Transcript PowerPoint Sunusu - Ankara Üniversitesi

1
YENİ MALİ YÖNETİM SİSTEMİ
ÇERÇEVESİNDE
PERFORMANS ESASLI BÜTÇE
YAKLAŞIMI:
NEYİ YAPTIK NEYİ YAPAMADIK
Doç. Dr. H. Hakan YILMAZ
AÜ SBF Maliye Bölümü
AÜ Kurumsal Gelişim Koordinatörü
26.03.2011
Ege Üniversitesi
İzmir
2
SUNUM PLANI
Sunum iki ana bölümden oluşmakta:
I. Bölüm
: Yeni Mali Yönetim Sistemi ve
Performans Esaslı Bütçe Uygulaması
II.Bölüm : Performans Esaslı Bütçe Uygulaması
Ankara Üniversitesi Deneyimi
2011 Dünya’da ve Türkiye’de
Yeni Belirsizliklerin Olduğu Bir Yıl
• Kriz koşulları dünyada hala geçmiş değil..
• Bir çok gelişmiş ülke daraltıcı maliye politikası
aşamasına geçti (Örn. İngiltere’de 2011 yılı bütçesi %
19 oranında kesildi)…
• Kuzey Afrika bölgesi ve bazı Arap kökenli ülkelerde
siyasi istikrarsızlıklar ve bunun enerji maliyetlerine
yansıması (girdi maliyetlerinde öngörülmeyen artış)
• Türkiye’de Haziran ayında seçim..
• Seçim sonrası beklenen mali tedbirler (özellikle
artan cari işlemler açığı odaklı makro riskler)
BÖLÜM I. YENİ MALİ YÖNETİM
SİSTEMİ VE PERFORMANS
ESASLI BÜTÇE UYGULAMASI
İktisat Politikası ve Maliye
Politikası: Temel Farklılık
• İktisat politikasında esas olarak kararlar piyasa
tarafından belirlenirken,
• Maliye politikasında belirleyici olan siyasi karar
alma sürecidir.
▫ Kim kamu harcamalarını finanse edecek?
▫ Kamu harcamaları hangi toplumsal ihtiyaçları
öncelikle karşılayacak.
▫ Kamu harcamaları nerelere gidecek?
▫ Kim bundan fayda görecek?
Kollektif Açmaz: Kamu Müdahalesi sorunu
• Kollektif açmaz (collective dilemma) ve kamu
müdahalesi sorunu
 Birey için rasyonel olan tercihlerin toplumsal
olarak optimal olmayan sonuçlar yaratması ve
sonuçta kamusal hizmetin eksik üretilmesi
 Kamu müdahalesi, boyutu ve uygulama biçimi
(piyasa başarısızlığı, gelir eşitsizliği ve babacan
devlet, hizmet doğrudan mı üretilecek yoksa
finanse mi edilecek vs)
• Maliye politikası, bütçe süreci ve bir dizi asil vekil
ilişkisi
• Bütçe hakkı…
Temsili Demokrasi: Asil Vekil İlişkisi
Şekil 1. Temsili Demokrasilerde Asil-Vekil İlişkisi
Vatandaşlar
(Seçmenler)
Asil
Yetki Devri
Vekil/Asil
Hesap Verme
Yönetsel
Sorumluluk
Politikacılar
Po
(Yasama)
Yetki Devri
Vekil
Hesap Verme
Siyasi
Sorumluluk
Bürokrasi
(Yürütme)
Kamusal Karar Alma Süreci: Politika
Oluşturma, Planlama ve Bütçeleme
Siyasi sorumluğun etkin bir şekilde yerine getirilmesi:
▫ Toplumsal tercihlere ve ihtiyaca göre politika
oluşturulması; toplumsal talebin alınması ve
parlamentonun etkinliği
▫ Oluşturulan politikaların öncelikler ve kısıtlar çerçevesinde
planlara (programlara) yansıtılması;
▫ Planlanan hizmet programlarının bütçeler ile yaşama
geçirilmesi
▫ Stratejik önceliklere göre dağıtılan kaynakların etkin
kullanımı hesap verme sorumluluğu
Temel sorun bu aşamalar arasında ki ilişkinin ne düzeyde
kurulabildiği (!)
Politika Süreci
Politika, belirlenmiş amaçlara ulaşılması
yürütülen eylemler bütünü olarak tanımlanır.
için
Kamu politikası: “yönetimi etkileyen ve yönetimde söz
sahibi
olanlar
tarafından
alınan
kararlar,
yükümlülükler ve yapılan aktiviteler” olarak
tanımlanabilir.
Sonuç olarak politika neyin destekleneceği neyin
desteklenmeyeceği veya başka bir yaklaşımla neyin
öncelikli olacağı neyin olmayacağı konusunda siyasi
sorumluluğa sahip hükümetin parlamentoya ve
kamuoyuna karşı konumunu ortaya koyar
Anayasal Sistem
Seçmenler
Sivil Toplum Kuruluşları
Toplumsal Talepler (İhtiyaçlar)
(Taleplerin Tanımlanması)
Uluslararası
Kuruluşlar
Bürokrasi
Politika Gündemi(Sistemik Gündem):
Taleplerin Politika Belgelerine Dönüşmesi
(Önceliklendirme)
Önceliklendirilmiş Politika Taleplerinin
Karara Dönüşmesi (Hizmet ve Düzenleme)
Kamu Politikası
Oluşturma Süreci
Bu
çerçevede,
kamu
politikaları, siyasetçi,
toplum
ve
idare
üçgeninde oluşturulmakla
birlikte bu üçgene dış
dünya
dediğimiz
devletlerarası ilişkiler ile
uluslararası kuruluşlar da
dahil edilmektedir.
