратилган.
Тим Бернерс-Ли (Tim BernesLee)
NextStep
амаллар
тизимида,
Next
ишчи
бекатига
Web-сахифа
ва
коммуникацион
дастурлар,
колаверса
бутун
жахон
ургимчак
тури
прототипининг
асосий
формати, HTML (Hupertext
Markup
Langauge
–
гиперматнли
маркерлаш
тилини белгилари) тилини
ишлаб чиккан.