Transcript Slayt 1

Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuştur.
Bu kayaçlar iç yapısına göre ve özelliğine göre adlar alır.
MAĞMATİK-KATILAŞIM TAŞLAR
Yerin derinliklerindeki eriyik halde maddelerden oluşan mağmanın bulunduğu yerden
hareket ederek yeryüzüne veya yeryüzüne yakın çeşitli yerlerine sokulup soğuyarak
katılaşması sonucu oluşur
Katılaşım kayalar diğer bütün taşların kökenini oluşturur
ÖZELLİKLERİ
Yapıları kristallidir(taneli)
Tabakalanma yoktur
Kütleler halindedirler
İçlerinde fosil bulunmaz
Asitten etkilenmezler
Yerkabuğunun % 95 i püskürük taşlardan oluşur bu oran bazen % 25 e kadar düşebilir
Ülkemizde en çok andezit bazalt granit bulunur
Yerkabuğu içindeki mağmanın yeryüzüne
çıkmadan katılaşması ile oluşur
Ağır ağır katılaştıklarından içindeki minareller
iri billuridir
En güzel örneği Granittir. Ayrıca siyenit, diyorit,
gabro
Yeraltında olmalarına karşın dış kuvvetlerin
aşındırmasıyla yeryüzüne de çıkabilirler.
•Granit : Kuvars, mika ve feldspat mineralleri içerir. Taneli olması nedeniyle mineralleri
kolayca görülür. Çatlağı çok olan granit kolayca dağılır, oluşan kuma arena denir.
GRANİT
GRANİT
GRANİT
•Siyenit : Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısır’daki Syene
(Asuvan) kentinden almıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur.
siyenit
siyenit
siyenit
Gabro
•Diyorit : Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan
iç püskürük bir taştır. İri taneli olanları, ince tanelilere göre daha kolay dağılır.
DAMAR TAŞLARI
Mağmanın damar şeklinde boşluklarda soğuması ile oluşur
Pegmatit
Porfiri granit
PÜSKÜRÜK TAŞLAR
Mağmanın yeryüzüne çıkarak soğuması sonucu oluşur
Bu taşlar yarı kristallidir çıkan mağma hava ile teması sonucu çabuk soğumaya
geçtiğinden tam kristalleşme olmaz
Şekilsizdir az sayıda büyük kristal bulunabilir camsı bir yapı gösterirler
Ülkemizde en çok andezit bazalt granit yaygındır
Başlıcaları ;liparit, volkancamı(Obsidyen), katrantaşı, süngertaşı, inci taşı(perlit),
trakit, andazit, bazalt
Ülkemizde Diyarbakır surları siyah bazalttan Ankara kalesi pembe andezitten
yapılmıştır Andezite Ankara taşı da denir.
Bazalt : Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır. Mineralleri
ince taneli olduğu için ancak mikroskopla görülebilir. Bazalt demir içerir. Bu
nedenle ağır bir taştır. Çok sert ve ağır taşdır. Temellerde, yol, köprü ve
rıhtım gibi yerlerde kullanılır.
Andezit : Eflatun, mor, pembemsi renkli dış püskürük bir taştır. Ankara taşı da
denir. Dağıldığında killi topraklar oluşur.
Obsidyen (Volkan Camı) : Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve parlak dış
püskürük bir taştır. Magmanın yer yüzüne çıktığında aniden soğuması ile
oluşur. Bu nedenle camsı görünüme sahiptir.
Volkanik Tüf : Volkanlardan çıkan kül ve irili ufaklı parçaların üst üste
yığılarak yapışması ile oluşan taşlara volkan tüfü denir.
Andezit
andezit
Bazalt
Perlit
VOLKAN CAMI-OBSİDYEN
Tüf
Tüf
VOLKANİK TÜF
Volkanik kül, toz
Lapilli
Tek bir toz tanesinin elektron mikroskobu
altındaki görünümü
Pumis
Bomba, balistik bomba
Blok
Skorya süngertaşı
Yığışım lapillisi, accretionary lapilli
TORTUL (SEDİMENT) TAŞLAR
Bunların kaynağı da mağmadır ancak mağmatik taşlar
yeryüzüne ulaşınca güneşlenme, akarsu ve rüzgar aşındırması
gibi çeşitli dış olaylarla karşılaşır
Bunun sonucunda denizlerde göllerde akarsu boylarında
çöllerde tortulanma yolu ile kat kat birikmiş yada çökeltilerle
oluşmuş taşlardır.
ÖZELLİKLERİ
Yapıları kristalli taneli değildir
İçlerinde fosil bulunabilir
Tabakalı bir yapıdadırlar
Asitten etkilenirler
Fosiller bulundukları ortam ile yaşları hakkında bilgi verirler.
FİZİKSEL TORTUL TAŞLAR
Akarsu rüzgar buzul ve dalgaların yeryüzündeki taşlardan kopardıkları
parçaların çukur yerlerde birikmesi ve doğal bir çimento ile yapışması
sonucu oluşur.
