Ölçek uyarlama…

Download Report

Transcript Ölçek uyarlama…

ÖLÇEK UYARLAMA

Doç. Dr. Fatih ÇETİN Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

 Neden uyarlama?

 Kültürel etkiler,  Çeviri,  Uyarlama,  Güvenilirlik,  Geçerlilik,  Karşılaşılan sorunlar,

Sunuş Planı 2

Başlarken…

Varolan bir ölçeği tekrar uyarlama çabası…neden?

Başlarken…

Yeni bir ölçek mi? yoksa uyarlanmış bir ölçek mi?

kültürel ve dilsel farklılıklar …

Neden uyarlama?



zaman ve kaynak tasarrufu



karşılaştırmalar yapma



farklı örneklemlerde aynı teorik ve metodolojik yapı



genelleştirilme

Kültürel etkiler

 kültür?

 öğrenme,  farklı zaman, farklı grup, farklı model,  istatistiksek olarak kurgulanan gizil değişken  sağlık örneği…

Kültürel etkiler

 Psikolojik ölçeklerin kültürler arası uyarlaması  içeriğin (kapsamının) sürdürülebilirliği  psikometrik özellikler  genel geçerlilik konuları  Uluslararası Test Komisyonu (International Test Commission) 1992

Kültürel etkiler

 Bazı örnekler;  Kültürün test cevaplarına etkileri;  Güç mesafesi yüksek toplumlar daha uç sınırlarda cevaplar, düşük toplumlarda daha ortalama cevaplar…  Bireyci toplumlar benzer cevaplar vermekten kaçınıyor  Çin gibi toplulukçu kültürlerde öz-saygı (self esteem) bir anlam ifade etmez

Kültürel etkiler

 Kültürel cevaplama biçimleri  cevaplayıcının sistematik olarak madde içeriklerine bakmaksızın işaretleme eğilimi  kabullenme veya kabullenmeme  aşırı uçta veya ortalama cevap verme  4/5 (kabullenme) cevaplarında .57

 1/2 (kabullenmeme) cevaplarında .21

 Olumlu tarafa odaklanma .21(5 cevap yüzdesi)  Olumsuz tarafa odaklanma .05 (1 cevap yüzdesi)  Ortalarda yer alma .22 (3 cevap yüzdesi)

Uyarlama (adaptation) ve Çeviri (translation)

 kültürel uyum süreçlerini de içine alan kapsamlı (kültürel, deyimsel, dilbilimsel, bağlamsal yönler)  uyarlama sürecinin ilk adımı  önce iyi bir ölçek seçme…

Kuramsal ve kavramsal tanım/eşitlik analizi

 Uyarlama öncesinde yapılması gereken 3 adım;  Kısa literatür taraması ile genel ölçeğin hedef kültüre kuramsal uygunluğu  Madde madde altında yatan temel kavramları tanımlama (yarı yapılandırılmış görüşme)  İki farklı grup (uygulama) ile maddelerin test edilmesi

Adımlar 12

Adımlar 13

Çeviride dikkat!

 Kısa ve basit cümleler,  Etken çatı,  Zamirler yerine isimlerin tekrar edilmesi,  Konuşma dili ve mecazdan kaçınılması,  Öznel anlatımdan uzak durulması,  Yer ve zaman belirten edat ve zarfların sık kullanılmaması,  İyelik zamirinin mümkünse kullanılmaması,  Genel ifadeler yerine, özel ifadeler tercih edilmesi,  Belirsizlik, olasılık ifade eden sözcükler kullanılmaması,  İki eylem bulunan tek cümlelerin ayrı ifade edilmesi gerekir.