Kaynak: Yılmaz,
Biçer, 2010
Anayasa, Parlamento İçtüzüğü
ve Kanunlar
Talepler: Seçmenler ve sivil toplum
kuruluşlarınca bir kamusal politika kararına yönelik taleplerin
ortaya konması.
Toplumsal
Türkiye’de
Toplumsal
Talepler ve
Politika
Gündemi
Uluslararası
Taahhütler
Bürokrasi
Siyasi Partiler
Politika
Gündemi:
Taleplerin
Politika
Belgelerine
Girmesi – Önceliklendirme
Politika Belgeleri
 Siyasal Parti Programları ve Seçim Beyannameleri,
 Hükümet Programları ve Hükümetlerin Öncelikli Politikalarını Gösteren
Belgeler,
 Yüksek Planlama Kurulu ve Ekonomi Koordinasyon Kurulu gibi Bakanlar
Kuruluna Danışmanlık Yapan Organların Kararları,
 Ekonomik İstikrar Programları (IMF)
 AB Müktesebatına uyum,
 Uluslararası Taahhütler (ILO, DTÖ, WTO)




Kalkınma Planı
Bölgesel Planlar,
Sektörel Planlar,
Bakanlıkların Politika Belgeleri (Şura Kararları ve Master Planı gibi)
 Bütçesel Dokümanlar (bütçe kanunu, OVP, OVMP, yatırım programı vb.)
 Kurumsal Düzeyde Stratejik Planlar,
Kaynak: Yılmaz,
Biçer, 2010
Kanunlaşma:
Önceliklendirilmiş
Dönüşmesi ve Uygulanmaya Girmesi
Politikaların
Karara
Politika Gündemi ve Parlamento
Politika oluşturanların eyleme geçmek üzere gelen
talepler
arasından
seçerek
üzerinde
yoğunlaştıkları konulara “politika gündemi”
(sistemik gündem) denilmektedir.
Bir kamu probleminin, gündem statüsü kazanması
için kamusal ilgi gerektiren bir meseleye
dönüşmesi gereklidir (Anderson, 2003; s.296).
Politika gündemi içindeki sıralamayı ise
siyasal öncelikler belirler (Ergun, 2004;
s.310).
PLANLAMA VE KAYNAK YÖNETİMİ SÜRECİNDE
POLİTİKA OLUŞTURMA, PLANLAMA VE BÜTÇE İLİŞKİSİ1
(1)
POLİTİKALARIN GÖZDEN
GEÇİRİLMESİ
(Bir önceki planlama ve uygulama
döneminin gözden geçirilmesi)
(6)
DEĞERLENDİRME VE DENETİM
(Politikaların ve faaliyetlerin etkinliği
ve gelecek dönem planlarına
aktarılacak olanlar)
(5)
Faliyetlerin KONTROLÜ
Harcamaların
MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
(2)
POLİTİKA BELİRLENMESİ VE
PLANLAMA FAALİYETİNİN
YAPILMASI
(Kaynakların tesbiti, amaçların,
politikaların, stratejilerin ve harcama
önceliklerinin ortaya konması)
(3)
KAYNAKLARIN HAREKETE
GEÇİRİLMESİ VE DAĞITIMI
(Bütçe Hazırlanması)
(4)
PLANLANMIŞ FAALİYETLERİN
UYGULANMASI
(Gelirlerin toplanması, fonların serbest
bırakılması, personelin plana göre
kullanımı, faliyetlerin
gerçekleştirilmesi)
World Bank 1998,
Yılmaz 1999
Yılmaz 1999
Türkiye: Yeni Mali Yönetim Sistemi
• Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu
▫ Teori ve söylemde doğru adımlar
 Mali disiplin (harcama sınırları)
 Orta Vadeli Program
 Orta Vadeli Mali Plan







Stratejik Planlama,
Performans Programları
Performans Esaslı Bütçeleme
Tahakkuk Esaslı Muhasebe
Faaliyet Raporları
İç Kontrol Sistemi
Dış Denetim ve Sayıştay’ın denetim kapsamının
genişletilmesi
15
GENEL FELSEFE
• Mali yönetime bütünsel bir bakış
▫ Politikalar
 siyasi sorumluluk ve bu sorumluluğun açık bir şekilde mali
sistemde tanımlanması (5018 md.10,16-19)
▫ Planlar –Programlar
 politika sorumluluğu ve kurumsal düzeye yayılan
önceliklendirme belgeleri (5018 Md 9, 16-19 ve diğer)
▫ Orta vadeli harcama sistemine dayanan çok yıllı bütçe
▫ Bütçesel süreçteki vurgunun programdan performansa
geçişi
▫ Sorumluluğun kurumlara devri ve bunu tamamlayan İç
Kontrol Sistemi
▫ Yeni sistem/anlayış üzerine oturması beklenen Dış
Denetim (Sayıştay)
▫ Hesap verme sorumluluğu ve mali saydamlık
Makro Planlama Düzeyini Etkileyen Politika Metinleri
İç
Türkiye’de
Planlama ve
Bütçeleme:
Maliye
Politikasının
Alt Yapısı
 Siyasal Parti Programları ve Seçim
Beyannameleri
 Hükümet Programları ve Hükümetlerin
Politika Önceliklerini Gösteren Belgeler
(Acil Eylem Planı gibi)

Dış
 Ekonomik İstikrar Programları (IMF)
 Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum
 Uluslararası Taahhütler (DTÖ, WB gibi)
 Kalkınma Planları (7 Yıllık)
 Bölgesel Planlar (Orta ve uzun vadeli)
Makro Planlama Düzeyi
 Sektör Planları (Orta ve uzun vadeli)
 Orta Vadeli Program (OVP) ( 3 Yıllık)
 Orta Vadeli Mali Plan (OVMP) (3 Yıllık)
Makro Mali Politika
Belgeleri
Kurumsal Düzeyde Stratejik Planlar (Beş Yıllık)
Kaynak: Yılmaz,
Biçer, 2010
Performans Programları (Yıllık, 3 yıllık perspektifte)
Bütçe (Üç Yıllık)
Kurumsal Düzey
17
Bütçe Kapsamı Genişlemiştir
• 5018 ile gelen tanım 1050 sayılı kanunun devlet
tanımından daha geniş.
