Transcript Para Teorisi

PARA TEORİSİ
Para ve Ödemeler Sistemi 2. Ünite
Hazırlayan
Yard.Doç.Dr. Burhan DOĞAN
Para ve Ödemeler Sistemi
Bu üniteyi tamamladıktan sonra;
• Paranın olmadığı bir ekonomide yaşanan etkinsizliklerin nedenlerini
açıklayabilecek
• Paranın bir ekonomik yapı içerisinde yerine getirdiği işlevlerin sağladığı
kazanımları analiz edebilecek
• Ödemeler sisteminin önemini ve paranın tarihsel süreç içerisinde geçirdiği
değişimi açıklayabilecek
• Ülkemizde para arzının nasıl ölçüldüğünü tanımlayabilecek
bilgi ve becerileri kazanacaklardır.
Para ve Ödemeler Sistemi
PARANIN TANIMI
İktisatçılar parayı “satın alınan mal ve hizmetlerin bedelinin karşı tarafa
aktarılmasında ya da borçların geri ödenmesinde genel kabul gören her şey”
olarak tanımlamaktadırlar.
Para ve Ödemeler Sistemi
Stok değişken: belirli bir zaman noktasında ölçülen ve o an var olan büyüklüğü
gösteren bir değişkendir.
Akım değişken: bir zaman aralığı içerisinde ölçülmektedir.
Para ve Ödemeler Sistemi
Takas Ekonomisi
Ekonomik birimler “para” olmadan da faaliyetlerini yürütmeye devam
edebilirler. Para olmayan bir ekonomide bireyler ürettikleri mal ve hizmetleri,
başka mal ve hizmetlerle doğrudan değiştireceklerdir. Bu tür bir alış verişe
“takas” denilmektedir.
Para ve Ödemeler Sistemi
Takas ekonomisinin etkin bir şekilde işlememesinin ardından dört temel sebep yer
almaktadır.
 Birincisi, alıcı veya satıcı ticareti gerçekleştireceği ticaret ortağını bulmak için
zaman ve çaba harcayacaktır.
 Takas ekonomisi koşullarında yaşanan etkinsizliğin ikinci kaynağı ise her bir
malın birçok fiyatı olmasından kaynaklanmaktadır.
 Takas ekonomisinin etkin işlememesinin üçüncü sebebi fiyatların
standartlaştırılmasının mümkün olmamasından kaynaklanmıştır.
Para ve Ödemeler Sistemi
PARANIN İŞLEVLERİ
 Değişim aracı olma
 Hesap birimi olma
 Değer muhafaza aracı olma
Para ve Ödemeler Sistemi
 DEĞİŞİM ARACI OLMA

