Transcript JEOMORFOLOJİ İÇ KUVVETLER www.sosyalbilimler.biz YERİN KATMANLARI: 1. Yerkabuğu (Litosfer-Taşküre): 2. Manto (Pirosfer): 3. Çekirdek (Barisfer-Ağırküre):

JEOMORFOLOJİ
İÇ KUVVETLER
www.sosyalbilimler.biz
YERİN KATMANLARI:
1. Yerkabuğu (Litosfer-Taşküre):
2. Manto (Pirosfer):
3. Çekirdek (Barisfer-Ağırküre):
LİTOSFER
SİAL
SİMA
DENİZ
TAŞLAR
* PÜSKÜRÜK
(VOLKANİK-KATILAŞIM)
* TORTUL
(SEDİMENT-BİRİKİM)
* BAŞKALAŞIM
(METAMORFİK)
A. PÜSKÜRÜK (KATILAŞIM)
TAŞLAR
1. İÇ PÜSKÜRÜK: Yerkabuğu
içinde magmanın yeryüzüne
çıkmadan katılaşması ile oluşur.
Granit, siyenit.
2. DIŞ PÜSKÜRÜK: Magmanın
yeryüzüne çıkarak hızlı bir şekilde
katılaşması sonucu oluşur. Bazalt,
Andezit.
ANDEZİT
GRANİT
Püskürük Taşların Genel
Özellikleri:
Yapıları kristallidir (taneli).
Tabakalaşma yoktur.
Kütleler halindedir.
İçlerinde fosil bulunmaz.
Asitten etkilenmezler.
B. TORTUL (SEDİMENT) TAŞLAR
Bunlar göl, deniz yada çukur sahalarda
tortulanmayla oluşmuş kat kat birikmiş
taşlardır. Tabakalar halindedir.
1. Mekanik Tortul (Kırıntı):
Dış kuvvetler tarafından aşındırılıp,
taşınan ve tabakalar halinde biriken,
tabi bir çimento ile birbirine yapışan
taşlardır. Konglomera (Kumtaşı),
moren (Buzultaşı), kil taşı, breş (çakıl
taşı).
2. Kimyasal Tortul: Suda eriyebilen kayatuzu,
jips, kalker gibi kayaların önce suda erimesi
daha sonrada başka sahalarda çökelmeyle
birikmesi sonucu oluşurlar. Pamukkale
travertenleri, sarkıt, dikit.
3. Organik Tortul: Canlıların (hayvan, bitki) üst
üste birikerek katılaşması sonucu oluşan
taşlardır. Mercan kayaları, taşkömürü, linyit,
turba, tebeşir.
Genel Özellikleri:
Kristalli (taneli)değildir.
Fosil bulunabilir.
Tabakalı bir yapıdadırlar.
Asitlerden etkilenirler.
KİMYASAL TORTUL
LİNYİT
KÖMÜR
ORGANİK TORTUL
C. BAŞKALAŞIM (METAMORFİK)
TAŞLAR
Yüksek sıcaklık ve basınç altında
kalan taşların yapısal değişime uğraması
sonucunda oluşurlar. Böylece mağmatik
ve tortul taşların yapı özellikleri değişir.
Kalker’in başkalaşması ile Mermer
oluşur. Granit, gnays’a dönüşür. Kumtaşı
da kuvarsit’e dönüşür. Kiltaşı, mikaşist’e
dönüşür.
Başkalaşım
KALKER
MERMER
GRANİT
GNAYS
KUMTAŞI
KUVARSİT
TAŞKÖMÜRÜ
ELMAS
Kaşıkçı Elması
Kaşıkçı Elması
Elmas
Kalker
Kalker
Mermer
Başkalaşım Taşların Genel
Özellikleri:
Yapıları kristallidir (taneli).
Tabakalı bir yapıdadırlar.
Fosil bulundurmazlar.
Asitlerden etkilenmezler.