• Uluslar arası standartlara daha yakın ve
kanunda tanımlanmış (yine de hala bütçe dışı
kalan kurumlar var)
• Bütçe de kamusal hizmeti tanımlamakta yeterli
olmamakta genel yönetim/devlet tanımına
geçilmek suretiyle kamusal müdahale ve
kurumlar daha geniş bir çerçeve içinde ele
alınmakta
18
Program-Bütçe Takvimi
• Bütçe süreci yeniden tanımlanıyor
• Süreç Mayıs ayında başlıyor
• Politika ve plan belgeleri ile bütçe belgeleri
ayrışıyor
Amaç: politika, plan ve bütçe süreçleri arasındaki
siyasi ve yönetsel sorumlulukları iyi bir şekilde
ayrıştırarak bütçesel sonuçların etkinliğini
artırmak
19
Bütçe Paketi – Bütçe Hakkı
• Bütçe içinde çok sayıda belgenin olduğu bir
paket artık
• Kamuoyunun ve Parlamentonun daha geniş bir
çerçevede bilgilendirilmesi amaç
• Politikalar, öncelikler, öngörüler-varsayımlar
• Hesap verebilirliğin ve saydamlığın
geliştirilmesine yönelik raporlar
Sayıştay’ın mali denetimi burada yeni bir şey ve
sistemin güvenilirliğini artıran bir unsur
20
Orta Vadeli Mali Yönetim Sistemine Geçiş
• Orta Vadeli Program
▫ Temel ekonomik sosyal politikalar
▫ Planlara yansıyan politika öncelikleri
▫ Makro çerçeve
• Orta Vadeli Mali Plan
▫ Kamu politika öncelikleri (gelir, harcama,
finansman)
▫ Bütçe tavanları
Zamanında çıkmalı,
DPT karar vermeli, yıllık program?
21
Yeni Mali Yönetim Anlayışı İle Uyumlu
Performans Bütçe Sistemi
• Kurumsal düzeye geçiş – hizmeti üretenin
sorumluluğu
• Stratejik planlama (kurumsal düzeyde)
• Performans Programları
22
Çok Yıllı Bütçe
• Bütçe kanunu tek yıl, ama ileriye yönelik iki
yıllık tahminler
• Denetimin alt yapısının güçlendirilmesi,
düzenlilik denetimine yönelik yargıda oluşan
karinelerin güçlendirilmesi
• Performans denetiminde politika ve plan
(önceliklendirme) tercihlerinin açık bir
şekilde görülmesi
23
Daha Ayrışmış Bir Sorumluluk Yapısı
• Uluslar arası standartlara yakın bir sorumluluk
sistemi
▫ Siyasi sorumluluk
▫ Yönetsel sorumluluk
• Bu sorumlulukların mali sorumlulukla
ilişkilendirilmesi
24
Siyasi Sorumluluk
Bakanlar, hükümet politikasının uygulanması ile
bakanlıklarının ve bakanlıklarına bağlı, ilgili ve ilişkili
kuruluşların stratejik planları ile bütçelerinin kalkınma
planlarına, yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve
uygulanmasından, bu çerçevede diğer bakanlıklarla koordinasyon
ve işbirliğini sağlamaktan sorumlu tutulmakta (5018/10).
Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve
verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda
Başbakana ve Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı
sorumludurlar.
Bakanlar; idarelerinin amaçları, hedefleri, stratejileri, varlıkları,
yükümlülükleri ve yıllık performans programları konusunda her
mali yılın ilk ayı içinde kamuoyunu bilgilendirirler.
25
Yönetsel Sorumluluk
Bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst
yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye
başkanı üst yöneticidir.
Üst yöneticiler;
 idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin
kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik
plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine
uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından,
 sorumlulukları altındaki kaynakların etkili,
ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve
kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye
kullanımının önlenmesinden,
26
Yönetsel Sorumluluk
 mali yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin
gözetilmesi, izlenmesi ve
 kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine
getirilmesinden
Bakana; mahalli idarelerde ise meclislerine karşı
sorumludurlar.
Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini harcama
yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler
aracılığıyla yerine getirirler.
27
Yönetsel Sorumluluk: Tartışmalar
 Üst yöneticinin kurumun mali performansından dış
denetime karşı sorumlu olmaması, dış denetime
karşı sorumluluğun her zaman kamu zararının
tazmin edilmesi şeklinde anlaşılmaması gerekir.
