BÖBREK VE İDRAR BİYOKİMYASI I

Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006 1

Böbrekler retroperitoneal aralıkta bir çift organdır. Yetişkin böbreği yaklaşık 12 cm uzunluğunda ve bayanlarda 135, erkeklerde 150 g ağırlığındadır. 2

Metabolik fonksiyon

3

Böbreklerin regülatuvar işlevleri

• organizmanın su ve plazma volümlerinin düzenlenmesi • iç ortamın iyon dengesinin düzenlenmesi • plazmanın onkotik basıncının düzenlenmesi • asid-baz dengesinin düzenlenmesi

Böbrekler, kanın ve dolayısıyla interstisyel ve intrasellüler sıvıların optimal kimyasal kompozisyonlarının devamlılığını yani homeostazisi sağlarlar

4

5

Böbreklerin endokrin işlevleri

• 1) Eritropoietin ile eritropoezin uyarılması. • 2) 1,25-dihidroksikolekalsiferol (aktif vitamin D 3 ) oluşumu • 3) Renin-anjiotensin-aldosteron sistemi ile kan basıncını yükseltici etki. • 4) PGA 2 , PGE 2 , PGF 2 oluşumu ile vazodilatasyon ve kan basıncını düşürücü etki.

• 5) İnsülin, glukagon ve aldosteronun yıkılımı. 6

7

8

Böbreklerin metabolik işlevleri

• Glutaminden amonyak oluşturulması • gliserol, fruktoz, amino asitlerin karbon iskeletlerinden glukoz oluşturulması (glukoneojenez) 9

10

Böbreklerin ekskretuvar işlevleri

• istenmeyen metabolik son ürünler ve diyet ile alınan fazlalık inorganik maddelerin idrar içinde atılımı 11

Böbreklerde ekskretuvar işlev için fonksiyonel ünite

nefron

dur. Yapılan hesaplara göre her bir böbrekte 1-1,5 milyon kadar nefron bulunmaktadır 12

Nefron; glomerul, proksimal tübül, henle kulbu, distal tübül ve toplayıcı kanaldan oluşur. Toplayıcı kanallar birleşerek renal kaliksleri meydana getirir. 13

Glomerül, değişik hücrelerden oluşan özelleşmiş bir kapiller ağdır. 14

Kapiller endotelyal hücreler yaklaşık 40 nm kalınlığında olup, birbirleri ile temas halindedir. Fakat bu hücreler arasında 40-100 nm çaplı bir çok por vardır. Kapiller kan ve glomerüler filtrat arasında kesintisiz bariyer oluşturan bazal membran sadece plazmanın serbest geçişine izin verir.

15

Bowman kapsülü, proksimal tübülün başlangıcını oluşturur. 16

Proksimal tübül 70  m’lik dış çapa ve 15 mm uzunluğa sahiptir. 17

Proksimal tübül, nefronun metabolik olarak en aktif kısmıdır.

18

Henle kulbu, 3 kısımdan oluşur; 1) İnen, 2) Çıkan ince, 3) Çıkan kalın.

19

20

Henle kulbunun çıkan kalın kısmı Bowman kapsülüne oldukça yakın geçerken, tübül hücreleri “Makula densa’yı” oluşturur, arteriolar hücrelerse “Renin” içeren granüllerle doludur. Bu bölgeye “Jukstaglomerüler aparat” denir. 21

Distal tübül, makula densadan başlar, Na-K-ATPaz ve karbonik anhidraz aktivitesi vardır. 22

Korteks düzeyinde 8 kadar distal tübül birleşerek henle kulbuna paralel medullaya iner ve toplayıcı kanalı oluşturur. 23

İdrar oluşumu

nefronda

glomerüler filtrasyon, tübüler geri emilim ve tübüler sekresyon

olayları sonucunda gerçekleşir 24

25

Glomerüler filtratın bileşimi plazmanın bileşimine benzer

26

27

28

Distal tüplerde ve kollektör kanallarda Na + geri emilimi aldosteron tarafından, su geri emilimi antidiüretik hormon (ADH) tarafından düzenlenir

29

30

31

inülin, mannitol, sakkaroz, sodyum hiposülfid, sodyum ferrisiyanür gibi idrarla atılan bazı maddeler sadece glomerüler filtrasyona uğrayıp tübüler geri emilim ve tübüler sekresyona uğramazlar.

Böyle maddeler

eşiksiz maddeler

olarak tanımlanırlar.

32

üre gibi idrarla atılan bazı maddeler glomerüler filtrasyona ve tübüler geri emilime uğrarlar.

33

kreatinin gibi idrarla atılan bazı maddeler glomerüler filtrasyona ve tübüler sekresyona uğrarlar 34