1. Kalkerin başkalaşması sonucu oluşan taş
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Mermer
B. Elmas
C. Gnays
D. Linyit
E. Kuvarsit
2. Yerkabuğunun adı aşağıdakilerden hangisidir?
A. Litosfer
B. Pirosfer
C. Barisfer
D. Manto
E. Ağırküre
3. Türkiye’de bulunan aşağıdaki taşlardan
hangisinin oluşumu günümüzde devam
etmemektedir?
A. Linyit
B. Taşkömürü
C. Mermer
D. Granit
E. Tortul
JEOLOJİK DEVİRLER
İLKEL Canlı yok. Okyanus ve Atmosfer oluştu.
ZAMAN
İlk kıvrım ve orojenez dağları oluştu. Dev
I.ZAMAN bitki toplulukları yer altında kalarak
TAŞKÖMÜRÜ’nü oluşturdu.
(ZONGULDAK)
Alp kıvrımının hazırlık devresidir. Deniz
II.ZAMAN ilerlemesi (Transgresyon) oldu.
Alp-Himalaya kıvrımı oluştu.Toroslar ve
III.ZAMAN Kuzey Anadolu dağları oluştu.Linyit, Petrol,
Tuz oluştu.Atlas ve Hint okyanusu oluştu.
İstanbul ve Çanakkale boğazı oluştu. İlk
IV.ZAMAN insan ortaya çıktı. İklimler ısındı.
Jeolojik dönemlere ait bilgileri
aşağıdakilerden hangisinin
yardımıyla bulabiliriz?
A. İklim özellikleri
B. Fosil kalıntıları
C. Deprem kuşakları
D. Deniz suyunun tuzluluğu
E. Bitki türleri
Jeolojik dönemlere ait bilgileri
aşağıdakilerden hangisinin
yardımıyla bulabiliriz?
A. İklim özellikleri
B. Fosil kalıntıları
C. Deprem kuşakları
D. Deniz suyunun tuzluluğu
E. Bitki türleri
İÇ KUVVETLER
1.OROJENEZ
(DAĞ OLUŞUMU)
2.EPİROJENEZ
(KITA-KARA OLUŞUMU)
3.VOLKANİZMA
4.DEPREMLER
İÇ KUVVETLERİN
ÖZELLİKLERİ
Enerjilerini yerin içinden
(mantodan) alan
kuvvetlerdir.
Yerkabuğunun
şekillenmesinde olumlu
etkiye sahiptirler
(yapıcıdırlar).
Yeni yer şekilleri
oluştururlar (Dağlar,
kıtalar).
1. OROJENEZ (dağ oluşumu)
KIVRIM Dağlar : Karadeniz, Akdeniz.
KIRIK Dağlar : Ege bölgesi.
Horst Dağları: Aydın, Boz, Menteşe, Yunt, Madra.
Graben Ovaları: Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük
Menderes, Hatay çukurluğu.
KIVRIM DAĞI
(ANTİKLİNAL-SENKLİNAL)
HORST
(DAĞ)
GRABEN
(OVA)
KIRILMA
KIVRILMA
Ege Bölgesi’ndeki Horst
ve Grabenler, Kuzeyden
Balıkesir’den başlayıp
Güneyde Muğla’ya kadar
devam eder.
M
A
D
R
A
B
A
K
I
R
Ç
A
Y
Y
U
N
T
G
E
D
İ
Z
B
O
Z
D
A
Ğ
K.
M
E
N
D
E
R
E
S
A
Y
D
I
N
B.
M
E
N
D
E
R
E
S
M
E
N
T
E
Ş
E
Ege bölgesindeki dağlar kırılarak
oluşurken, Karadeniz bölgesindeki
dağlar kıvrılarak oluşmuştur.
Sebebi nedir?
A. Jeolojik yapı
B. Jeolojik devirler
C. Karstik arazi olması
D. Yan baskılar
E. Volkanizma
Ege bölgesindeki dağlar kırılarak
oluşurken, Karadeniz bölgesindeki
dağlar kıvrılarak oluşmuştur.