 Sayıştay bir kurumu denetledikten sonra o
kurum ile ilgili kurumun mali ve yönetsel
performansını gösteren bir kurumsal rapor
hazırlayıp üst yöneticilerin performansını
belirleyemez mi?
28
Dış Denetim
• Mali denetim (5018 ile beklenen)
• Uygunluk denetimi (Zaten yapılan ama artık
5018’in yeni mekanizmalarıyla daha da gelişen)
• Performans denetimi (belki çok yeni değil ama
mali yönetim çerçevesinde-uygulaması hem
kolay hem zor)
Performans Programı: Kavramsal Çerçeve
Performans Esaslı Bütçeleme:
 Kaynakların kamu idarelerinin amaç ve
hedefleri doğrultusunda tahsisini ve
kullanılmasını sağlayan,
 performans ölçümü ve değerlendirmesi yaparak
ulaşılmak istenen hedeflere ulaşılıp
ulaşılmadığını tespit eden ve
 sonuçları raporlayan bir bütçeleme sistemidir.
Genel İlkeler
• İdare düzeyinde hazırlanır,
• Performans hedef ve göstergeleri ile faaliyetlerden
oluşur,
• Yıllık olarak hazırlanır,
• Bütçe içi ve bütçe dışı tüm finansman kaynakları
dikkate alınır,
• Önceliklerin ve hedeflerin belirlenmesi süreci üst
yöneticiden harcama birimlerine doğru, maliyet ve
kaynak ihtiyacının tespiti süreci ise faaliyetlerden
performans hedeflerine doğru işler.
31
Performans Programı ve Bütçe Süreci
• Stratejik planla temel amaç kurumsal önceliklerin,
amaç ve hedeflerin ulusal plan başta olmak üzere
diğer plan metinleriyle ilişkisini kurmak olarak
belirlenmişken planla bütçe arasındaki
ilişkinin kurulması ise performans programı
çerçevesinde öngörülmektedir.
• Gerek makro planların gerekse kurumsal düzeyde
hazırlanan stratejik planların hayata geçmesi
performans programı ve bütçe çerçevesinde
olmaktadır.
Performans Esaslı Bütçeleme ve Üç Temel
Unsur
• STRATEJİK PLAN
• PERFORMANS PROGRAMI
• FAALİYET RAPORU
STRATEJİK
PLANLAR
UZUN VE ORTA
VADELİ
HEDEFLERİN
BELİRLENMESİ
5 Yıllık
PERFORMANS
PROGRAMI
FAALİYET
RAPORLARI
YILLIK
HEDEFLERİN VE
GÖSTERGELERİNİN
BELİRLENMESİ,
MALİYETLENDİRME
HEDEFLERE VE
GÖSTERGELERE
İLİŞKİN SONUÇLAR
1 Yıllık
(Uygulama)
1 Yıllık
(Uygulama
Sonuçları)
Stratejik Yönetim Sistemi
Performans
Hedefi 1.1.1
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.1
Stratejik
Amaç 1
Harcama
Birimi B
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.2
Stratejik Plan
Harcama
Birimi B
Performans
Hedefi 1.1.2
Performans
Hedefi 1.2.1
Performans
Hedefi 1.2.2
Performans
Hedefi 2.1.1
Performans
Hedefi 2.1.2
Performans
Hedefi 2.2.1
Performans
Hedefi 2.2.2
Performans Programı
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
BÜTÇE
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Bütçe
Performans Programı Hazırlama Süreci
1- Program Dönemi Stratejisinin Belirlenmesi
Bu aşamada kamu idaresinin üst yöneticisi ve harcama
yetkilileri tarafından;
▫
Stratejik planda yer alan amaç ve hedeflerden program
döneminde öncelik verilecek olanlar,
▫
İdare performans hedef ve göstergeleri,
▫
Hedeflerden sorumlu harcama birimleri belirlenir.
Belirlenen hususlar üst yönetici tarafından harcama
birimlerine duyurulur.
Bu aşama performans programı hazırlama sürecinin etkin
ve verimli bir şekilde yürütülebilmesi için en geç Mayıs
ayı itibariyle tamamlanır.
1. Öncelikli Stratejik Amaç ve Hedeflerin Belirlenmesi
Temel Sorun: Hizmet
programlarının olmaması?
Stratejik
Hedef 1.1
Stratejik
Amaç 1
Stratejik
Hedef 1.2
Stratejik Plan
Başka bir ifadeyle kurum amaç
ve hedeflerini hizmet
programları olmadan nasıl
belirleyecek, gözden geçirecek,
önceliklendirecek..
Standardizasyon problemi..
Performans Programı
Bütçe
I. Öncelikli Stratejik Amaç ve Hedeflerin
Belirlenmesi
• İdarenin stratejik planında yer alan orta ve
uzun vadeli amaç ve hedeflerin plan dönemi
içerisindeki yıllarda,
▫ hangi sırayla,
▫ hangi öncelikte,
▫ hangi düzeyde gerçekleştirileceği ilgili mali
yıllardaki ekonomik ve diğer koşullara bağlı
olarak değişir.