Standart olmalıdır

Genel kabul görüyor olmalıdır

Bölünebilir olmalıdır

Taşıması kolay olmalıdır

Dayanıklı olmalıdır

Kolay taklit edilememelidir.
Para ve Ödemeler Sistemi
 Hesap Birimi Olma
Para ve Ödemeler Sistemi
Değer Muhafaza Aracı Olma
Para ve Ödemeler Sistemi
ÖDEMELER SİSTEMİNİN GELİŞİMİ
Bir ekonomide alışveriş işlemlerinin yürütülme yöntemine “ödemeler sistemi”
denilmektedir. Tarih boyunca, farklı coğrafyalarda pek çok farklı nesne değişim
aracı olarak işlev görerek para olarak kabul edilmiştir. Örneğin, Çin’de bir
dönem değişim aracı olarak “ipek” kullanılırken, Kuzey Amerika’da “deniz
kabukları”, Afrika “deniz salyangozu kabukları” eski Mezopotamya’da ise “tahıl”
bu işlevi görmüştür
Para ve Ödemeler Sistemi
 Mal Para
Mal para, ekonomik birimlerin tamamı tarafından değerli kabul edilen bir
varlığın değişim aracı olarak işlev görmeye başlamasıdır. İlk çağlardan
başlayarak, birkaç yüzyıl öncesine kadar, mal para bir değişim aracı olarak işlev
görmüştür.
Para ve Ödemeler Sistemi
 Madeni Para: tarihte ilk madeni paranın M.Ö. 100’lü yıllarda Çin’de ve
M.Ö. 700’lü yıllarda Yunanistan’da kullanıldığı bilinmektedir.
 Kâğıt Paranın Temelleri: Kağıt para ilk olarak 11. yüzyılda Çin’de
ardından 16. ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa’da kullanılmıştır.
Değerleri madenlerin aksine mal olarak bir değeri bulunmayan, ancak mal ve
hizmetlerin satın alınmasında bir değer ifade eden nesnelere “itibari para”
denilmektedir.
Para ve Ödemeler Sistemi
• Çek
Çek, bankanızdaki paranızın tamamının veya bir bölümünün banka
tarafından lehtar veya hamil olarak isimlendirilen karşı tarafa ödenmesini
emreden kıymetli bir evraktır.
• ATM
• EFT
• DEBİT KART
Para ve Ödemeler Sistemi
ULUSAL PARA KULLANIMININ ALTERNATİFLERİ
Merkez bankalarının ihraç edip piyasaya sürdüğü “itibari paralar” birçok
ülkede ulusal para birimi olarak işlevlerini yerine getirmektedir. Ancak,
özellikle yüksek ve kronik enflasyon dönemlerinde ulusal paranın başta
“değer muhafaza aracı olma” işlevi olmak üzere işlevlerini yerine
getiremediği örnekler de vardır.
• Dolarizasyon
Dolarizasyon bir ülkede yaşayanların başka bir ülke parasını değişim aracı ve
hesap birimi olarak kullanmasıdır.
Para ve Ödemeler Sistemi
Para Kurulu: ulusal paranın değerinin seçilen yabancı para biriminin
değerine sabitleyerek para yaratan bir parasal kuruluştur. Para kurulunun en
belirgin özelliği, merkez bankasının döviz rezervi kadar sisteme yerli para arz
etmesidir.
Parasal Birlik
Parasal birlik, iki ya da daha fazla ülkenin kendi ulusal para birimlerini
kullanmayı bırakıp aynı para birimini kullanmasıdır. Parasal birlik genellikle
beş adımdan oluşan bir sürecin sonunda hayata geçer. Buna göre öncelikle
döviz kurlarında birlik sağlanması, ortak bir fon mekanizmasının işletilmesi,
ekonomi politikalarının eşgüdümünün sağlanması ve ortak rezerv yönetimini
gerçekleştirip ortak para politikasını yürütecek tek bir merkez bankasının
faaliyete geçmesi gerekmektedir.
Para ve Ödemeler Sistemi
PARA MİKTARININ ÖLÇÜLMESİ
Para ve Ödemeler Sistemi
Parasal Büyüklükler
Aralık 2011 (milyon TL)
M1 = Dolaşımdaki Para
+ Vadesiz Mevduatlar (TL)
+ Vadesiz Mevduatlar (YP)
Toplam M1
50.3
62.1
31.7
144.1
M2 = M1
+ Vadeli Mevduatlar (TL)
+ Vadeli Mevduatlar (YP)
Toplam M2
359.4
158.3
661.9
M3 = M2
+ Repo
+ Para Piyasası Fonları (B tipi likit fonlar)
+ İhraç Edilen Menkul Kıymetler
Toplam M3
48
21
10.4
698.2
Para ve Ödemeler Sistemi
Para ile Enflasyon İlişkisine İlk Bakış: Paranın Miktar Teorisi
Para ile enflasyon oranı arasındaki ilişkiyi ortaya koymaya çalışan ilk