Sebebi nedir?
A. Jeolojik yapı
B. Jeolojik devirler
C. Karstik arazi olması
D. Yan baskılar
E. Volkanizma
4. Aşağıdakilerden hangisi kırılma ile oluşmuş
dağlardan değildir?
A. Bozdağ
B. Menteşe
C. Aydın
D. Köroğlu
E. Yunt
5. Aşağıdaki dağlardan hangisi orojenik hareket ile
oluşmamıştır?
A. Aydın
B. Nemrut
C. Kaçkar
D. Kaz
E. Menteşe
6. Aşağıdakilerden hangisi kıvrım dağlarımızdan
biridir?
A. Canik
B. Karadağ
C. Bozdağ
D. Menteşe
E. Yunt
2. EPİROJENEZ (kıta-kara oluşumu)
Yer kabuğunun yaylanma hareketidir. Geniş alanlı bir
harekettir.
Geniş alanlarda görülen bu hareket sonunda tabakalar
kıvrılmaz, alçalır ve yükselir.
Oluşum Nedenleri:
1. Dış Kuvvetler: Buzul çağında, buzulların ağırlık
yapması ve alçalması, erime sonucu ise yükselmesi
sonucu ortaya çıkar (Kanada, İskandinav)
2. İç Kuvvetler: Karaların baskıları sonucu yükselme
hareketidir. (Anadolu toptan yükselmiştir).
Deniz gerilemesi : Regrasyon,
Deniz İlerlemesi : Transgresyon.
EPİROJENEZ
ANADOLU’NUN
TOPTAN
YÜKSELMESİ
Aşağıdakilerden hangisi,
epirojenik hareketlere örnek
olarak verilebilir?
A. Çukurova Deltasının oluşması
B. Ege bölgesindeki dağ sisteminin
oluşması
C. Ege karasının çöküp, İç Anadolu’nun
yükselmesi
D. Kula’daki volkan konilerinin oluşması
E. Batı Anadolu fay hattının oluşması
Aşağıdakilerden hangisi,
epirojenik hareketlere örnek
olarak verilebilir?
A. Çukurova Deltasının oluşması
B. Ege bölgesindeki dağ sisteminin
oluşması
C. Ege karasının çöküp, İç Anadolu’nun
yükselmesi
D. Kula’daki volkan konilerinin oluşması
E. Batı Anadolu fay hattının oluşması
7. Epirojenik hareket sonucu oluşan deniz
ilerlemesinin adı nedir?
A. Gel-git B. Transgresyon C. Jeosenklinal
D. Graben
E. Tsunami
8. Günümüzde Kanada, buzul erimelerinden dolayı her
yıl yükselmektedir.
Bu hareketin adı aşağıdakilerden hangisidir?
A. Orojenez
B. Epirojenez
C. Volkanizma
D. Tektonik
E. Sismolojik
9. Aşağıdakilerden hangisi daha eski bir zamanda
oluşmuştur?
A. Linyit
B. Petrol
C. Alp-Himalaya
D. Tuz
E. Taşkömürü
3. VOLKANİZMA
Sıvı: LÂV.
Katı maddeler: KÜL, VOLKAN
TÜFÜ (Verimlidir)
Gazlar: KARBON, KÜKÜRT,
AZOT bileşikleri.
Pasifik çemberi,
Akdeniz çemberi.
Volkanik TÜF
3. VOLKANİZMA
Türkiye’de Sönmüş Volkanlar:
a. Doğu Anadolu: Büyük Ağrı, Küçük Ağrı,
Tendürek, Süphan, Nemrut dağları.
b. İç Anadolu: KD - GB doğrultulu Erciyes,
Melendiz, Hasan dağları, Karacadağ ve
Karadağ’dır.
c. Güney Doğu Anadolu: Karacadağ.
d. Batı Anadolu: Kula platosu.
e. Kuzey Batı Anadolu: Köroğlu dağlarında geniş
volkanik örtüler vardır.
hawai
10. Aşağıdakilerden hangisi volkanik oluşumlu bir
taştır?