II. Performans Hedeflerinin Belirlenmesi
Performans
Hedefi 1.1.1
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.1
Stratejik
Amaç 1
Harcama
Birimi B
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.2
Stratejik Plan
Harcama
Birimi B
Performans
Hedefi 1.1.2
Performans
Hedefi 1.2.1
Performans
Hedefi 1.2.2
Performans
Hedefi 2.1.1
Performans
Hedefi 2.1.2
Performans
Hedefi 2.2.1
Performans
Hedefi 2.2.2
Performans Programı
Performans
hedefleri..
Performans
göstergelerinin
belirlenmesi konusu..
Bütçe ile performans
göstergelerinin
ilişkilendirilmesi
(gösterimi)…
Bütçe
II. Performans Hedeflerinin Belirlenmesi
• Performans hedefleri, stratejik hedeflere ilişkin
olarak bir mali yılda ulaşılması gereken
performans seviyelerini gösterir.
• Performans hedefleri çıktı-sonuç odaklı
olmalıdır.
• Esas olarak öncelikli her stratejik hedefin altında
bir tane performans hedefi bulunur.
II. Performans Hedeflerinin Belirlenmesi
• Öncelikli stratejik amaç ve hedefleri ile uyumlu
performans hedeflerini oluşturur.
• Bu hedefler belirlenirken bütçe imkanları göz
önünde bulundurulur.
• Ayrıca oluşturulan performans hedeflerinin
hangi harcama birimleri ile ilgili oldukları
belirlenir.
3- Faaliyetlerin Belirlenmesi
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.1
Stratejik
Amaç 1
Harcama
Birimi B
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.2
Stratejik Plan
Harcama
Birimi B
Performans
Hedefi 1.1.1
Faaliyet / Proje
Performans
Hedefi 1.1.2
Performans
Hedefi 1.2.1
Faaliyet / Proje
Performans
Hedefi 1.2.2
Performans
Hedefi 2.1.1
Performans
Hedefi 2.1.2
Performans
Hedefi 2.2.1
Performans
Hedefi 2.2.2
Performans Programı
Maliyet
fayda
Maliyet
etkinlik
Analizleri
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Fizibilite
Raporları
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Bütçe
sürecinin
analitik
çerçevesi
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Bütçe
III. Faaliyetlerin Belirlenmesi
Kamu idareleri, öncelikli amaç ve hedefleri
gerçekleştirmek üzere hangi tür faaliyetleri yerine
getireceklerine karar verirler.
▫ Stratejik amaç ve hedefler ile performans
hedefleri, idarenin neyi başaracağını,
▫ faaliyetler ise bunun nasıl başarılacağını ifade
eder.
Faaliyetler idarenin cari ve sürekli nitelikteki
hizmetlerin karşılanmasına dönük olarak
oluşturulurken projeler genellikle yatırım hizmetleri
ile ilgilidirler ve süreklilik arz etmezler.
III. Faaliyetlerin Belirlenmesi
• Faaliyetlerin belirlenmesi, harcama birimlerinin
etkin olarak içinde bulunduğu bir süreçtir.
• Harcama birimleri stratejik amaç ve hedefleri
gerçekleştirmek üzere yürütülmesi gereken faaliyet
alternatiflerini tespit ederek ön değerlendirmeye tabi
tutarlar.
• Ön değerlendirmenin amacı, performans hedeflerine
ulaşabilmek amacıyla izlenecek yola ve yürütülecek
olan faaliyet ve projelere karar verme sürecine
sağlıklı bilgiler sağlayarak katkıda bulunmaktır.
IV. Faaliyet Maliyetlerinin Belirlenmesi
• Faaliyet maliyeti tespit edilirken faaliyet ile
doğrudan ilişkilendirilebilen maliyetler dikkate
alınmalıdır.
• Doğrudan ilişkilendirilebilen maliyetler faaliyetin
gerçekleştirilmesi halinde ortaya çıkacak
maliyetlerdir. Diğer bir deyişle faaliyetten
vazgeçilmesi halinde ortadan kalkacak maliyetlerdir.
V. Kaynak İhtiyacının Belirlenmesi
Performans
Hedefi 1.1.1
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.1
Stratejik
Amaç 1
Harcama
Birimi B
Harcama
Birimi A
Stratejik
Hedef 1.2
Stratejik Plan
Harcama
Birimi B
Performans
Hedefi 1.1.2
Performans
Hedefi 1.2.1
Performans
Hedefi 1.2.2
Performans
Hedefi 2.1.1
Performans
Hedefi 2.1.2
Performans
Hedefi 2.2.1
Performans
Hedefi 2.2.2
Performans Programı
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
BÜTÇE
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Faaliyet / Proje
Maliyet
Faaliyet / Proje
Bütçe
V. Performans Programının
Kaynak İhtiyacının Belirlenmesi
Performans programının kaynak ihtiyacı;
Faaliyetlerin maliyeti,
Genel yönetim giderleri,
Diğer idarelere transfer edilecek kaynaklar,
toplamından oluşmaktadır.
Stratejik
Plan
Performans
Değerlendir
mesi
Performans
Programı
Kurumsal
Düzeyde Mali
Yönetim Modeli
Faaliyet
Raporu
Bütçe
Bütçe
Uygulaması
47
48
Faaliyet Raporları
• Erken geçtik,
• Yapılması gereken günün sonunda performans
hedefleri ile bütçe ilişkisinin faaliyetler bazında
kurulması
• Merkezi kurumların ve koordinasyon sorumlu
kurumların düzenli gözden geçirmesi
• Sayıştay’ın kritik rolü ve sorumluluğu
49
Gelinen noktada..