teorilerden birisi paranın miktar teorisidir. 20. yüzyılın başlarında Amerikalı
ekonomi profesörü Irving Fischer para arzı ile enflasyon arasındaki ilişkiyi
açıklığa kavuşturmak için paranın miktar teorisini geliştirmiştir.
SORULAR
1) Aşağıdaki ifadelerden hangisi para ile gelir arasındaki farkı göstermektedir?
a.
b.
c.
d.
e.
Para akım, gelir ise stok değişkendir.
Para stok, gelir ise akım değişkendir.
Para ile gelir arasında bir fark yoktur; her ikisi de akım değişkendir.
Para ile gelir arasında bir fark yoktur; her ikisi de stok değişkendir.
Para, geliri kapsayan bir varlıktır.
SORULAR
2) Aşağıdaki varlıkları likidite düzeylerine göre likiditesi yüksek olandan düşük
olana doğru sıralarsak, hangi şık doğrudur?
a.
b.
c.
d.
e.
tahvil, konut, para
para, tahvil, konut
para, konut, tahvil
ev, tahvil, para
ev, para, tahvil
SORULAR
3) Aşağıdakilerden hangisi 100 malın satıldığı bir takas ekonomisinde mevcut
olan fiyat sayısını göstermektedir?
a.
b.
c.
d.
e.
1,000
4,950
10,000
5,961
6,720
SORULAR
4) Aşağıdaki ifadelerden hangisi ekonomik birimlerin ev tutmanın avantajlarına
sahip olmak yerine para tuttuklarını gösteren doğru bir ifadedir?
a.
b.
c.
d.
e.
Para, likiditesi en yüksek varlıktır.
Para, servetin korunduğu tek varlıktır.
Paranın değeri, diğer varlıkların değerinden daha hızlı artar.
Para, piyasa ekonomisinde vergi avantajı sağlar.
Para, getirisi en yüksek olan varlıktır.
SORULAR
5) Aşağıdakilerden hangisi TCMB’nin yaptığı M3 para arzı tanımı içerisinde yer
alan bir değişken değildir?
a.
b.
c.
d.
e.
B tipi likit fon
Vadeli mevduatlar
Vadesiz mevduatlar
Repo
A tipi likit fon
SORULAR
6) Aşağıdaki ifadelerden hangisi ödemeler sisteminin zaman içerisindeki değişimini
göstermektedir?
a.
b.
c.
d.
e.
Takas, kıymetli mal para, kağıt para, çek, elektronik fon transferi
Takas, kıymetli mal para, çek, kağıt para, elektronik fon transferi
Takas, çek, kağıt para, kıymetli mal para, elektronik fon transferi
Takas, çek, kağıt para, elektronik fon transferi
Takas, kağıt para, çek, elektronik fon transferi
SORULAR
7) Aşağıdakilerden hangisi itibari para ile ilgili doğru bir ifadedir?
İtibari para, para olarak kullanılmadığında bir değeri yoktur.
İtibari paranın birçok gelişmiş ülkedeki kullanımı yasadışıdır.
İtibari para, kıymetli metalların bir türüdür.
İtibari para, üzerinde yazan değerden daha düşük miktarda işlem yapılan bir
paradır.
e. İtibari para, değer muhafaza aracı olma işlevine sahip değildir.
a.
b.
c.
d.
SORULAR
8) Aşağıdaki ifadelerden hangisi para kullanımı ile ekonomik etkinliğin artması
arasındaki ilişkiyi en doğru şekilde açıklamaktadır?
a.
b.
c.
d.
e.
Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü üretimi bir maliyet yaratmamaktadır.
Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü uzmanlaşmayı azaltır.
Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü işlem maliyetlerini azaltır.
Para, ekonomik etkinliği artırmaktadır, çünkü likiditesi çok düşüktür.
Paranın ekonomik etkinlik üzerinde bir etkisi yoktur.
SORULAR
9) Aşağıdaki ifadelerden hangisi M2 para arzı tanımıyla ilgili doğru bir ifadedir?
a.
b.
c.
d.
e.
M2’nin toplam değeri, M1’in toplam değerinden düşüktür.
M2’nin toplam değeri, M1’in beş katı kadardır.
M2’yi oluşturan değişkenler vadesiz mevduatlar ve paradır.
M2’yi oluşturan değişkenler repo ve B tipi likit fondur.
M2’nin değeri, M3’ün toplam değerinden daha büyüktür.
SORULAR
10) Paranın miktar kuramına göre enflasyonu %2 düzeyinde tutmak isteyen bir
merkez bankası, ekonomik büyümenin %2.5 olmasını bekliyorsa para arzını ne kadar
artırmalıdır?
a. % 0.5
b. % 1.25
c. % 4.5
d. % 5
e. % 6.5