Yapışık taşlar: breş,konglomera(Çakılkaya) ,kumtaşı(Gre)
Kil soyu taşlar: kil, mil, lös, kayağantaşı, marn
Dağınık taşlar: kumlar, çakıllar,tozlar, toprak
İri çakıllardan oluşanlara çakıl taşı( konglomera)
Kum tanelerinden oluşanlara kum taşı(Gre)
Kil tanelerinden oluşanlara kil taşı(Şist)
Fiziksel tortul taşlar içindeki taneler eğer köşeli ise Breş adı verilir.
NOT:
Volkanik olaylara bağlı olanlar; Krom, kurşun, demir, nikel, pirit ve
manganez,kurşun, alüminyum, bakır gibi madenler magmada erimiş
haldedir.
Organik tortulanmaya bağlı olanlar; Taş kömürü, linyit ve petrol oluşumu.
Kimyasal tortulanmaya bağlı olanlar; Kaya tuzu, jips, kalker, borasit ve
potas yataklarının oluşumu.
Breş
Kumtaşı
Konglomera
KİMYASAL TORTUL TAŞLAR
Suda eriyebilen kayatuzu, kalker,jips gibi kayaların önce suda erimesi
daha sonra çökelmesiyle meydana gelen taşlardır.
Traverten (küfekitaş), sarkıt dikit, tuz (kaya tuzu), kireç taşı (kalker),
tebeşir, dolomit, çakmaktaşı, boynuztaşı gibi.
Jips (Alçıtaşı) : Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taştır.
Alçıtaşı olarak da isimlendirilir.
Traverten : Kalsiyum biokarbonatlı yer altı sularının mağara
boşluklarında veya yeryüzüne çıktıkları yerlerde içlerindeki kalsiyum
karbonatın çökelmesi sonucu oluşan kimyasal tortul bir taştır.
Kalker (Kireçtaşı) : Deniz ve okyanus havzalarında, erimiş halde
bulunan kirecin çökelmesi ve taşlaşması sonucu oluşan taştır.
Çakmaktaşı (Silex) : Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum dioksitin
(SiO2) çökelmesi ile oluşan taştır. Kahverengi, gri, beyaz, siyah renkleri
bulunur. Çok sert olması ve düzgün yüzeyler halinde kırılması
nedeniyle ilkel insanlar tarafından alet yapımında kullanılmıştır.
Kalker
TRAVERTEN
Sarkıt,Dikit,Sütun
Çört
Tabakalı Çört
Çakmaktaşı
Silex
ORGANİK TORTUL TAŞLAR
Canlıların (hayvan bitki) öldükten sonra kalıntılarının çökelerek birikmesi
ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur.
Mercan kalkeri, turba, linyit, taşkömürü, antrasit, asfalt, tebeşir gibi
Mercan Kalkeri : Mercan iskeletlerinden oluşan organik bir taştır. Temiz,
sıcak ve derinliğin az olduğu denizlerde bulunur. Ada kenarlarında
topluluk oluşturanlara atol denir. Kıyı yakınlarında olanlar ise, mercan
resifleridir.
Tebeşir : Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina
(Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf, yumuşak, kolay
dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir.
Kömür : Bitkiler öldükten sonra bakteriler etkisiyle değişime uğrar. Eğer
su altında kalarak değişime uğrarsa, C (karbon) miktarı artarak
kömürleşme başlar. C miktarı % 60 ise turba, C miktarı % 70 ise linyit, C
miktarı % 80 – 90 ise taş kömürü, C miktarı % 94 ise antrasit adını alır.
Turba
BAŞKALAŞIM (METAMORFİK) TAŞLAR
Katılaşım ve tortul kayaların yüksek sıcaklık ve basınç altında
kalarak başkalaşmasıyla oluşan kayaçlardır.
Basınç ve sıcaklığın etkisiyle taşların fiziksel ve kimyasal
yapıları değişir sertleşir ve renkleri koyulaşır
ÖZELLİKLERİ
Yapıları kristallidir taneli
Tabakalı ve sert yapıdadırlar
Fosil bulundurmazlar
Asitlerden etkilenmezler
Mermer : Kalkerin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime
uğraması, yani metamorfize olması sonucu oluşur.
Gnays : Granitin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime
uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur.
Fillat : Kiltaşının (şist) yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime
uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur.
Kalker--------Mermer
Kil taşı--------Mikaşist
Kum taşı------Kuvarsit
Granit---------Gnays
Kömür----------Elmas
Mermer
Mermer
Gnays
Gnays
Şist
Mikaşist
Talk
Talk
Jips
Kalsit
Florit
Apatit
Ortoklas, Mikroklin
Kuvars
Kuvars - Ametist
Topaz
Korundum
Elmas
Kaşıkçı Elması
Kaşıkçı Elması
Elmas