• Ortak bir dil gelişti..
• Algılamalar birbirine yaklaştı.
• SGB (SGDB)’lerde bir kapasite oluştu.
• Hizmet programları? (Analitik bütçe burada bizi
yanılttı mı?)
• Hizmet programlarının harcamaların gözden
geçirilmesi ile birlikte yeniden oluşturulması (!)
• Stratejik planlama, performans programı
uyumunda zaman boyutu..
50
Ankara Üniversitesi Deneyimi
51
Türkiye’de Üniversiteler
Yıllar
Devlet
Ün.
Vakıf
Ün.
Toplam
2000
52
18
70
2001
53
20
73
2002
53
22
75
2003
53
24
77
2004
53
26
79
2005
53
27
80
2006
68
28
96
2007
85
29
116
2008
94
33
127
2009
94
39
133
2010
102
52
154
2000-
Öğretim
Toplam
Öğrenci
Öğretim
Öğretim
Üyesi
Öğretim ve
Sayıları
Üyesi
Kadrosu
Sayısı
Araştırma
Başına
Başına
Kadrosu
Öğrenci
Öğrenci
Sayısı
Sayısı
23.975
66.720
1.078.879
45
16
25.953
69.987
1.142.114
44
16
27.617
74.104
1.232.255
45
17
29.075
77.042
1.294.172
45
17
30.668
79.533
1.377.837
45
17
32.095
82.220
1.377.837
43
17
34.116
86.487
1.573.803
46
18
37.820
96.075
1.619.501
43
17
38.911
97.891
1.746.534
45
18
41.553
102.647
1.936.602
47
19
2001
20012002
20022003
20032004
20042005
20062006
20062007
20072008
20082009
2009-
52
Kamu Üniversite Harcamaları
11.000
10.000
10.000
9.000
8.848
8.424
7.977
8.000
7.942
9.000
7.000
6.000
8.000
5.567
5.145
4.811
7.000
4.647
4.812
4.644
5.087
5.000
4.000
3.000
6.000
2.000
5.000
1.000
4.000
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Toplam Harcama (Sabit, 2009)
2006
2007
2008
Öğrenci Başına (S, 2009)
2009
2010
(B)
53
Üniversite kaynaklarının dağılımı
Araştırma
Fonları
3%
Döner
Sermaye
31%
Öz Gelirler
11%
Hazine
Yardımı
55%
Üniversitelerin kaynak kullanım problemi..
 Üniversiteler, bugün gelmiş oldukları mali büyüklük açısından her yıl
kendilerine tahsis edilen kaynakların ortalama %22’sini
kullanamamaktadırlar. Bu düzeydeki bir kaynağın kullanılabilmesi için
üniversitelerin yönetim süreçlerinin yeniden ele alınması bir gereklilik.
(Personel ödenekleri hariç)
1.500
2.962
2.669
2.397
2.154
2.000
2.974
2.500
2.561
3.000
3.408
3.500
3.105
4.003
4.000
3.635
4.500
3.994
4.682
5.000
1.000
500
0
2006
2007
KBÖ
Yıl Sonu Ödeneği
2008
2009
Yıl Sonu Harcama
55
Tablo-19 2011 Yılı Performans Hedefleri ve Stratejik Plan İlişkisi
AMAÇLAR
STRATEJİK AMAÇ-3 Eğitim-Öğretimin İyileştirilmesi
HEDEFLER
3.1. Eğitim Hizmetlerinin Sürdürülmes i Ve Akademik Kadroların
2012 Yılına Kadar İdeal Oranlara Ulaştırılmas ı
3.2.Engelliler İçin Düzenlemelerin Yapılmas ı
3.3. Araştırma-İnceleme, Gezi Des teğinin Arttırılmas ı
STRATEJİK AMAÇ-2
Araştırma Etkinliklerinin
İyileştirilmesi
2.1. Toplantı Katılım Des teğinin Her Yıl %10 Artırılmas ı
5.1. Yaşam Boyu Öğrenimin Geliştirilmes i
STRATEJİK AMAÇ-5 Topluma Hizmetin İyileştirilmesi
5.2.Topluma Hizmet Faaliyetlerinin Ve Kalites inin Artırılmas ı
STRATEJİK AMAÇ-4 İdari Hizmetlerin İyileştirilmesi
Öğrenciye Hizmet Etkinliklerinin
İyileştirilmesi
1.Eğitim Hizmetlerinin Sürdürülmes i ve İyileştirilmes i
2.Engellilerin Eğitime Erişiminin Artırılmas ı
3.İnceleme, Uygulama, Bilgi Artırma Faaliyetleri ve Müs abakalara
Katılım Des teğinin Artırılmas ı
4.Bilims el Araştırma Faaliyetlerinin Sürdürülmes i ve
Geliştirilmes i
5.Kültürel, Sos yal ve Ekonomik Yapının Gelişimine Katkı
Sağlanmas ı
14.Topluma Sunulan Sağlık Hizmetlerinin Sürdürülmes i,
Kalites inin ve Etkinliğinin Artırılmas ı
4.1. İdari Hizmetlerin Sürdürülmes i Ve İdari Pers onel
Kadrolarının 2012 Yılına Kadar İdeal Oranlara Çıkarılmas ı
6.İdari Hizmetlerin Sürdürülmes i ve İyileştirilmes i
4.2. Des tek Hizmetlerinin İyileştirilmes i
7.Des tek Hizmetlerinin Sürdürülmes i ve Geliştirilmes i