A. Konglomera
B. Mermer
C. Bazalt
D. Moren
E. Linyit
11. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de görülmez?
A. Tektonik deprem
B. Karstik deprem
C. Delta
D. Gel-git
E. Volkanik deprem
12. Ege bölgesinde yer alan Kula volkanik
arazisine tarihte verilmiş olan ad nedir?
A. Eski arazi
B. Çorak bölge
C. Yanık bölge
D. Zelzele arazisi
E. Efeler diyarı
Türkiye’ye ait aşağıdaki yer
şekillerinden hangisi iç kuvvetlerin
etkisiyle oluşmuştur?
A. Çarşamba Ovası
B. Tortum Gölü
C. Pamukkale Travertenleri
D. Yunt Dağı
E. Karain Mağarası
Türkiye’ye ait aşağıdaki yer
şekillerinden hangisi iç kuvvetlerin
etkisiyle oluşmuştur?
A. Çarşamba Ovası
B. Tortum Gölü
C. Pamukkale Travertenleri
D. Yunt Dağı
E. Karain Mağarası
4. DEPREMLER
Sismoloji: Deprem bilimidir.
Sismograf: Deprem dalgalarını ölçen alettir.
Depremler üçe ayrılır:
1. Volkanik: Volkanik olaylar sonucu oluşur. Etki
alanları dardır.
2. Göçme (karstik): Kayatuzu, jips gibi eriyebilen
maddelerin bulunduğu yerde oluşan yer altı
mağaralarının çökmesi ile oluşur. Etki alanı dardır.
3. Tektonik (Dislokasyon): Etki alanı geniş ve şiddetli
olan depremlerdir. Depremin iç merkezine “hiposantr”,
dış merkezine “episantr” denir.
Türkiye deprem bölgeleri:
KAF:İzmit körf-Aras Vadisi
BAF: Güney Trakya ve Batı Anadolu.
GAF: İskenderun körfe-zinden Van Gölü’ne gider.
HİPOCENTER
Tarih değiştirme çizgisinin
geçtiği yerde daha çok hangi
özellik göze çarpar?
A. Deprem ve volkanizma
B. Tsunami
C. Kıvrım dağları
D. Epirojenik hareketler
E. Karstik depremler
Tarih değiştirme çizgisinin
geçtiği yerde daha çok hangi
özellik göze çarpar?
A. Deprem ve volkanizma
B. Tsunami
C. Kıvrım dağları
D. Epirojenik hareketler
E. Karstik depremler
?
3
1
2
?
?
ERCİYES
?
?
KARADAĞ
?
Aşağıdakilerin hangisinde iç
kuvvetlerin etkisi yoktur?
A. Maar oluşumu
B. Deniz ilerlemesi
C. Graben oluşumu
D. Dağ oluşumu
E. Delta oluşumu
Aşağıdakilerin hangisinde iç
kuvvetlerin etkisi yoktur?
A. Maar oluşumu
B. Deniz ilerlemesi
C. Graben oluşumu
D. Dağ oluşumu
E. Delta oluşumu
Ülkemize ait aşağıdaki yer
şekillerinden hangisinin
oluşumunda volkanizma
etkili olmamıştır?
A. Karacadağ B. Nemrut
C. Aydın dağları D. Melendiz
E. Tendürek
Ülkemize ait aşağıdaki yer
şekillerinden hangisinin
oluşumunda volkanizma
etkili olmamıştır?
A. Karacadağ B. Nemrut
C. Aydın dağları D. Melendiz
E. Tendürek
Aşağıdakilerden hangisi yer
yüzünü şekillendiren iç
kuvvetlerden biri değildir?
A. Dağ oluşumu
B. Kıta oluşumu
C. Toprak oluşumu
D. Deprem
E. Volkanizma
Aşağıdakilerden hangisi yer
yüzünü şekillendiren iç
kuvvetlerden biri değildir?