(Brislin vd., 1973)

Versiyonların sentezlenmesi

Anlamsal (semantic) eşitlik; Kelime ve Gramer Deyimsel (idiomatic) eşitlik; Deyimin hedef kültürdeki anlamı Yaşantısal (experiential) eşitlik; Maddelerin hedef kültür açısından uygun olup olmadığı Kavramsal (conceptual) benzerlik; kavramın veya söylemin farklı kültürlerde benzer yapıyı ölçüp ölçmediği araştırmacının sürece katılması…

Adımlar 16

Maddelerin kavramsal değerlendirilmesi

hedef grup ile aynı özelliklerde bir grup ile görüşme, bilgi ve öneri alma, değerlendirme… hedef grup tarafından;

ifadelerin açık olup olmadığı, kullanılan kavramların uygunluğu, ifadelerin hedef grupta kullanılan ifadelerle uyumu

Adımlar 18

Geçerliliğin Testi



Yapı geçerliliği

 Önceden tanımlı yapıya uygunluğu  EFA CFA  en yüksek olabilirlik  hipotez testi; Benzer özellikleri, aynı boyutlar, aynı faktör yapısı  örneklem eşleşmesi  eşit karşılaştırmalar (eğitim, yaş, nitelik vb..)

Geçerliliğin Testi



Kapsam geçerliliği

 akademik başarı uygulanmakta ölçümleri için sıklıkla  okul ve eğitim sisteminin farklı olduğu durumlarda, ölçek aynı özelikleri temsil edilebilir mi?

Geçerliliğin Testi



Ölçüt bağımlı geçerlilik (eşzaman)

 benzer yapılarla olan ilişkiler  Benzer yapıların daha önceden uyarlanması  Benzer yapıların aynı yönlü; farklı yapıların ters yönlü ilişkileri beklenmelidir.

Geçerliliğin Testi



Kriter geçerliliği (açıklama)

 altın standart  her kültür için benzer mi?

 Motivasyon? Performans?

Geçerlilik tehdidi



Yanlılık (Bias)

 geçerliliği tehdit eden tüm faktörleri kapsamaktadır  üç farklı yanlılık  Yapı yanlılığı, ( Batı orijinli zeka testleri, büyüklere/ataya saygı anlayışı )  Yöntem yanlılığı  örneklem yanlılığı (eğitim seviyesi, motivasyon farklılığı…)  ölçüm aracının özellikleri ( 5’li Likert uç eğilimi )  yönetimsel yanlılık ( iletişim problemleri )  Madde yanlılığı  madde boyutunda eşitsizlikler

Güvenilirlik Testi



İç tutarlılık

 maddelerin birlikte hareket etmesi  maddeler arasındaki korelasyon, aynı yapıyı ölçüp ölçmediği  tek faktör sınırlaması

Güvenilirlik Testi



Test tekrar test

 tekrar aynı sonuçları verme derecesi  zaman aralığı ?

ÖRNEK Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nin

Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması (Türk Psikiyatri Dergisi 2011)

Çeviri: İsim (7’li Likert:

23psikiyatri ve psikoloji profesörü ve doçenti (Kendini toparlama gücü’, ‘Toparlanma’, ‘Güçlülük’, ‘Psikolojik güçlülük’, ‘Dirençlilik’, ‘Yılmazlık’, ‘Sağlamlık’, ‘Psikolojik dayanıklılık’, ‘Dayanıklılık’, ‘Psikolojik sağlamlık’) Ölçek (Brislin vd. 5 aşama, 2+2 İngiliz Dili ve Edebiyatı öğretim üyesi, 6+2 konu uzmanı) Örneklem: 350 üniversite öğrencisi + 262 banka çalışanı

ÖRNEK Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nin

Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması (Türk Psikiyatri Dergisi 2011) Puanlama: Puanlama şekli serbest (beş ayrı kutucuk) Geçerlilik: yapı (5 ve 6’lı yapı karşılaştırma, DFA) + ölçüt bağımlı (kontrol odağı, sosyal karşılaştırma) Güvenilirlik: test tekrar test (350 kişi, 3 hafta) + iç tutarlılık (alfa) + madde-toplam skor istatistiği

Ölçek Uyarlamada Olası Problemler

 Yeterli teorik bilgi eksikliği  Psikometrik yöntem eksikliği  İletişim eksikliği (yazar, çeviren, örneklem vb.)  Eşzaman geçerlilik için ölçek yetersizliği  Kültürel bilgi eksikliği (sahaya inmeme)  Nitel çalışma eksikliği (uygulamacılara danışmama)  …

Bitirirken…

Ölçek uyarlama…

kültürel bağlam bilgisi, ilgili literatüre hakimiyet, ölçme bilgisi gerektirir.