STRATEJİK AMAÇ-8 Hizmet İçi Eğitimin Geliştirilmesi 8.1. Her Pers onel İçin Eğitim İhtiyaçlarının Saptanmas ı
STRATEJİK AMAÇ-6
PERFORMANS HEDEFİ
8.Hizmetiçi Eğitimin Sürdürülmes i ve İyileştirilmes i
6.1.Sağlık, Danışmanlık, Barınma Vb. Hizmetlerin İyileştirilmes i
9.Öğrenciye Sunulan Hizmetlerin Sürdürülmes i ve Geliştirilmes i
6.2.Öğrencinin Yabancı Dil, Teknoloji Kullanım Beceris inin
Artırılmas ı
10.Öğrenciye Sunulan Eğitim-Öğretim Des teğinin Sürdürülmes i ve
Geliştirilmes i
6.3.Tüm Birimlerde Öğrenci Tems ilciliği Odalarının Kurulmas ı
13.Öğrenci İşleri Hizmetlerinin Sürdürülmes i ve İyileştirilmes i
1.1.Yazılım Geliştirilmes i
STRATEJİK AMAÇ-1 Bilişim Altyapısının İyileştirilmesi 1.1.Ağ Hizmet Kalites inin Yüks eltilmes i
11.Bilişim Al tyapıs ının İyileştirilmes i
1.1.Her Pers onele 2012 Yılına Kadar Bir, Öğrencilere Günün
Şartlarına Uygun Sayıda Bilgis ayar Sağlanmas ı
Bilgi-Belge Yönetimi, Kütüphane
STRATEJİK AMAÇ-7 ve Öğrenme Merkezleri
Geliştirilmesi
7.1Mevcut Bilgi Kaynakları Sayıs ının Her Yıl %10 Artırılmas ı
12.Bilgi Kaynaklarını Artırılmas ına Yönelik Des teğin Sürdürülmes i
ve Geliştirilmes i
Üniversiteler…
Yükseköğretim kurumlarının faaliyetleri sonucu elde edilen
temel sonuçlar (outcomes):
Eğitimin sürdürülmesi ve iyileştirilmesi
• Eğitim hizmeti sunumu,
• Beşeri sermayenin geliştirilmesi ve
• Ekonomik büyümenin sağlanması
Bilimsel araştırmaların geliştirilmesi
• Bilimsel araştırmaların sürdürülmesi
• Buluşlar, patentler
• Ekonomiye yaratılan bilimsel bilgi düzeyi ve büyüme
Topluma hizmet
• Sağlık hizmetlerinin sunumu
• Kültürel yapının gelişimine katkı sağlanması
• Diğer alanlar
Ankara Üniversitesi Performans Programı
1.
Aşama
• Performans Programı Çağrısı
2.
Aşama
• Performans Programının Birimlerle
Görüşülmesi (Performans Programı Teklifi)
3.
Aşama
• Merkezi Birimlerle Bütçe Görüşmesi ve
Performans Programı Tasarısının Hazırlanması
4.
Aşama
• Parlamento Görüşmeleri ve Performans
Programının Nihai hale gelmesi
57
58
Birinci Aşama
PERFORMANS
PROGRAMI
ÇAĞRISI
 Program dönemine ilişkin olarak üst yönetimle öncelikli stratejik amaç ve
hedeflerin belirlenmesi
 Birim bütçe tavanlarının verilmesi
 Birim Bazında Performans Programı Hazırlama Kılavuzunun Hazırlanması
 Üniversitemiz tüm birimlerinin Harcama yetkililerine 28 Temmuz 2010 tarihli
yazı ile kendilerine bildirilen ilkeler ve öncelikler doğrultusunda 2011 yılı
performans programı hazırlık çağrısının yapılması.
1. Aşama
60
İkinci Aşama
BİRİMLERLE
PERFORMANS
PROGRAMI
GÖRÜŞME
SÜRECİ
 Birim performans programı tekliflerinin hazırlanması için web tabanlı bir
yazılım oluşturulması.
 30 Temmuz 2010 tarihinde performans programı ile harcama
yetkililerine ve ilgili personele yönelik seminer düzenlenmesi.
 Birim performans programlarının http://ppt2011.ankara.edu.tr
adresinden erişmek suretiyle birim performans programı tekliflerini
hazırlanması.
2.
1. Aşama
2. Aşama
2. Aşama
2. Aşama
• 4. Aşama
2. Aşama
66
Üçüncü Aşama



PERFORMANS
PROGRAMI
TASARISININ
HAZIRLANMASI VE
TBMM’YE
SUNULMASI




Birimlerle yapılan görüşme sonucunda standart formatta alınan görüşme
notlarının birimlerden gelen teklifler ile birleştirilerek birim bazında çalışma
dosyalarının oluşturulması.
Tüm birimlerden yeni yatırım, büyük onarım, donanım, hizmet içi eğitim ve bilgi
altyapısını iyileştirmeye yönelik taleplerin yatırım programı hazırlık
çalışmalarında kullanılmak üzere ilgili daire başkanlıklarına gönderilmesi.
15 Eylül 2010 tarihinde Üniversitemiz üst düzey yönetici ve yatırımcı birimlerin
harcama yetkililerinin de katılımıyla Devlet Planlama Teşkilatında yatırım
programı ile ilgili görüşmelerin yapılması.