A. Dağ oluşumu
B. Kıta oluşumu
C. Toprak oluşumu
D. Deprem
E. Volkanizma
YÜZEY ŞEKİLLERİ
DAĞLAR:
a. Genç Dağlar: 3.Jeolojik dönemde
oluşmuş dağlardır. Vadiler derin, yamaçlar
dik, yükselti ve eğim çok, şekiller sarp,
sivri, serttir.
b. Eski Dağlar: 1. ve 2. Jeolojik dönemde
oluşmuşlardır.
- Birikme ile: Volkan, Kumul, Moren.
- Aşınma ile: Peneplen kalıntısı tepeler.
- Tektonik: Kıvrılma ve kırılma ile.
Toroslar ve Batı Anadolu dağları.
PLATOLAR:
Derin vadilerle yarılmış geniş düzlüklerdir.
Alçak Plato: Çatalca-Kocaeli platosu (100200m),
Yüksek Plato: Erzurum-Kars platosu (18002000m).
Birikme ile: Lavların birikmesi ile oluşur
(Erzurum-Kars).
Aşınma ile: Akarsu aşındırmasının son şekli
olan peneplendir.
Yükselme ile: Kıvrımlar arasında kıvrılmadan
yükselen alanlardır. (Güney Doğu Anadolu).
OVALAR:
Vadilerle derin yarılmamış düzlüklerdir.
Alçak ovalar: Adana, Silifke.
Yüksek Ovalar: Erzurum ve Yüksek Ova.
Birikme ile: Tektonik çanaklarda
alüvyonların birikmesi ile oluşur.
Aşındırma ile: Akarsuların aşındırması ile
oluşan hafif dalgalı düzlükler.
Yükselme ile: Deniz veya göl diplerinin
yükselmesi sonucu bir çanak oluşturması
ile meydana gelir. Ergene, Konya.
Ülkemizin genç oluşumlu bir ülke
olduğunu aşağıdakilerden hangisi
kanıtlamaz?
A. Ortalama yükseltisinin fazla olması
B. Akarsuların denge profiline
ulaşmamış olması
C. Etrafının denizle çevrili olması
D. Kaplıcaların fazla olması
E. Sık deprem görülmesi
Ülkemizin genç oluşumlu bir ülke
olduğunu aşağıdakilerden hangisi
kanıtlamaz?
A. Ortalama yükseltisinin fazla olması
B. Akarsuların denge profiline
ulaşmamış olması
C. Etrafının denizle çevrili olması
D. Kaplıcaların fazla olması
E. Sık deprem görülmesi
Aşağıdakilerden hangisi
Türkiye’nin bu günkü
görünümünü kazanmasında
en az etkilidir?
A. Orojenez
B. Epirojenez
C. Volkanizma
D. Akarsu aşındırması
E. Buzul biriktirmesi
Aşağıdakilerden hangisi
Türkiye’nin bu günkü
görünümünü kazanmasında
en az etkilidir?
A. Orojenez
B. Epirojenez
C. Volkanizma
D. Akarsu aşındırması
E. Buzul biriktirmesi
Dünya üzerinde tektonik depremler
belli kuşaklar üzerinde bulunurlar.
Bu kuşakların ortak özelliği
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Eski kıta çekirdekleridir.
B. Su kaynakları çoktur.
C. Genç kıvrım dağlarının kıtaya eklendiği
yerdedir.
D. Epirojenik hareketler devam etmektedir.
E. Tortullaşma alanlarıdır.
Dünya üzerinde tektonik depremler
belli kuşaklar üzerinde bulunurlar.
Bu kuşakların ortak özelliği
aşağıdakilerden hangisidir?
A. Eski kıta çekirdekleridir.
B. Su kaynakları çoktur.
C. Genç kıvrım dağlarının kıtaya eklendiği
yerdedir.
D. Epirojenik hareketler devam etmektedir.
E. Tortullaşma alanlarıdır.
S O N