22 Eylül 2010 tarihinde Üniversitemiz Üst Düzey Yöneticileri, Kurumsal Gelişim
Koordinatörlüğü ve Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı öncülüğünde Maliye
Bakanlığında performans programı ve bütçe hazırlık çalışmaları ile ilgili taslak
çalışma dosyası hazırlanarak görüşmelerin yapılması.
5 Kasım 2010 tarihinde 2011 Yılı Performans Programı Tasarısının TBMM Plan
ve Bütçe Komisyonuna gönderilmesi.
2011 Yılı MYBK’ nun yürürlüğe girmesiyle nihai şekli verilen 2011 yılı
performans programının ocak ayı içerisinde kamuoyuna açıklanması.
2011 yılı performans Programının Şubat ayı içerisinde MB ve DPT’ye
gönderilmesi
Birim Faaliyet Raporu Hazırlama Aşamaları
1. Aşama
• Birim Faaliyet Raporunun 5018 Sayılı Kanuna Uygun Bir
Şekilde Hazırlanmasına İlişkin Çerçevenin Hazırlanması
2. Aşama
• İstatistiki Tabloların Doldurulması
3. Aşama
• Performans Tabloların Doldurulması
4. Aşama
• 2010 Yılı Birim Faaliyet Raporu Hazırlama Kılavuzunun
Doldurulması
5. Aşama
• Veri Girişi Yapılan Dosyaların Sisteme Geri Yüklenmesi
1. Aşama
1
2
3
1. Aşama
4
5
2. Aşama
6
3. Aşama
7
4. Aşama
8
5. Aşama
9
74
Sonuç
• İyi bir performans programı süreci stratejik
planın gelecek dönemde daha iyi hazırlanması
demek ..
• Performans esaslı bütçe ise bu nasıl bir
performans programı hazırladığımız ve
denetlediğimizle ilgili..
• Performans program birimlerden gelen
taleplerin hizmet önceliklerine göre
değerlendirilmesinde yardımcı oldu..
• Hesaplamalarda standardizasyon
• Bütçe uygulamasında kontrol gücü
75
Sonuç
• Süreci öğreniyoruz..
• Performans esaslı bütçe ise bunun gereği
yapılmalı..
• Hizmet programları oluşturulmalı
• Hizmet programları düzenli gözden geçirilmeli..
• Stratejik planlarda yer alan amaç ve hedefler bu
programlarla ilişkilendirilmeli..
• Maliye Bakanlığı ve DPT bütçe görüşmelerini bu
baz üzerine oturtmalı..
• Bu anlamda uzmanların ilgili kurumlarda geçici
çalışması önemli..
76
77
Bütçe Hazırlığı
• Plan ve program metinleriyle uyumlu bir bütçe
hazırlığı süreci (!)
▫ Politika, plan ve bütçe belgeleri arasındaki ilişki
▫ Geçiş döneminde plan ve program belgelerinin
kalitesi
▫ Kaynak çerçevesi ile uyumlu amaç ve hedefler
veya programlar (!)
 Makro mali politika belgeleri
 OVP/OVMP
 Kurumsal politika ve plan program metinleri
78
Bütçe Hazırlığı: İlk Adım
•
Maliye Bakanlığının bütçe sürecine yönelik bir
durum analizi ve fonksiyonel gözden geçirme
yapması.
79
Bütçe Hazırlığı: Politika, plan ve
bütçe belgeleri arasındaki ilişki
Politika, plan ve bütçe belgeleri arasındaki ilişki
yeterli değil.
 5018/9’un uygulanması hizmet programları, amaç ve
hedefler
 Faaliyetler ve standardizasyon
80
Bütçe Hazırlığı: Bütçe teklifinin çerçevesi ne
kadar hukuka ve yönetimsel düzenlemelere uygun
• Plan ve program belgelerinin bütçe görüşmelerinde
daha etkin kullanılması
• Çıkarılan düzenlemelerin takibi (Tebliğler, Bütçe
Uygulama Talimatları)?
81
Bütçe Uygulaması
• AFP hazırlanması ve uygulanması –Nakit
Planlamasına geçiş
• Fiili durum (tahakkuk artığı, öz gelir performansı
etc)
• Banka hesapları (son derece sorunlu bir alan).
82
Bütçe Uygulaması: Operasyonel plan
• Operasyonel Plan
▫ Kurumsal düzey
▫ Standart oluşturulması
83
Bütçe Uygulaması: Harcama talimatı
• Harcama talimatları (gözden kaçırdığımız
konu).
▫ Hizmet gerekçesi ile hedef ve faaliyetlerin
uyumu
▫ İzleme ve değerlendirme kapsamında bir
alan. Kurumun taahhütlerinin izlenmesi.
84
Bütçe Uygulaması: Mizanların
okunması – muhasebe
• Mizanlar; varlık ve yükümlülüklerin izlenmesi
açısından önemli bir araç.
• Mizan –finansman hesapları
• Muhasebe kayıtları ile banka hesaplarının
uyumu
• Yatırımlar, muhasebe hesapları uyumu
• Mali veriler ne kadar güvenilir eğer
muhasebeyle yeterli ilişkilendirilmemişse
85
Bütçe Uygulaması: Gelirlerin Takibi
ve doğru yerde muhasebeleştirilmesi
• Gelirler takip edilemiyor
• Deftere kayıt olarak görülüyor.
• Bankalar…
• Muhasebede gelirlere ilişkin bilginin
kaybolması
• Standardizasyon
86